Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

“MOS ME SHIKO ME PERBUZJE”!

by

Një ekspozitë e suksesshme e artistëve nga Kosova në Bukuresht/

 Nga Baki Ymeri/

Aleksi nga Vlora, Luan Topçiu nga Poradeci (ministër-këshilltar i ambasadës sonë në Bukuresht, një thesar i pashtershëm i kulturës artistike dhe letrare shqiptare), Ambasadori Sami Shiba, miku i madh i shqiptarëve, Zoti Gjergj Bukura, dhe Xhemajl Mustafa nga Sllatina e Vitisë, na ftuan më 25 janar për të marrë pjesë në hapjen e ekspozitës së fotografive me titull “Mos më shiko me përbuzje”, e realizuar nga fotografi Artan Korenica në bashkëveprim me producentet Blerta Bashollin dhe Armond Morinën, në Muzeun e Fshatarit Rumun në Bukuresht, në një godinë të vjetër impozante që gjendet përballë selisë së Qeverisë. Në sallë një numër impresionues pjesëmarrësish dhe massmedia rumune, pjestarë të komunitetit shqiptar dhe dashamirë të mëdhenj të Shqipërisë.

Ekspozita respektive përfshin gjithsejt 40 fotografi të komuniteteve rome, egjiptiane dhe ashkali nga Kosova, Shqipëria, Maqedonia dhe Mali i Zi. Fotografi Artan Korenica filloi realizimin e projektit qysh një vit më parë, i inspiruar nga ngjarje të vërteta të diskriminimit të komuniteteve të lartëpërmendura. Ai ndjeu obligim që përmes punës së tij artistike të bëjë një hap të vogël kundër diskriminimit të njerëzve. Ekspozita qëndroi e hapur prej 25 janar 2013 deri më 1 shkurt 2013, e prezantuar në massmedian dhe televizionin e Bukureshtit. Përveç shoqatave të pavarura, kulturore, tregtare e turistike, shpresojmë se Ministritë e Republikës së Kosovës do të ndërlidhen drejtëpërsëdrejti me autoritetet rumune, që në ardhmëri të organizohen edhe ekspozita tjera, lansime librash dhe afirmimi i kulturës shqiptare në Rumani dhe i asaj rumune në Kosovë.

Zonja Blerta Basholli shprehu dëshirën dhe shpresën që shteti rumun ta njohë Kosovën. Shtypi i Bukureshtit i dha një publicitet të denjë kësaj ekspozite, duke e cilësuar si një eveniment të shkëlqyer, ku artisti ka arritur të kapë të gjitha përrallat që ëndërronte të na i rrëfejë përmes fotografive. Artan Korenica u lind në Gjakovë (1978), filloi të punojë si fotograf qysh ne shkollen e mesme, dhe pasi u vendos në Prishtinë (2000), u pregadit profesionalisht në fushë të fotografisë, duke realizuar disa filme, reportazhe dhe videoklipe, kohëve të fundit duke vepruar në linjën Kosovë-Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Në fjalën a hapjes, Zonja Blerta Basholli theksoi me fjalë të tjera faktin se takimet e këtilla që reflektojnë art, kulturë dhe miqësi, janë të domosdoshme për ta njohur njëri-tjetrin, para takimeve ndërshtetërore dhe njohjes zyrtare të Kosovës. Këtë manifestim e nderoi edhe prezenca e liderit historik të komunitetit shqiptar të këtij vendi, Dr. Xhelku Maksuti, si dhe përfaqësuesit e diplomacisë shqiptare që kanë respekt ndaj gjithë shqiptarëve, ngado që janë.

Vlen të përmendet fakti se British Council në Prishtinë, Ambasada e Norvegjisë dhe Ministria e Punëve të Jashtme të Kosovës kanë përkrahur projektin dhe hapjen e kësaj ekspozite në Rumani, Në kuadër të kësaj përkrahjeje, ekspozita respektive do të hapet edhe në dy vende të tjera, të cilat nuk e kanë njohur Kosovën, përkatësisht në Greqi dhe Bosnjë. Realizimi i projektit “Mos më shiko me perbuzje”, fillimisht eshte mundesuar nga SOROS ne Kosove, Departamenti i Punëve të Jashtme të Zvicrës dhe Fondacionet per Shoqeri te Hapur – Me kontributin e Programit per kulture dhe art te Budapestit.

Me këtë rast u shpërndanë ekzemplarë të revistave Shqiptari dhe Kosova, të botuara përmes përkrahjes së Ministrive të Diasporës dhe asaj të Kulturës, që funksionojnë pranë Qeverisë së Kosovës. Kontribut të veçantë për mikpritjen e mysafirëve tanë, përveç sponsorëve dhe diplomatëve tanë, dha edhe Xhemal Mustafa me origjinë nga Kosova, që banon në zonën Bëneasa, atje ku dikurë delnin në piknik boboshtarët dhe drenovarët me Asdrenin në ballë, pronar i një kafeneje impozante me fotografi të Gjergj Kastriotit dhe Nënës Terezë, bashkëshortja e të cilit është femra e parë rumune që ka vizituar kompleksin e Adem Jasharit në Kosovë.

 

NJË VETERAN I SHQUAR I DIASPORËS SHQIPTARE

by

Nga Baki Ymeri/

Sadulla Zendeli Daja inkorporohet në kategorinë e shqiptarëve më të vlefshëm të diasporës sonë. Patriotizmi shqiptar nuk është një dobësi sentimentale, por një detyrë burrërore. Burrat e kombit shkruajnë, botojnë dhe afirmojnë. Njëri nga ata është edhe gostivarliu ynë i trojeve skandinave, i cili shprehet: “Unë jam njëri ndër mërgimtarët e panumërt të Suedisë, i dëbuar me dhunë para 46 vitesh. Rrethanat e jetës në mërgim, siç mund ta dini, janë mjaft të ndërlikuara e të vështira. Duke qenë larg atdheut, mërgimtarët tanë i pret pashmangshëm asimilimi i pjesshëm, apo ai i plotë. Ajo që brengos çdo njeri në rrethanat e jetës jashtë atdheut, është ruajta e gjuhës”. Sadulla Zendeli Daja banon në qytetin Färjestaden që do të thotë “Qyteti i Vaporave.” Po të kalosh urëlidhësen Öland, që lidh qytetin Kalmar me ishullin Öland, afrohesh shtëpisë së shqiponjave që u bëri ballë edhe valëve të tërbuara të kohës, presioneve politike dhe kërcnimeve. Pra, shtëpia e Dajës në Färjestaden, nuk është vetëm shtëpi e Flamurit dhe Shqiponjës. Ajo është një bibliotekë e pasur, një shtëpi botuese dhe një shtëpi drite në ujdhesë, ku u shkruajtën mijëra fjalë shqip për bashkatdhetarët e tij që Daja shumë i respekton dhe i do kudo që janë. Për figurën e tij, znj. Zyrafete Kryeziu Manaj, shkruan:

“Daja është njeriu që nuk u nda kurrë nga arsimi, veprimtaria dhe çështja kombëtare shqiptare e këtij veprimtari të shkëlqyer.” Poetesha Manaj, në librin e saj “Mbi uraganin e dhimbjeve”, ia ka kushtuar një poezi që mban titullin “Fjalëndrituri”: “Paqa fle në fjalët tuaja,/ Zemra e një copë tokë atdhe,/ Djep´ i Iliridës së lashtë,/ Që për besë fjalën e ke.// Një urtësi, që ndal dhe erën,/ Breshëritë djellin ia tregon;/ Fjalë që gurit ia zbut forcën,/ Paqën lidh në kurorë.// Dhe një mall që djeg si prush,/ Zemrën tënde e zhurit,/ Në atë tokë, ku koka t´peshoi,/ Don që t´prehet trupi yt.// Flamurin shok do ta kesh,/ Shqipja gjoksin të ta puthitë/ Në këtë shtet t´veriut n´glob,/ Na e solle pak Shqipëri.”.

