Përktheu: Rafael Floqi nga Bob_Bosewell/ Nature/
Ndërsa një person hyn në të 60-at, është e zakonshme që njerëzit të fillojnë të ndjejnë vërtet efektet shëndetësore të plakjes. Shumë njerëz mund të kenë nevojë për syze ose aparate dëgjimi, ose mjekët e tyre mund t’i paralajmërojnë ata për një rrezik në rritje të mprehtë të diabetit ose sëmundjeve të zemrës. Por një studim i ri i publikuar këtë muaj sugjeron se trupi ynë priret të pësojë një valë dramatike ndryshimesh molekulare të lidhura me moshën, jo vetëm në të 60-at, por edhe në mesin e të 40-tave tona. Në një studim në Nature Aging, studiuesit gjurmuan nivelet e më shumë se 135,000 molekulave dhe mikrobeve, të gjitha reflektuese të aktivitetit në qeliza dhe inde, në 108 vullnetarë të shëndetshëm të moshës nga 25 deri në 75 vjeç. Secili vullnetar kontribuoi me mostra biologjike, duke përfshirë mostrat e gjakut dhe jashtëqitjes, çdo tre deri në gjashtë muaj për një kohë mesatare prej 1.7 vjetësh. Rezultatet treguan se ndryshimet në nivelet e shumë molekulave dhe mikrobeve u grumbulluan rreth dy pika kohore të dallueshme: tek mosha 44 dhe 60 vjeçare. Gjetjet sugjerojnë se plakja mund të përshpejtohet rreth atyre periudhave – dhe u sinjalizojnë ekspertëve se të 40-at dhe 50-at tona mund të jenë një periudhë e rëndësishme për të monitoruar nga afër shëndetin.
Studimi gjithashtu mbështet raportet anekdotike të shumë njerëzve për vërejtjen e ndryshimeve që variojnë nga më shumë lëndime muskulore deri tek situatate dehjes (hangover) më të këqija në të 40-at e tyre – dhe të dhënat japin të dhëna se pse, thotë autori i studimit Michael Snyder, një studiues gjenetik në Stanford Medicine. Krahasuar me pjesëmarrësit më të rinj, njerëzit në të 40-at dhe 60-at shfaqën dallime biologjike që dukej se ishin të lidhura me dobësinë dhe humbjen e muskujve, rënien e shëndetit të zemrës dhe metabolizmin joefikas të kafeinës. Ata në të 40-at e tyre gjithashtu kishin më pak aktivitet në rrugët qelizore përgjegjëse për zbërthimin e alkoolit dhe yndyrave – ndoshta një shenjë që njerëzit mund të fillojnë t’i tresin këta përbërës më ngadalë rreth kësaj moshe. Ndërkohë, njerëzit në të 60-at kishin nivele më të ulëta të molekulave të ndryshme të sistemit imunitar, të tilla si citokinat inflamatore, të cilat korrespondonin me një përgjigje të dobësuar imunare. Ata gjithashtu treguan dallime të rëndësishme në nivelet e molekulave të caktuara të lidhura me tretjen e karbohidrateve dhe funksionin e zemrës dhe veshkave, duke sugjeruar që pjesëmarrësit e moshuar ishin më të ndjeshëm ndaj diabetit të tipit 2, sëmundjeve kardiovaskulare dhe problemeve të veshkave.
Pikat kohore të studimit të ri janë të ngjashme me ato të identifikuara në një studim të veçantë të vitit 2020, i cili zbuloi se sistemet imunitare të pjesëmarrësve u rritën dukshëm më pak të aftë për të luftuar patogjenët rreth moshës 35 dhe përsëri rreth moshës 65 vjeçare. Por gjetjet e studimit të fundit nuk janë të hekurta; pasi kishin një numër relativisht të vogël njerëzish, të gjithë që jetonin në zonën e Palo Altos të Kalifornisë. Mungesa që rezulton e diversitetit gjeografik te pjesëmarrësit i bën të dhënat më pak përfaqësuese për publikun e gjerë, vëren Aditi Gurkar, e cila kryen kërkime lidhur me plakjen në Universitetin e Pitsburgut dhe nuk ishte i përfshirë në studimin e fundit. Pjesëmarrësit e studimit ka të ngjarë të kenë disa faktorë të përbashkët të stilit të jetesës, të tilla si dieta, stërvitja dhe ekspozimet mjedisore, të cilat mund të kishin ndikuar në rezultatet, thotë ajo.
