Humbja e Momentumit Historik të Opinionit të GJND-së dhe Domosdoshmëria e Rikonfigurimit të Diplomacisë së Kosovë.
Nga Prof. Dr. Fejzulla Berisha,Wahington DC, SHBA
1.Fitore që duhej të ndryshonte arkitekturën diplomatike të Kosovës
Më 22 korrik 2010, Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë shpalli opinionin e saj këshillimor historik, duke konfirmuar qartë se Shpallja e Pavarësisë së Kosovës nuk ka shkelur asnjë normë të së drejtës ndërkombëtare. Ky ishte triumfi më i madh juridik i historisë së popullit shqiptar në shekullin XXI, një ngjarje me vlerë të pazëvendësueshme në formimin e shtetit të Kosovës.
Opinioni i GJND-së nuk ishte thjesht një dokument juridik; ai ishte një certifikatë ndërkombëtare legjitimiteti, një vendim që e ngriti Kosovën si rast sui generis në jurisprudencën globale. Në çdo komb normal, ky moment do të kishte shënuar fillimin e një epoke të re të diplomacisë agresive pozitive, të valës së dytë të njohjeve dhe të konsolidimit të shtetësisë.
Megjithatë, Kosova nuk e shfrytëzoi këtë fitore. Mosveprimi i institucioneve bëri që një fitore globale të shndërrohej në një mundësi të humbur.
2. Përgjegjësia e plotë bie mbi të gjitha legjislaturat dhe qeveritë (2010–2024)
Në analizë të ftohtë juridiko-politike del qartë se:
Të gjitha qeveritë e Kosovës, pa përjashtim, si dhe të gjitha legjislaturat e Kuvendit, kanë dështuar të konvertojnë opinionin e GJND-së në instrument diplomatik.
Ky dështim është i shumëdimensionuar: diplomatik, juridik, institucional dhe strategjik.
Rast konkret 1: Dështimi për të shfrytëzuar valën e parë të njohjeve (2010–2012)
Pas opinionit, të paktën 30 shtete (Amerika Latine, Afrika Perëndimore, Azia Jugore) shprehën gatishmëri. Qeveritë e Kosovës:
-nuk dërguan delegacione të nivelit të lartë,-nuk përgatitën dokumente ligjore në gjuhët lokale,-nuk bënë diplomaci aktive në rajonet ku ndikimi serb ishte minimal.
Rezultati: Vetëm 5 njohje të reja përkundër potencialit për mbi 30.
Rast konkret 2: Pesëshja mosnjohëse e BE-së – dështimi strategjik më i rëndë
Pavarësisht argumentit të fuqishëm të GJND-së, qeveritë e Kosovës nuk ndërtuan:-Dosje të posaçme për çdo shtet mosnjohës;-Strategji juridike për të adresuar frikën e tyre nga precedenti;-Vizita të vazhdueshme të nivelit të lartë;-Diplomaci akademike të strukturuar.
Dyert e Greqisë dhe Rumanisë kanë qenë të hapura në vitet 2011–2014, por Kosova nuk veproi.
Rast konkret 3: Serbia ndërtoi narrativë agresive ndërkombëtare – Kosova nuk ndërtoi asnjë
Serbia:-përgatiti dosje juridike 100-faqëshe për çdo vend afrikan;-punësoi firma lobimi;-shtriu fushatë të bazuar në dezinformim;-përdori Rusinë dhe Kinën për të bllokuar njohjet multilaterale.
Kosova:-asnjë material standard juridik nuk botoi,-asnjë fushatë kundër-propagandistike,-asnjë konferencë ndërkombëtare në Prishtinë mbi opinionin e GJND-së,-nuk aktivizoi diasporën akademike.
Rezultati: Serbia fitoi terren në shumë vende të Afrikës dhe Azisë, për shkak të heshtjes së Kosovës.
Rast konkret 4: Mungesa e diplomacisë multilaterale në OKB, OIC, UA, ASEAN
Asnjë qeveri e Kosovës nuk:-kërkoi debat vjetor në Asamblenë e Përgjithshme të OKB-së për opinionin;-paraqiti raport zyrtar të interpretimit juridik të rastit Kosovës;-organizoi forum global për të drejtën e vetëvendosjes në Prishtinë;-aktivizoi shtetet mike për të shtyrë opinionin në komisionet e së drejtës ndërkombëtare.
