Arian Galdini/
Epoka e Rilindjes Kombëtare përbën fillimin e një epoke të re për shqiptarët, ku ndjenja kombëtare, ndërtimi i identitetit dhe përpjekja për liri u shprehën përmes penës, pushkës dhe diplomacisë. Figura si Sami Frashëri, Naim Frashëri, Pashko Vasa, dhe Abdyl Frashëri hodhën bazat e një platforme kulturore dhe politike që kishte për qëllim ta nxirrte Shqipërinë nga errësira e pushtimit osman dhe ta vendoste atë në orbitën e qytetërimit perëndimor. Sami Frashëri, në veprën e tij vizionare, parashtroi një program të qartë për rilindjen e Shqipërisë: njohja dhe zhvillimi i gjuhës shqipe, arsimi kombëtar, bashkimi i shqiptarëve dhe pavarësia politike. Për Samiun, liria kombëtare dhe ajo shpirtërore ishin të pandashme. Naim Frashëri, me poezitë e tij plot shpirt dhe pasion si “Bagëti e Bujqësia” dhe “Historia e Skënderbeut”, krijoi një mitologji poetike që nxiti krenarinë kombëtare dhe u dha shqiptarëve një narrativë të përbashkët për identitetin e tyre.
Pashko Vasa, me thirrjen e tij të pavdekshme “O moj Shqipëri, mos thuaj se kam vdekur”, shtroi nevojën për bashkim kombëtar përtej dallimeve fetare: “Feja e shqiptarit është shqiptaria.”
Në shekullin XX, trashëgimia e Rilindjes Kombëtare u pasurua dhe u zhvillua nga një brez i ri mendimtarësh dhe veprimtarësh që përballuan sfidat e kohës së tyre dhe u përpoqën të ruanin thelbin e shqiptarizmit në kushte të reja. Faik Konica, përmes kritikës së tij të mprehtë dhe vizionit të tij europian, hodhi themelet e mendimit modern shqiptar. Në shkrimet e tij, ai kërkonte një Shqipëri të përparuar, të lirë nga korrupsioni dhe mediokriteti, dhe të aftë për t’u bërë pjesë e qytetërimit perëndimor.
Gjergj Fishta, me epopenë e tij kombëtare Lahuta e Malcis, përjetësoi vlerat e lirisë dhe heroizmit shqiptar. Ai ishte një mbrojtës i palëkundur i identitetit kombëtar dhe një kritik i ashpër i cënimit të dinjitetit kombëtar. Branko Merxhani, përmes konceptit të tij të “NeoShqiptarizmit”, kërkonte të ndërtonte një Shqipëri të bazuar mbi një elitë intelektuale dhe morale, duke përqafuar modernitetin pa humbur autenticitetin kombëtar. Ukshin Hoti, një nga mendimtarët më të shquar të shekullit XX, theksonte rëndësinë e vetëdijes kombëtare si parakusht për mbijetesën dhe zhvillimin e shqiptarëve: “Një komb që nuk e njeh vetveten nuk mund të mbijetojë.”