Nga Hazbi SHEHU, New York/
Qyteti i bardhë tregon jo vetëm bardhësinë e shtëpive me gëlqere, por shpreh sidomos ndjenjat e pastra të qytetarëve Beratas, dashurinë, miqësinë dhe mikpritjen e tyre. Lagjet e njëmbinjëdritareve flasin për ndërtimin e detyruar të shtëpive rreth kodrave dhe sipër tyre për tu mbrojtur nga armiqtë. Nuk po shkruaj që të zbukuroj vulën “Qytet Muze” dhenë nga komisioni ndërkombëtar, por të shpreh nderin e lindjes sime, të prindërve dhe stërgjyshëve në këtë qytet.
Çdo mëngjes rrezet e diellit i buzëqeshin qytetarëve Beratas në dritaret e lagjeve Kala, Mangalem dhe Goricë. Janë po këto dritare që në kohët më të lashta kanë plagosur shumë zemra vajzash, kur ato të mbyllura ndiqnin me sy lëvizjet e djemëve gjatë brigjeve të Osumit dhe rrugës kryesore. Kjo situatë sillte dashurinë platonike që në disa raste përfundonte në tragjedi. Ishin ndjenjat dhe zemrat e vajzave që kërkonin të fluturonin nga dritaret në lumë.
Unë e dua dhe e respektoj Beratin jo vetëm për bukurinë, për lashtësinë dhe arkitekturën e tij. E dua jo pse tërheq turistët nga e gjithë bota, por për njerëzit që e ndërtuan, për banorët, që mirëpresin dhe përqafojnë mikun në shtëpitë e tyre.
Qyteti ndodhet në veri të malit “Tomorr” dhe në Lindje të malit “Shpirag”, me perspektiva të mëdha për naftë dhe gaz. Ai është ndërtuar fillimisht rreth kodrave të Kalasë dhe të Goricës në të dy krahët e lumit “Osum”. Mali i lartë dhe madhështor “Tomorr” derdh dëborën, që rrjedh nëpërmjet përrenjëve dhe rrëkeve, që në vazhdim formojnë lumin “Osum”. Lagjet Kala, Mangalem dhe Goricë janë simboli i bukurisë dhe i lashtësisë së qytetit. Ato shprehin mrekullinë e ndërtimeve të banorëve të lashtë Beratas. Qëllimi kryesor i projektit për ndërtimin e shtëpive në majat e kodrave dhe në faqet e tyre nuk ka qenë bukuria, që na tërheq ne sot, por pozicioni i tyre për tu mbrojtur nga armiqtë.
Ndërtimi i shtëpive, rrugicave, shkallëve, etj. janë llogaritur që e gjithë lagja të përfaqësojë një shtëpi të vetme. Rrugicat kontrollohen nga dritaret e shtëpive. Sapo një i huaj do të hynte në cilëdo rrugicë; i pari banor i ndodhur në dritare do të lajmëronte të gjithë lagjen. Kjo lidhje nxiste banorët të dilnin në dritaret e shtëpive dhe të qëllonin armikun me mjetet e asaj kohe. Shtëpitë janë ndërtuar prej guri, të forta dhe të qendrueshme për të përballuar sulmet e armiqve. Pozicioni i ndërtimit të shtëpive rreth kodrave është i tillë që armiku ishte i detyruar të sulmonte vetëm nga poshtë. Pra ndërtimi i shtëpive në lagjet përkatëse tregon për mençurinë e banorëve të atëhershme. Lidhja midis lagjeve kryhej me anë të sinjaleve sekrete. Nuk kishte tradhëti brenda lagjeve, sepse mbrohej familja, farefisi dhe lidhja e gjakut.
