Nga Kolec Çefa/
Maria!
Kjo vajzë e re dhe e hijshme trashigonte gjakun fisnik të popullit tonë që i qarkullonte nder dej, si gen shqiptar, plot vitalitet race.
Pajisë me virtyte, ajo dha shpresa që heret per një jetë plot urtí, dëshira per dije, impulse per veprimtarì të dobishme. Kishte një fytyrë të hijshme plot dritë sinqeriteti, dy sy të butë e të urtë, ndriçue nga dashamirësia e zemres e nder buzë një qeshje e gjallë e gëzueshme të bante per vete. Të shikonte me dashunì, të ndëgjonte me vemendje e dialogonte njerëzishem. Në bisedë, mes interesës, arsyes e dashunisë, anonte nga dashunia. Fjala e saj, e bazueme në virtyt; sjellja, në hire; vepra, në fenë e gjallë. Fjala perherë e ambel, sjellja perherë e njerzishme, vepra perherë e dobishme per të tjerët. Kishte një shpirt transparent, sepse nuk i sherbente genjeshtres, së keqes.
Ishte ose virtyt i dhanun nga nalt, ose i trashiguem, ose i fituem në rrjedhje të viteve.
Edhe kur komunistët shperndanë shoqatat e urdhënat religjiozë, mbyllen shkollat klerikale, rrenuen lterët e kishave, ajo u ruejt nga ndryshku i shpirtit, nga kalbësimi i veseve, nga zvetënimi i mëkatit.
Kjo lule virtyti mbeti ma shumë “moter” se vajzë, ma shumë shpirt se trup, ma shumë ejell se njeri. Virtytet e shpirtit e lulet e kopshtit kundërmojnë erë të kandshme!
Shoqnia e sotme po sjell sytë ma shumë jo kah politikanët, as kah të aftit per shpikje, por kah këto krijesa shpirtmira, që vetflijohen në sherbim të të tjerëve, në atë rrugë që ndoqi Nanë Tereza, se : “Pa dashuní dhe flijim, jeta nuk ka kuptim”!

Pak biografi

Vajza e njohun e Nikollë Mark Tucit dhe e Dilës Fusha, lindi më 12 mars 1928 e u pagëzue mandej me emnin e bukur Marie. Familja e saj jetonte në fshatin Nderfushëz të Mirditës, me rrajë të vjetra fetare e ndjenja të njohuna patriotike. Qe familje fetare e antikomuniste. Rridhte nga trungu i dëgjuem i Prengë Bibë Dodës, nënkryetar i lidhjes së Prizrenit, shumë vjet i internuem në Anadoll të Turqisë, pjesëmarrës nder veprimtarí politike e ndeshtrasha shoqnore, mik i Abatit të Mirditës.
Edhe gjyshi i Maries permendet në Mirditë, si trim e patriot, madje këndohet në kangë popullore, se luftoi kundër turqve e veglave të tyne në Mirditë. Tue mos durue dhunën turke, ai, së bashku me Ndue Gjonin, vranë bimbashin turk që dogji kullat e Oroshit.
Dhe u rrit Maria mes kujdesit, perkdheljeve e dashunisë prindore, tue ndigjue lutjet e kangët per fe e per atdhe. E dëshirueme mbas Kishës e shkollës, mësimet e fillores e të mesmen i kreu në shkollën e motrave stigmatine, ku dijet e morali pervetësoheshin mirë, ku merrej një kulturë prendimore e rritej e forcohej karakteri. Per natyrë, e mêçme e me vullnet, ajo u dallue në mësime. Mandej mohoi gëzimet e jetës në lulën e rinisë, hyni në rrugën e vështirë të motrave stigmatine e u formue të jetojë per idealet “Fe e Atdhe”, e u aftësue të luftojë per të mbrojtë bindjet e veta. Ndonëse erdhen kohë të vështira, ajo u tregue e guximshme, madje luftarake. Monsinjor Gjini arrijti të nderhyjë që dy vajzat mirditore: Maria e Davida e Gjonmarkaj, si të afta, të edukueme mirë e të pregadituna të emnoheshin mësuese në Mirditë. Por shpejt lufta e klasave e transferoi Marien në një fshat shumë të largët të Mirditës. Dhe atje pati rezultate shumë të mira. Fshatarët filluen ta thërrasin “vajzë me tipare burrnore”.
Vrasja e Bardhok Bibës qe një pretekst i shfrytëzuem shpejt per të shtrie terrorin e kuq. Në Mirditen e panënshtrueme lehtë, filluen shpejt burgosjet, mbarë e mbrapshtë, internimet me faj e pafaj, pushkatimet me proces e pa proces. Mirdita provoi çdo me thanë diktaturë e proletariatit komunist e antikatolik. Siç deklaroi ma vonë një prokuror kriminel: “Lleshërat, Prengërat, Zefërat i kemi marrë mbarë e mbarë e i kemi likiuduar si armiqtë e popullit”.
Këtê fat provoi edhe familja e Maries, dhe vetë Maria, e cila u arrestue me 10.08.1949. Po në atë ditë u arrestue edhe i vëllai. Ndërsa e motra, edhe ajo aktivizue me grupin e studentave, me axhen u internuen në Tepelenë.

