SOFRA POETIKE E DIELLIT- POEMË PËR SHQIPËRINË DHE SHQIPTARËT/

Xhemail Ali Peci/

I/

GJAKU I ARBËRIT E KA NJË FJALË/

                                                     Të kam Mëmë,/

                                                      E më ke Djalë,/

Shqipëri, O Zemra Ime!/

Shqipëri, O Mëma Ime!/

 

 

GJUHA SHQIPE

 

“O gjuhë e folun për trimi prandvera;

    e tok na mbajte ndër pushtime t’hueja

sepse prej gojve arbnore nuk u hoqe

     as kur u ndam n’besime e n’doke tjera”

Ernest Koliqi: “Gjuhës Shqipe”

“Gjuha Shqipe të fisnikëron shpirtin”

(Holger Pedersen)

“O djellë i llaftaruar që ndrinë si pikë lot”

(Lasgush Poradeci për Gjuhën Shqipe)

 

 

Kushtuar: Kujtimit të Paharruar të Mësuesit Atdhetar Sali Elhyka, nga Kavaja, i cili gjatë Luftës së Dytë Botërore, në Shkollat Shqipe të Kosovës, mbolli tek Brezat Atdhetarë: Dashurinë e Shenjtë për Gjuhën Shqipe, për Kulturën Kombëtare, për Atdheun dhe Kombin.

 

Sali Elhyka u likuidua për veprimtarinë e tij atdhetare nga shërbimet sekrete jugosllave, të cilët nga fundi i Luftës së Dytë Botërore e dërguan në burgun famëkeq të CZ së Beogradit, ku pas 17 ditë torturash mizore e likuidojnë.

 

Qoftë i Paharruar Kujtimi dhe Nderimi për Sali Elhykën dhe Veprën e Tij Atdhetare e Arsimore, në Shërbimin e Shenjtë, sa Fisnik aq edhe Heroik, Për Shqipërinë e Lirë e Demokratike.

 

Në ligjërimin shqip e në këngëtimet e gjakut,

në thëllimet e shekujve me krahë vetëtimash,

degët e trungut ilir me rrënjët bri pragut,

me vite nëntorësh mbi supe e me re suferinash,

përflakur dhe përgjakur fletëve të meshareve,

nisej të shkruhej Gjuha Shqipe :

me gjakun e shqiptarëve !

 

Nisej me një Formulë Pagëzimi,

nga Pal Ëngjulli,

me datën 8 të nëntorit të vitit 1462,

një copë e shkëputur e mbishkrimeve të përgjakura,

një zë ëngjullimi në fletët e përflakura,

viteve dhe shekujve,

nisej Gjon Buzuku e Lekë Matrënga,

Kënga e Përshpirtshme e Gjuhës Shqipe,

nisej Pjetër Budi, Pjetër Bogdani e Frano Bardhi,

të çante shekujt me zërin shqip,

nisej shqiptari.

 

Nisej Mësues Todri,

me ca shkronja mbështjellur në gji,

kaptonte malet me fusha,

kodrat me brigje,

në borë dhe në shi,

çante shtigjet e diturisë,

nisej Mësuesi i Gjuhës Shqipe,

në mes territ dhe errësirës,

Dritërrëfenjësi :

nëntorëve të bardhë sogjetarë amshimi,

mes baltës dhe shëllirës,

e në zemër kish pengun e dëshirës,

të sillte Shkronjat e Gytenbergut,

në Tokën e Skënderbeut.

 

Ca shkronja shqipe,

ca fjalë dhe ca rrokje si një melodi,

si këngët e zogjëve shtegtarë,

pranverave me shi ciu ciu ci,

do flasësh me shkronjat e shpirtit tënd Shqipëri,

do flasësh me shkronjat e zërit tënd Shqipëri,

do shkruash me shkronjat e zemrës sate Shqipëri,

me zanoret me rrokjet dhe me bashkëtingëlloret,

e gjuhës sate Shqipëri.

 

E tutje Naum Panajot Bredhi Veqilharxhi,

qëndisej me shkronja ari Evërtari,

Martiri i Gjuhës Shqipe,

e Konstantin Nelko Kristoforidhi:

Dritësjellësi,

Babai i Gjuhës Shqipe,

me ca shoqëri biblike angelze,

Biblën përkthente shqi:

o ja që edhe Jezu Krishti,

po dika të flasi Shqip!

