Albert Vataj/
Arthur Schopenhauer, një nga filozofët më të njohur të pesimizmit, kishte një qëndrim të ashpër dhe shpeshherë mizantrop ndaj njerëzimit. Ai nuk “urrente” njerëzit në kuptimin emocional të fjalës, por i përçmonte për disa arsye filozofike dhe personale që buronin nga botëkuptimi i tij. Në vitet e fundit të jetës ai kishte për shoqëri vetëm qenin e tij, të cilin e kishte quajtur “Atma”, d.m.th. fjala sanskritisht (atman) ose brahmin (atma) që do të thotë “frymë jetike”, “thelb jetik” … domethënë gjithçka. që shumica e urrente dhe kundër të cilëve kishte shkruar «Bota si vullnet dhe përfaqësim». Mendoj se ishte ironike. Vajza e tij e vogël ishte mjaft agresive dhe ndaj bashkëqytetarët e quanin…Shopenhauer i ri! Thuhet se ai darkonte në Englischer Hof, një restorant i frekuentuar nga oficerë anglezë.
Para se të hante vendoste një monedhë floriri në tryezën përpara tij. Dhe e futi përsëri në xhep kur mbaroi. Një kamerier më në fund e pyeti kuptimin e asaj skene dhe ai u përgjigj se ishte një bast i heshtur me veten e tij. Pavarësisht se ishte ateist, ai do ta kishte lënë monedhën e arit në kutinë e dhurimeve të kishës më të afërt…Dhe do ta bënte këtë…ditën e parë që oficerët anglezë duke darkuar atje do të flisnin për çdo gjë tjetër përveç kuajve, grave dhe qenve.
Epo, shoh që pas 150 vitesh situata është e njëjtë: futbolli, femrat dhe makinat. “Ne heqim dorë nga tre të katërtat e vetvetes,” shtoi ai, “për t’u ngjajtur të tjerëve.
Një burrë mund të jetë vetvetja vetëm kur është vetëm.
Dhe nëse nuk i pëlqen vetmia do të thotë se nuk e do lirinë. Sepse ai është me të vërtetë i lirë vetëm kur është vetëm.”
Schopenhauer e konsideronte natyrën njerëzore si thellësisht egoiste dhe të pandryshueshme. Sipas tij, njerëzit janë të shtyrë nga “vullneti për të jetuar”, një forcë irracionale dhe e pandalshme që i bën ata të ndjekin interesat e tyre personale, shpesh në dëm të të tjerëve, por jo më pak edhe të vetes. Ai mendonte se jeta njerëzore është kryesisht vuajtje. Njerëzit kalojnë nga një dëshirë në tjetrën, duke mos qenë kurrë të kënaqur. Për më tepër, përpjekjet për lumturi shpesh përfundojnë në zhgënjim. Kjo i bëri Schopenhauer-in të besonte se njerëzit janë të paaftë për të ndërtuar një ekzistencë të lumtur dhe kuptimplotë.
Schopenhauer shpesh kritikon hipokrizinë, marrëzinë dhe sipërfaqësinë e shoqërisë njerëzore. Ai ndiente se shumica e njerëzve janë të interesuar vetëm për çështje triviale, si pasuria, fama dhe fuqia, duke lënë pas dore të vërtetat më të thella të ekzistencës.
Shkaku i mizantropisë së tij nuk është vetëm filozofik, por edhe personal. Marrëdhëniet e tij sociale ishin shpesh problematike. Ai pati konflikte të ashpra me nënën e tij dhe një jetë të vetmuar, duke ndikuar në qëndrimin e tij të përgjithshëm ndaj njerëzve. Schopenhauer u ndikua nga filozofitë lindore, të cilat theksojnë vuajtjen si një pjesë të pashmangshme të ekzistencës. Ai ndante idenë se largimi nga dëshirat dhe kontaktet njerëzore mund të çonte në një formë çlirimi nga vuajtja.
Mizantropia e Schopenhauer-it është një pasqyrim i filozofisë së tij pesimiste, që fokusohet në vuajtjen dhe absurditetin e jetës njerëzore. Megjithatë, ai gjithashtu e pranoi se ndjenja e dhembshurisë (çka ai quajti “baza e moralit”) është një nga rrugët e pakta për të kapërcyer natyrën egoiste të njerëzve.