Prof.Dr.Fejzulla BERISHA/
Një mundësi e pashfrytëzuar
Opinioni këshillëdhënës i Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë (GjND), i dhënë më 22 korrik 2010, ishte një moment historik për Kosovën. Ai konfirmoi se shpallja e pavarësisë së Kosovës më 17 shkurt 2008 nuk shkelte të drejtën ndërkombëtare dhe nuk binte ndesh me Rezolutën 1244 të Këshillit të Sigurimit të OKB-së. Ky opinion ishte një bazë e fuqishme juridike që do të duhej të shndërrohej në një avantazh strategjik për njohje të reja dhe anëtarësim në organizata ndërkombëtare.
Megjithatë, në vend që ta përdorte këtë vlerësim (opinion këshillues) për një fushatë të organizuar diplomatike, Kosova e trajtoi atë si një fakt të mjaftueshëm, duke lënë terrenin e lirë për diplomacinë agresive serbe dhe duke e lënë njohjen ndërkombëtare në stagnim. Kjo qasje e diplomacisë pasive dhe mungesa e lobimit ka pasur pasoja të mëdha për sovranitetin e Kosovës, duke çuar në humbje të njohjeve dhe bllokim të anëtarësimeve të rëndësishme.
2. Diplomacia pasive dhe humbja e avantazhit ndërkombëtar
2.1. Pse Kosova nuk kapitalizoi opinionin këshillues të GjND-së?
Pas opinionit këshillues të GjND-së, pritej që Kosova të kishte një strategji diplomatike të qartë për të:
Zgjeruar njohjet nga vendet e pavendosura
Siguruar anëtarësimin në organizata ndërkombëtare
Përballuar fushatën agresive të Serbisë për çnjohje
Në vend të kësaj, Kosova nuk ndërmori hapa konkretë për të forcuar pozicionin e saj ndërkombëtar. Për shembull: Nuk u krijua një strategji lobimi pas GjND-së, ndryshe nga Serbia, e cila aktivizoi një diplomaci agresive për të bindur vendet që të mos e njihnin Kosovën.
Nuk pati një fushatë ndërkombëtare për të forcuar narrativën e Kosovës, përveç disa deklaratave të rastësishme nga zyrtarët kosovarë. Mungoi një diplomaci ekonomike dhe kulturore për të ndërtuar marrëdhënie të reja bilaterale. Kosova nuk i shfrytëzoi organizatat rajonale si OBI, Afrika dhe Amerika Latine për të lobuar për njohje.
2.2. Rastet konkrete të dështimeve diplomatike
1. Dështimi për të siguruar njohje të reja pas GjND-së
Pas opinionit të GjND-së, u pritej që Kosova të përfitonte njohje të reja. Megjithatë, numri i njohjeve mbeti i kufizuar dhe nuk u arrit pragu i 2/3 të vendeve anëtare të OKB-së për një aplikim të suksesshëm në Kombet e Bashkuara.
Shtetet e Amerikës Latine si Argjentina, Brazili dhe Venezuela nuk u angazhuan në dialog me Kosovën për njohje, kryesisht për shkak të mungesës së një politike të qartë lobimi.
Vendet afrikane si Nigeria, Algjeria dhe Maroku mbetën të pavendosura për njohjen e Kosovës, ndërsa Serbia ndërtoi marrëdhënie të forta me to për ta penguar njohjen.
Në Lindjen e Mesme, Kosova nuk pati sukses në lobimin tek Egjipti, Iraku apo Algjeria, duke humbur një mundësi për të siguruar njohje në këtë rajon.
2. Dështimi për anëtarësim në organizata ndërkombëtare
UNESCO (2015)
Në vitin 2015, Kosova aplikoi për anëtarësim në UNESCO, por dështoi me vetëm 3 vota mungesë.
Serbia bëri një fushatë intensive kundër anëtarësimit të Kosovës, ndërsa Kosova nuk arriti të sigurojë mbështetje të mjaftueshme.
Kjo tregoi një diplomaci të dobët dhe mungesë të strategjisë për të bindur vendet anëtare të UNESCO-s.
INTERPOL (2018)
Kosova aplikoi për anëtarësim në INTERPOL në vitin 2018, por nuk arriti të sigurojë votat e nevojshme.
Serbia loboi fuqishëm kundër Kosovës, duke paraqitur dezinformata për sigurinë dhe kriminalitetin në Kosovë. Në vend që të zhvillonte një fushatë lobimi të fuqishme, Kosova e trajtoi anëtarësimin si të sigurt, duke neglizhuar vendet e pavendosura.
Këshilli i Evropës (2024-2025)
Kosova ka pasur pengesa të mëdha për anëtarësim në Këshillin e Evropës për shkak të mungesës së një diplomacie aktive.
Nuk është ndërtuar një strategji për të fituar mbështetjen e pesë vendeve të BE-së që nuk e kanë njohur Kosovën (Spanja, Greqia, Rumania, Sllovakia, Qiproja).
3. Krahasimi me vendet e tjera: Si të mësojmë nga diplomacia aktive?
3.1. Rasti i Izraelit
Izraeli, pavarësisht armiqësisë ndërkombëtare, ka përdorur lobimin politik, diplomacinë ekonomike dhe fuqinë e diasporës për të siguruar njohje dhe marrëdhënie strategjike. Në vitet e fundit, Izraeli arriti të normalizojë marrëdhëniet me disa shtete arabe, duke përdorur diplomaci pragmatike.
3.2. Rasti i Kroacisë
Kroacia, pas shpalljes së pavarësisë, u përball me një luftë të ashpër dhe një propagandë serbe të fuqishme. Megjithatë, ajo përdori diplomacinë aktive, duke siguruar mbështetjen ndërkombëtare dhe duke u anëtarësuar në BE dhe NATO brenda një kohe të shkurtër.
4. Çfarë duhet të bëjë Kosova për të ndryshuar kursin?
4.1. Diplomacia aktive dhe lobimi intensiv
Krijimi i një strategjie diplomatike për vendet e pavendosura (Afrikë, Amerikë Latine, Azi).
Rritja e lobimit në SHBA dhe BE për të ndikuar në njohjet e reja dhe për të siguruar anëtarësim në organizata.
4.2. Diplomacia ekonomike dhe kulturore
Përdorimi i diasporës shqiptare për të ndikuar në vendimmarrjen e vendeve perëndimore.
Ndërtimi i marrëdhënieve tregtare dhe investimeve me vende që mund të njohin Kosovën.
5.Koha për diplomaci të zgjuar dhe të organizuar
Kosova ka humbur shumë mundësi për të forcuar pozitën e saj ndërkombëtare për shkak të diplomacisë pasive dhe mungesës së lobimit të strukturuar. Për të ndryshuar këtë situatë, duhet një qasje e re, më agresive dhe e koordinuar për të siguruar njohje të reja dhe për të avancuar në organizatat ndërkombëtare. Nëse Kosova nuk vepron tani, rrezikon të mbetet në një status quo të rrezikshme, e pambrojtur nga avancimet diplomatike të Serbisë.