Opinion nga Rafael Floqi/
Në një vend ku politika bërtet më shumë se ligji, ku televizioni ka më shumë pushtet se parlamenti, dhe ku tabloidët lexohen më shumë se kushtetuta, është e kuptueshme që edhe një shenjë e vogël shkrimi * një yllth i pafajshëm, një asterisk i dorës së dytë – të shndërrohet në armë morale, censurë, dhe farsë njëkohësisht. Po flasim për yllthin, atë simbol të vogël që shfaqet në titujt tanë mediatikë si një copëz turpi e printuar: dr*ge, p*rdhunim, s*ulm, se*si. Një gjuhë e re ka lindur, një dialekt i yllthit, ku fjalët e vërteta fshihen pas një ylli të vogël që nuk i fsheh fare. Në fakt, nuk ka shenjë më ironike në gjithë alfabetin e botës sonë të shkruar.
Yllthi: shenja e pikësimit e turpit
Ka presje, ato kuajt e përulur të punës së qartësisë. Ka pika, ndalesat e plota dhe dinjitoze të qytetërimit. Ka pikëpyetje, aq të guximshme sa të pranojnë padijen. Dhe pastaj, fshihet në hijet e tastierës, yllthi: shenja e pikësimit e turpit. Yllthi kurrë nuk qëndron krenar në fjali. Jo, ai ul kokën dhe i largon lexuesit nga teksti kryesor, poshtë në fund të faqes, aty ku banojnë të gjitha rrëfimet turpëruese. “Po, ky statistika është mbresëlënëse… por vetëm nëse injoroni shkrimin e vogël më poshtë.
Jeta e tij e dytë është edhe më poshtëruese. Në shoqërinë e “sjellshme”, ne censurojmë fjalët me të, sikur yllthi të ishte ndonjë superheroi moral që na shpëton nga mëkati. Në vend që të shkruajmë thjesht fjalën e ndaluar, lëshojmë një rresht me yje të vegjël: “Ik p***.”O k**e!”. Sikur lexuesi të ishte shumë i pastër për të kuptuar se ç’fshehin ato yje të ndrojtur. Po kë gënjejmë? Yllthi nuk po mbron askënd nga pafajësia—ai thjesht po na bën me sy, ndërsa bën sikur mbulon sytë e vet. Dhe pastaj vjen kthesa më mizore: yllthi si shkopi i policisë gramatikore të internetit. Në nxehtësinë e debatit, asgjë nuk turpëron më shumë sesa ai korrigjim njëfjalësh, i shoqëruar me një yllth. Një simbol, një rrokje, një poshtërim i pafund. Asnjë filozof, asnjë burrë shteti, asnjë tiran nuk ka dhënë ndonjëherë një goditje më shkatërruese se komentuesi anonim i armatosur me një yllth.
Pra, le ta pranojmë: yllthi nuk është ndihmës. Nuk është udhërrëfyes. Është spiun i pikësimit, censori i tij, mësuesja pasive-agresive që na qorton. Është ajo njolla e vogël e kuqe që na kujton përjetësisht gabimet tona drejtshkrimore, shkrimet e imëta dhe mendimet tona të paprintueshme. E megjithatë, nuk mund t’i shpëtojmë. Çdo faqe me shkrim serioz ka shënime fund faqeje. Çdo kontratë mbytet në yje. Çdo sharje që bëjmë sikur nuk e themi, mbulohet me shkëlqime. Yllthi na ndjek kudo, duke tingëlluar si kambanat e turpit. Ja njё titull. Motrat Ora dhe Dua Lipa në listën e londinezëve më se*si.
Këtu asterisku është “burri i turpit”: të gjithë lexuesit e dinë që fjala është “seksí,” por gazeta bën sikur ruan moralin, duke e fshehur nën një yll të vetëm. Rezultati? Lexuesi jo vetëm që e kupton fjalën, por e lexon me edhe më shumë kureshtje. Ndoshta gjëja e vetme e ndershme për të bërë është ta përqafojmë. Të mos e përdorim yllthin për të fshehur fajet, por për t’i pranuar ato. Ta lejojmë të jetë shenja e pikësimit që bërtet atë që ne do të preferonim ta pëshpërisnim:
“Gënjeva në paragrafin e mësipërm.*”
“*Nuk kam asnjë ide se për çfarë po flas.”
“*Ky editorial ishte thjesht një justifikim për të fyer pikësimin.”
Të paktën atëherë, yllthi do të bëhej më në fund ajo që gjithmonë ka dëshiruar të jetë: jo një mbulim, jo një censurë, jo një korrigjim mendjemadh, por shenja e pikësimit të së vërtetës.
