Kastriot Fetahu/
Nuk do të shkruaja një kronikë për ty, jo se nuk di, por se ti je “KRONIKA” jonë në faqen e universit. E di që ke shkruar edhe “Ku ti kërkoj rrënjët e tua parti,” por nuk harroj se ke shkruar edhe “Pashallarët e kuq.” Mbaj mend që isha i katërti në rradhë për të lexuar “Dimri i vetmisë së madhe” dhe nuk e harroj si brofja nga gëzimi se po afrohej dita ta kisha në dorë atë libër, që i ngjante një “Bible” të kohës së atëherëshme, pasi flitej se ishte “perëndimor” si roman dhe i goditur në mbledhjen e Lidhjes së shkrimtarëve dhe artistëve në Tiranë. Edhe për filmin “Ballë për ballë” biletën e gjeta “me mik” dhe gjithmonë emri yt aty. A ka pasur poet si njeriu më antipatik se Sharl Bodler, Franca? Dhe ai është Bodler i Panteonit botëror…
Po John Steinbeck a nuk ka qënë një emër pa tingull në vendin e tij, SHBA? Steinbeck, që shkroi romanin e famshëm “Vilet e zemërimit.” Ezra Pound, një mbështetës i Musolinit, është një gjigand botëror i letërsisë dhe Hemingueji e kishte mikun e tij më të ngushtë. Po kështu edhe Shollohovi apo Majakovski, adhurues të Stalinit dhe komunizmit, por janë shkrimtarë dhe poetë të klasit botëror. Sartre, që refuzoi çmimin Nobel, ishte një simpatizant i hapur i komunizmit sovjetik, gjë që e ndau dhe nga miku i tij më i ngushte, (Kamy) dhe Sartre një francez që jetonte në vendin me lirinë “bastijane,” kurse Kadare mbijetonte në një antipod të Francës.
Cili do të ishte fati i Kadaresë nëse do të ndërronte vendlindjen me Sartre? Mendoni se “Mosha e arsyes” apo “Fjalët,” e vepra të tjera të tij, qëndrojnë më lart se romanet e Kadaresë?
Kadare, ky i pafat, që ishte fati ynë për letërsinë që shkroi nën siglën “Shqiptar”…Ajo që çmoj është se pa atë lloj sjellje taktike inteligjente, nuk do të kishim sot një shqiptar të nominuar 15 herë për “Nobel,” në të njëjtën kohë “Komandant i Legjionit të Nderit” në Francë, “Princ i Asturias” në Spanjë e plot tituj e dekorata të tjera… botuar në 52 gjuhë të botës.
Në “Ftesë në studio” jam “ngritur në këmbë” kur lexova se “Gjuha Serbe është një shërbëtore me ngjyrë e Shqipes.” Një akademi nuk mund ta shprehë dot kështu idenë për vlerat e kombit.
Ndaj je madhështor dhe qiellor…
Kam pyetur veten ndonjëherë se cila është diferenca midis luftës nga një ushtri reale dhe “Gjeneralit të ushtrisë së vdekur” në historinë e kombit tonë nga gjurmët që lenë ato në shpirtin e një populli?
Ne, tokësorët, po bëjmë një gabim tokësor, duke gjykuar një qiellor. Shkrimtarët e këtij kalibri janë vetëm yje që na dhurojnë dritë dhe dihet që yjeve nuk ju shikojmë kurrë gropat në sipërfaqen e tyre.
Ne nuk jemi astronautë…Ezopi është universal dhe gjithmonë në anën tënde.
Në rininë time të krahasoja me William Theker me romanin legjendar “Panairi i kotësive” për nga trajtimi elegant dhe stili i natyrës së personazheve që zgjidhje dhe sa nuk dua “të jem subjekt” i këtij titulli sot…
Edhe pse “Ra ky mort e u pamë,” në Panteon ka dritë dhe paqe…