Marash Mirashi/
Rreth librit “Marija që përloti Papa Françeskun”.
Në traditën e letërsisë dhe kujtesës shqiptare, rrallë gjenden libra që arrijnë të bashkojnë në një të vetme frymën e dëshmisë, dritën e shpirtit dhe hijeshinë e fjalës. “Marija që përloti Papa Françeskun” libri i përgatitur me përkushtim nga miku ynë Frano Kulli, një prej botuesve dhe publicistëve me të njohur në vendin tonë, ngrihet përmbi kufinjtë e kronikës fetare për t’u bërë një testament i gjallë i njeriut që i mbijetoi errësirës duke mos e humbur shkelqimin e dritës. Në këtë libër që i kushtohet murgeshës Marije Kaleta, çdo faqe është si një fragment lutjeje, çdo kujtim është si një copë qiell mbi tokën e Zadrimës. Nga ana tjetër, çdo dëshmi ngjan si një dorw që shtrihet butësisht për të rikthyer dinjitetin e një kohe të nëpërkëmbur.
Në thelb të librit që ne po promovojmë sot, qëndron ideja e thjeshtësisë si formë e lartë shenjtërisë fisnike. Që në parathënien e Imzot Simon Kullit, ndjehet fryma e një përulësie që është më e thellë se çdo doktrinë. Ai nuk flet aty për Marije Kaletën si për një figurë të lartë, por si për një njeri që e jetoi përditë hyjnoren dhe besimin në zot në mënyrën më të thjeshtë të mundshme, duke u lutur dhe duke shërbyer në heshtje.
Trashëgimia shpirtërore e Motër Marije Kaletës qëndron në apostulatin e thjeshtësisë”, shkruan ipeshkvi. Unë mendoj se kjo fjali përbën boshtin moral e filozofik të gjithë librit. Kjo është shenjtëria që nuk kërkon aureolë, që nuk ecën mbi podium, por që endet nëpër rrugicat me baltë të Pistullit, duke i përqafuar njerëzit me dashuri të thellë dhe me përkushtim misionareje. Në këtë libër të ndërtuar si një një mozaik dëshmish, çdo autor, çdo zë, çdo dokument i shton një gur të ri këtij monumenti shpirtëror.
Autori i këtij libri, Frano Kulli në hyrjen e tij meditative, e sheh Motër Marijen jo vetëm si një figurë fetare, por si një shëmbëlltyrë të një kohe që u përpoq të zhdukte Zotin dhe bashkë me të, njeriun. Rrëfimi i tij është një poemë e kujtesës, e shkruar me një gjuhë të qetë e plot përshpirtje, që të kujton rrëfimet e At Anton Harapit apo prozën reflektive të Koliqit. Nga ana tjetër, është dëshmia e Dom Marjan Lumçit ajo që e mbush librin me frymë njerëzore dhe e bën të dridhet nga brenda. Halla Marije, gruaja që s’mund ta urrejë, është një nga rrëfimet më të bukura të shkruara ndonjëherë për një figurë fetare shqiptare. Nuk është një apologji sigurisht por një rrëfim dashurie e përulësie.
Si një gazetar që u kam blatuar reportazheve të mia dheun e vendit tim vë re në këtë libër një diçka tepër interesante e që më bën shumw përshtypje. Në çdo faqe të librit, Zadrima shfaqet jo vetëm si vend gjeografik, por si mit shpirtëror, një hapësirë ku feja, gjuha dhe zakoni bashkohen në një frymë. Kjo tokë e vogël, ku kanë lindur figura të mëdha të kulturës katolike shqiptare, kthehet në simbolin e qëndresës së heshtur ndaj çdo forme dhune. Dokumentet arkivore dhe relacionet e Ipeshkvijve të shekujve të mëparshëm, që përfshihen në libër, e thellojnë këtë ndjenjë të vazhdimësisë, që nga shekulli XVII e deri në ditët tona, Pistulli dhe Dioqeza e Sapës në përgjithësi kanë mbajtur të njëjtën frymë besimi dhe të njëjtin përkushtim ndaj fesë. Libri në vetvete nuk është vetëm rrëfim për një grua të shenjtë, por një epope e vogël e qëndresës shpirtërore shqiptare.
Në planin ideor, vepra ngrihet si një manifest për thjeshtësinë, si një kundërvënie ndaj kulturës së shfaqjes dhe të zhurmës që sundon botën moderne. Ajo na rikujton se njeriu i vërtetë nuk shpëton përmes forcës apo lavdisë, por pwrmes përulësisë. Pikërisht kjo e përloti Papa Françeskun, jo historia e dhimbjes së saj, por madhështia e përulësisë së saj. Kur ajo i tregoi Papës sesi kishte pagëzuar një fëmijë me ujin e kanalit, në mungesë të ujit të bekuar, Papa pa në sytë e saj jo vetëm një murgeshë, por vetë simbolin e Kishës që nuk vdes, që jeton edhe kur ndalohet, që fal edhe kur torturohet.
Në fund, “Marija që përloti Papa Françeskun” është një libër që zë vend në këndin më me dritë të bibliotekave tona. Ky libër nuk u flet thjesht vetëm besimtarëve, por çdo njeriu që ka kërkuar dritën e shpresës në mes të errësirës. Libri për Motwr Marijen na tregon edhe njëherë se heshtja është mënyra më e lartë e komunikimit me Zotin, se mirësia është forma më e thellë e guximit, dhe se dashuria është mënyra më fisnike e qëndresës. Në figurën e Marije Kaletës, Shqipëria gjen një pasqyrë të vetvetes, një vend që ka vuajtur, që është përndjekur, por që nuk ka harruar të falë. Ajo grua e vogël e Pistullit është ndoshta simbolika më e pastër e shpirtit shqiptar, një shpirt që beson pa bujë, që dashuron pa kushte dhe që jeton pa mëri. Një prurje me mjaft vlerë e “botimeve Fishta” dhe posaçërisht e botuesit të saj, mikut tonë fisnik e të ditur, publicistit me emër Frano Kulli, të cilin e falenderoj dhe i shpreh mirënjohjen për kontributin e tij në botimet shqipe prej tre dekadash.