Dora e mjeshtrave të lashtë të banorëve Beratas frymëzohej nga dashuria për tokën, për shtëpitë, për familjet e tyre. Ata kanë gdhendur dhe skalitur gurët, për të ndërtuar rrugicat dhe shtëpitë që të rezistonin në shekuj. Këto ndërtime janë kryer në kohë lufte me nje dorë skalisnin gurët, ndërsa me tjetrën mbanin pushkën për tu mbrojtur. Mjeshtrat nuk kanë derdhur lotë, por gjak në ndërtimin e këtyre lagjeve për ti bërë ato të përjetëshme. Kur ecën në këto sokakë të gurta dëgjon tingullin e çekiçit, ndërsa çdo goditje shpreh punën paqësore dhe gjakun luftarak të artistave të lashtë Beratas. Këto ndërtime të lashta dhe të bukura përfaqësojnë ndjenjat e banorëve të Beratit për dashurinë midis tyre. Kjo krenari nuk shpreh mburrje, por liri dhe dashuri njerëzore. Ata kanë derdhur gjak për të mbrojtur lirinë në trojet ku jetonin dhe kurr nuk kanë sulmuar për të shkekur tokat e huaja.
Bukuria e Beratit qendron jo vetëm në madhështinë si Qytet Muze por veçanërisht në karakteristikat për kuptimin jetës dhe kulturën e banorëve. Këtu nuk ndihet propaganda e ndonje feje. Ç’do ritëm fetar kryhet në kultet përkatëse; ndërsa në parqe, klube, kafene dhe rrugëve në shetitje ose dhe në punë shprehet vëllazë-rimi i banorëve. Ata diskutojnë për problemet shoqërore, zyrtare, etj. sikur të jenë të një feje.
Beratasit kanë trashëguar nga stërgjyshërit: punën, thjeshtësinë, urtësinë, mençurinë dhe mikpritjen. Egoizmi nuk para ka dalë mbi ujë në këtë qytet; edhe kur është shfaqur ujrat e lumit Osum e kanë rrëmbyer për ta çuar larg në det. Ata janë mjaftuar me mençurinë dhe urtësinë për zgjidhjen e problemeve shoqërore. Zgjidhja e kontradiktave me anë të forcës nuk është karakteristikë e njerëzve të mençur. Kush përdor pushkën e pëson nga pushka. Edhe në postet e larta qeveritare beratasit kanë lenë gjurma të thella të thjeshtësis, urtësisë dhe mençurisë, por për të mbrojtur vendin dhe nderin natyrisht kanë përdorur dhe armët. Varrezat e Kombit dhe ato të dëshmorëve shprehin renien e heronjve për t’i treguar vendin armiqve. Beratasi tipik i njeriut të thjeshtë, të urtë, studjues dhe të mençëm ka qenë Vehxhi Buharaja. Kur e caktuan punëtor me lopatë, ai nuk u demoralizua dhe nuk u dorëzua. Përkundrazi, në shtëpi studjonte dhe përkëthente. Ka qenë mjeshtri i penës, interpretues, shqipërues dhe krijues i veprave të mëdha Persiane. Ai ishte i thjeshtë si e vërteta. Kodrat e mbjellura me ullinj, etj., argumentojnë mençurinë dhe punën e madhe e njezëve të lashtë, për ti siguruar ushqimin lagjeve: Kala, Mangalem dhe Goricë, për atë kohë dhe sot për banorët e gjithë qytetit.
Berati plak mban në gjirin e tij thesarët e lashtësisë. Njeriu i sotëm duke i studjuar dhe vlerësuar ato mbetet i habitur jo vetëm për krijimin, por sidomos për ruajtjen e tyre në shekuj nga banorët beratas. Ata lindin punojnë dhe vdesin, ndërsa qyteti duket gjithmonë e më i ri. Bukuria dhe madhështia e qytetit të Beratit shkëlqen, jo vetëm nga lashtësia e ndërtimeve arkitekturale të mahnitshme, por veçanërisht nga buzëqeshja e ngrohtë dhe mikpritëse e qytetarëve. Beratasit kanë qenë dhe janë të thjeshtë, punëtorë dhe zanatçinj, qysh nga lashtësia. Ata ato që fitojnë në punë i konsumojnë në familje. Bëjnë një jetë të gjallë të lumtur dhe të lidhur me farefisin dhe shoqërinë. Rrallë takon familje të pasur në Berat. Në përgjithësi kanë shtëpitë e tyre kryesisht private, të mobiluar mirë në kushtet e një jete normale. Rrojnë me parimin që me të ardhurat dhe fitimet nga puna të ushqehen mirë sot, por njëkohësisht mendojnë për shkollimin dhe edukimin e fëmijëve. Në varësi të kushteve ekzistuese nuk kanë mundësi të mendojnë për tu bërë i pasur. Kjo është arsyeja që tek Beratasit egoizmi shfaqet dobët.
