Satirë nga Rafael Floqi/
Në një botë ku politika është bërë kaq e komplikuar, saqë duhet një diplomë për të kuptuar programin e një partie, shqiptarët jashtë vendit po përgatiten të shijojnë një moment epokal: votimin nga vendet ku banojnë! Pas 30 vjetësh “përjashtimi” nga procesi zgjedhor, diaspora po merr më në fund një mundësi që, nëse do të ishte një kafshë, do ta quanim “të pavdekshme”.
Imagjinoni, mbi 1.2 milion shqiptarë të shpërndarë nëpër botë – një numër që do të bënte çdo statisticien të ulte kokën nga turpi – tashmë do të kenë mundësinë të votojnë dhe të ndikojnë në fatin e atdheut të tyre. Ky është një hap i madh, po në skenarin e përgatitjeve për zgjedhjet e vitit 2025, Edi Rama dhe Partia Socialiste po përpiqen të zgjerojnë territorin e mbretërisë së patronazhistëve.
Fjala “patronazh” vjen nga termi latin patronatus, që do të thotë “mbrojtje” ose “sponsorizim.” Ajo rrjedh nga patronus, që do të thotë “padron” ose “mbrojtës,” i cili i referohej dikujt që ofronte mbështetje ose ndihmë, shpesh në një kontekst financiar ose ligjor.
Kështu pra pas përfitimeve të mëdha nga votat brenda vendit, tani po vijnë me një plan ambicioz për të “angazhuar” shqiptarët e diasporës, duke menduar se mbështetja e tyre do të sjellë rritje në numrin e mandateve.
Pjesëmarrja në zgjedhje është si të jesh në një banket ku, për herë të parë, mund të zgjedhësh menynë! Çdo votë është një mbushje për demokracinë, një mundësi për t’i kthyer institucione të ngjashme me një kafene të ditës së hënë – të mbushura me shpresë dhe me premtime, por që shpesh shërbejnë kafe të ftohta.
Në një lajm befasues, Kreu i Grupit Parlamentar të Partisë Demokratike, Gazment Bardhi, njoftoi se qeveria ka ngritur një zyrë të posaçme për të “patronazhuar” shqiptarët jashtë vendit. Sipas tij, ky është një hap i guximshëm drejt një kontrolli dhe ndjekjeje më të thellë për arsye politike—sepse, siç e dimë të gjithë, është shumë më e lehtë të kontrollosh ata që janë larg.
“Ne kemi identifikuar të gjithë patronazhistët, dhe jo, nuk flasim për ata që sjellin gjëra nga Shqipëria. Flasim për ata që i thonë prindërve se fëmijët e tyre do të mbeten pa punë nëse nuk votojnë siç u kërkohet,” tha Bardhi, duke e vënë theksin në “kreativitetin” e këtij skenari.
Epo, që të jemi të sinqertë, askush nuk ka vënë re se si pasioni i qeverisë për patronazhin ka kaluar nga blloku i dyerve të administratës në një dimension global. Tani, çdo shqiptar që mendon se mund të shpëtojë nga rrjeta e qeverisë duke jetuar jashtë vendit, është thjesht një iluzion i ri.
Bardhi nuk ndali këtu: ai akuzoi patronazhistët për abuzim me pushtetin. “Çfarë është më e keqe se të përdorësh lidhjet familjare për të bërë presion? Kjo është si të thuash se nënat nuk duhet t’i japin leksione fëmijëve të tyre për etikën e votës, pasi në vend të kësaj, ata duhet të kenë frikë se do të humbasin vendin e punës nëse nuk votojnë për Partinë Socialiste,” shtoi ai, duke theksuar se ky është një tipar i ri i “demokracisë shqiptare”.
Dhe, siç thotë çdo popullatë e mençur: “Nëse do të ushtroni presion, atëherë bëjeni me stil!” Prandaj, qeveria shqiptare ka vendosur t’i japë patronazhistëve një shans të dytë për të treguar aftësitë e tyre të komunikimit dhe negociatave me tregun—duke u thënë shqiptarëve të jashtëm se gjobat e papaguara do të bëhen më të lehta nëse ata thjesht kthehen në Shqipëri për të votuar.
Me këtë, Bardhi njoftoi një kampanjë të re për të mbledhur informacion të detajuar për këta patronazhistë, duke përfshirë edhe një program për ndihmën e prindërve që do të dërgojnë fëmijët e tyre në “qendrat e përshtatshme të votimit” (me çmime të veçanta për ata që vendosin të ndihmojnë me votat e tyre).