Ajo që harrohet persëritet

E futën në një birucë të errët, pa dritë, pa ajër, pa jetë.
E nisën hetuesinë me miklime mashtruese, e vazhduen me provokime e kercnime, per ta perfundue me tortura deri në vdekje. Hetuesi, njeri tërë ves e krim, ngulmoi ta perdhoste atë krijesë të re, të pafajshme, por vajza, gjak fisi e bijë virtyti, ishte edukue nga stigmatinet të perballonte terbimin e furishëm të mëkatit të flligshtisë e të urrejtjes klasore. Ai donte të perlyente virgjininë motrore, donte të thyente burrninë e Gjomarkajve.
Një shoqe nga burgu, Olimbi Baruti ka dëshmue: “Maria ishte e zgjuar, trime, besonte shumë e lutej shumë në burg. Ishte kundershtare e komunizmit ateist. Një herë në muej merrte diçka nga familja, përmes një mike shtëpie, të cilën e shpërndante ndër shoqet”. Ndërsa e bashkëburgosuna Vida Matlija (vdekë 1994) ka deklarue si vijon: “Gjatë të ftohtit rrinim të perqafuara për t’u ngrohur. Biruca e burgut ishte plot ujë që pikonte edhe në dyshek. Ate e çuan në spital në kushte të rënda shndetësore…”.
Por kjo martire virtyti e demokracie, dëshirën per jetë e shihte në dashuninë per njerëzit, bukurinë e jetës e shihte në sherbimin ndaj tjerëve; qellimin e jetës e shihte në qellimin e motrave stigmatine. Dhe të tria këto i zbutnin vuejtjet, i pakësonin dhimbat, i hiqnin frikën në ato orë torturash.
Zef Margjini, i perndjekuni i komunizmit në veprën “Ecje e një shqiptari drejt lirisë” shkruen per Marie Tucin: “Një vajzë rreth 20 vjetëve, kam njohë personalisht atë dhe familjen e saj, u arrestue per motive pikëpamjesh dhe iu nenshtrue torturave të tmerrshme: e zhveshen dhe e futën në një thas të madh dhe me te futën edhe një mace; thasin ia lidhën rreth qafës e pastaj, policët kriminela i binin maces me shkopij ta egersonin, ta hakërronin. Kafsha, tue mos pasë kah me dalë, gerdhishte trupin e vajzës…”. (faqe 38).
“Më tingëllojnë ende nder veshë fjalët e saj, – më tregon moter Virgjina. – Shkova në spital dhe duke ecur në korridorin e gjatë të spitalit, dëgjova një zë: ‘Moter Virgjina, a nuk po më njef, jam Maria!’ Gati më shperthyen lotët. U mbajta. ‘Më ka thanë kryetari i Degës, – vazhdoi Maria, – do të bëj të mos njohë as familja yte’. Dhe vërtetë, ishte bërë per të mos u njohur!”
Edhe ish të burgosunat Terezina Zorba, Drita Kosturi, Ana Daja, tregojnë nga sa kanë ndëgjue atëherë: “Torturat per të kanë qenë nga ma të ndryshmet dhe nga ma të tmerrshmet: uji i hjedhun gjatë ditës e gjatë natës në dyshek, urija, korrenti elektrik, shuen në lulën e rinisë jetën e saj. Atë e kanë zhveshë dhe i kanë futë macen në pjesën e poshtme të trupit. Ishte dobësue aq shumë, sa nuk u njihte. E pra, kishte qenë vajzë mjaft e hijshme. Një letër e shkrueme prej saj që nuk mujtem me e xjerrë prej burgut, do të ishte një dëshmi bindëse e veprës çnjerëzore e kriminelave të Sigurimit. ‘Ditët e mija po mbarojnë. Dëshira e Kolonelit per të më marrë jetën u realizue. Kriminelat e tij nuk lanë torturë pa provue në trupin tem’”. Siç ka deklarue Luçie Kola, ish e burgosun, e cila i ngjante shumë në pamje Maries: “Kur hetuesi më ka pa të varun per krahësh, âsht tmerrue, se ka kujtue se ishe Maria, e cila kishte vdekë para pak kohe”.

Click here to Reply or Forward