Bukuria e qytetarëve Beratas qëndron në kuptimin e vërtetë të jetës njerzore. Ata nuk jetojnë për tu pasuruar, por punojnë për të jetuar dhe për ta shijuar jetën me të gjitha format dhe bukuritë e saj. Atyre nuk ju pëlqen dhuna, por fjala e embël që të bashkoi dhe vëllazëroi njerëzit. Shembull tipik për të ilustruar mendimet e shprehura më sipër është shprehja e Z. Abdyl Pilafi: “Unë kam shtëpi. Ndihmoni me shtëpi njerëzit që po flenë jashtë”. Ai si dhe shumë të tjera tregon thjeshtësinë dhe mungesën e egoizmit tek qytetarët Beratas. Beratasit nuk janë mësuar të nxjerrin gështenjat me duart e botës. Ata ç’do punë e kryejnë vetë, nuk përdorin shërbetorë. Kjo ndodh sepse që në vogëli i kanë ndejtur punës tek koka. E duan dhe e respektojnë punën, sepse ajo ju sjellë të mirat materiale dhe shpirtërore.
Atje ku ka gjallëri, ka jetë dhe plakje. Krahas rinisë në lëvizje shohim dhe flokët e bardha të banorëve beratas të plakur në moshë, por me zemër të bardhë dhe mikpritëse. Shpirtin madhështor të banorëve të lashtë e gjykojmë dhe e ndjejmë duke vrojtuar dhe vlerësuar veprat e tyre antike të mrekullueshme. Ne jo vetëm i lavdërojmë, por më shumë i adhurojmë mjeshtrat e ndërtimit stërgjyshërit e qytetit tonë, sepse ato shprehin dhuratën e punës dhe të mençurisë.
Rol specifik në ndërtimin e qytetit ka luajtur, por dhe luan lumi Osum. Pamja e tij e zbukuron Beratin, por proçeset gërryese të ujrave në thellim të shtratit dhe brigjeve anësor është shkatërrues. Ky lum e ka origjinën tek shkrirja e dëborës së malit “Tomorr” dhe kodrave rreth tij. Ujrat e përrenjve lëviznin në drejtim të jesëvë më të ulta kryesisht drejt veriut. Këto ujra gërryenin shkëmbinjt në zonën më të ulët; midis kodrave të Kalasë dhe kodrës së Goricës dhe me kalimin e kohës u formua lumi Osum. Bazuar në studimet gjeologjike të shkëmbinjëve (përberja litologjike, matjet e elementeve të shtrishmëris si renia dhe orientimi i shtresave), arrihet në përfundim se shkembi i Goricës dhe ai i Kalasë janë vazhdim i njeri tjetrit. Këto studime janë kryer dhe në shkëmbinjtë e shtratit të lumit. Ç’do lumë ka fazat e tij të zhvillimit: të rinisë, të pjekurisë dhe të pleqërisë. Osumi ndodhet në fazën e rinisë; prandaj ai vazhdon të gërryejë jo vetëm shtratin e tij në thellësi, por dhe të dy brigjet. Në saj të këtyre gërryerjeve vazhdon të zvogëlohet gjerësia e rrugës kryesore që lidh pjesën veriore të qytetit me qendrën. Gjithashtu gërryerjet rrezikojnë këputjen e kembëzave të urës të Goricës dhe shembjen e saj.