Në fund, duket se qeveria e ka gjetur një mënyrë të re për të “ndihmuar” shqiptarët. Dhe askush nuk mund ta mohojë që të jetosh jashtë vendit tani është një privilegj—por, vetëm nëse je i gatshëm të votosh siç të kërkohet. Të gjithë të tjerët janë të ftuar të kthehen për një “festë” të madhe demokratike ku mungon vetëm lodra si në kohën e zgjedhjeve 100 për qindëshe.
Tani, me mundësinë për të votuar, diaspora ka shansin të shprehë shqetësimet e saj. Ndaj, le të shpresojmë që partitë politike të fillojnë të ndiejnë “gjakun” e tyre shqiptar nga larg, përndryshe do të kalojmë sërish në fazën e “duam të kthehemi, por si?” – një pyetje që është bërë si ajo e një marrëdhënie të vështirë me ish-in tuaj. Dhe tani që diaspora do të votojë, politikanët do të duhet të kalojnë nga “përmendja e diasporës” në “përgjegjësia ndaj diasporës”. Të gjitha ato vite të ngushëllimit me “sikur të ktheheshin” do të zëvendësohen me “si do t’i bëjmë ata të kthehen për të votuar?”
Por kujdes. Patronazhistët, siç dihet, nuk ndalojnë përpara asgjëje kur bëhet fjalë për të garantuar votat. Tani, në këtë skemë të re, ata do të angazhohen për të “krehur” listat e votuesve të diasporës, duke e bërë një punë “më të lehtë” përmes familjarëve që kanë në Shqipëri. Imagjinoni situatën: një djalë në Londër merr një mesazh nga mamaja e tij në Shqipëri: “O bir, përveçse ndihmon me para, të lutem, jep edhe adresat e shokëve për të votuar për PS-në!”
Qëllimi është i thjeshtë: të krijojnë një infrastrukturë patronazhuese që do t’i japë mundësi Ramës të kontrollojë votat e shqiptarëve jashtë, të mbledhë informacion dhe, sigurisht, t’i bëjë ata të ndihen si në një reality show ku secili duhet të luajë rolin e tij. “Dhe kush do të thotë jo?” pyet një patronazhist, i kapur mes detyrave dhe kafeve të mëngjesit.
Megjithatë, është një skenë e vështirë. Vendi i punës, biznesi dhe policia janë armët më të forta për të mbajtur të nënshtruar votuesit në vend. Tani do të përpiqen të zbatojnë të njëjtin model edhe për ata që jetojnë jashtë, duke u nisur nga një hap i vogël: përmes vizitave, thirrjeve telefonike dhe mesazheve të rregullta nga Shqipëria, ata shpresojnë të rrisin presionin dhe “ndikimin” në votat e diasporës.
Pjesëmarrja masive në zgjedhjet e vitit 2025 do të jetë një mundësi për t’u siguruar që zëri i diasporës të jetë pjesë e agjendës politike. Duke e marrë seriozisht këtë mundësi, shqiptarët jashtë vendit mund të transformojnë në “Lëvizje për Zhvillim”.
E gjitha kjo ndodh në një kohë kur opozita po përpiqet të kuptojë se si t’i japë zë shqetësimeve të popullit. Ndërkohë, Rama është në një garë me kohën për të ndërtuar një sistem që do të mbajë nën kontroll votat e shqiptarëve në mërgim, duke marrë parasysh se efektiviteti i tij do të varet nga sa mirë do të arrijë të ndërtojë lidhje me familjarët në Shqipëri.
Në përfundim, kjo lëvizje e PS për diasporën është një shenjë e qartë se askush nuk do të jetë i sigurt nga grushti i zgjedhjeve, qoftë brenda vendit apo jashtë tij. Për sa i përket të ardhmes, të gjithë jemi të ftuar në këtë skenë teatrale “të madhe” ku vota është thjesht një kartë, dhe ata që e mbajnë në duar janë patronazhistët e Edi Ramës. Por, siç thonë: “Nuk ka asnjëherë kaq shumë vetëbesim pa pak tragjedi!”
Po pse qeveria shqiptare hapi një zyrë të posaçme për monitorimin e emigrantëve?
Sepse ata e kuptuan se “patronazhi” funksionon më mirë kur ju kontrolloni me zoom votuesit tuaj, edhe nga distanca! Ndaj këta kanë marrë emrin patro-zooma.
Nuk mbetet gjë tjetër veçse të shpresojmë që në këto zgjedhje, politikanët të mos harrojnë të bëjnë pyetjen e madhe: “Çfarë do të ndodhte nëse shqiptarët do të votojnë lirshëm?”.
Pra, mos e humbisni këtë mundësi, diaspora! Votoni …