Strategjia është e qartë: zhvendosja e thelbit të barazisë, neutralizimi i rolit kushtetues dhe krijimi i një situate ku shqiptarët duken të barabartë, por në fakt janë të robëruar nga formaliteti dhe iluzioni. Me zgjedhjet lokale, Mickovski synon të krijojë “pashallëqe provinciale”, ku strukturat shqiptare shpërndahen në njësitë komunale, duke i dobësuar si subjekt integral politik.
Nga Prof. Dr. Skender ASANI
Në historinë e kombeve, ka momente që nuk lindin rastësisht, por si pasojë e përballjeve të mëdha ndërmjet idealit dhe interesit, ndërmjet vizionit të përbashkët dhe kalkulimit politik. Maqedonia e Veriut ndodhet sot në një prej atyre çasteve vendimtare që do të përcaktojnë fatin e saj për dekada me radhë. Proceset e integrimit europian, që duhej të ishin shprehja më e lartë e unitetit shtetëror, janë kthyer në arenë ku vlerësohet jo vetëm pjekuria politike, por edhe sinqeriteti i vizionit kombëtar. Në vend që të shërbejnë si udhë drejt bashkimit dhe reformës, ato po përdoren si instrumente për defokusim, ku barra e integrimit rëndon mbi shqiptarët, ndërsa përfitimet politike i korrin elitë që e shohin Europën vetëm si skenografi për legjitimitetin e tyre. Ky deformim i qëllimit strategjik rrezikon ta shndërrojë Marrëveshjen e Ohrit nga themel i bashkëjetesës në dekor të sistemit, nga dokument i barazisë në simbol të margjinalizimit të heshtur. Integrimi europian nuk mund të kuptohet si kalendar politik, as si garë për datat e negociatave, por si test moral dhe shtetformues për drejtësinë e brendshme të vendit. Vetëm një shtet që ka barazinë në ADN-në e vet, që i sheh shqiptarët jo si numër zgjedhor, por si faktor themelor të kohezionit, mund të ecë me dinjitet drejt Europës. Sepse Europa e vërtetë nuk fillon në Bruksel; ajo fillon këtu, në mënyrën se si një shtet respekton themelet e tij dhe trajton ata që e mbajnë gjallë shpirtin demokratik.
Çdo moment historik që sfidon kombin nxjerr në pah dallimin midis vizionit shtetëror dhe kalkulimit politik. Sot, në Maqedoninë e Veriut, procesi i integrimit europian perceptohet dhe instrumentalizohet në mënyrë të njëanshme si mision i subjekteve politike shqiptare dhe jo si interes kombëtar dhe shtetëror. Një shtet që redukton projektin europian në korniza etnike ka dështuar të ndërtojë një bosht të përbashkët të identitetit politik dhe qytetar. Integrimi në institucionet euroatlantike duhet të ishte aks strategjik i shtetit, dhe jo dekor elektoral i një partie apo komuniteti. Përkundrazi, një politikë e koordinuar kërkon të defokusojë subjektin politik shqiptar nga kërkesat e tyre thelbësore kombëtare dhe kushtetuese. Përmes projekteve të vogla, premtimeve të pjesshme dhe angazhimeve teknike, largohet vëmendja nga çështjet kryesore: avancimi i statusit kushtetues të shqiptarëve dhe përfshirja e tyre e barabartë në strukturat shtetërore.
Në këtë kontekst, nuk mund të mos vërehet tendenca e hapur e Kryeministrit Mickovski për të cenuar frymën e Marrëveshjes së Ohrit dhe për të grabitur kauzën shqiptare si mjet legjitimiteti politik. Nën retorikën e integrimit dhe stabilitetit fshihet një strategji për të ridimensionuar rolin kushtetues të shqiptarëve dhe për ta zhvendosur barazinë drejt një modeli simbolik. Me gjuhë të mbështjellë nga populizmi dhe politika e iluzioneve për barazi, Mickovski përpiqet të zhbëjë atë që brezat shqiptarë e kanë ndërtuar me mund dhe gjak.
Ky projekt përfshin fragmentimin e forcave politike shqiptare, relativizimin e faktorëve kyç dhe minimin e çdo iniciative për konsensus kombëtar. Strategjia është e qartë: zhvendosja e thelbit të barazisë, neutralizimi i rolit kushtetues dhe krijimi i një situate ku shqiptarët duken të barabartë, por në fakt janë të robëruar nga formaliteti dhe iluzioni. Me zgjedhjet lokale, Mickovski synon të krijojë “pashallëqe provinciale”, ku strukturat shqiptare shpërndahen në njësitë komunale, duke i dobësuar si subjekt integral politik. Kjo fragmenton shqiptarët, i bën të pambrojtur në nivel nacional dhe pengon çdo mundësi që ata të jenë faktor vendimtar në mbrojtjen e kauzës kushtetuese dhe interesave kombëtare. Zgjedhjet lokale përdoren jo për demokraci, por për kontroll, përçarje dhe neutralizim.
