Prof.dr. Muhamet Racaj/
Ky studim analizon fenomenin në rritje të provokimeve ushtarake dhe politike dhe dimensionet e tyre komplekse në vitin 2025, duke përfshirë shkeljet e hapësirës ajrore të Estonisë, Polonisë dhe vendeve aleate. Analiza multidisiplinare përpiqet të zbulojë strategjinë e Kremlinit pas këtyre aktëve, duke evidentuar synimin për të krijuar presion rajonal dhe për të kufizuar zgjerimin e NATO-s. Diskutohen pasojat për sigurinë euro-atlantike dhe Ballkanin, me theks në nevojën për përgatitje ushtarake dhe bashkëpunim strategjik për parandalimin e një konflikti më të gjerë.
Hyrje
Në dekadën e fundit marrëdhëniet midis Rusisë dhe Perëndimit kanë qenë në një vijë të hollë krize, pas krizës së Krimesë në 2014 dhe pushtimit në shkallë të plotë të Ukrainës në 2022. Këto ngjarje kanë theksuar dallimin strategjik midis interesave ushtarake dhe politike ruse, që synojnë rivendosjen e ndikimit në hapësirat e ish-Bashkimit Sovjetik dhe pengimin e integrimit euro-atlantik të vendeve të Europës Lindore dhe Ballkanit.
Provokimet në formën e shkeljeve të hapësirës ajrore, përdorimit të dronëve dhe veprimeve të tjera hibride, fuqizojnë narrativën e polarizimit strategjik dhe përforcojnë implementimin e politikave të justifikuara nga Moska si mbrojtje e “interesave të saj” historike³. Kjo periudhë karakterizohet nga një përshkallëzim gradual i tensioneve në kufijtë lindorë të NATO-s, në një mënyrë që përfshin qasje të kontrolluara ruse duke shmangur një konfrontim të hapur me Aleancën¹¹.
Në këtë kontekst komplekse, për studim është e rëndësishme të kuptohet si këto provokime ndikojnë në stabilitetin rajonal, sidomos në atë zonë të ndjeshme si Ballkani Perëndimor, ku ndikimi rus, i ushqyer nga faktorë historikë dhe politikë lokalë, vazhdon të mbetet faktor i rëndësishëm⁸.
Konteksti dhe shkeljet e hapësirës ajrore si provokime ushtarake dhe politike
Në vitin 2025, intensiteti i shkeljeve të hapësirës ajrore të vendeve anëtare të NATO-s, si Estonia, Polonia dhe Rumania, ka arritur nivele alarmante. Eskalimi i frekuencës dhe agresivitetit të këtyre incidenteve, ku avionë ushtarakë rusë hyjnë pa leje dhe pa paralajmërim në hapësirën ajrore sovrane, tregon për një strategji të mirëplanifikuar nga Moska¹.
Incidenti në Estoni në shtator 2025, ku tre avionë MiG-31 qëndruan të pandaluar për rreth 12 minuta, është një demonstrim i qartë i sfidës së hapur të Rusisë ndaj sovranitetit territorial. Reagimet diplomatike dhe ushtarake ishin të menjëhershme me dërgimin e notës protestë nga autoritetet estoneze dhe aktivizimin e njësive të mbrojtjes ajrore të NATO-s¹¹. Shkelje të ngjashme janë evidentuar në Poloni dhe Rumani, duke përfshirë edhe përdorimin intensiv të dronëve rusë në hapësirat ajrore baltike dhe polake², që shton rrezikun për keqkuptime dhe incidente të paqëllimshme ushtarake.
Përveç aspektit taktik, këto veprime kanë një komponent të fortë psikologjik dhe propagandistik, duke synuar dërgimin e mesazheve kërcënuese ndaj Perëndimit dhe përforcimin e perceptimit të fuqisë ruse në arenën ndërkombëtare³.
Strategjitë ushtarake dhe politike të Rusisë
Rusia ka zbatuar një strategji të shumëanshme që përfshin forcimin ushtarak në Ukrainën Lindore, ndërthurjen e forcës ushtarake me diplomacinë agresive, dhe përdorimin e kërcënimeve bërthamore si instrument presioni⁶. Mobilizimi i mbi 150,000 trupave dhe krijimi i zonave të kontrolluara të influencës në Donbas dhe rajonet përreth sigurojnë një fakt të kryer në terren për të penguar avancimin e NATO-s dhe forcimin e kapaciteteve të aleatëve në këtë hapësirë⁴.
Paralelisht, Rusia ruan një luftë hibride, duke përdorur gjithashtu fushata propagandistike dhe sulme kibernetike për të minuar unitetin dhe stabilitetin e Perëndimit³. Partneriteti strategjik me Kinën është i pranishëm, por ndryshe nga përfytyrimet e fundit, bashkëpunimi nuk ka arritur të përkthehet në një aleancë ushtarake të plotë, duke detyruar Moskën të praktikojë një balancim të kujdesshëm mes agresionit dhe nevojës për minimizimin e rrezikut të përshkallëzimit⁷.