 

Shqip niste të shkruante Shqipëria,

e shkronjat hidhte prej Gjakut të kulluar,

tej Petro Nini Luarasi,

Shqiponja e Gjuhës Shqipe,

epikë e shekujve me shkronja stralli,

Papa Kristo Negovani:

Dëshmor i Gjuhës Shqipe,

për shqipen e digjte malli,

e Naim Frashëri me gjuhën qilizmë:

Bilbili i Gjuhës Shqipe,

e Princi i saj Faik Konica,

me zjarrin e qëruar të fjalëve,

niseshin të shkruanin dhe të flisnin,

me gjuhën e të parëve.

 

Vinin vargut :

Samiu, Asdreni, Çajupi,

Dom Ndre Mjeda e Gergj Fishta,

matanë detit :

Jeronim  De Rada , Serembe, Santori

e Gavril Dara i Riu.

Gjuha Zonjë!

Përanash Porta e Lartë e Patriarkana Greke,

rrethuar mes Scillës dhe Haridbës,

mes kudhrës dhe çekanit,

kështu niseshin dhe vinin :

Ata,

me kokë në torbë,

e me libra në duar,

viganë dhe madhështorë,

parakalonin :

Ata,

të fliste Shqipëria,

të shkruanin ato që si Shenja të Shenjta,

si ndjenja të ndrydhura shekujve,

i ruante për relike të shtrenjta.

 

O edhe Shekspiri fliska shqip !

Edhe Dante !

O madje edhe Eskili !

Gjëmonte Salla e Kombeve,

tek fliste,

Theofan Stelian Noli,

dhe Kisha Autoqefale Shqiptare,

niste të fliste shqip,

e teatrot e Evropës ushtonin shqip:

nga zëri Aleksandër Moisiut.

 

Mërmërisnin armiqtë e Atdheut,

të Kombit,

e të Gjuhës,

po çanin tufanet,

udhërrëfenjësit e dritës dhe diturisë,

flamurtarët e zemërthirrjeve të Shqipërisë,

me thinjat e bardha flokëve,

e me peshën e viteve mbi supe,

me ca shkronja në duar,

e me ca rreze dielli në sy,

me ca traste me libra,

e me ca abetare në gji,

një Pashko Vasë,

një Thimi Mitko,

një Hoxhë Hasan Tahsin,

Koto Hoxhi,

Petro Nini Luarasi e Papa Kristo Negovani,

Gjerasim Qiriazi, Parashqevi e Sevastia:

 

Gjethi fletënjomë i diturisë u hodh!

Qeshu e gëzohu o Korçë o lule,

nisnin vargëzimet dhe ligjërimet e tyre:

Bilbilat e Gjakut Tënd Shqipëri,

meloditë e këngëve nëpër kapilarë,

viteve dhe shekujve,

me flakë vetëtimash,

me supe nëntorësh,

për Gjuhën Shqipe,

për Kombin Shqiptar:

Kongresi i Manastirit,

tek Kongresi I Drejtshkrimit,

e Një Ditë:

Kongresi I Drejtshkrimit,

Tek:

Kongresi I Mbarëshkrimit.

 

Si ushtarë të rrjeshtuar,

nën urdhërat e Atdheut,

niseshin Poemat e Gjakut Tënd:

të ngrenin Gjuhën Shqipe,
të Bijtë e Shqipërisë,

siç ngrenin të parët tanë,

Flamurin e Lirisë:

Kështjellave të Skëndërbeut.

 

 

 

VDEKJA E THEMISTOKLI GËRMENJIT

 

“Në baladën që dua të bëj për Themistokli Gërmenjin dua të fut një ndodhi nga jeta e Dantonit.

   Kur ushtima e topave gjermane dëgjohej në Paris, shokët për ta shpëtuar, i thanë Dantonit: shko në Angli. Dhe ai u përgjigj: po a e marr dot Francën, La douce France, me shuajt e këpucëve të mia ? Dhe nuk iku. Dhe u vra, duke e ditur që do të vritej. Edhe Themistokliut i tha e shoqja: Mos shko se do të të prishin. Po ai u përgjegj: Po të shkoj unë do të ketë Shqipëri. Po të mos shkoj, s’ka Shqipëri. Dhe shkoi i bindur që do ta prishnin. Po unë dua të ve ato fjalë që tha Dantoni – a e marr dot Shqipërinë me shuajt e këpucëve të mia?”

 

                                                                                Lasgush Poradeci

 

“Themistokli Gërmenji hapi gjoksin dhe me trupin drejt e sypatrembur e priti breshërinë e plumbave burrërisht dhe si shqiptar i vërtetë”.

