Universiteti”Nënë Tereza”, Shkup/
Ky studim trajton mënyrën se si partitë politike në Kosovë, në mënyrë të qëllimshme ose përmes varësive strukturore dhe diskursive, po bëhen pjesë e strategjive hibride të Serbisë kundër shtetësisë dhe sovranitetit të Kosovës. Analiza fokusohet në identifikimin e mekanizmave të ndikimit politik, propagandistik dhe institucional që mbështesin agjendën destabilizuese të Beogradit. Metodologjia përfshin analizë kvalitativë të diskursit politik, shqyrtimin e dokumenteve partiake, deklaratave publike dhe ndërveprimeve të partive me akterë ndërkombëtarë. Gjetjet tregojnë se një pjesë e spektrit opozitar përvetëson narrativat që dobësojnë legjitimitetin e institucioneve shtetërore, duke kontribuar në penetrimin hibrid serb. Përfundimi thekson domosdoshmërinë e ndërtimit të një strategjie kombëtare për mbrojtjen e integritetit politik dhe informativ të vendit.
Në periudhën pas shpalljes së pavarësisë më 2008, Kosova është përballur me forma të ndryshme të ndërhyrjes dhe ndikimit nga Serbia, të cilat kanë kaluar nga përplasjet diplomatike në një fazë të sofistikuar të luftës hibride. Serbia, duke e kuptuar se lufta konvencionale nuk është mjet efektiv për ta ndalur realitetin politik të shtetit të Kosovës, ka ndërtuar një strategji afatgjatë për ta minuar sovranitetin përmes metodave të dezinformimit, destabilizimit të brendshëm dhe ndikimit politik.
Në këtë kontekst, partitë politike kosovare kanë luajtur pa dashje rolin e vektorëve të këtyre ndikimeve. Në luftën për pushtet, disa prej tyre kanë përdorur narrativa që burojnë nga agjendat e Beogradit apo strukturat e tij të ndikimit, duke amplifikuar perceptime të rreme për krizë, dështim institucional dhe izolim ndërkombëtar.
Problemi qendror i këtij studimi qëndron në faktin se, përmes këtyre mekanizmave diskursivë dhe institucionalë, Serbia ka arritur të mbajë ndikim të qëndrueshëm në politikën e brendshme kosovare. Kjo e dëmton stabilitetin demokratik, përçar unitetin politik dhe zbeh rezistencën e shoqërisë ndaj kërcënimeve hibride.
Ky hulumtim ndihmon në kuptimin e procesit të brendshëm të hibridizimit politik dhe kontribuon në ndërtimin e literaturës shkencore mbi sigurinë politike në Ballkanin Perëndimor. Ai sjell një qasje analitike që bashkon studimin politik me shkencën e sigurisë, duke treguar mënyrën se si ndërhyrjet hibride janë bërë pjesë e rutinës së politikës së brendshme kosovare.
PJESA KRYESORE
1. Kuptimi dhe ndërtimi konceptual i luftës hibride në raport me Kosovën
Lufta hibride është strategji e re e luftimit të shteteve përmes mjeteve të kombinuara politike, informative, ekonomike dhe kibernetike, që i japin agresorit avantazh pa shkaktuar konflikt të hapur ushtarak (1). Serbia e ka zhvilluar këtë strategji në mënyrë të qëndrueshme pas vitit 2010, duke integruar propagandën mediale, diplomacinë ekonomike, instrumentalizimin e pakicave dhe përçarjen e politikës së brendshme të Kosovës.Rrënjët e saj burojnë nga doktrina ruse e “luftës jo-lineare”, e përshtatur në rajon përmes bashkëpunimit të ngushtë midis Beogradit dhe Moskës. Serbia e ka përdorur këtë doktrinë për të konsoliduar ndikimin në rajonet e Ballkanit dhe për të minuar funksionimin e institucioneve kosovare, duke mos e njohur shtetin në nivel ndërkombëtar, por duke operuar në terrenin e tij përmes narrativave politike dhe rrjeteve sociale (2).Karakteristika thelbësore e luftës hibride serbe është kombinimi i presionit politik ndërkombëtar me aktivitete të brendshme destabilizuese, siç janë protestat e stimuluara politikisht, lufta për kontroll të mediave dhe infiltrimi i narrativave të Beogradit në komunikimin publik të partive opozitare.
2. Ndikimi politik: Partitë si bartëse të narrativave hibride
Ndikimi politik është forma më e ndjeshme e luftës hibride, sepse prek vetë bazën e legjitimitetit demokratik. Në rastin e Kosovës, disa parti opozitare kanë përvetësuar qëndrime që përputhen me narrativat serbe për ta dobësuar qeverinë qendrore dhe për ta paraqitur shtetin si të paqëndrueshëm.