Problem tjetër i rëndësishëm i këtij qyteti është mbrojtja e udhëtarëve (që kalojnë në rrugën kryesore kryesisht në zonën nga ura e Goricës e deri në rrugën për Mangalem) nga copat e shkëmbit të Kalasë si rezultat i gravitacionit. Këto janë çeshtje serioze si për tani dhe për të ardhmen e Beratit. Unë po i shtroj këto jo vetëm si vrojtues dhe si qytetar Beratas, por si specialist gjeiolog që kam kryer studimet gjeologjike në rrethin e Beratit së bashku me specialistet e tjerë. Eshtë e domosdoshme që të ngrihet një grup pune të përbërë nga specialistë gjeologë, ing. ndërtimi, përfaqësues të Bashkisë, etj. Ky grup duhet të përpilojë një plan pune që të parashikojë punimet urgjente dhe ato për të ardhmen. Drejtuesit e qytetit të Beratit duhet të studiojnë seriozisht problemet e mësipërme dhe të parashikojnë masat përkatëse për realizimin e tyre. Duhet theksuar se rruga kryesore, rruga e Goricës dhe shkembi i Kalasë mbi rrugë jo vetëm që janë kyçi për zhvillimin e qytetit, por rezikojnë jetën e banorëve. Të gjithë qytetarët e këtij qyteti duhet të lëvizin, të marrin pjesë direkt në diskutimin dhe zgjidhjen e këtyre problemeve që lidhen me zhvillimin Europian të qytetit tonë të Beratit. Sigurisht përgjegjësinë kryesore e kanë drejtuesit e vendit që të luftojnë për të siguruar jo vetëm projektet, por fondet përkatëse nga qeveria dhe kompanitë private. Në planin e rregullimit të qytetit, zona nga ura e Goricës e deri në hyrjen për në qendër ku përfshihen: rruga kryesore, shkëmbinjtë që lidhin Kalanë me Goricën dhe ura e Goricës duhet ti nënshtrohet në mënyrë urgjente nje studimi kompleks gjeplogo ndërtues, sepse kjo është nyja për zhvillimin e qytetit.
Dëshira për të njohur botën e madhe, por veçanërisht gjendja shumë e rendë ekonomike i detyroi shqiptarët të emigronin me lotë në sy dhe me dhembje në shpirt dhe në zemër. Emigracioni po të kesh mend dhe fuqi të pasuron, por braktisja e vendlindjes të plagos. Në këto raste për t’ju shmangur fjalës “tradhëti”, përdoret shprehja e shpresës ekonomi. Populli gjykon i dënon, por duke patur parasysh nevojat dhe kushtet përkatëse dhe i përqafon. Emigracioni dhe malli për Atdheun janë binjakë. Gati të gjithë kërkojnë të largohen për të parë botën e madhe dhe për një jetë më të mirë. Kur je larg Atdheut të plagoset zemra nga kujtimet për familjen, farefisin, shoqërinë dhe rrugët e rrugicat. Mendon për përplasjet me jetën plot vuajtje por e ndërthurur me bukuritë e vendlindjes. Kur kthehesh në Atdhe e ndjen më thellë dashurinë e njerëzve të tu të dashur në përgjithësi dhe buzëqeshjen mikpritëse të Beratasve në veçanti. Më kujtohet mirë dita e kthimit. Sapo dola në mëngjes nga dera e shtëpisë, i ndjekur nga nje natë plot me ankthe dhe pritje, fjalët mikpritëse dhe buzëqeshjen e parë e mora nga fqinjët e pallatit. Më përqafuan dhe u shprehën “Urdhëroni në shtëpi, të bisedojmë se na ka marrë malli”. Me të hyrë në rrugë dëgjoj thirrje “Mirë se erdhe vëlla i dashur”. Të shtrëgojnë duart të përqafojnë dhe shprehen “Ekonomia të detyron të largohesh, por zemrën e ke lënë këtu në këtë rrugë dhe tek këta njerëz”.
