– nga Visar Zhiti – botoi Gazeta DIELLI/
S’e di si u përzgjodhën, janë shumë, por më erdhi mrekullia e buzëqeshjeve të tyre, të parat gra, që do të ishin shkrimtare, shkencëtare, juriste, muzikante, piktore, të laureuara dhe universiteve të Europës, morën dhe rrugën e shenjtërimit, por që diktatura e atdheut të tyre i kishte dënuar internimeve, burgjeve, deri dhe në pushkatim.
O tmerr, që ia kalon dhe ferrit!
Të përkushtuara si është nëna, të afërta si motrat, të bukura si e dashura, që bëhet gruaja, ikona, ku bien në gjunjë me trishtim çdo festë, datëlindje, çlirim, jubile, 8 Mars, yje që vështrojnë nga lart me sytë e tyre plot dritë…
Po përkujtojmë 9 zonja të jetës në nderim të të gjithave.
1- Musine Kokalari,
shkrimtarja e parë grua në letrat moderne shqipe, studioi për letërsi në Universitetin “La Sapienza” në Romë, disidentja e parë grua në perandorinë komuniste. Bëri 18 vjet burg në Burrel dhe vdiq në internim në Rrëshen, e braktisur.
2- Sabiha Kasimati,
shkencëtarja e parê grua, studioi për Shkencat Biologjike në Universitetin e Torinos, iktologe. U pushkatua nga regjimi komunist bashkë me 21 intelektualë të tjerë, e vetmja grua mes tyre, me shkak të shpikur, hedhjen e nje bombe në ambasadën sovjetike në Tiranë.
3- Erifili Bezhani,
avokatja e parë grua shqiptare, shkon bashkë me të motrën në Francë, ku studion fillimisht për Letërsi frënge dhe më pas në Fakultetin e Drejtësisë, në Universitetin Alix-en- Provence, në Montpelier dhe Paris. Në Atdhe e dënojnë me 20 vjet burg me “Grupin e deputetëve”. Poliglote, merrej me përkthime në burgun e Burrelit. Kur doli, punoi si fshesare rrugëve të Tiranës…
4- Dhora Leka,
kompozitore e këngëve partizane dhe e operas së parë shqiptare të një gruaje. Studioi në Universitetin “Çajkovskij” në Moskë. Nga pedagoge në internime deri sa bie perandoria komuniste.
5- Adivije Alibali,
balerinë dhe aktore e njohur, luan motrën e Skënderbeut, Mamicën, në filmin “Skënderbeu”, e internuan sepse i dënuan bashkëshortin, që i qëndroi besnike.
6- Elena Gjika- Merlika,
gjuhëtare, studio për letërsi në Universitetin e Napolit, bashkëpunoi me vjehrrin e saj, patriotin Mustafa Kruja -Merlika, nderkohë dhe kryeministër, për hartimin e Fjalorit të Gjuhës Shqipe, që, pasi ia përvetësuan, e zhdukën. Ajo perfundoi internimeve gjatë gjithë sundimit të diktaturës, një gjysmë shekulli.
7- Marie Tuci
donte të bëhej murgeshë, t’i përkushtohej Zotit dhe popullit. Studioi në Kolegjin e Shkodrës të “Motrave Stimmatine”, e arrestojnë dhe vdes mes torturave të llahtarshne.
Është shpallur “E lume” nga Vatikani në 2016, e vetmja grua mes 39 martirëve të Kishës Katolikë.
8- Tefta Tasi,
e arrestojnë në internim dhe e dënojne me tre vjet burg, nxënëse, se nuk donte të shkruante në hartim për Enver Hoxhen.
Në liri do të shkruante një libër me përralla dhe kujtimet do ia linte të vëllait dhe të ardhmes.
9- Suhade Cakrani,
e bija e firmërarit të Pavarësisë, Hajredin Cakranit, ministër në qeverinë e parë, do të studionte për Artet e Bukura në Firence, piktore…
Mbas Luftës II Botērore fitimtaret do ta shkatërronin dinastinë e familjes së saj, do t’i varnin vëllanë në mes të qytetit dhe ajo do të çante turmën e do binte më gjunjë para tij, duke i puthur këmbët. E mbyllin në çmendinë, ku dhe shuhet atje.
Në foto është me kalin e saj, kalorëse e bukurisë, me Pegasin me flatra, i cili të gjitha ato gra martire çon qiejve parajsorë.
AVE të gjithave!
Ne foto:
- Musine Kokalari
- Sabiha Kasimati
- Erifili Bazhani
- Dhora Leka
- Advije Alibali
- Elena Gjika-Merlika
- Marije Tuci
- Tefta Tasi
- Suhade Cakrani