 

                                                                               Koloneli Ogyst Mortje

 

Togu i ushtrisë franceze merrte shenjë pushkatimi!

Nuk dua të m’i lidhni sytë, ua tha pa pikë frikësimi.

 

E për dëshirë të fundit donte t’i lexohej një letër!

Një letër, çuditej oficeri i togut francez!

Ushtarët prisnin urdhër në radhë.

 

Themistokli Gërmenji po thoshte fjalët e fundit:

Edhe pse u dënova me vdekje, po vdes i pafajshëm,

dhe jam i bindur se vdekja ime do t’i shërbejë Shqipërisë,

por më vjen keq se po vdes nga plumbat e francezëve,

me të cilët lidha besë për t’i shërbyer çështjes shqiptare –

si dhe miqësisë me Francën.

Po s’ka gjë !?

Kjo dhembkë do të jetë e ëmbël :

duke ditur se po vdes në luftë për lirinë e atdheut tim,

Shqipërisë sime të dashur…

Po vdes i lumtur dhe i kënaqur,

se e kam ndërgjegjën të pastër,

dhe shpirtin të qetë,

në përmbushjen e detyrave,

kundrejt Shqipërisë…

 

Lutja e fundit që u drejtoj francezëve

është të mos e rrëzojnë flamurin kombëtar shqiptar,

të cilin e kam ngritur në Korçë,

dhe të mos bëhen shkak e të mos prishet kjo copë Shqipëri.

 

Kaq u tha ushtarëve francezë,

atyre që vinin nga nëna e lirisë dhe e arteve,

nga Franca.

 

9 Nëntor 1917:

Togu francez i pushkatimit,

zbatonte urdhërin e zi,

nga Këshilli i Luftës së Armatës së Lindjes,

zbatonte qejfin e gjeneralit Hanri Sal :

Zjarr…

Toka e Selanikut u la prapë me gjak shqiptari.

Republika Shqiptare e Korçës u la me gjak,

me gjak dhe me lot.

 

Pas pushkatimit, oficeri i togut lexoi fundin e letrës:

Rroftë Shqipëria!

Rroftë Franca!

Edhe pas vdekjes sime, rroftë Franca !

 

Franca, nëna e lirisë dhe e arteve !

 

9 Nëntor 1917.

Një ditë nga ditët e nëntorëve të Shqipërisë,

Flamuri shqiptar binte në gjysëmshtizë:

 

 

Kërkoj ndjesë nga gjithë atdhetarët,

në u kam bërë ndonjë të keqe pa dashur.

Lexonin tutje pas pushkatimit,

letrën e tij të fundit.

 

Një Nënë kishte lënë,

po s’ish e vetëm Ajo,

s’ishte vetëm as Evdhoksia,

as vetëm Eiçeja e vogël nuk ish,

po as ndarja e Hektorit me Andromakën nuk qe,

me dhembje e me mall druante shoqja e re:

 

Themistokli!

Do ikësh,

do shkosh,

do nisesh?!

Mblidhej në ankth trazuar,

tek pyeste Evdhoksia.

 

Do shkoj.

Do nisem.

Do vejë atje ku thërret Liria,

se po s’shkova unë,

Do shkoj Shqipëria!…

 

Një Nënë kish lënë,

rënduar nga supet,

rënduar nga vitet,

po s’ish veç Ajo,

as vetëm Eiçeja e vogël nuk ish,

s’ish vetëm Evdhoksia,

ishte me të e gjithë Shqipëria:

 

 

 

 

 

Do shkoj.

Do nisem.

Do vejë atje ku më thërret Liria,

se po s’shkova unë,

do shkoj Shqipëria!.

 

 

 

KRAHU I SHQIPONJËS

(Kushtuar motrës sime, piktores me emrin: Çamëri)

 

Një kokë i rri në jug, dhe tjetra shikimin e hedhë në veri,

një krah në Tomor, e tjetri ç’i pikon gjak përmbi Çamëri,

një flatër mbi Tarabosh e tjetrën ia merr tej vet lumi Dri,

 e thërret Ura e Ibrit, dhe bien tupanat prapë në Dardani.

Përgjakur flatrat me sfondin e kuq të atdheut ç’pikojnë,

qumështin i marrin Rozafës e Teutës bekimin í kërkojnë,

ia marrin këngës ilirishte, e me sqep shqyer tisin e territ,

s’u mposht – jo kurrë prej tmerrit Kënga e Bilall Xhaferit.