3. Raste ndërkombëtare që ilustrojnë se si duhej të vepronte Kosova
3.1. Timori Lindor – Si u kthy një vendim juridik në valë njohjesh
Pas opinionit të GJND-së në kontestin me Australinë, Timori:-botoi 3000 faqe materiale juridike,-bëri turne diplomatik në 37 shtete,-punësoi ekspertët më të mirë globalë.
Rezultati: 90 njohje brenda 18 muajve.
3.2. Sudani i Jugut – Diplomacia e dendur dhe e koordinuar
Sudani i Jugut:-kreu turne global pas pavarësisë,-ngriti komisionin e njohjeve me pesha të fuqive humane,-përdori ekspertizë ndërkombëtare.
Rezultati: 120 njohje në 24 muaj.
3.3. Eritrea – Diplomacia e presionit moral ndërkombëtar
Përdori dokumentimin e krimeve të luftës dhe lobimin akademik.
Rezultati: U pranua shpejt në organizata ndërkombëtare.
3.4. Palestina – Diplomacia multilaterale si shembull i epokës moderne
Pa qenë shtet i plotë, Palestina:-u njoh nga 138 shtete,-fitoi statusin e shtetit vëzhgues në OKB,-u anëtarësua në UNESCO dhe ICC.Si?Me një doktrinë 1.500 faqëshe të përdorur në çdo kryeqytet.
4. Ku dështuan legjislaturat e Kosovës?
Asnjë mbikëqyrje institucionale
Nuk u kërkua raport vjetor i qeverisë për lobim.-Nuk u formua komisioni parlamentar për zbatimin e opinionit të GJND-së.-Nuk u miratua rezolutë që e detyronte diplomacinë të punonte me dokumente standarde.
Kuvendi i Kosovës nuk e pa opinionin e GJND-së si çështje të mbijetesës së shtetit.
5. Ku dështuan qeveritë e Kosovës?
Mungesa totale e strategjisë shtetërore
Asnjë qeveri nuk hartoi:-Doktrinën Diplomatike të Opinionit të GJND-së,-Manualet juridike për diplomatët,-Fushatat kombëtare dhe ndërkombëtare të argumentimit,-Platformën ndëruniversitare ndërkombëtare të opinionit.
Diplomacia e Kosovës mbeti e paorganizuar, e paqëndrueshme, e pandërtuar mbi ekspertizë.
6. Konkluzion: Përgjegjësia është historike dhe e padiskutueshme
Bazuar në fakte, shembuj konkretë dhe krahasimet globale:
Përgjegjësia për mosshfrytëzimin e Opinionit të GJND-së në korrik 2010 bie mbi të gjitha qeveritë dhe legjislaturat e Kosovës nga viti 2010 deri sot.
Ky është dështim:-politik,-diplomatik,institucional,strategjik,dhe historik.
Kosova humbi potencial për:dhjetëra njohje të reja,anëtarësim në organizata ndërkombëtare,forcim të pozitës së saj globale,neutralizimin e narrativës serbe.
7. Rruga përpara (2025–2030): Një epokë e re e diplomacisë së Kosovës
1. Hartimi i Doktrinës Kombëtare të Opinionit të GJND-së
Një dokument prej 500–700 faqesh në anglisht, spanjisht, frëngjisht.
2. Formimi i Task-Forcës Globale të Njohjeve
3. Diplomacia akademike dhe juridike vjetore në Prishtinë
4. Diplomacia multilaterale (OKB, OIC, UA, ASEAN)
5. Fushata e madhe për pesëshen e BE-së
Kosova nuk mund të lejojë më që fitorja më e madhe juridike në historinë e saj të mbetet e pashfrytëzuar.
Opinionin e GJND-së duhet ta shndërrojë në bosht të diplomacisë së saj, në dokument të forcës ndërkombëtare dhe në instrument të shtetësisë së pakontestueshme.
Vetëm kështu Kosova do të ecë drejt njohjeve të reja, integrimit euroatlantik dhe konfirmimit përfundimtar të vendit të saj në sistemin ndërkombëtar.