Këto ditë të janarit 2013, Daja dërgoi në shtyp fjalorin e katërt (Shqip-Suedisht), me rreth 35 mijjë fjalë. Ky është një fjalor shumë i kërkuar nga bashkatdhetarët tanë në Skandinavi dhe shkollat shqipe për mësimin plotësues në shkollat shqipe në Suedi. Fjalori do të botohet nga Shtëpia Botuese Toena në Tiranë. Autor i këtij Fjalori është pra Mr. fil. Sadulla Zendeli Daja, me redaktorë nga Shqipëria, Prof. dr. Xhevat Lloshi, dhe nga Kosova Prof. dr. Shefkije Islamaj nga Instituti Albanologjik në Prishtinë. Autori i kësaj vepre voluminoze shkruan: “Fjalori që e kemi në dorë përmban standarte leksikologjike të zakonshme (sinonime, thënie dhe idioma). Sistemi i mbarështrimit të lëndës leksikore bëjnë që ky tekst t´i përmbushë në mënyrë të konsiderueshme kërkesat e një fjalori të madh. Fjalori Shqp-Suedisht u përpiluar sipas nevojës së mërgimtarëve tanë në Suedi e gjetiu. 35 mijë fjalë mundësojnë që lexuesi tëdi fjalë: medicine, teknike, filozofi, psikologji,biologji, kimi, fizikë, mikrobiologji, sport etj. Ky tekst leksikologjik do të jetë i mirëpritur si në atdhe ashtu edhe në Suedi nga ata që do të kenë interesim për ta mësuar gjuhën shqipe dhe gjuhën suedeze. Fjalori është i përshtatshëm për të kuptuar natyrën e të dy gjuhëve dhe mundësitë e tyre shprehëse.

Vlen ta ripërkujtojmë atë që e kemi thënë në kuadrin e një parathënieje: Sadulla Zendeli Daja nga Sërmnova e Gostivarit bën lobi për afirmimin e gjuhës së bijve të shqipes në veri të Europës, duke na i përkujtuar rilindësit tanë që luftuan me vetëmohim të rrallë për përhapjen e shqipes së shkruar e të kulturës në gjuhën amtare, për zgjimin dhe përforcimin e ndërgjegjes patriotike të masave dhe sidomos të rinisë, për organizimin e lëvizjes së çlirimit. Ai inkorporohet në spektrin e poetëve, publicistëve dhe shkrimtarëve që u përpoqën të çelin udhën e letërsisë së re, përkrah shkrimtarëve dhe poetëve më të njohur që ka bota shqiptare në trojet e Skandinavisë. Ate që e bënin bijtë e shqipes dikurë, duke kërkuar krijimin e teksteve të mësimit, abetare, gramatika, libra të këndimit dhe të shkencave, e bën viteve të fundit Sadulla Zendeli Daja në diasporë. “Rrezet e shkronjave ty herët të bënë dritë/…/ udhën e shkronjave vazhdove…/ që nga shpirti yt të rridhnin si ujëvarë.” Kështu thekson njl poet shqiptar nga Kumanova, duke shkruar për mallin e me mallin e dashurisë në shpirt e në sy, duke e përkujtuar Suedinë si “shtet me vlerë” që i tha poetit “eja te ne e futu brenda në bibliotekë!”. Sadulla Zendeli Daja është Pandel Sotiri i ditëve tona. Tërë jetën ia përkushtoi kultivimit të gjuhës dhe traditave kombëtare. Për këtë rast të rrallë të atdhedashurisë shqiptare flasin veprat e tij me akte e fakte. Sipas burimeve elektronike, ai hapi shkollën e parë shqipe për fëmijët shqiptarë, që ishin në Suedi me prindërit si mërgimtarë. Dhe jo vetëm, kaq, ai hapi edhe një shkollë tjetër “me burbuqe”, në Emmboda, dhe një në Kalmar, e në qendra tjera, dhe kështu, shkallë-shkallë, mori hov mësimi në gjuhën shqipe për herë të parë, me fëmijët shqiptarë që ishin në Suedi si mërgimtarë.

Sipas Sokol Demakut, “Daja ishte kujdesur që ky manifestim të jetë sa më madhështor. Daja di dhe ka ambicie. Pra fëmijët nga qyteti Borås kishin një rast të veçantë, për gëzime, për dallim nga moshatarët e tyre shqiptarë në qytetet tjera të Suedisë ku ata jetojnë. ”Babadimri nga Kosova” i cili një kohë të gjatë kishte bërë përgatitje serioze për udhetimin e tij në veri në qytetin Borås të Suedisë, në të cilin jetojnë dhe mësojnë shumë voglushë shqiptar, në këtë qytet në veri të Europës ku Babadimri u ndau dhurata në një vperimtari të organizuar me këtë rast. Këtu, në Borås, fëmijëve shqiptarë Babadimri u solli edhe shumë të fala nga moshatarët e tyre nga fëmijët e Kosovës dhe nga voglushët e vendlindjes. ”Babadimri kosovar” në thesin e tij të mbushur enkas për boråsarët e vegjël, kosovari i Suedisë kishte sjellë për ta libra që nën përkujdesjen e Sadula Zendeli Daja ishin përkthyet në gjuhën suedeze,  dhe tema e librit ishte  „Kryetrimi legjendar shqiptar Skenderbeu”, në botim të shtëpisë botuese Toena në Tiranë, por Babdimri kishte sjellë më vete edhe përshendetje të përzemërta e të ngrohta nga kosovarët për fëmijët këtu. Kjo ishte një kënaqësi për fëmijët tanë. Kjo ishte një respekt për ta, Pra, në të ardhmen jam i mendimit, thotë Sadulla Zendeli Daja, se ne duhet të angazhohemi edhe më, dhe të jemi së bashku që këto manifestime të jenë sa më mirë të organizuara dhe të përfshihen të gjithë fëmijët që jetojnë në këto anë. Është punë e madhe që të organizojmë manifestime të tilla, ku fëmijët tanë do takohen dhe njihen me njëri tjetrin.

Sadulla Zendeli Daja njihet edhe si një poet vargjesh mërgimtare me subjekte patriotike dhe të përmallimit ndaj vendlindjes dhe shpirtit shqiptar. Sipas zt. Skënder Hasko, “në këto poezi gjejmë zemrën dhe shpirtin e trazuar të autorit. Ato janë pak, por thonë shumë. Aty takojmë dashurinë e autorit për vendlindjen dhe për bashkëkombësit e tij, por gjejmë edhe urrejtjen për dhunuesit e të drejtave të tyre; na del parasysh trimëria dhe vetëmohimi i shqiptarëve që jetojnë në trojet e tyre shekullore, por edhe sjelljet antinjerëzore të atyre që autori, me shumë të drejtë, i quan “kanibalë”. Janë vërtet kanibalë, sepse torturojnë dhe hanë jetë njerëzish të pafajshëm dhe, për këto veprime të ndyra festojnë, duke kënduar e duke kërcyer, me qëllim që të fyejnë e të poshtërojnë luftëtarët e paepur të lirisë, që e japin jetën si me le. Mendimi dhe idetë në këto poezi jepen në mënyrë koncize, por që transmetojnë ndjenja të larta atdhedashurie e dhembshurie. Nëpërmjet këtyre vargjeve përcillet te lexuesi edhe përçmimi për tradhtinë e tradhtarët, të cilët vihen në shërbim të keqbërësve të bashkëkombësve, si një nga bëmat më të shëmtuara të njerëzimit; por përcillen edhe trimëritë e luftëtarëve të lirisë, që nuk mposhten, as përpara mbylljes nëpër burgjet e errëta të pushtuesve, as përpara plumbit të armikut, duke shfaqur një nga virtytet më të çmuara të popullit shqiptar.”