Impaktet dhe përgatitjet në Ballkan dhe Kosovë
Ballkani Perëndimor vazhdon të jetë një skenë e ndjeshme fatkeqësisht e prekur nga ndikimi rus, kryesisht përmes mbështetjes së Beogradit zyrtar⁸. Rusia përdor strategji të përzier të ndikimit politik, ekonomik dhe ushtarak në rajon për të zgjeruar sferën e saj të influencës dhe për të kundërshtuar integrimin euro-atlantik të Kosovës dhe vendeve të tjera.
Kosova, në këtë kuadër, është një zonë kyçe për stabilitetin rajonal dhe kërkon përgatitje serioze dhe shumëplanëshe për të përballuar rreziqet e destabilizimit apo provokimeve me përkrahje ruse⁹. Masa prioritare janë përforcimi i kapaciteteve operacionale të Forcës së Sigurisë së Kosovës, digjitalizimi dhe modernizimi i sistemit të inteligjencës, dhe bashkëpunimi i ngushtë me NATO-n dhe SHBA-në në fushën e sigurisë dhe mbrojtjes¹⁰. Deklaratat e Kryeministrit Albin Kurti për solidaritet me vendet baltike pas provokimeve të vitit 2025 janë shembull i një qasjeje politike që kërkon mbështetjen e komunitetit ndërkombëtar⁹.
Reagimet ndërkombëtare dhe strategjitë e përballjes
Aleancat ndërkombëtare NATO dhe Bashkimi Evropian kanë dënuar ashpër sjelljet provokuese të Rusisë dhe kanë forcuar praninë ushtarake në kufijtë lindorë të Aleancës. Interceptimi i avionëve rusë dhe masat parandaluese duke përfshirë rritjen e kapaciteteve mbrojtëse në vendet baltike, Poloni dhe Rumania janë shenja të gatishmërisë për rezistencë aktive¹¹. Përcaktimi i buxheteve më të mëdha për mbrojtjen dhe rritja e aftësive ushtarake nga këto vende janë shembuj që shtrihen edhe në periferitë europiane¹².
Në nivel global, Shtetet e Bashkuara vazhdojnë të jenë një faktor kyç në koordinimin e politikave mbrojtëse dhe në mbështetjen strategjike të vendeve anëtare dhe partnere, duke përforcuar bashkëpunimin në fushat e inteligjencës, trajnimit dhe furnizimit me teknologji ushtarake¹¹.
Përfundime dhe rekomandime
Provokimet ruse në vitin 2025 janë pjesë e një strategjie agresive komplekse që synon të zhvendosë ekuilibrat e fuqisë në Evropë dhe Ballkan, duke krijuar përgatitje për një konflikt më të gjerë. Ndërhyrjet e kontrolluara të Rusisë synojnë të testojnë durimin dhe reagimet e NATO-s, duke përdorur edhe kërcënimet bërthamore si instrumenti presion⁶.
Përballja me këtë sfidë kërkon një shkallë të lartë përgatitjeje ushtarake dhe bashkëpunimi strategjik ndërkombëtar. Rritja e kapaciteteve mbrojtëse në vendet anëtare të NATO-s dhe rajonin e Ballkanit, bashkëpunimi i ngushtë i vendeve të Ballkanit me Aleancën dhe SHBA-në, si dhe monitorimi i vazhdueshëm i fushatave propagandistike janë hapa esencialë për stabilitetin e mëtejshëm¹⁰.
Rekomandohet gjithashtu një përqendrim i shtuar në inteligjencën dhe sigurinë kibernetike si elemente kyçe të parandalimit, si dhe zhvillimi i mekanizmave të kundërmasave ndaj ndikimeve negative politike dhe ekonomike që vijnë nga Rusia³.
Studime të mëtejshme duhet të theksojnë zbulimin e modeleve të reja të provokimit dhe metodave të avancuara për parandalimin e përshkallëzimit të konfliktit³.
Literatura e shfrytëzuar:
1. “Avionë luftarakë rusë shkelin hapësirën ajrore të Estonisë”, DW, 2025.
2. “NATO dhe reagimet ndaj shkeljeve të hapësirës ajrore ruse”, NATO Defense College, 2025.
3. Patterson, R., “NATO’s Future Russia Strategy”, NATO Parliamentary Assembly, 2025.
4. Revista Ushtarake, Mars 2025, Akademia e Forcave të Armatosura të Shqipërisë.
5. “Strategjia ruse dhe konflikti në Ukrainë”, Institutet e Sigurisë Europiane, 2025.
6. Analiza mbi kërcënimet bërthamore dhe luftën hibride, Revista Ushtarake, 2023.
7. “Roli i Kinës në marrëdhëniet strategjike me Rusinë”, NATO Reports, 2024.
8. “Ekspansioni rus në Ballkan dhe sfidat për Kosovën”, Qendra për Studime Rajonale, 2025.
9. Deklaratat e kryeministrit Albin Kurti dhe analizat e sigurisë, Ministria e Mbrojtjes së Kosovës, 2025.
10. “Strukturat dhe kapacitetet e forcave të sigurisë rajonale”, Raporti i NATO-s për Ballkanin, 2025.
11. “NATO intercepton fluturimet ruse mbi Estoni”, Top-Channel, 2025.
12. “Rritja e buxheteve ushtarake nga vendet baltike dhe Polonia”, Balkan Security Review, 2025.
Photo by: www.twz.com