Dal nga lagja për të vazhduar në rrugën kryesore. Lë në të djathtë Xhaminë dhe hyj në parkun e Dëshmorëve të Kombit. Nuk kisha ecur më shumë se dhjetë hapa, kur dëgjoj nje zë “Erdhe Hazbi!”. Ishte zëri i shokut dhe mikut të lagjes, Sulejman Fuga, i ulur në nje nga solat e parkut. U përqafuam dhe u ulëm për të biseduar. Pyetja e parë që ai më bëri ishte “Ç’është emigracioni?” Unë ju përgjigja “Je i lumtur o Sulejman, që nuk ndoqe rrugën time. Lotët për vendin e lindjes, për shokët, miqtë dhe rrugët ku luanim dhe grideshim; atje larg në vetmi të mbysin”. Ai më shihte drejt në sy dhe përgjigjej “E kuptoj, e kuptoj”. “Jo”, ju përgjigja unë. “Që ta kuptosh duhet ta jetosh. Mua më vret ndërgjegja e quaj veten dhe tradhëtar se nuk ju binda shprehjes së popullit “Guri i rendë në vendin e tij”.” “Jo, i dashur jo,” u përgjigj Sulejmani, “gjëndja e rendë ekonomike i detyroi dhe vazdon ti detyrojë njerëzit që të largohen. Ti mendove për të ardhmen ekonomike të familjes e në veçanti të fëmijëve, prandaj nuk është tradhëti, por nevojë ekonomike; megjithatë brengat e shoqërisë nuk kurohen me nje bisedë të lehtë si kjo e jona”. U ndava me Sulejmanin dhe vazhdova rrugën në drejtim të urës Goricës.
Majtas rrugës kryesore, pikërisht në fillim të rrugës malore për në Kala ndodhet varri i Baba Aliut. Në krahë të djathtë të rrugës dhe në fund të parkut është libraria e Abdyl Pilafit. Duke vazhduar të ecja drejt rrugës kryesore për në qendër ktheja kokën majtas nga shkembi i Kalasë për t’ju shmangur rënies së copave të shkëmbinjve. Duke ecur rrugës nga restoranti i ndërtuar në të djathtë të rrjedhjes së lumit Osum, nje zë i embël më tingëlloi në vesh “I dashur Hazbi!”. Ishte Thoma Kajana, të cilit i kisha dhenë kitaren para largimit tim nga Berati. Tomi me buzëqeshjen e tij karakteristike më përqafoi dhe më tha “Të prisja”. Pastaj më ftoi për kafe në restorantin e tij, pranë rrugës për në Mangalem. Duke pirë kafen ai u shpreh “Ti vetëm trupin ke andej, se mendjen dhe shpirtin e ke këtu në Berat”. Leonidha Basko që ishte duke punuar në dyqan, dëgjoi bisedën time me Tomin dhe doli nga dyqani më përqafoi dhe mu drejtua mua “Mos u largo pa ja shtruar vënçe bashkë se do zemërohem”. Po të le të lirë për të takuar dhe shokët e tjerë. Pasi u ndava me Tomin dhe Lonin vazhdova rrugën për në drejtim të qendrës.
Hyra në farmacinë e Lika Kolanit. Sapo më pa më përqafoi me dashuri dhe me harre. E pyeta për familjen, për vëllanë Kiçon dhe shokët. “Ta mbyll farmacinë, mbledhim dhe shokët e tjerë dhe ja shtrojmë?!” “Të faleminderit”, ju përgjigja, “por jo tani se jam nisur për në Bibliotekën e qytetit”. Gjatë rrugës për në Bibliotekë çdo 5-6 hapa takoja shokë dhe miq, të cilët më përqafonin dhe më pyesnin për jetën në botën e jashtme. Në parkun para Bibliotekës takova shokun dhe mikun tim Servet Muka, që ndodhej i ulur në nje stol. Ai më detyroi të ulem me të dhe filloi të më tregonte peripecitë e burgut. “Ah i dashur Servet,” i thashë, “të tilla peripeci dhe më të tmerrshme duke shkuar deri në pushkatim kaluan dhe kolegët e mi të Institutit Gjeologjik të naftës”. “Po,” u përgjigj Serveti, “i di sepse me disa prej tyre kam qënë bashkë në burg”. Pas një bisede të shkutër u ndava me të duke i premtuar për një tjetër takim dhe hyra në Bibliotekë. Takova drejtoreshën, me të cilën biseduam rreth të ardhmes së bibliotekës “Vehxhi Buharaja”. I dhurova dy kopje të librit tim me titull “Kujtime dhe Mbresa” dhe u largova.
