Astrit Lulushi/
Nuk ka dëshmi të qytetërimeve para 12,000 viteve, megjithëse ka shumë prova në dispozicion që paraprijnë historitë e shkruara. Ekziston më shumë se një përkufizim i “civilizimit”; Dictionery.com: “kultura totale dhe mënyra e jetesës së një populli, kombi, rajoni ose qytetërimi klasik e një periudhe të caktuar”. Klima dhe qytetërime të njëpasnjëshme fatkeqësisht kanë (dhe vazhdojnë të) shkatërrojnë të dhënat e këtyre popujve, të cilët kanë përfshirë traditat gojore, artin dhe mjetet.Shpellat Juukan në Australinë Perëndimore besohet të jenë dëshmi të 46,000 viteve të banimit të vazhdueshëm njerëzor, përkatësisht kulturës dhe traditave indigjene. Të hedhura në erë në vitin 2020, për nxjerrjen e mineralit të hekurit, shpellat strehonin piktura shkëmbore, vegla kockash dhe veshje. Pavarësisht se banorët e qytetit hiqnin gurët për ndërtesa deri në vitet 1970, një pjesë e Kurtheve të Peshkut Brewarrina mbetet tipar i Uellsit të Ri. Një nga strukturat më të lashta të njohura të krijuara nga njeriu, këto kurthe detyronin peshqit të notonin në rrjedhën e sipërme në pellgje mbajtëse që mund t’u përshtateshin lehtësisht ndryshimit të stinëve dhe niveleve të ujit. Të dhënat arkeologjike datojnë këtë sistem kurthi afërsisht 40,000 vjet dhe konsiderohet qendror për zhvillimin e aktiviteteve indigjene shpirtërore/rituale, sociale dhe tregtare.Kërkimet vazhdojnë në kontinente të tjera duke hetuar Revolucionin Neolitik (revolucioni bujqësor dhe përfundimi i Epokës së Akullnajave 12,000 vjet më parë). Kjo shkaktoi Epokën e Akullit në hemisferën veriore, ku besohet se qytetërimet e hershme u shpërndanë, dhe u detyruan të kthehen në stilin e jetesës nomade.Ndërkohë, studimet gjenomike tregojnë se popujt indigjenë australianë i përkasin qytetërimit më të vjetër në botë që daton 75,000 vjet më parë.Foto: Bota.al