Në periudhën 2019–2025, diskursi politik publik shpesh është mbushur me akuza për “izolim ndërkombëtar”, “keqmenaxhim të veriut” dhe “keqfunksionim të institucioneve”. Shumë prej këtyre termave kanë origjinë në deklarata dhe raporte të propagandës serbe të përkthyera në media lokale.
Në raste të caktuara, partitë politike kanë refuzuar marrëveshje që forconin sovranitetin e Kosovës, siç janë:
● marrëveshjet energjetike të veriut që unifikonin rrjetin elektrik,
● marrëveshjet për integrim institucional të strukturave komunale në Mitrovicë, Leposaviq dhe Zveçan,
● përfshirja e Kosovës në mekanizma të përbashkët të sigurisë me NATO-n.
Këto qëndrime shpesh arsyetohen me interesa të brendshme politike, por pas tyre qëndron një efekt i perceptimit të krijuar nga propaganda serbe, e cila synon të parandalojë konsolidimin e sovranitetit.
Në analizën diskursive të dokumenteve të partive kryesore (LDK, PDK, AAK, Lëvizja Vetëvendosje), dallohen tre linja që krijojnë terren për ndërhyrje hibride:
● Shfrytëzimi i narrativës për “krizë permanente” si pjesë e luftës për pushtet.
● Përdorimi i retorikës që delegjitimon institucionet qendrore si “autoritariste”.
● Mohimi i suksesit të politikës së jashtme kosovare për ta dobësuar imazhin ndërkombëtar.
Ky kombinim krijon klimë mosbesimi, i cili është objektiv strategjik i Serbisë në luftën e saj hibride.
3. Lufta informacionale dhe dezinformimi politik
Komponenta më aktive e luftës hibride është lufta e informacionit, ku Serbia përmes mediave të saj dhe platformave dixhitale tenton ta orientojë opinionin publik kosovar. Mbi 40 portale mediale rajonale, të regjistruara në Serbi e Bosnje, shpërndajnë përmbajtje në gjuhën shqipe që përhap narrativë destabilizuese:
● se Kosova është e varur nga Perëndimi, ● se qeveria është represive ndaj serbëve, dhe
● se po humbet përkrahjen ndërkombëtare.
Komunicimi politik i disa partive kosovare përputhet me këtë linjë komunikimi.
Shembuj konkretë përfshijnë:
● deklaratat për “izolim ekonomik ndërkombëtar”, që burojnë nga portale të Serbisë,
● përdorimin e temave si “kërcënim ndaj paqes në veri” për të kritikuar qeverinë, në përputhje me diskursin e Beogradit,
● amplifikimin e lajmeve për “rrezikun nga përplasja ushtarake”, që synojnë frikësimin e opinionit publik.
Përmes analizës së 120 deklaratave politike ndër vite (2021–2024), konstatohet se rreth 37% e fjalive përmbajnë elemente që rrjedhin nga diskursi i mediave serbe apo rusofile (3). Kjo tregon se ndërhyrja hibride nuk ndodh vetëm nga jashtë, por edhe përmes komunikimit të brendshëm të partive që pa dijeni e amplifikojnë farën e dyshimit institucional.
4. Varësia strukturore dhe ndikimi institucional
Përveç ndikimit diskursiv, ekziston një nivel strukturor ku kanalet e ndikimit përfshijnë segmente të administratës lokale, organizata të fshehta financimi dhe lidhje biznesi midis komunave me shumicë serbe dhe nivelit qendror. Këto lidhje krijojnë varësi që më pas përdoren për të manipuluar proceset politike apo për të penguar implementimin e politikave shtetërore.Në kthimin e kontrollit institucional në veri, disa struktura brenda institucioneve kosovare kanë shfaqur rezistencë pasive, duke vonuar zbatimin e vendimeve. Kjo nuk shpjegohet vetëm me efikasitetin administrativ, por edhe me ndikime të brendshme që përfitojnë nga rrjetet e kontrolluara nga Beogradi. Serbia, përmes kanaleve të financimit dhe ndikimit kulturor, ka mbajtur ndikim në nivelet e ulëta të shërbimit publik që ndikojnë në politikat komunale (4).
Në nivel partiak, ky ndikim strukturor shfaqet në formën e premtimeve elektorale që shmangin temat e sovranitetit dhe përqendrohen në retorikë populiste. Kjo tregon frikë nga humbja e elektoratit serb në veri dhe një kompromis politik që dobëson autoritetin qendror të shtetit.
5. Ndikimi në perceptimin ndërkombëtar dhe sovranitetin shtetëror
Një aspekt kritik i luftës hibride është ndikimi në imazhin ndërkombëtar të Kosovës. Serbia, përmes propagandës së saj, ka arritur të krijojë perceptimin se Kosova është vend i ndarë politikisht, me institucione të brishta dhe me mungesë të konsensusit nacional. Kjo ka ndikuar që shumë shtete mos ta shohin Kosovën si partner të qëndrueshëm politik.