Vazhdova të ecja në rrugën kryesore. Në anë të majtë të rrugës zhvillohej tregëtia e hapur. Në kryqëzim të rrugëve takova Komin. E përqafova dhe e pyeta “Cfarë bën?”. Ai u përgjigj “Eshtë varfëri e madhe këtu në Berat. Të gjithë detyrohen të shesin; unë shes stofra dhe basma.” “I dashur Komi, a të kujtohet filmi Indian, “Tellalli”? Shes basma dhe kadife, dalin vajzat në penxhere…?” “Po”, u përgjigj Komi, “po ai ishte filmi i rinisë. Ne këtu po shtrëngojmë rripin e ekonomisë, të urisë dhe pleqërisë. ” “I dashur Komi, dëshiroj të më shoqërosh për të parë fundin e kësaj tregëtie në rrugë, pa penguar punën tende”. Ai i thirri gruas së tij që të merrej me dyqanin dhe të dy u nisëm. Gjatë rrugës takova disa ish-studenta të mi të cilët ishin bërë tregëtarë të këtij pazari. Ky pazar konsiderohej zemra e të ardhurave të njerëzve të pa punë në Berat. Tek stadiumi ku ishte dhe fundi i kësaj tregëtie të lirë të rrugës u ndamë me mikun tim Kozma. Pasdite dhe mbremjen e kalova me vëllanë, kushërinjt e mi dhe të gruas.
Kohën tjetër të qendrimit tim në Berat, ja kushtova shokëve të fëmijërisë, kryesisht të lagjes duke shëtitur nëpër rrugicat ku dikur luanim. Nga takimet me shokët dhe miqtë konstatova se shumica e shokëve, miqve dhe kolegëve ishin larguar nga Berati; kryesisht në Tiranë, por dhe nje pjesë e mirë jashtë shtetit.
Një ditë të bukur me diell duke kaluar pranë kafenesë “Tomorri” ose që shpesh njerëzit akoma e quajnë “Turizmi” takova një të njohurin tim. Ai duke më përqafuar më tha “Nuk të kam parë prej kohësh.” Unë ju përgjigja “A ke kohë të lirë të pimë nje kafe?” “Po”, u përgjigj ai dhe të dy u drejtuam për në kafene. Pasi u ulëm dhe porositëm kafet vazhduam bisedën. I pari më pyeti ai “Si ja kaloni andej?” “Dëgjo i dashur! Mërgimi është i rendë fizikisht dhe shpirtërisht. Atje larg vendit tënd nuk të presin me krahë hapur. Që të jetosh normalisht, duhet të jesh i fuqishëm fizikisht gjithashtu duhet të dish dhe gjuhën. Për të huajt pa shkollë ka vetëm punë të renda: në ndërtim ose pastrim shtëpish, zyrash etj., por dhe këto mund ti gjesh me ndihmën e njerëzve që punojnë atje prej kohësh. Nëse nuk gjen punë mund të lypësh për të jetuar. Kuptohet se kurrë nuk gjen punë përveç ankthit për jetën, sepse qeraja është shumë e lartë, ke dhe mërzitjen e largimit nga Atdheu. Kjo është situata reale e emigranteve atje. Unë vij shpesh në Berat, por nuk vë re ndonjë ndryshim, nuk ka zhvillim. Berati ka mbetur siç ka qenë dhe përgjegjësia për këtë gjendje i përket drejtuesve të qytetit, qeverisë dhe politikanëve të zgjedhur nga populli i Beratit.”
