Nga Astrit Lulushi/
Fama dhe nderi janë binjakë, si Kastori dhe Polluksi në mitologji, njëri i vdekshëm dhe tjetri jo. Ky është krahasimi që Arthur Shopenhauer i bën Famës dhe Nderit.Fama, në kuptimin e vërtet, është e pavdekshme, sepse ka edhe famë që nuk zgjat më shumë se 15 minuta. Nderi është vëllai që vdes.Nderi ka të bëjë thjesht me cilësi që çdo njeri mund t’i ketë në rrethana të njëjta; Fama ka të tjera merita që nuk i ka çdo njeri. Nderi shtrihet aq sa njeriu di: Fama vrapon më tej dhe e bën njeriun të marrë çdo njohuri që ndesh udhës së tij. Kur njeriu udhëton, gjithmonë ka diçka për të treguar.Çdo njeri mund të thotë “jam i ndershëm”; por shumë pak mund të deklarojnë se janë të famshëm; Fama i takon vetëm njeriut me vyrtyt dhe që ka bërë diçka jo të zakonëshme, një punë. Kështu për Famën ekzistojnë dy udhë të hapura. Për veprimin këshillohet zemra dhe guximi; për punën, mençuria dhe vullneti. Secila udhë ka parësitë dhe mbrapësitë e veta. Ndryshimi kryesor midis tyre është se veprimi ikën, ndërsa puna mbetet. Ndikimi i veprimit, pavarësisht sa fisnik, zgjat shumë pak; por puna e një gjeniu është ndikim i gjallë, me përfitime e mirësi për brezat. Ajo që mbetet nga veprimi është kujtesa që me kalimin e kohës dobësohet e shtrembërohet – varet nga indiferenca e njerëzve – derisa në fund shuhet, nëse nuk ndërhynë historia, e cila e fosilizon për brezat që vijnë. Punët janë të pavdekshme në vetvete; në shkrime e libra mund të jetojnë përgjithmonë. Nga Aleksandri i Madh njerëzimi kujton emrin e tij, por Platoni, Aristoteli, Homeri e Horaci janë gjallë me librat e tyre.Të rrallë janë autorët që e shohin famën e tyre; sa më të rëndësishme të jenë veprat e tyre, aq më pak gjasa ka që të jenë të tilla. Seneka thoshte se fama ndjek meritën ashtu si trupi lëshon hijen e vet, herë përpara e herë mbrapa, herë të gjatë, herë të shkurtër. Historia e artit dhe letërsisë në përgjithësi tregon se arritjet e mendjes filimisht nuk priten mirë. Arsyeja është se ashtu si njeriu që priret të pëlqejë së pari ato gjëra që plotësojnë nevojat e çastit, edhe lexuesi vlerëson ato gjëra që plotësojnë shijet e kohës së tij. Kur John Milton (1608 – 1674) botoi poemen Lycidas, ishte bashkēkohēsi i tij Samuel Johnson, kritik i njohur, që e hodhi poshtë duke thënë se “fjalia është e ashpër, rimat e vargjeve janë të pasigurta dhe numrat janë të pakëndshëm” dhe u ankua se “në këtë poemë nuk ka asnjë natyrë, sepse nuk ka të vërtetë, nuk ka art, sepse nuk ka asgjë të re. Poema Lycidas që John Milton ia kushton mbretit Edward, sot cilësohet si kryevepra e parë dhe poema më e mirë e letërsisë angleze, ndërsa kritikët bashkëkohës të tij e hodhën poshtë. Kështu, kur një kokë dhe një libër përplasen, nuk është libri që tingēllon bosh, thotë Shopenhauer (1788 – 1860).