 

“HORIZONT I QARTË DHE SHANSE TË MËDHA PËR REALIZIMIN E ËNDRRËS AMERIKANE”

by

Intervistë e Baki Ymeri me Peter M. Tase (Milwaukee, USA)/

 Pyetje: Z. Tase, diçka rreth familjes suaj: ku keni lindur dhe sa vjeç ishit në atë kohë kur emigruat për në SHBA?/

 Peter Tase: Kam lindur në qytetin e Beratit, në Tetor të vitit 1982 dhe disa vite të fëmijërisë i kam kaluar në lagjen Mangalem, në njërën prej shtëpive buzë rrugës së kalldrëmtë që të çon për në Kalanë e qytetit. Gjithë periudhën e tranzicionit e kam përjetuar si nxënës në shkollën 8-vjeçare “22-Tetori” dhe më pas si student  në Shkollën e Mesme të Përgjithshme  “Bab Dud Karbunara” deri sa në vjeshtën e vitit 2000, së bashku me prindërit dhe vëllanë më të vogël, u larguam për në SHBA duke u vendosur në qytetin e bukur   Milwaukee  të shtetit Wisconsin,  ku jetojmë edhe sot. U larguam nga Shqipëria me kujtimet e hidhura që na lanë ngjarjet e  tmerrshme të vitit 1997, të cilat unë, edhe pse në moshë  ende 15 vjeçare, i përjetova  nga afër. Në atë kohë ne jetonim në Lagjen “30-Vjetori” dhe nëna ime ishte mjeke e kësaj lagjeje. Natyrisht, ishte mjaft e njohur dhe e familjarizuar me banorët e lagjes aq sa mua, që isha edhe më i rrituri, më thërrisnin “djali i doktoresha Ludit”.

I kujtojmë ato skena, kur para vilës sonë dy-katshe, ndalonte autokolona e benzave  mbuluar nga pluhuri i rrugës shkaktuar nga rrotat që frenonin, prej nga dilnin gjithë ata djem të rinj dhe plot energji,  me “kallashnikovë” nëpër duar,  që vinin për të kërkuar asistencë mjekësore për ndonjë shokun e tyre të plagosur gjatë ndeshjes mes bandave, dhe më vjen çudi se si arrita të mësohesha dhe të miqësohesha me ta. Shpesh, ndonjëri prej tyre ngacmonte vëllanë e vogël, duke i thënë se “kemi ardhur për të marrë mamin!”.  Ndersa Aldo, në atë kohë vetëm 10 vjeç,  qante dhe i shante para e mbrapa…Këto skena dhe të tjera si ajo kur, bashkë me mësuesin e fizkulturës së shkollës 22-Tetori,  hymë në Shtëpinë e Pionierit të përfshirë nga flaka dhe tymi, për të  shpëtuar instrumentat muzikorë, ndërsa zjarrfiksja në buzë të rrugës  ende vazhdonte të digjej, apo kur luaja me sintetizator në klubin Bar Rati ku mblidheshin “heronjtë” e 1997-ës,  më vijnë ndërmend si pamje të ndonjë filmi të parë në femijërinë e hershme ndërsa vetja si një personazh i filmave “western”.

Por një gjë nuk mund ta harroj kurrë: shpërfytyrimi që i ishte bërë në vitet e tranzicionit imazhit të shkollës që mbante emrin e mësuesit patriot Bab Dud Karbunara, dikur e mesme pedagogjike dhe më pas e mesme e përgjithshme ku unë kalova tre vitet e fundit të jetës time në Shqipëri dhe ku babai im ishte diplomuar si mësues dhe më pas kishte qënë mësimdhënës  në të njëjtin këshill pedagogjik  me mësues të njohur si:  Avenir Aleksi, Luçi Nushi, Elsa Vakëflliu, Ksenofon Ilia, Andon Sinjari, Asllan Sula e të tjerë më të rinj, bashkëmoshatarë të tij, të cilët arrita t’i njoh si kolegë të afërt të tim ati, por tepër von për të patur edhe fatin t’i kisha mësuesit e mij! Viti im i fundit në këtë shkollë, pikërisht,  kur përgatiteshim për të marrë rugën e Amerikës,  ishte me të vërtetë një “nightmare” dhe që nuk dua ta sjell kurrë ndër mend  dhe jo më të flas për të!

 

B. Y.: Pasi u vendosët në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, ku i keni mbaruar studimet?

 

P. T.: Ishte 22 Shtator i vitit 2000, kur shkelëm për herë të parë në tokën Amerikane. Nuk është e lehtë të integroheshe menjëherë në jetën Amerikane, por neve na u bë mbështetje një person mjaft i afërt  i familjes dhe që i përkiste brezit të parë të lindur në Amerikë. Unë dhe vëllai im ishim të vetmit studentë  emigrantë  dhe të parët shqipfolës në historinë e “Middle” dhe “High school” të Whitefish Bay-it në Milwaukee, më e mira në shtetin e Wisconsin-it. E përfundova shkollën e mesme në Qershor të vitit 2001 dhe në vjeshtë u pranova në Universitetin  ‘Wisconsin’ në Milwaukee (UWM), ku mbarova studimet për Shkenca Politike dhe Literaturë Italiane. Në pranverën e vitit 2006, u pranova në Qendrën për qeverisje “Les Aspin” në Washington, D.C., ku, për gjashtë muaj, në të njëjtën kohë me studimet e programuara nga Qendra, punova në zyrën e Rep. Richard Pombo (CA-11), anëtar i Dhomës së Ulët në Kongresin Amerikan. Gjatë qendrimit tim në Kongres, m’u krijua mundësia të kem kontakte me personelin e Ambasadës Shqiptare në Washington DC duke i shërbyer politikës shqiptare në realizimin e mjaft takimeve të rëndësishëm  me anëtarë të Senatit dhe anëtarë të Dhomës së Ulët në Kongresin Amerikan.

