Nga Gezim Llojdia*/

1.

Siria ka një traditë të hershme në prodhimin dhe përdorimin e armëve kimike. Këtë e thonë gjetjet arkeologjike dhe zëri i arkeologëve. Duket se rajoni mund të keni parë luftën kimike qysh 1700 vjet më parë. Një nga incidentet më të hershme e dokumentuar e nxjerrjes së gazit helmues mund të ketë ndodhur në një provincë lindore sirian. Një arkeolog nga Universiteti i Mbretërisë së Bashkuar të Leicester ishte parë të publikohen gjerësisht dëshminë e një sulmi me gaz helm lashtë . Sipas deklaratave të lëshuara nga universiteti , Dr Simon James erdhi në përfundim e tij befasuese pasi rishqyrtimin e  eshtrave të   rreth 20 ushtarëve romakë që kanë vdekur në një hapësirë të ngushtë dhe nën rrethana misterioze duke mbrojtur qytetin e tyre nga sulmuesit persiane rreth viteve 256 pas Krishtit.Gërmimet në këtë zonë në vitet 1920 dhe 1930 , si dhe një gërmim të mëvonshme në vitin 1986, ndihmoi rikrijim Hulumtuesit Udhëzuesit ” të skenës . ” Për persët për të vrarë 20 burra në një hapësirë më pak se 2 metra të lartë apo të gjerë , dhe rreth 11 metra e gjatë , fuqitë e kërkuara mbinjerëzore luftarake – ose diçka më shumë tinëzare “, James tha në një deklaratë. ” Unë mendoj se Persianët vendosen shakull në galerinë e tyre , dhe kur romakët depërtuan ,duke  shtuar kimikate  dhe pompohet retë,që krijuan  mbytje në tunelin romak. sulmi la shumë pa ndjenja në sekonda , vdekur në minuta . “Arkeologët treguan se lloi i gazit është krijuar duke shtuar në  një kompleks  bitumi duke   djegur dhe squfur të zjarrit. Kur ndizen  , materiale të tilla retë e dendura lëshojnë gazeve që shkaktojnë mbytje.

2.Deklarata që sjell agjencia Rojter bënë fjalë për shumën rreth 1000 ton armë kimike deklaruara nga Siria. Siria shpalli te ONAK prodhimin e 30  mbushje dhe objektet e magazinimit , tetë njësitë mobile mbushje dhe tre armë kimike të lidhura me objektet .

Ato përmbanin rreth 1.000 ton të armëve kimike , kryesisht në formën e prekursorëve të para, 290 ton municione të ngarkuar dhe municioneve 1230 paplotësuara tregojnë  dokumentet  e ONAK.Duke bërë fjalë për këtë sasi gjigante lendeve helmuese disa shtete janë angazhuar për ti shkatërruar në një vend tjetër ku midis këtyre vendeve është zgjedhur edhe vendi i varfër në rajonin e Ballkanit,Shqipëria. Britania ka premtuar  3 milion $, ndërsa Rusia , Franca dhe Kina thanë se do të dhurojë ekspertët dhe stafi teknik, të cilët kanë nevojë për të dëshmuar procesin e gjatë shkatërrimit .

3.

Përzgjedhja e Shqipërisë është menduar për kushte  dhe rrethanat si dhe për nevojën për euro që ka vendi ballkanik pas një tranzicioni të lodhshëm e të mundueshëm 20 vjeçar. Për të kuptuar rrezikun që sjell ku mision i vështirë për vendin ballkanik mjafton të kuptosh se poja e këtij vendi do të jetë gjysmë po duke pasur parasysh edhe presionin që do të bëjnë ambientalistët dhe shoqatat e përafërta me to por edhe gjysmë e zërit të qeveritarëve të cilat do të duhet të shkelin disa premtime që kanë bërë siç ishte rasti për ndalimin e importit të mbeturinave ,një nga ligjet e para të qeverisë. Mirëpo mjafton të lëvizsh nëpër disa zonë në jug të vendit për të kuptuar se katastrofa mjedisore e ndotjes së këtij vendi nga mbeturinat e fqinjëve  është prezente. Goma të përdoruar të cilat fqinjët i kanë hequr nga territori i tyre duke paguar ca shqiptarë të cilët kanë korruptuar doganierët dhe i kanë shkarkuar ato nëpër mjedise e areale ku turizmi një ditë pritet të ketë zhvillim. Vendi ynë trashëgoi nga koha e monizmit sasira të konsiderueshme të armatimit luftarak dhe kimik. U asgjësua shprehen specialistët. Mirëpo mbetjet luftarake nga luftërat në këtë vend kanë lënë gjurmë. Ende në detin  jugut e më gjerë janë prezentë predhat nga luftërat ende  dhe ende nuk janë pastruar nga ky material i rrezikshëm. Me gjithë këto si nuk të mjaftonin, vendit tonë im afrohet një tjetër mundësi infektimi nga këto materiale që mezi u hoqën me para,punë e katastrofë si Gërdeci. Asgjësimi i  armëve kimike të një vendi tjetër diku në  gadishullin arabik .Zgjidhja më e mirë do të ishte që këto helme të këtij vendi që i ka prodhuar nga kohët e lashta e deri më sot të shkarkoheshin diku në stepat e Azisë,ndoshta në Rusi e më gjerë. Dhe nëse NATO na e zë kokën me derë,do të jetë  lexueshëm qëndrimi. E mira do të qe që këto helme të mos shkarkoheshin në këtë vend sepse edhe kështu  është munduar shumë nga helmet e tij.

*Msc.Anëtar i Akademisë Evropiane të Arteve