Studimi gjithashtu nuk ndoqi asnjë pjesëmarrës individual për periudha më të gjata se rreth shtatë vjet, kështu që shkencëtarët nuk mund të jenë të sigurt se dallimet midis njerëzve në grupmosha të ndryshme pasqyrojnë ndryshime universale. Për shembull, 40- dhe 60-vjeçarët në studim mund të jenë plakur më shpejt në krahasim me të tjerët të së njëjtës moshë në popullatën më të gjerë, paralajmëron Gurkar. Ajo dhe të tjerët thonë se mënyra më e mirë për të konfirmuar rezultatet – dhe për të gjurmuar saktësisht ndryshimet biologjike të lidhura me moshën – do të ishte përmes një studimi më të madh që gjurmon të njëjtët pjesëmarrës gjatë gjithë jetëgjatësisë së tyre. Mbledhja e të dhënave për faktorë të tillë si statusi i sëmundjes, funksioni fizik ose paaftësia mund të ndihmojë gjithashtu në vlerësimin më të mirë të masës në të cilën ndryshimet e lidhura me moshën ndikojnë në shëndetin e përgjithshëm të një personi. (Sasia e stresit që i nënshtrohen qelizave dhe indeve – atë që studiuesit i referohen si “plakje biologjike” – ndryshon gjerësisht midis njerëzve të racave dhe klasave të ndryshme socio-ekonomike, dhe madje ndryshon midis organeve individuale në trupin e një personi.)
Arsyet pse moshat 44 dhe 60 mund të jenë pika kthese në shëndetin e njerëzve nuk janë ende të dukshme, por autorët e studimit shpresojnë të hetojnë disa hipoteza në punën e ardhshme. Snyder dyshon se për njerëzit në të 60-at e tyre, rënia e funksionit të sistemit imunitar mund të përshpejtojë një ndarje më të përhapur të organeve. Një rënie e aktivitetit fizik në mes të moshës, ndërkohë, mund të shpjegojë ndryshimet që shihen midis pjesëmarrësve në të 40-tat e tyre – por gjithashtu mund të ndodhin ndryshimet hormonale, duke përfshirë menopauzën. Megjithatë, vetëm menopauza nuk mund të shpjegojë tendencat në studim, thotë Snyder. Pjesëmarrësit meshkuj dhe femra duket se shfaqin të njëjtën shkallë të dallimeve të lidhura me moshën në të dyja pikat kohore.
Snyder mendon se të dhënat e reja mund të ofrojnë informacion të arsyeshëm shëndetësor. Njerëzit në të 40-at mund të përfitojnë nga marrja e analizave të gjakut që gjurmojnë nivelet e lipideve, për shembull, ose nga stërvitja e rregullt për të ruajtur shëndetin e zemrës. Snyder gjithashtu nënvizon rëndësinë e ekzaminimeve të hershme dhe të rregullta për sëmundjet e zemrës për njerëzit në këtë grup moshe që kanë kushte ekzistuese shëndetësore.
Studimi i ri mund të ketë kufizime, por është ende një kujtesë e fuqishme se zgjedhjet e stilit të jetesës si dieta dhe stërvitja mund të përshpejtojnë plakjen – ose ta ngadalësojnë atë, thotë Gurkar. Pak studime mbi plakjen fokusohen tek pjesëmarrësit e moshës së mesme ose përfshijnë kampionim biologjik aq gjithëpërfshirës sa ai i këtij punimi të ri, shton ajo. Dhe përveç identifikimit të valëve të mundshme të ndryshimeve të lidhura me moshën, ky studim ofron një hap të parë vendimtar drejt ndërtimit një ditë të modeleve të parashikimit të sëmundjeve në shkallë të gjerë bazuar në të dhënat biologjike.