Mund të përmend me këtë rast realizimin e takimit të Kryetares së Kuvëndit të Republikës së Shqipërisë me Kryetarin e 59-të të Dhomës së Ulët, Dennis Hastert, gjatë vizitës së saj zyrtare, tre ditore, në muajin Mars të vitit 2006. Por mbresa të pashlyeshme më kanë lënë takimet midis Ministrit të Jashtëm të Shqipërisë, Z. Besnik Mustafaj dhe disa figurave të shquara të politikës Amerikane, ku unë isha i pranishëm në rolin e përkthyesit, në muajin Shkurt të po atij viti. I tillë ishte takimi që organizova me Rep. Dana Rohrabacher, anëtar tjetër i Kongresit Amerikan dhe ish-autori i fjalimeve të Presidentit Regan në vitin 1983; takimi me anëtarin e Kongresit nga Dakota e Veriut, Earl Pomeroy mjaft i njohur për politikën shqiptare me fjalimet e tij në sallën kryesore të Dhomës së Ulët në mbështetje të pavarësisë së Kosovës, por e paharruar do të mbetet për mua biseda e ngrohtë midis Z. Mustafaj dhe  ish-Ambasadorit  të SHBA-së në Vatikan, Thomas P. Melady. Pas kthimit nga shërbimi vullnetar me Korpusin e Paqes në Paraguaj, në vitin 2009,  do të takohesha përsëri me Ambasador Melady, në auditorët e Institutit të Politikave Botërore, Washington DC, ku unë fillova studimet për master’s degree. Edhe pse kishin kaluar disa vjet nga takimi me Ministrin e Jashtëm Shqiptar, gjurmët që kryediplomati Besnik Mustafaj kishte  lënë tek Profesor Melady, ishin mjaft  të  thella  duke e konsideruar  atë si një diplomat të standarteve Euro Atlantike dhe bashkëkohore. Me një përvojë të pasur nga puna në Kongresin Amerikan, kthehem përsëri  në Wisconsin, për të përfunduar Fakultetin dhe sapo u diplomova në Dhjetor të vitit  2006, me erdhi edhe konfirmimi i kërkesës  për  t’u bashkuar me Korpusin e Paqes dhe për të shërbyer  në  Republikën e Paraguait  për më shumë se dy vjet.

 

B. Y.: Çfarë ju shtyti që të aplikoni për të hyrë  në Korpusin e Paqes?

 

P. T.: Kjo është një temë e cila do të kërkonte shumë vëmendje  por edhe mjaft vend për t’u trajtuar. Ky është edhe projekti  i ardhshëm: të sistemoj dhe të publikoj disa qindra faqe me shënime mbi Paraguain dhe paraguajanët, me të cilët, tani, veç gjuhës indigjenase, guaranishes, më lidhin edhe kujtimet e bukura.   Dua të bëj diçka për të ndryshuar jetën e tyre, qoftë edhe të shkruaj për ta dhe t’ia bëj të njohur botës hallet e tyre.  Por nga ana tjetër ndjej edhe një detyrim moral ndaj Shtetit Amerikan, diversitetit dhe barazisë  që më dha mundësinë, mua të riut nga Shqipëria, të prezantoj në botë, krahë për krahë me moshatarët e mij amerikanë si vullnetarë të Korpusit të Paqes, vlerat e vërteta morale të atij brezi që në rolin e lidershipit do të përcjellë  në breza  madhështinë e këtij vendi të lirë dhe demokratik. Si më lindi ideja për të shërbyer në Korpusin e Paqes?

Fare natyrshëm… Familja jonë u integrua  shumë shpejt me një sistem i cili ‘madhështinë’ e  vet e ka arritur mbi bazën e modelit të përkryer të demokracisë në shoqëri, liria e të shprehurit dhe e individit, diversiteti dhe respekti ndaj ligjit.  Prinderit e mij erdhën në këtë botë të panjohur duke mbartur me vete vlerat humane të atij sistemi si dhe humanizmin profesional si mësues dhe mjek. Nuk ka se si  të jetë ndryshe…”Dardha bie nën dardhë” thotë populli. Këto motive humane unë i pashë tek Korpusi i Paqes  ku  gjeta vetveten, duke u “kthyer në origjinë” e duke përjetuar  humanizmin e vërtetë të asaj bote ku njeriu nuk vlerësohet nga paraja dhe ku “altruizmi” nuk ka hyrë ende në fondin e gjuhës guaranishte të  indigjenasve.  Shumë shpejt e ndjeva veten të barabartë mes vullnetarëve të tjerë amerikanë, që shkonin nëpër botë për të ndihmuar njerëzit në nevojë dhe që me punën dhe përkushtimin e tyre ata bëhen edhe një shëmbull për t’i treguar të riut amerikan se pjesëmarrja në ‘Peace Corps’ është mënyra më e mirë për të shprehur mirënjohjen ndaj këtij shteti që i jep mundësitë kujtdo dhe pa dallim për të çarë në jetë e për të realizuar synimet e veta. Por, mendoj, se janë edhe disa faktorë objektivë që kanë ndikuar në karakterin tim për të ndërmarrë një vendim të tillë.

Në vitin 1991, pas përmbysjes së diktaturës komuniste, Shqipëria “hapi portat”. Nuk i kisha mbushur ende dhjetë vjeç dhe mbaj mend që në Berat filluan të vërshojnë “misionerët e paqes”. Vinin nga të katër anët e botës dhe i përkisnin të gjitha besimeve fetare. Nuk mungonin edhe autoritete te diplomacisë ndërkombëtare si, Perez De Kuelar apo shkrimtarë  të shquar, miq dhe dashamirës të popullit shqiptar. Këta të fundit kontaktin e parë e kishin me Bibliotekën e qytetit ku, deri në atë kohë (1991), si drejtues i emëruar nga “nomeklatura e kuqe”, edhe pse nuk kishte qënë ndonjëherë komunist, ishte babai im. I kam ende të freskëta në mendje ato çaste kur miqtë tanë të rinj që vinin nga Evropa, për ditë të tëra e gjenin tavolinën dhe krevatin shtruar. U mësuan edhe ata me ‘mikpritjen shqiptare’. Nuk i mbaj mend emrat e tyre, por na ishte bërë zakon që, më von, t’i kujtonim nëpër biseda fare natyrshëm si: italianët, ajo anglezja, Mazllemi (emër karakteristik shqiptar) nga Zvicra, ata të Bahait apo të Caritas-it etj.  Vetëm akademiku Anglez, Philip Winn, i cili e vizitonte Beratin për herë të dytë me rastin e 2400 vjetorit të lindjes, ka hyrë në historinë e familjes sime.

Kam një fotografi, kujtim, nga ai dhe një paragraf të shkëputur nga letërkëmbimi disa vjeçar me babanë tim, ku thotë: “Ç’kënaqësi sikur dashamirës të Shqipërisë të gjenin kohë dhe të bënin përpjekje për të ndryshuar mendimin dhe gjykimin e tyre për këtë vend, ashtu sikurse fatmirësisht po më ndodh edhe mua…! Le të shpresojmë se djali jonë Aleksandër dhe djali juaj, Peter do të jetojnë në një Europë më të bashkuar..! Le të shpresojmë që të takohemi përsëri në Shqipëri, në kohë më të mira! Jam i bindur se ditët që do të vijnë do ta bëjnë një gjë të tillë!” (TË HUAJT PËR SHQIPËRINË DHE SHQIPTARËT – Piro Tase). Ndoshta mund të ketë ndikuar edhe ‘kontakti’ im me të huajt  nga vende të ndryshme të Evropës dhe Azisë,…( të cilët kanë ardhur përgjatë shekujve në Beratin e lashtë si gjeneralë të ushtrive pushtuese, si diplomatë, misionarë politik apo edhe si shkencëtarë a visitorë)…përmes shënimeve që ata kanë lënë për përshkrimin e Beratit dhe beratasve,  gjatë punës time kërkimore për gjetjen e këtyre dokumentave nëpër fondet e disa bibliotekave të Universiteteve më në zë të Amerikës, për të ndihmuar  autorin Piro Tase në realizimin e projektit të tij të hershëm: “Të huajt për Shqipërinë dhe Shqiptarët” http://www.lulu.com/shop/piro-tase/t%C3%AB-huajt-p%C3%ABr-shqip%C3%ABrin%C3%AB-dhe-shqiptar%C3%ABt-edicioni-2/paperback/product-6464469.html

 

B. Y.: A e keni vizituar më pas Paraguain dhe fshatin ku shërbyet si vullnetar në “Peace Corps”?

 

P. T. Kjo është mbrekullia: që edhe pas përfundimit të shërbimit vullnetar në Paraguaj, ku kam kaluar vitet më të bukurit e rinisë sime, ende vazhdojnë të më përshëndesin: “Hola, Nortamericano, Pedro”! Sapo u ktheva prej andej pas një qendrimi të shkurtër me mision nga Këshilli i Studimeve të Hemisferës Perëndimore (www.coha.org) për të cilën punoj si studjues i çeshtjeve të Amerikës së Jugut.

