Prof. Dr. Sylë Ukshini/
Ngjarja më e rëndë në janar 1999, dhe me të vërtetë që nga armëpushimi i tetorit 1998, ndodhi në fshatin Reçak më 15 janar. Masakra në Reçak mund të mbetet për një kohë të gjatë një ngjarje kyçe në luftën e Kosovës; ajo padyshim ishte një moment përcaktues për KVM-në. Më 16 janar, ekipet e KVM-së, që përfshinin verifikues të të drejtave të njeriut, shkuan në fshatin Reçak (afër Shtimes). Gjatë ditëve të mëparshme, verifikuesit e KVM-së në zonë kishin raportuar atë që dukej si “shkelje e masave të armëpushimit” nga ushtria dhe forcat policore serbe.
Pasi mbërritën në Reçak, personeli i KVM-së zbuloi 36 trupa (më vonë u konfirmuan 45), 23 nga të cilët ishin të shtrirë në një hendek. Sipas një deklarate të bërë nga ambasadori William Walker, i cili vizitoi vendin e ngjarjes, “Shumica e viktimave ishin burra të moshuar, shumica e tyre të qëlluar nga distanca jashtëzakonisht e afërt, shumica të qëlluar në pjesën e përparme, mbrapa dhe pjesën e sipërme të kokës.” Ambasadori Walker tha në një konferencë shtypi se “Nuk kam fjalë për të përshkruar ndjenjën time personale të neverisë, as të atyre që ishin me mua, ndaj asaj që mund të përshkruhet vetëm si një mizori të paimagjinueshme… Megjithëse nuk jam një jurist, nga ajo që pashë vetë, nuk hezitoj ta përshkruaj ngjarjen si një masakër, një krim kundër njerëzimit.”
Asnjëherë nuk hezitoj të akuzoj forcat e sigurisë të qeverisë për përgjegjësinë. Ambasadori Walker kërkoi një hetim nga Tribunali Ndërkombëtar i Krimeve të Luftës për Ish-Jugosllavinë në Hagë. Ky qëndrim u mbështet nga Kryetari në Detyrë, z. Vollebæk, i cili e ngriti çështjen me Ministrin e Jashtëm të FRY-së, z. Ivani Jovanoviç, dhe kryetarin e Tribunali të Hagës, gjyqtaren Louise Arbour.
Në një deklaratë të lëshuar më 16 janar, z. Vollebæk kërkoi me forcë nga FRY që të mbyllë menjëherë aktivitetet ushtarake në Kosovë dhe të shmangë çdo veprim tjetër që mund të rrisë tensionet në rajon. Ai shprehu shqetësim për shpërthimin e dhunës së fundit, të cilën e përshkroi si “edhe më të keqes pas ngurrimit që çoi më 13 janar në lirimin e tetë ushtarëve jugosllavë të kapur nga Ushtria Çlirimtare e Kosovës”.
Më 18 janar, Ministri i Jashtëm i FRY-së, Jovanoviç, i dërgoi një letër z. Vollebæk, në të cilën e akuzoi Ambasadorin Walker për “ofendimin e dinjitetit dhe përvetësimin e autoritetit të organeve të shtetit të FRY-së”. Walker u shpall persona non grata dhe “u detyrua të largohej nga territori i Republikës Federale të Jugosllavisë së mbetur brenda 48 orëve.” Ky afat u zgjat më vonë edhe për 24 orë.
Më 19 janar, z. Vollebæk lëshoi një deklaratë në të cilën e përshkruante vendimin për të shpallur Ambasadorin Walker persona non grata si “krejtësisht të papranueshëm dhe që mund të çojë në një përshkallëzim serioz të konfliktit në Kosovë.” Ai tha se “OSBE ka besim të plotë në udhëheqjen e KVM.”
Këto mendime u pasuan nga ministrat e OSBE-së në një takim në Vjenë ditën pasues. Ministrat e Jashtëm Vollebæk i Norvegjisë, Wolfgang Schüssel i Austrisë dhe Bronisław Geremek i Polonisë lëshuan një deklaratë në të cilën thanë se vendimi për të shpallur Walker-in persona non grata ishte “krejtësisht i papranueshëm” dhe theksuan se “autoritetet serbe duhet të tërhiqen nga vendimi për të shpallur Ambasadorin Walker persona non grata dhe të bashkëpunojnë plotësisht me OSBE-në.” Ata thanë gjithashtu se “vrasjet në Reçak dhe refuzimi i udhëheqësisë jugosllave për të bashkëpunuar me OSBE-në janë një shkelje e rëndë e Rezolutave të Kombeve të Bashkuara dhe e Marrëveshjes së nënshkruar midis Ministrave Geremek dhe Jovanoviç.”
Presioni diplomatik ndërkombëtar (përfshirë një vizitë në Beograd nga Kryetari në Detyrë) çoi përfundimisht në ngrirjen e pa kushte të urdhrit për dëbimin e Ambasadorit Walker nga autoritetet jugosllave.
Megjithatë, kërkesa që Tribunali Ndërkombëtar i Krimeve të Luftës për Ish-Jugosllavinë të ketë qasje të pakufizuar në vendin e krimit u refuzua. Gjyqtarja Louise Arbour u kthye pas në kufi kur tentoi të hynte në Kosovë nga ish Republika Jugosllave e Maqedonisë, me një shoqërues të OSBE-së, më 18 janar. Një ekip forenzik finlandez, duke punuar me OSBE-në, arriti më 21 janar për të kryer autopsitë e trupave.
OSBE-ja ka theksuar prej kohësh se një zgjidhje e qëndrueshme e krizës në Kosovë mund të arrihet vetëm përmes mjeteve politike. Prandaj, ajo ka mbështetur përpjekjet e fundit për të ndërmjetësuar në mbylljen e konfliktit. Më 1 shkurt, Këshilli i Përhershëm lëshoi një deklaratë ku thuhej se “OSBE është gati të lehtësojë zbatimin e një zgjidhjeje politike; të mbikëqyrë zgjedhje të lira dhe të ndershme, të ndihmojë në zhvillimin e institucioneve dhe proceseve demokratike, dhe të ndihmojë në mbrojtjen e respektit për të drejtat e njeriut të të gjithë banorëve dhe komuniteteve në Kosovë.” Ajo tha se “OSBE do të angazhohet drejtpërdrejt në përpjekjet për të arritur një zgjidhje politike.”