Nga Fahri XHARRA/
Një nga karakteristikat më të rëndësishme të zhvillimit demografik në një zonë të caktuar janë struktura e popullsisë. Ata gjithashtu pasqyrojnë faktorin e popullsisë. Strukturat drejtpërdrejt të përcaktuar popullsinë e përgjithshme, (shtegtare, migruese) lëvizjet natyrore dhe fizike të popullsisë. Në të njëjtën kohë, tendencat në rritjen natyrale dhe migrimi janë të rëndësishme në përcaktimin e tendencave themelore në zhvillimin demo-strukturore të popullsisë. Progresi dhe drejtimin e zhvillimit të strukturës së popullsisë ndikim (biologjik, socio-ekonomike dhe arsimore) dominuese ushtrohet tri udhëzime bazë – demografike, socio-ekonomike dhe politike. Determinantat politike të zhvillimit demografik i takon një grupi të quajtur. faktorët e jashtëm e zhvillimit të popullsisë, të cilët kryesisht pengojnë zhvillimin e qëndrueshëm. Konfliktet politike, luftërat dhe ndryshimet territoriale të shkaktuara nga proceset politike dhe / ose konfliktet ushtarake, sidomos nëse ata janë natyra e dhunshme, sjell dinamikën e duhur dhe ndryshimet strukturore në zhvillimin e popullsisë. Veçanërisht e rëndësishme të theksohet ndikimi i migrimit të detyruar për zhvillim demografik. Në kuadër të sa më sipër, një nga aspektet më të rëndësishme dhe të treguesve të varësisë shkak-pasojë dhe në profesion të tendencave demografike dhe ndryshimet historike-politike dhe territoriale në një zonë të caktuar janë vetëm të ndryshojë strukturën etnike të popullsisë. Në këtë kuptim, struktura etnike e popullsisë është një tipar kyç, sepse i njëjti – në mënyrë të konsiderueshme më shumë se në disa karakteristika të tjera strukturore demografike të popullsisë të caktuar – të pasqyrojnë ndikimet ngjarjet e kaluara dhe të tanishme historike, sociale dhe politike. Me fjalë të tjera, drejtimi dhe ritmi i ndryshimit etnik në një zonë të caktuar kryesisht varet trendin e zhvillimeve të përgjithshme historike, politike, shoqërore dhe demografike dhe proceseve në këtë fushë. Roli vendimtar në dinamikën dhe drejtimin e ndryshimeve etnike kanë migracionit, dmth, të detyruar ose vullnetar, popullsia dominuese etnike të përcaktuara, emigrant-emigrant migrimit aktual.
Dy komunitete te harruara ( apo më shumë , për ne të pa njohura ) janë “ Bunjevci “ dhe “Shokci” në Vojvodinë ( Serbia e sotme ) . Aty çdo gjë është e përzier : gjuhët që nuk dallohen nga njera tjetra, emrat, mbiemrat, prejardhja e pa dijtur dhe e pa qartë,zakonet popullore, këngët popullore dhe këngët me lahutë , ushqimi.
Bunjevci dhe Shokci janë dy komunitete me “ prejardhja e pa ditur dhe e pa qartë”. Pse? Sepse , si të ardhur ( migruar ) në këto anë “ e kishin shpëtuar “ vetëm kokën , e shumë pak nga e kaluara e tyre. Por , nga të gjithë ata që jetojnë në Vojvodinë ( këtu jambi 22 kombësi të ndryshme ) këta e kishin “gjuhën, këngët , lahutën , ushqimin, veshjet popullore” ndryshe nga të tjerët .
Qëllimi i shkrimit nuk është që këta të kthehen në gjirin e tyre të dikurshëm, por më shumë të iu bëhet e ditur si kroatëve dhe serbëve që vendlindja e Bunjevcave dhe Shokcave “ Pashallëku në Sanxhakun e Hercegovinës deri me ardhjen a turkut , aty flitej shqip.
Në qarkullim , ka shumë dokumente dhe libra që “shkruajnë “ se ata kanë prejardhje serbe
( në dëshirat e shkruara serbe , si serb katolik ) ose kroate , sepse kur zgjerohej kroatizmi në vitet e 30-ta ,parola e Vatikanit ishte : “Svi rimo katolici Balkana – Hrvati “ ( Të gjithë romano -katoliket jane kroat )“Edhe studjuesi çek, Jaroslav Šidak të gjithë Bunjevcat dhe Shokcat e Sllavonisë , Baranjes dhe Baçkes u fuste në grupin e kroatëve” – ankohen serbët.
Është një “luftë “ e madhe në mes serbëve dhe kroatëve se kujt i takojnë këto dy komunitete,
por , nga historianët shqiptar asgjë . E vërtetë që ne që kemi mbetur këndej pari “ende nuk po e dimë se çka jemi (?) “ : dhe nuk kemi kohë të merremi as me bunjevcët e sa shokcët, e as me Perrojasit e Istrisë. Jemi çliruar nga kjo “barrë “ e rëndë ; serbet, kroatët dhe malazezët le të merren me ta në “luftën “ e tyre për “zgjerimin” kombëtar.
Se Bunjevcat dhe Shokcat janë të ardhur dhe janë krejt ndryshe nga të gjithë ata aty, tregon edhe tendenca e madhe e gjermanëve për ti “ gjermanizuar “ dhe e hungarezëve për ti “magjarizuar.”
(Askush nuk e thotë që Shocat janë popull nativ i Syrmiumit dhe Sllavonisë)
Pashallyku turk në Sanxhakun e Hercegovinës
Pak histori : ky Snxhak është formuar në vitin 1462 ,nga Perandoria osmane ,me qendër në Foqë. Më vonë selia e sanxhakut kaloi ne Plevle ( tur, Taslixhe) Me rëndësi te ceket se Sanxhaku i Hercegovinës i takonte Vilajeteve të Rumelisë ( Pra” e kuptuat si kush ishin banorët e atyre anëve ) . Pashallëku i Hercegovinës ishte nga keto qendra : : Prijepolje, Taslidžame Kolašinin dhe Šaranci me Drobnjakum, Čajniče, Nevesinje, Nikšić, Ljubinje-Trebinje, Stolac, Počitelj, Blagaj, Mostar, Duvno .
Në shekullin osman , filloi islamizimi me dhunë i popullatës vendase ( që ishin shqiptar katolik )
Që nga viti 1605 janë të evidentuara lëvizjet dhe ikjet e bunjevcave dhe shok cave nga tokat e tyre. ( Identitet i etnogeneza primorskih Bunjevaca )
Cilët janë këto dy komunitete?
Fahri Xharra,23.09.16
Gjakovë
Për të interesuarit , ka shumë për të studjuar
*Šokci are considered to be a native population of Slavonia and Syrmia in Croatia.[2] Ljubica Gligorević (2004). “Etnološke znakovitosti”. Vukovarsko-srijemska županija (special ed.). SN Privlačica Vinkovci / Vukovar-Srijem County. pp. 60–69. Retrieved 2012-02-14.
*Matija Petar Katančić (1798). De Istro ejusque adcolis commentatio in qua autochthones illyrii ex genere Thracio advenae item apud illyrios a primis rerum publicarum temporibus ad nostram usque aetatem praesertim quod originem, linguam et literaturam eorumdem spectat deducuntur, aucto. typis Universitatis Pestinensis. pp. 109–.
*Ante Sekulić (1989). Bački Bunjevci i Šokci. Školska knj. ISBN 978-86-03-99172-7.*Ivan Ivanić (1899). Bunjevci i Šokci u Bačkoj, Baranji i Lici. Dr. Dimitrijević.