 

B. Y.: Cili ishte misioni juaj gjatë shërbimit në Paraguaj?

 

P. T.: Korpusi i paqes në Paraguaj ka filluar aktivitetin e vet në vitin 1967. Në kohën time  ne festuam 45 vjetorin e  këtij fillimi. Që nga hapja e aktivitetit në  Asuncion, kanë shërbyer më shumë se 3900 vullnetarë  dhe aktualisht shërbejnë  rreth 210 vullnetarë  në  pjesën më të madhe të vendit. Fuksionet kryesore të Korpusit të Paqes janë: prezantimi i kulturës së vërtetë, demokratike Amerikane  në popullsinë vendase, si dhe realizimi i projekteve në fushën e shëndetësisë, arsimit si dhe reformimi i pushtetit lokal. Vullnetarët e Korpusit të paqes prezantonin vlerat e vërteta të një të riu Amerikan, ndaj dhe përzgjedhja e kandidatëve bëhej duke kaluar gjatë një procesi  të  gjatë dhe mjaft delikat. Gjatë tre muajve të parë, kemi bërë një trajnim intensiv teknik dhe gjuhësor. Pas periudhës së trajnimit bëmë betimin zyrtar në Ambasadën e SHBA-së në Asuncion, dhe sejcili prej nesh u drejtua për në fshatin apo qytetin e vogël ku ishte caktuar nga stafi i zyrës së korpusit të paqes dhe drejtorët përkatës të projekteve të ndryshme për zhvillim në Korpusin e Paqes.

Mua më ra radha të shkoj në një zonë të thellë të Paraguait, më shumë se 440 km në Jug të Asuncionit. Kam punuar nga afër me mësuesit, infermjerët dhe fshatarët e zonës duke bërë të mundur që sejcili prej tyre të kishte ndjenjën e përgjegjësisë dhe iniciativës për realizimin e mjaft projekteve në fushën e higjenes, arsimit dhe shëndetit publik. Krahas realizimit të programit te ‘Peace Corps’  fillova të jepja edhe mesimin e gjuhës angleze në shkollën e mesme të fshatit. Paraguai është një nga dy vendet më të varfër në Amerikën Latine. 2.5 milionë shtetas jetojnë  në nivelin e varfërisë ekstreme edhe pse është vendi i parë në botë për prodhimin e energjisë elektrike të rinovueshme (me burime hidrike), zë vendin e dytë për  prodhimin e sojës dhe të pestin në botë për rezervat e naftës në zonen e Çako-s (Chaco-Paraguay), Paraguaj.  Ky vend mesdhetar dallohet, gjithashtu, edhe për nga rezervat e mëdha të ujit të pijshëm, që e bejnë të renditet  në vendin e dytë për burime ujore.  Me gjithë këto pasuri natyrore, Paraguai ka një sistem të amortizuar rrugësh të asfaltuara, madje mund t’ju them se Republika Orientale e Uruguait, është sa gjysma e teritorit të Paraguait dhe ka mbi dhjetë mijë  km rrugë të asfaltuara, kundrejt 4700 km rrugë të tilla në Paraguaj.

Pata fatin të jetoj në një fshat të larget të Paraguait, Teniente Sanchez, dhe të njoh nga afër jetën rurale por edhe kulturen tipike paraguajane dhe, mbi të gjitha, të mësoj  edhe gjuhën e tyre, Guarani, që është edhe njera prej dy gjuhëve zyrtare në vend.   Gjithashtu,  gjatë orëve të lira punoja me projektin e hartimit të një fjalorit simultan pesëgjuhësh, botimin e të cilit e realizova menjëherë pasi u ktheva nga shërbimi. (http://www.lulu.com/shop/peter-tase/simultaneous-dictionary-in-five-languages/paperback/product-13853847.html). Ishte një eksperiencë e mrekullueshme dhe nuk mund të gjesh fjalë për të falenderuar  këtë agjenci të qeverisë së ShBA-së, Korpusin e Paqes duke i dhënë në këtë mënyrë të rinjve Amerikanë mundësinë për të  ndezur pishtarët e demokracisë dhe të lirisë së vërtëtë edhe në skajet më të largëta të globit.   Ndihem krenar që jam pjesë e këtij grupi vullnetarësh që sot përbëjnë më shumë se 130 mijë anëtarë që kanë shërbyer në më shumë se 134 vende të botës.

 

B. Y.: Aktualisht me se jeni duke u marrë dhe çfarë planesh keni për të ardhmen?

 

P. T.: Pas kthimit nga Paraguaj, fillova studimet në ‘Institutin e Politikave Botërore’ në Washington, D.C.,   për gradën Master në fushën e sigurisë kombëtare dhe Diplomaci. Njëkohesisht, kam bërë edhe një Internship në zyrën e Ambasadorit të Paraguai-t, duke forcuar, kështu, më shumë lidhjet me këtë vend. Gjatë muajit Qershor dhe Korrik të këtij viti, i dërguar nga ‘Washington Report on the Hemisphere’, si një ‘Research Fellow,’ ndërmora një vizitë të gjatë në Paraguaj,  ku dhe perjetova nga afër ndryshimet e befasishme politike që ndodhën në Asuncion dhe që tërhoqën vëmendjen e shtypit botëror si dhe atij shqiptar.  Krijova mundësinë që të bëja dy intervista me Presidentin e Paraguait, Dr. Federico Franco, para dhe pas marrjes së detyrës së Presidentit. (http://www.iwp.edu/news_publications/detail/iwp-student-interviews-paraguayan-president-federico-franco). M’u kërkua që të jap disa intervista lidhur me situatën më të fundit politike në Paraguaj, në dy gazetat më të mëdha në vend si dhe në disa radio dhe stacione televizive. (http://www.ipparaguay.com.py/2011/ip/index.php?#cuerpo).  Mora shkas për të vlerësuar kulturën demokratike të popullit paraguajan për të zgjidhur në mënyrë paqësore dhe demokratike këtë situatë delikate që tërhoqi vëmendjen e gjithë botës. Kam vizituar edhe tre universitete në Paraguaj, ku prezantova  Fjalorin Simultan me Pesë Gjuhë dhe dhurova një sasi të konsiderueshme librash për bibliotekat e tyre.(http://www.abc.com.py/edicion-impresa/locales/ex-cuerpo-de-paz-dona-libros-a-universidades-406684.html)

Më 11 Shtator, 2012, në bashkëpunim me  UWM do të organizojmë  një forum mbi potencialet që ka Paraguaj  për investitorët e huaj, kryesisht Amerikanë, që do të zhvillohet në mjediset e këtij Universiteti  ne bashkepunimin me komunitetin e biznesit në shtetin Wisconsin.  Në këtë takim do të marrin pjesë edhe autoritete të larta që do të vijnë nga Asuncioni. Aktualisht, pas një proçesi të vështirë konkurimi me teste dhe intervista, arrita të fitoj pozicionin e ndihmësit të Sekretarit të Përgjithshëm të ‘Federatës Nderkombëtare të Shoqatave të Edukimit në Inxhinjeri’ (IFEES).( http://www.sefi.be/ifees/).  Kërkesa nga ana e Gazetës mjaftë të njohur per shqiptarët e Amerikës, ‘Telegraf’ për të dhënë këtë intervistë, përkon me ditën e parë të fillimit në këtë pozicion, i cili do të më bëjë të mundur që, në të ardhmen, t’i shërbej jo vetem politikave botërore, por në  veçanti, edhe vendit tim, si në politikë, po ashtu edhe në fushën e shkencës dhe të arsimit.