Menjëherë ndërhyri bashkbiseduesi duke u shprehur “Fondet kanë qenë të pamjaftueshme.” “Nuk është kjo arsyeja,” ju përgjigja unë, “pse për disa qytete, institucione, etj, rubineta e parave është harruar të mbyllet? I dashur, arsyeja e vërtetë që qyteti i Beratit nuk është zhvilluar ka qënë dhe vazhdon të jetë inati partiak. Meqë kemi kohë kafeneje, unë do të bëj nje analizë të situatës. Bota e vlerësoi qytetin me titullin e merituar “Muze”, jo për bukurinë natyrore, por për duart e arta të mjeshtrave të lashtë Beratas që e ndërtuan këtë qytet mbi shkëmbinj. Ky vlerësim i lartë është dhuratë dhe pasuri e madhe jo vetëm për Beratin por për të gjithë Shqipërinë, sepse sjell të ardhura në valutë në thesarin e shtetit. Këto pasuri jo se nuk njihen nga politikanët që drejtojnë shtetin tonë, por nuk i ka lenë egoizmi partiak që këto para të derdheshin në arkën e shtetit. Ato para do të ndihmonin sado pak familjet në varfëri, njerzit e paaftë për punë, të sëmurët, sakatët, të ngujuarit nga gjakmarrja, etj.” “Me sa jam unë në dijeni, turistët e huaj e kanë vizituar Beratin”, u shpreh bashkëbiseduesi. “Nuk e prisja këtë thenie nga një Beratas. Nëse ndonjë turist ka ardhur për vizitë në këtë qytet, me siguri që i është prishur makina ose do ti jetë thyer ndonjë pjesë e saj gjatë udhëtimit në rrugët Lushnjë-Berat ose Fier-Berat. Ky turist jo vetëm që nuk do ta përsëriste për herë të dytë nje udhëtim të tillë, por është bërë propagandues për të mos ardhur turistë të tjerë në këtë qytet. Situatën e qytetit Muze e ka të qartë çdo Beratas, por në veçanti atë e njohin drejtuesit e muzeut Ajet Nallbani, etj. Ata me ato pak fonde që i kanë dhenë jo vetëm që po rehabilitojnë ndërtimet e lashta, por përgatitën materiale propagandues në gjuhën shqipe dhe anglisht. Një miku im, Vladimir Çela, më dha disa kopje të këtyre materialeve, të cilat i shpërndava në Berat dhe do ti shpërndaj në New York. Drejtuesit e qytetit si dhe përfaqësuesit e tij në qeveri duhet të punojnë me seriozitet që drejtuesit e shtetit Shqiptar ta kuptojnë dhe ta njohin vlerën e qytetit muze të Beratit, siç e ka kuptuar dhe vlerësuar komisioni ndërkombëtar i botës.” “Ky takim më gjallëroi dhe më kujtoi shoqërinë tonë të vjetër” u shpreh miku im. “Nesër”, vazhdoi ai nisem për Tiranë, “nëse dëshironi shkojmë bashkë.” “Ju falenderoj për ftesën, por nuk mundem sepse pasnesër nisem për në New York.” Pastaj u ngritëm u përqafuam dhe u ndamë.
Pas tre javësh qëndrimi në Atdhe u ktheva në New York. Duke ecur takova rastësisht shokun tim, Jorgjin. Më përqafoi dhe më pyeti “Si ja kalove në Shqipëri?” “Mirë”, ju përgjigja, “fare mirë, por e dhimbshme është largimi nga vendlindja, njerzit e dashur, farefisi, shokët, miqtë, rrugët, rrugicat ku ke luajtur me shokët e lagjes.” “Po”, u përgjigj Jorgji, “e dhimbshme, madje shumë e dhimbshme, por akoma më e dhimbshme është ndarja nga fëmijët.” “Ke të drejtë, megjithatë malli më merr shpesh për vendin e lindjes në qytetin tim të paharruar Berat.” Jorgji më përqafoi dhe u ndamë për të vazhduar jetën në qytetin plot zhurmë, emocione dhe punë.
Kjo është jeta plot ankthe e emigrantit. Këtu duhet vullnet, durim, punë dhe shpresë.