2. Yllthi si censori i moralit publik
Në një shoqëri që nuk ka frikë të tregojë gjithçka – nga korrupsioni deri te videot intime të VIP-ave – papritur shfaqet një druajtje e çuditshme për disa fjalë të thjeshta. Gazeta mund të botojë pa problem fotografi të dhunës, por nuk shkruan dot “përdhunim” pa e mbuluar me një yllth. Mund të publikojë lista të gjata me emra të kapur me kilogramë drogë, por në titull do të lexosh vetëm “dr*gë.” ,p.sh : “Gordon Ramsay kalon nëpër një op*racion për k*ncerin e lëkurës: Mesazhi i tij për fansat … çfarë shpreh fjala “operacion”. Ky është absurdi i parë: fjala del më e rrezikshme se realiteti. Nuk është gjaku që duhet fshehur, por shkronjat e tij. Nuk është tragjedia që na trondit, por emërtimi i saj.
3. Yllthi si reklama e fjalës së ndaluar
Në teori, yllthi është aty për të mbrojtur lexuesin. Në praktikë, është karrem. Një titull që thotë “Rast i ri përdhunimi” është lajm. Një titull që thotë “Rast i ri p*rdhunimi” është thirrje: ej, shiko këtu, ka një fjalë të pistë që s’ta tregoj dot, por ti e kupton! Kështu, yllthi nuk censuron – përkundrazi, e ndriçon fjalën si një reflektor në skenë. Është si ai prindi që mbulon sytë e fëmijës gjatë një filmi horror, por e lë hapur një hapësirë mes gishtërinjve, që fëmija të shohë gjithçka edhe më mirë. Gazetat tona nuk janë as të pafajshme, as të moralshme. Ato thjesht e kanë kuptuar që një fjalë me yllth klikohet më shumë se një fjalë pa yllth. Në epokën e klikimeve, yllthi është shenjë dollari, është valuta e re e vëmendjes.
4. Yllthi si armë poshtërimi
Nga gazetat kalojmë në internet. Në rrjetet sociale, yllthi ka marrë një funksion tjetër: është bërë shpata e korrigjuesve të pavullnetshëm. Një i gjorë shkruan “ti je shum i mir,” dhe brenda pak sekondash shfaqet një shpëtimtar me një koment të ftohtë: “*shumë.” Një tjetër gabon “faleminderit,” dhe korrigjuesi i pamëshirshëm lëshon një yllth: “ti je tr*p.” Nuk ka poshtërim më të madh. Një simbol i vetëm, një yllth, shndërrohet në çekiç që godet krenarinë e tjetrit. Nuk është thjesht korrigjim – është turpërim publik, është shenjë e gishtit të ngritur, një “unë jam më i zgjuar se ti” i koduar në një shenjë të vogël.
5. Yllthi si metaforë kombëtare
Nëse do ta shikonim më gjerë, yllthi është metafora më e bukur për shoqërinë tonë. Ne nuk kemi problem me faktet e rënda – korrupsionin, dhunën, varfërinë – por kemi problem t’i quajmë ato me emrin e tyre. Nuk na shqetëson turpi i realitetit, na shqetëson turpi i fjalës. Dhe kështu jemi bërë Republika e Yllthit:
Një vend ku krimi shkruhet, por vetëm me gjysmë fjale.
Një vend ku morali është fasadë, jo përmbajtje.
Një vend ku yllthi është bërë simbol i hipokrizisë, një censurë e vogël mbi një shoqëri që nuk guxon të shohë veten në sy.
6. Një thirrje (me yllth)
Në vend që ta përdorim yllthin për të fshehur fjalë të vogla, pse të mos e përdorim për të zbuluar turpe të mëdha? Të shkruajmë:
“Qeveria është një turp kombëtar*.”
“Drejtësia është një farsë*.”
“Shpresa për një të ardhme normale? Zero*.”
Kështu, yllthi do të bëhej i ndershëm më në fund. Jo një maskë për të mbuluar, por një shenjë për të treguar. Një mënyrë për ta kthyer turpin atje ku i takon: jo te fjala, por te realiteti.
Përfundim
Yllthi është bërë më shumë se një shenjë pikësimi. Është një pasqyrë e kulturës sonë mediatike dhe shoqërore. Një pasqyrë që tregon se sa shumë kemi frikë nga fjalët, por sa pak nga faktet. Një pasqyrë që na kujton se ne jemi gati të lexojmë gjithçka, por jo ta emërtojmë gjithçka. Në fund, yllthi nuk është turpi ynë – është dëshmia jonë. Një dëshmi e një vendi ku censura nuk fsheh, por thekson; ku morali nuk ndalon, por komercializon; ku një shenjë e vogël ka marrë rolin e një ligji të padukshëm. Shihni këtë titull nga shtypi i ditëve të fundit dhe kuptoni paradoksin : Kodi i ri Penal, propozimi i Arben Rakipit: Të legalizohet pr*stitucioni në Shqipëri! Në Francë ushtrimi i këtij profesioni s’dënohet. Dhe ndoshta kjo është tragjedia më e madhe: që një yllth i vogël të jetë bërë flamuri i hipokrizisë sonë të madhe.