 

B. Y.: A do t’u mbetet kohë e lirë?

 

P. T.: Shpresoj se po. Fillimisht, do ta kem pak të vështirë por do të përpiqem që të ruaj bashkëpunimin me ‘COHA, ‘Spero News’, Kosova Info, ‘ACADEMICUS-International Scientific Journa’l’,  si dhe me revistën  artistike Euro-Shqiptare “KUQ E ZI” që botohet në Bruksel nga artisti dhe shkrimtari i njohur, Lek Pervizi, https://sites.google.com/site/revistakuqezi/)  po ashtu, do të vazhdoj të merrem me projektin tim në fushen e përkthimeve për të prezantuar  në botën anglishtfolëse dhe në kontinentin e Amerikës Latine, poezinë shqiptare. Ky projekt i ka fillimet me përkthimin e më shumë se dhjetë autorëve shqiptarë, ndër të cilët: krijimtaria e Ndue Ukajt, përkthyer në Anglisht dhe Spanjisht, Anton Gojçaj dhe Remzi Basha. www.petertase.com

B. Y.: Faleminderit dhe Tung!

(Intervistoi:Baki YMERI)

 

REVISTA KOSOVA DHE AFIRMIMI I SAJ NË BUKURESHT

by

Në kuadrin e artikullit “Invazioni sllav në Ballkan sipas një autori rumun”, kuptojmë se kur vdes një rumun në Luginë të Timokut (që shtrihet tejmatanë Kosovës dhe Toplicës e Nishit), që të mbrohet nga serbët edhe në botën tjetër, pranë kufomës, plakat e fshatit i venë në arkivol edhe një shkop druri. Ja kombi i shqipeve ku defilon Fryma e Shenjtë e udhëhequr nga Fjala e Perëndisë, dhe e ngushëlluar nga e Vërteta Hyjnore që erdhi të mbjellë në zemrat e shqipeve farën e mirësisë!/

 Nga Baki Ymeri /

Në fillim të vitit, njerëzit duan të dinë çka i presin në 52 javët e ardhshme, deri në vigjilje të Festave të dimrit (2013). Lexuesit tanë i intereson se ç’kemi bërë gjatë vitit që shkoi, sidomos kur vjen fjala për botime ku defilojnë kultura, historia dhe mirësia. Vlen të ripërkujtojmë faktin se këtë farë të mirësisë e mbollën për herë të parë në Bukuresht dhe Konstancë bijtë e pavdekshëm të Rilindjes sonë. Vepra e tyre, kushtrimi për atdhetari dhe qytetërim, si dhe zëri i viktimave të Dardanisë, na ftojnë ta shpiem më tej dritën e shenjtë të atdhedashurisë shqiptare. Kështu, falë përkrahjes së Ministrisë së Kulturës të Republikës së Kosovës, gjatë vitit të shkuar e panë dritën e botimit tre numra të revistës Kosova me nga 50 faqe në kolor, si dhe suplimenti Kosova letrare. Faktikisht, për herë të parë kjo revistë filloi të dalë më 25 maj 1932, në Konstancë të Rumanisë. Ishte revista e parë e diasporës shqiptare kushtuar Kosovës, historisë, kulturës dhe afirmimit të saj në botë. Themelus dhe drejtor i saj ishte patrioti korçar, Gjergj Bubani. Cila është përmbajtja e numrave të fundit?

Në faqen e parë (Kosova nr.6-8/2012), botohen fotografitë e Nikolla Naços, Asdrenit, Viktor Eftimiut, Xhelku Maksutit dhe një tjetër me shqiptarët e Rumanisë në marshin e solidaritetit me NATO-n dhe Kosovën (31 mars 1999). Pason artikulli “Masakra serbe kundër Kosovës shqiptare”, kushtuar Sadik Ramës nga Gjurgjeviku i cili qysh para 80 vitesh militonte për pavarësi dhe bashkim kombëtar: “Nuk e shes atdheun me pare. Sikur me ma mbushë kët kullë plot me flori nuk bahem serb; por ikni e shkoni kah jeni ardhë, se Kosova asht nji tokë arbnore dhe ka me fitue independnecën“.  Pas faksimilit të artikullit “Albanezii sunt mandria Balcanilor” (Shqiptarët janë krenaria e Ballkanit), polemikë e autorit të këtij shkrimi me Veljko Kovaçeviqin, korrespondent i ambasadës jugosllave në Bukuresht (1992), botohen disa reçensione nga krijuesit rumunë kushtuar poetëve tanë nga Kosova, një fotografi me Zonjat Clinton dhe Jahjaga, një faksimil i artikullit “Kosova, kontinuitet i territorit etnik shqiptar”, botuar në gjuhën rumune në gazetën “Interesul Public” (17 mars 2008), studimin e Brahim Avdylit “Serbët, Serbia dhe Kombi Shqiptar”.

Pason një rubrikë me polemika, si dhe disa foto të motshme e të reja (Manastiri i deçanit me popullsi shqiptare, Këshilli Kishtar i Patrikanës së Pejës me shqiptarët ordodoksë, ballina e revistës Kosova kushtuar Dr. Xhelku Maksutit, një ballinë tjetër e Kosovës me ishpresidentin e Amerikës Bill Clinton dhe bashkëshorten e tij, Godina ku ka funksionuar shtypshkronja e parë shqiptare në Bukuresht (1886), Shoqata e Studentëve Shqiptarë të Rumanisë në Snagov (1933), Kujtime nga Ambasada e Shqipërisë në Bukuresht para disa vitesh, me ambasadorin Fran Zef Çukaj në mes, Kosova dhe Shqipëria në Brailë (2010), faksimile të artikujve në gjuhën rumune “Kosova është vatra antike e kombit shqiptar” (1999), “Çka dinë rumunët për shqiptarët e Kosovës”, “Një rumune në Parlament mashtron etninë shqiptare”, “Komuniteti shqiptar mbron prestigjin dhe të drejtat kushtetuese”, “Minoriteti shqiptar i fyer dhe i shpronësuar në dhomën e Deputetëve”  (2001), ballina e revistës arumune “Albania” etj.