Partitë politike kosovare, në vend që ta kundërshtojnë këto narrativa, shpesh i përsërisin në kontekste të brendshme. Në vend të një politike të unifikuar për mbrojtjen e imazhit të Kosovës, retorika opozitare përqendrohet në diskreditimin e qeverisë në arenën ndërkombëtare. Kjo sjell pasoja të dyfishta:
● dobëson besueshmërinë e Kosovës në marrëdhënie diplomatike;
● e ndihmon Serbinë në lobimin kundër njohjeve të reja diplomatike.
Ky mekanizëm shpjegon përse lufta hibride nuk është vetëm fenomen i brendshëm politik, por strategji gjeopolitike shumëdimensionale që përdor vetë aktorët vendorë si instrumentë të saj.
6. Politika e përçarjes: luftë për pushtet ndaj unitetit kombëtar
Një element i dallueshëm i politikës kosovare është përçarja e vazhdueshme ndërmjet partive. Serbia e shfrytëzon këtë dobësi për të forcuar fushatat e saj hibride. Përmes synimit për ndarje politike, ajo arrin ta zbusë qëndrueshmërinë e institucioneve dhe ta pengojë ndërtimin e një fronti unik politik përballë presionit ndërkombëtar.
Në këtë kuptim, lufta hibride nuk është më e imponuar nga jashtë – ajo është brenda sistemit, përmes partive që e shndërrojnë rivalitetin politik në luftë institucionale. Kjo dinamikë është më e dukshme gjatë zgjedhjeve, kur partitë përdorin narrativën e krizave, kërcënimeve ose falimentimit institucional për të siguruar vota. Pikërisht kjo retorikë favorizon planin strategjik të Beogradit për ta paraqitur Kosovën si shtet të dështuar (5).
7. Ndërgjegjësimi politik dhe mbrojtja nga ndikimi hibrid
Përballë këtyre sfidave, është jetike ndërtimi i një vetëdije kombëtare që e dallon interesin shtetëror nga interesi partiak. Politikanët duhet të trajnohen në njohjen e metodave të luftës hibride, mënyrave të infiltrimit të informacionit dhe në përdorimin e instrumenteve kombëtare të sigurisë informative.
Institucionet e arsimit, mediat publike dhe shoqëria civile duhet të luajnë rol në ngritjen e reziliencës demokratike. Ndërtimi i mekanizmave të koordinuar midis Ministrisë së Brendshme, AKI-së dhe Këshillit të Sigurisë Kombëtare do të krijonte sistem të integruar për parandalimin e ndikimeve hibride në komunikimin publik.
PËRFUNDIMI DHE REKOMANDIMET
Studimi konstaton se partitë politike në Kosovë, për shkak të rivaliteteve të brendshme dhe mungesës së vetëdijes strategjike, po kontribuojnë në mënyrë të tërthortë në realizimin e objektivave të luftës hibride serbe. Politizimi ekstrem i institucioneve, mosuniteti strategjik dhe përdorimi i narrativave destabilizuese janë elemente që përputhen me interesin e Beogradit për ta mbajtur Kosovën në situatë të pasigurisë së përhershme.
Rekomandohet që:
● Të hartohet strategji kombëtare kundër ndikimeve hibride e bazuar në koordinim ndërinstitucional.
● Të implementohen programe për edukim politik dhe medial nëpër parti dhe media lokale.
● Të rregullohet me ligj transparenca e financimeve të fushatave për të parandaluar ndërhyrjet e jashtme.
● Të krijohet qendër kombëtare për monitorimin e propagandës dhe dezinformimit rajonal.
● Të forcohet bashkëpunimi me NATO-n në rezistencën ndaj kërcënimeve hibride dhe kibernetike.
Në përmbyllje, përballimi i luftës hibride kërkon transformimin e politikës kosovare nga mjet oportunist në instrument strategjik të mbrojtjes kombëtare. Vetëm përmes unitetit politik dhe ndërtimit të një kulture dialogu qytetar, Kosova mund të ruajë sovranitetin dhe funksionimin institucional përballë formave të reja të agresionit të shekullit XXI.
Literatura e shfrytëzuar:
1. Hoffman, F. (2007). Conflict in the 21st Century: The Rise of Hybrid Wars. Potomac Institute for Policy Studies.
2.NATO Strategic Communications Centre of Excellence (2021). Hybrid Threats in the Western Balkans. Riga.
3. Qehaja, F. (2020). Security Complexities in Kosovo: Internal and External Dimensions. Kosovo Centre for Security Studies.
4.Jashari, A. (2023). Political Narratives and Hybrid Influence in the Balkans. Prishtinë: Akademia e Shkencave.
5. European Parliament (2022). Serbia’s Influence in the Western Balkans through Hybrid Means. Brussels