Cafo Boga/
Prej shekujsh, Lufta e Trojës është rrëfyer si një përplasje dramatike mes dy qytetërimeve kundërshtare—“grekëve” dhe “trojanëve.” Por interpretimet e reja të arkeologjisë, teksteve të lashta dhe gjuhësisë krahasuese zbulojnë një histori shumë më intriguese: lufta mund të mos ketë qenë në fakt një konflikt midis armiqve të huaj, por një përleshje e brendshme mes popujve të afërt nga prejardhja. Me fjalë të tjera, Lufta e Trojës mund të ketë qenë një luftë civile pellazge.
Protagonistët Kryesorë të Luftës së Trojës dhe Prejardhja e Tyre
Heronjtë kryesorë akeas (grekë):
1. Agamemnoni – Komandant i të gjitha forcave greke
2. Menelau – Mbret i Spartës; bashkëshort i Helenës
3. Akili – Luftëtari më i madh grek; udhëheqës i Mirmidonëve
4. Odiseu – Strateg dhe ideatori i Kalit të Trojës
5. Diomedesi – Mbreti i patrembur i Argosit
6. Idomeneu – Komandant veteran nga Kreta
Heronjtë trojanë dhe aleatët kryesorë:
1. Hektori – Mbrojtësi i Trojës; luftëtari më i madh trojan
2. Priami – Mbreti i mençur i Trojës
3. Parisi – Princi që ndezi shkëndijën e luftës
4. Eneasi – I mbijetuari i destinuar për një atdhe të ri
5. Helenusi – Princ dhe profet; sundimtar i ardhshëm i Epirit
6. Sarpedoni – Bir i Zeusit; aleat i fuqishëm likian
Figura që Lidhin Luftën e Trojës me Pellazgët dhe Ilirët:
1. Eneasi – Lidh Trojën me Epirin dhe botën pellazgo-epirote përmes ndalesës së tij në Butrint.
2. Helenusi – Bëhet mbret i Kaonisë, duke vendosur vijimësinë trojane në territorin iliro-epirot.
3. Andromaka – Mbretëreshë e Epirit; nëna e Molosit, paraardhësit të dinastisë molose.
4. Akili – Rrënjët e tij thessale/pellazge e lidhin me popullsitë paragreke të Ballkanit.
5. Neoptolemi (Pirrua) – Themelues i shtëpisë mbretërore epirote; ura lidhëse mes kujtesës trojane dhe trashëgimisë ilire.
Një Prejardhje e Përbashkët në Egjeun dhe Ballkan
Shumë kohë para shfaqjes së Greqisë Klasike, Egjeu dhe Ballkani perëndimor banoheshin nga Pellazgët, një popull i përshkruar nga historianët e lashtë si autoktonët e rajonit. Ata banonin në Thesali, Epir, Iliri, ishujt e Egjeut, Kretë dhe madje edhe në Anatolinë perëndimore—duke përfshirë zonën rreth Trojës.
Në Epokën e Bronzit të Vonë, shumë komunitete me rrënjë pellazge u shndërruan në mbretëritë mikene që Homeri i përshkruan si akeas, danaas dhe argjivë. Ndërsa përtej detit, Troja dhe aleatët e saj lulëzonin brenda një shoqërie të strukturuar ngjashëm, me rite, gjuhë dhe tradita artistike të përbashkëta.
Ajo që shfaqet nuk është pamja e dy qytetërimeve të ndara, por e degëve të së njëjtës vazhdimësi të lashtë kulturore.
Arkeologjia Zbulon Ngjashmëri, Jo Ndarje
Gërmimet nga Mikena deri në Trojë zbulojnë ngjashmëri mbresëlënëse:
– Shpata bronzi identike, veçanërisht tipi Naue II
– Fortifikime dhe struktura citadelash me dizajn të ngjashëm
– Ritet e përbashkëta të varrimit, përfshirë tumulat
– Tradita qeramike pothuajse të padallueshme
Këto paralele vënë në pikëpyetje idenë e kulturave kundërshtare. Përkundrazi, ato tregojnë një botë të formësuar nga kontakte të vazhdueshme dhe trashëgimi e përbashkët—një botë që nuk mund të ndahet lehtë në “grekë” dhe “trojanë.”