         Numri i dytë jep rumanisht dhe shqip artikullin e Dr. Xhelku Maksutit (Situata aktuale e shqiptarëve të Rumanisë). Po japim vetëm paragrafin e parë: “Shqiptarët e Rumanisë gëzojnë një atestim dokumentar prej mbi 400 vjet komuniteti të veçantë në trojet rumune, që nga koha e vojvodës së famshëm, Mihai Viteazul (Mihai Trimi), i cili në vitin 1595 i ka mundësuar një numri të madh shqiptarësh të kalojnë Danubin për t’u stabilizuar në Vllahi. 400 vjet më vonë, në vitin 1995, nën përkujdesjen e Bashkësisë Kulturore të Shqiptarëve të Rumanisë (BKSHR), e themeluar më 24 maj 1990, në sallat mikpritëse të Muzeut Nacional të Historisë së Rumanisë, u mbajt në Bukuresht një simpozion ndërkombëtar me karakter historik dhe letrar, me pjesëmarrjen e një numri të konsideruar hulumtuesish nga Rumania, Shqipëria, Bullgaria, Maqedonia, Kosova, Beogradi dhe Republika e Moldovës, të cilët sollën kontribute të rëndësishme për njohjen më të mirë të historisë sonë.” Pason një shkrim tjetër i tij në gjuhën rumune  (Kosova – nyja gordiane e Ballkanit). Në emër të redaksisë botohet portreti “Shqiptari që din ta mbajë gjallë shpirtin shqiptar në diasporë”, kushtuar të njëjtit autor që para dy vitesh i mbushi 80 pranvera të jetës së tij, i ftuar me rastin e 100 vjetorit të Pavarësisë të shkojë në Vlorë e Tiranë, së bashku me kryeredaktorin e “Shqiptarit” dhe një nip tjetër të rilindësve tanë (Vlad Zografi), por shëndeti nuk ia mundësoi këtë gjë.  Në shenjë respekti ndaj këtij veterani vlerash të veçanta kulturore dhe atdhetare, botohet artikulli “400 vjet histori e shqiptarëve në veri të Danubit”. Në kauadrin e rubrikës së kulturës botohen disa poezi të Milazim Krasniqit, një reçension i Florentin Popescut kushtuar manifestimeve letrare shqiptare në Bukuresht, fragmente nga libri i Monika Mureshanit “Zëra nga lulishtja e Kosovës letrare”, një portret me titullin “Serbia duhet të përballet me realitetin e shtetit të Kosovës” dhe me nëntitullin “Nuk do të bisedohet asnjëherë për ndarje territori”, një fotografi me nënshkrimin “Aspekt nga tryeza e miqësisë ndërmejt Kosovës dhe Bukureshtit”.

           

           Rumunët e Timoku dhe administrata shoviniste e Beogradit

 

              Në kuadrin e rubrikës Histori, del artikulli “Invazioni sllav në Ballkan sipas një autori rumun”, me motonë: “Kur vdes një rumun në Luginë të Timokut (që shtrihet tejmatanë Kosovës dhe Toplicës e Nishit), që të mbrohet nga serbët edhe në botën tjetër, në arkivol, pranë kufomës i venë një shkop druri.” Në këtë kontekst jepet edhe një fragment studimi me titull “Dakishtja dhe trako-ilirishtja janë gjuha dhe gjaku ynë”, pas të cilit botohet artikulli “Rumania e blokon Serbinë për integrim në BE”, edhepse, praktikisht, pas blokimit të parvjetshëm, qeveria rumune çaloi para një viti, duke ia dhënë këtë shans një vendi që i diskriminon sistematikisht rumunët e Timokut. Dr. Nicolae Lupu thekson në një libër të tij, botuar në vitet 1940, se para 100 vitesh “gjysma e Bosnjes fliste vllahisht, se “gjysma e oficerëve dhe trupës së divizionit serb në Odesë, ishin rumunë.” Dhe më tej: Më shumë se një e treta e banorëve të Serbisë janë rumunë edhe sot e kësaj dite, thekson ish ministri rumun, Lupu, i cili përmend fjalët e Patriarkut Miron, sipas të cilit një episkop serb e ka parë një fëmijë të porta e shtëpisë, që i kundronte fëmijët e tjerë që loznin e flisnin serbisht, por ky nuk fliste fare. Përse ti nuk flet me kolegët tu, e kishte pyetur episkopi, kurse ky ia kishte kthyer: “Nuk më lë mamaja!” Gratë dhe nënat rumune e kanë kultivuar gjatë shekujve gjuhën rumune. Po qe se flet serbisht në shtëpi, atë vit pemët nuk bëjnë fryte dhe lopët e humbin plleshmërinë e tyre. Ky është besimi popullor në Timok, në shenjët të ruajtjes së gjuhës, por kjo nuk don të thotë se si pasojë e administrates shovine të Beogradit, pjesa dërmuese e rumunëve të këtij vendi nuk janë sllavizuar. Vlen të theksohet se në kuadrin e këtij subjekti, në kuadrin e rubrikës Polemika, Kosova e Bukureshtit boton edhe artikullin “Fashizmi serb me konotacione antirumune dhe antishqiptare”, i dinamizuar me faksimile nga shtypi rumun, me nënshkrimin “Kyreministri i Kosovës në të përditshmen bukureshtare Adevarul (E Vëreta). Shefi i qeverisë kosovare mendon se Bukureshti do ta ndryshojë së shpejti qëndrimin ndaj pavarësisë së Kosovës” (20 maj 2008). Pasojnë edhe fotografi tjera interesante dhe të rëndësishme.

         Në numrin e dhjetorit, Kosova boton në të dy gjuhët (shqip dhe rumanisht), artikullin e Adriatik Kelmendit „Pse Rumania duhet ta njohë Kosovën”, i dinamizuar me fotografi ku duket delegacioni i Kosovës në Bukuresht (dhjetor 2012), një vizitë historike që përfaqëson Kosovën për herë të parë me një numër kaq të madh intelektualësh, politikanësh dhe gazetarësh nga Kosova, me përfaqësues si Donika Kadaj Bujupi (deputete), Shyqri Nimani, Pleurat Sejdiu, Puhie Demaku, Dren Doli etj. Pason artikulli rumanisht i Sandu Cristea Timoc me titullin “Serbët dhe bullgarët ua kanë vjedhur rumunëve në jug të Danubit, autonominë dhe të drejtat e motshme vllahe, gjuhën amtare dhe kishat”, një ditar rumun “Me këpucë ushtarake” dhe leksione mbi patriotizmin, një reçension (Mjalta e fjalës shqipe në gjuhën suedeze”), e autores Inger Lalanden, kushtuar vëllimit “Bisedë me hijet” të poetit kosovar Nexhat Rexha, artikulli i Kadri Metajt “Artisti për artistët” kushtuar librit të Remzi Limanit “21 shprehje artistike”. Pason “Poeti magjik i dritës shqiptare”, një vështrim kritik i vëllimit “Balada e heshtjes” e Neki Lulajt, disa vargje të Kalosh Çelikut në gjuhën rumune, reçensioni i Luan Topçiut “Kur të tjerët flasin për poetin tonë Sali Bashota”, respketivisht “Shpirti fisnik i njël poeti të jashtëzakonshëm”, një reportazh mbi garat sportive në Kosovë (Fikret Demiri etj.), revista duke qenë e kompletuar me dhjetra fotografi të rralla historike dhe artistike. Me rëndësi është edhe suplimenti i kësaj reviste “Kosova letrare”, që poashtu doli në 50 faqe në kolor, me disa reçensione të Monika Mureshanit kushtuar krijuesve tanë nga Kosova (Lulzim Tafa, Mëhill Velaj, Veli Veliu, Skënder R. Hoxha, Nezir Prokshi, Fehmi Kelmendi,  Sadik Përvetica etj.). Çka don të thotë kjo? Kjo don të thotë se përveç halleve sociale, ekonomike, ekzistenciale që ka Kosova në këtë periudhë të vështirë të konsolidimit të pavarësisë, Kosova ka kuadro të shëndetshme në Ministrinë e Kulturës, apo në atë të Diasporës, që kanë kujdes edhe për afirmimin e kësaj zone në botën e jashtme, dhe kjo nuk don të thotë pak, pavarësisht nga fakti se mjetet që i ndajnë këto ministri për botimin e revistave Kosova dhe Shqiptari në Bukuresht, apo për furnizimin e shkollave shqiptare në diasporë, janë simbolike dhe të mirëseardhura, për të krijuar ura të shëndetshme ndërmjet shqiptarëve dhe për afirmimin e shqiptarëve, ngado që janë në botë.