Historia, si dikur, po përsëritet. Brezat shqiptarësh ngritën flamurin e të drejtës për barazi dhe pjesëmarrje të plotë, dhe sot përballemi me tentativë për të shuar këtë flakë. Marrëveshja e Ohrit është gurthemeli i dinjitetit kombëtar, gardiani i së drejtës për barazi, dhe çdo përpjekje për ta shndërruar në dekor simbolik është sulm ndaj identitetit dhe trashëgimisë shqiptare. Në sfidat e sotme, çdo lëvizje merr peshën e vet historike. Nuk është koha për deklarata të thjeshta, por për analizë të kujdesshme, dallim të asaj që shihet dhe asaj që fshihet nën sipërfaqe. Shqiptari i sotëm duhet të veprojë me strategji të matur, vendosmëri dhe unitet, duke mos lejuar që tendencat për fragmentim, manipulim ose relativizim të deformojnë thelbin e barazisë dhe legjitimitetin e së drejtës kushtetuese. Vetëm kështu mund të ruhet fryma e Ohrit dhe të krijohet gurthemeli i sigurt për veprime të mëtejshme që sfidojnë çdo përpjekje për të shndërruar kauzën kombëtare në iluzion formal.
Nëse sot subjekti politik shqiptar nuk ngulmon fuqishëm për avancimin kushtetues të çështjes shqiptare, nesër do të jetë vonë. Historia nuk pret; ajo kërkon veprime vendimtare. Çdo njëqindvjeçar sjell lëkundje të reja etnike dhe gjeopolitike në Ballkan, dhe shqiptarët e kanë ndjerë këtë: nga ndarjet territoriale dhe diskriminimet kushtetuese, e deri tek përpjekjet për asimilim institucional.
Integrimi europian i Maqedonisë së Veriut nuk duhet të shërbejë si alibi për të fshehur mungesën e barazisë reale. Ai duhet të jetë projekt shtetëror i përbashkët, ku çdo komunitet shihet si bashkëthemeltar, jo si figurant. Çdo integrim i pjesshëm do të mbetet vetëm dekor diplomatik, duke mbuluar pabarazinë strukturore dhe vonesën e shtetit në kuptimin e barazisë kushtetuese.
Koha kërkon që elita shqiptare politike të dalë nga roli i pjesëmarrësit dhe të marrë rolin e formuesit të procesit. Pa shqiptarët si faktor kushtetues i barabartë, Maqedonia nuk mund të jetë europiane, funksionale apo e drejtë. Kush mendon se mund të shtyjë pafund zgjidhjen e çështjes shqiptare, duhet të kujtojë: proceset mund të shtyhen, por jo të ndalen. Historia rikthehet gjithmonë për të kërkuar atë që politika ka harruar. Shqiptarët duhet të jenë ata që e shkruajnë këtë histori.
Është koha që integrimi i Maqedonisë së Veriut të kthehet në projekt kombëtar të përgjegjësisë së përbashkët, dhe jo në dekor elektoral që fsheh padrejtësitë strukturore. Subjektet politike shqiptare duhet të artikulojnë vizionin e tyre kushtetues dhe shtetformues, jo si kërkesë etnike, por si kusht për stabilitet dhe europianizim të shtetit. Vetëm një Maqedoni ku shqiptarët janë të barabartë në Kushtetutë mund të jetë pjesë e Europës, jo në letra, por në frymë.
Në përfundim, proceset e integrimit nuk janë thjesht procedura burokratike; ato janë betejë për të ardhmen, test i drejtësisë dhe barazisë reale. Kur Marrëveshja e Ohrit shndërrohet në dekor, kur integrimi bëhet marketing dhe shqiptarët reduktohen në figurantë të teatrit politik, lind kërcënim i thellë, sidomos kur liderë si Mickovski tentojnë ta “kidnapojnë” kauzën shqiptare për legjitimitet personal. Kjo nuk është retorikë populiste; është tradhti ndaj sakrificave historike. Shqiptarët nuk mund të pranojnë të jenë pjesë e një skene që mohon vendimmarrjen dhe barazinë. Koha për veprim është tani: të rikthehet Marrëveshja e Ohrit në frymën e saj kushtetuese, të imponohen aksione shtetërore ku barazia është e panegociueshme. Moslejimi i heshtjes sot është shpëtimi i së ardhmes nesër. Vetëm me unitet të palëkundur, strategji të matur dhe vendosmëri të guximshme, shqiptarët mund të ruajnë fuqinë, të mbrojnë trashëgiminë dhe të sigurojnë se kauza e tyre nuk do të shndërrohet kurrë në iluzion.
Shkup, 23 tetor 2025