E kënduar brezave edhe gjeneratave : Kënga e Çamërisë,

Fustanellë e përgjakur: çau Shqipëria, kësulë e vet Ilirisë,

kur iu turrën danajtë e bajlozët tokës sonë stërgjyshore,

Kënga iu bë Hymn e zë, mos ma shkel o barin mbi vorre!

Pikëllim i përgjakur që í rri mbi qepallë të syrit : Çamëria,

e  lotët í pikojnë faqeve, dhimbjet i mba në gji Shqipëria,

eh sa mot dhe sa mort, era e detit valën e mba pikëlluar,

ja troku i kuajve e tej Konstantini Doruntinën ka në duar.

A do vijë e a do t’kthehet, o Nënë a do vijë tej legjendës,

o Zot a do të gdhijë agimi në fjalën e dhënë tej bjeshkës,

po Fjala e Poetit që mba mbi supe valën e kaltër të detit,

Nënë, vallë a do t’vijë në gjirin tënd, e prapë pranë vetit?

Zot në çdo kapërcyell shekulli, dielli se ç’na rri përgjakur,

e në sfondet hyjnore të shqipes dykrenore rri i përflakur:

 Qielli i Arbrit dhe me këngë tupanash e shqyen vet terrin,

e sa herë që tiranët ngriten ajo e thërret : Bilall Xhaferin.

                    N’krahun e shqiponjës rri i biri i saj dhe penën e ka sqep,

ç’ia lakmojnë lakejtë, po kushtrimin ai e di se kujt ia jep,

se përkundur e ka vet, e këngët – veç tok i mbajnë në gji,

kur e thërrasin zemrat Shqipëri, ai e thërret veç: Çamëri.

 Atje është Arta, e atje është Janina, e tutje tëhu Preveza,

atje është kënga e gjyshërve tanë t’mbajtur nëpër breza,

atje ku bollat edhe sprija mëtojnë të t’veshin shamizeza,

shtojzovalle e zana ç’ngadhënjejnë mbi lafsha edhe keza.

Pikëllim zemrash e refkëtimë shpirtrash në gjakun si shi,

Kalorësit e Lirisë dhe krushqit e ngrirë: në këngët me oi,

oi,oi, oi, gjakim brezash rri, o ti e zemrave tona: Çamëri,

Fustanellë e bardhë e kësulë mbi sy se ç’të rri, Shqipëri!

 Një krah ia ka falë qiellit të përflakur Grykës së Valbonës,

e tjetrin Bajram Currit përmbi vetull majave të Tropojës,

Tomor Taraboshit i ngjitet si vetëtimat vet atje lartësive,

e në majat e plisave betuar ç’rilind: në zgjimin e hyjnive!

Shqiptar! Në pikat e shiut janë rrahjet e zemrës ku Poeti,

Bajroni e Bilall Xhaferi vijnë e rrijnë tok klithjes si zë deti,

zgjohen në tingëllimat e borive ca tingëllima në zë vargu,

një konstelacion kombëtar firmosur n’ lumenj prej gjaku.

Ja. Xhavella edhe Kundurioti me tufët e kuqe mbi opinga,

Boçari e ai Mark Suljoti, jataganë që ngriten përmbi diga,

ja erë e zefirit përmbi fytyrat tona, tutje si vet trëndelina,

me shpatën zhveshur:Shqiptare jam, zë thërret Bubulina.

E në heshtjen e gurëve rënë kalldrëmëve e monopateve,

e Drejta e Gjakut zë sfidon Europën që ah konferencave,

na la psherrëtimat lulevirgjëra, peng i thellë tej zemrave,

 që s’shuhet kurrë mësa kujtimi ì brezave e as ai i emrave.

Dhe rron në gjirin e rreshkur të nënës e në këngë nusesh,

i zgjon perënditë ilire, nën krisma armësh, e pesë pusesh,

Janino ç’të panë sytë, të pesë puset në grykë, Jaaaa-nino,

 dhe kokat për tokat numëron kur Oso Kukën zgjon: Nëno.

Nëno shpatë e zhveshur, e shpatë e brinjëve tu Shqipëri,

Çamëria, fustanellë e luftërave : në ëndrrën e vet për liri,

në valle shpatash e valle dasmash : kësulë mbi sy ç’të rri,

Kosovës ia bën me sy dhe ty zemrës të thërret veçse Iliri.