 

Vlera memorialistike të një autori nga Kosova

by

Besnik Lajqi, Tregime, Amanda Edit, Bukuresht 2013/

Nga Baki Ymeri/

Nga “recetat” e mençurisë indiane dhe hebraike, kuptojmë se tri janë rrugët e pasurimit: tregtia, dituria dhe lëmosha. Shqiptari nuk e korit vetëveten duke kërkuar lëmoshë, por duke e siguruar ekzistencën me punë, mundim e djersë. Një nga ta është edhe autori i këtij libri që i lë pa brekë disa pseudokomandantë që ia nxinë fytyrën vetëvetes duke u implikuar në kurvëri politike, mashtrim, hajdutllëk, korupcion dhe vrasje. Tregimet e Besnikut strukturohen në dy kapituj: “Kujtime të paharruara” dhe “Lepujt e Kosovës në Tiranë.” Në kuadrin e kapitullit të dytë, autori shkëlqen edhe me një serë polemikash që dëshmojnë se ai ka sinqeritet, humor dhe çiltërsi mendimesh. Edhe ky libër, me një lëndë prej 100 faqesh, del në dritë në bashkëpunim me Bashkësinë Kulturore të Shqiptarëve të Rumanisë dhe redaksinë e revistës Shqiptari.

Nga biigrafia kuptojmë se Besnik Lajqi është pjestar i një familjeje me tradita të larta patriotike nga Kosova. U lind më 11 shtator 1965 në Pejë, në gjirin e një familjeje me prirje të moderuara europiane, ku mbi të gjitha zotëronte sakrifica dhe lufta që të mbijetojnë shpirti, gjuha, tradita, kultura dhe arti shqiptar nën pushtimin serb. Sipas shënimeve të tij kuptojmë se “Lagja e jonë ku ishim në qytet, e quanin Kalaja. Kala e quanin se në kohët e vjetra kishte qenë aty një kala e vjetër. Por me ardhjen e pushtusve osmanë dhe serbë, ajo ishte rrënuar që nga themeli. Brenda në kala kishte qenë garnizoni i ushtrisë turke në atë kohë. Se si u zhduk kjo kala, askush nuk tregon në ndonjë shkrim. Në vitet 60-ta fillon hapja e fabrikave në qytet. Shumë fshatarë nga rethet e Pejës i lëshuan fshatrat që të hyjnë në punë në fabrika, për një jetë më të mirë. Në mesin e tyre ishim edhe ne si familje, si dhe shumë e shumë familje tjera të rrethit të Dukagjinit e më gjerë.”

Mençuria ndërlidhet me pasurinë e vërtetë, atë shpirtërore, sepse njeriu që punon ndershmërisht, pa shije paranoike për të grumbulluar pasuri, din t’i ndihmojë edhe të tjerët. Ndihmat që ka dhënë Besnik Lajqi për zbutjen e varfërisë në Kosovë e Shqipëri, janë një subjekt tjetër që meriton një kapitull të veçantë. Çdukush prej nesh e din se pasuria vjen e shkon, ndërsa kujtimet mbeten. Kujtime nga fëmijëria ime në Kosovë, Aty ku ka rrugë, ka punë e gjallëri dhe jetë të lumtur, Kulla e Berishëve dhe morali ushtarak, Një dashuri tragjike në Rekën e Llagës, Fëmijëria ime në mesin e një familjeje katolike shqiptare, Shqipëria në sytë e mi më 1989, Diktatura më e egër në botë, Zeka i zi dhe rrezillëqet e tij, Ish/luftëtarja dhe gjenerali vagabond, Zagari i zi i diplomacisë jugosllave, Komandantët e pulave të Kosovës në Tiranë, Biografia e zezë e Komandant Faqeziut, Detaje të reja lidhur me vrasjet politike në Kosovë, Nuk është në rregull ta luani rolin e hetuesit, janë disa nga subjektet që trajton ky autor vlerash të rralla memorialistike.

Libri përmbyllet me disa komente si: „Mua më duket se Besnik Lajqi është duke i lënë pa brekë komandantët e vetëshpallur që i likuiduan kuadrot ushtarake më të afta dhe më besnike të Dr. Ibrahim Rugovës. Besnik Lajqi ka një biografi briliante për të cilin garantojnë të gjithë ata që e njohin, sepse e ka ngulur i pari pllugun në brazdë, jo vetëm për këtë subjekt të nxehtë, sepse ai ka shkruar me bindje e besnikëri, sepse shkruan e do të shkruajë edhe më tej: me sinqeritet, pa prapavijë dhe pa dorëza.”Sipas Bujkut, „Besniku e njeh shumë mirë Komandant Zezën që e ka njohur personalisht, dhe ende nuk e ka përmendur me emër e mbiemër, sepse artikujt e tij kanë vlera reale, letrare dhe artistike, dhe i vjen keq pse ka patur punë me këtë “njeri”, i cili ende nuk ka patur guxim të dalë me ndonjë koment apo reagim, sepse, siç thot njëri nga ata që e ka njohur këtë dhe disa komandantë tjerë të vetëshpallur: “Këta janë komunista dhe këta nuk kanë Atdhe, sepse këta i ka bashkuar gënjeshtra, mashtrimi, korupcioni, vjedhja, shantazhi dhe vrasja e bijve më të mirë të kombit.”

Pas shkollimit elementar, Besnik Lajqi e braktis Kosovën për të siguruar ekzistencën në Perëndim, që në moshën 15 vjeçare. Ka ndjekur disa shkolla të ndryshme daneze (http://www.ipc.dk/), Kolegjin internacional për komunikim me nacionalite të ndryshme nga gjithë bota. Një vit pastaj ndjek një shkollë të lartë (Krabbesholm Højskole. http://www.krabbesholm.dk/). Merret me art/design, arkitekturë e tjera. Ka qenë pronar i disa lokaleve gastronomike për shumë vite, duke e vazhduar edhe sot e kësaj dite këtë punë. Është koleksionar i shumë eksponateve etnografike të motshme e të rralla shqiptare. Është pronar i Kolonisë së Artit dhe Amfiteatrit në një lokacion me nivelin mbidetar më të lartë në botë. Ka dhënë nam kontributesh vullnetare për infrastrukturën e vendlindjes, për familjet e varfëra dhe çështjen kombëtare. Njihet si ish/luftëtar që nga ditët e para të UÇK-së. Dikush e ka mashtruar duke u bazuar në zemërgjerësinë e tij, por ai nuk e ka shfrytëzuar përvojën aziatike për ahmarrje fizike. Rugova është vendfrymëzimi i tij. Besnik Lajqi posedon prirje të lindur për memorialistikë, prozë, tregime dhe reportazhe të botuara në shtypin e shtypur (Bota sot) dhe massmedian elektronike (Zemra Shqiptare, Gazeta Kritika etj.). Ky është libri i tij i parë, pas të cilit pason një libër tjetër kushtuar Rugovës dhe vlerave të saj.