Arkivat Hitite: Shtete Rivale, Jo Armiq të Huaj
Regjistrimet e perandorisë Hitite—burimi më i besueshëm për Epokën e Bronzit të Vonë—identifikojnë:
– Ahhiyawa = Akeasit Mikenas
– Wilusa = Troja
Gjuha e këtyre dokumenteve është shumë domethënëse. Ahhiyawa dhe Wilusa trajtohen si fuqi rajonale që veprojnë brenda të njëjtës sferë politike, jo si kombe të largëta apo të huaja. Konfliktet e tyre i ngjajnë rivaliteteve të principatave ballkanike mesjetare ose qytet-shteteve greke të shekujve të mëvonshëm.
Këto prova sugjerojnë se Lufta e Trojës ishte një mosmarrëveshje gjeopolitike brenda një bote të bashkuar kulturore.
Lidhjet Ilire Forcojnë Hipotezën Pellazge
Popullsitë ilire të Ballkanit ruajnë disa nga lidhjet më të forta me antikitetin pellazg.
Gjetjet arkeologjike tregojnë:
– Tradita të ngjashme të aristokracisë luftarake
– Praktika të ngjashme të varrimit
– Emërvende me karakteristika gjuhësore pellazge
– Etnonimin Dardan të përbashkët midis trojanëve dhe ilirëve
Edhe vetë etnonimi “Dardan,” i përdorur si për një grup trojan ashtu edhe për dardanët ilirë, sugjeron lidhje të thella paraardhëse midis Ballkanit dhe Troades. Shkrimtarët e lashtë e kanë vënë re këtë afërsi, dhe arkeologjia moderne e forcon më tej.
Një Luftë Brenda Një Qytetërimi të Vetëm Kulturor
Kur heqim shtesat mitologjike, Lufta e Trojës shfaqet si:
– Një garë për dominim tregtar
– Një konflikt dinastik midis elitave të ndërlidhura
– Një përplasje midis shoqërive të afërta kulturorisht
Akeasit, trojanët, likianët, trakasit, karianët, frigjianët dhe ilirët i përkisnin një bote të përbashkët kulturore me prejardhje pellazge, e cila shtrihej nëpër Egje dhe Ballkanin perëndimor.
Në këtë kontekst, Lufta e Trojës nuk paraqitet si një përplasje midis “nesh dhe tyre,” por si një konflikt brenda një familjeje të vetme të gjerë popujsh.
Pse Ka Rëndësi Ky Interpretim
Rikontekstualizimi i Luftës së Trojës si një luftë civile pellazge:
– Rivendos unitetin historik të botës Egje–Ballkan
– Vendos Ilirinë, Epirin dhe Ballkanin në qendër të historisë së bronzit
– Sfidojnë narrativën e mëvonshme greke që i ndau artificialisht popujt e lashtë
– Ofron një kuptim më të thellë dhe më të nuancuar të qytetërimit të hershëm europian
Përfundim
Lufta e Trojës bëhet shumë më kuptimplotë kur shihet jo si përplasje midis qytetërimeve të ndryshme, por si një konflikt brenda një bote të përbashkët me prejardhje pellazge. Akeasit, trojanët, ilirët, trakasit dhe aleatët anatolianë ndanin themele të përbashkëta kulturore, gjuhësore dhe fetare, të formuara nga mijëvjeçarë ndërveprimi në Ballkan dhe Egje.
E parë nga ky këndvështrim, lufta nuk ishte një përplasje të kundërtash, por një garë brenda një qytetërimi të vetëm kulturor që konkurronte për tregti, pushtet dhe prestigj. Ky rikornizim rivendos vazhdimësinë historike, nxjerr në pah rolin qendror të Ballkanit dhe Anadollisë në historinë e Epokës së Bronzit dhe u ofron lexuesve të sotëm një perspektivë më të pasur e më të saktë mbi një nga legjendat më të qëndrueshme të njerëzimit.
Burime të Përzgjedhura:
Autorë të Lashtësisë:
Homeri – Iliada
Herodoti – Historitë
Straboni – Gjeografia
Arkivat Hitite – Tekstet Ahhiyawa–Wilusa
Studime Moderne:
Eric H. Cline – 1177 BC
Michael Wood – In Search of the Trojan War
Trevor Bryce – The Trojans and Their Neighbours
N.G.L. Hammond – Epirus
J.J. Wilkes – The Illyrians