NGA ILLO FOTO/NEW YORK/
Te udhetosh ne autostaden e seicilit shtet sheh te ekspozuar administrimin e territorit, gjendjen sociale te banoreve, diferencat e jeteses fshat – qytet, rregullat e qarkullimit etj. Keto dukuri mu shfaqen me daten 9 Gusht 2014 , ne autostraden # 87 qe lidh NY City,me kryeqytetin e NY, Allbany. Autostradat jane pasqyre e jetes se rajoneve, qe pershkojne.
Me familjen Haderi (Adriano dhe Alvaro, femijte adoleshente si dhe prinderit Vullnet dhe Evgjeni) udhetuam vajtje ardhje ne linjen NY City –Allbani, kryeqyteti i Shtetit te Nju Jorkut. E kisha udhetimin e pare ne kete linje dhe gjithcka e veshtroja me kureshtje. Dita ishte e bukur, me diell dhe te pesteve na bashkonte ndjesia idilike. E vecanta se kete ndjenje te fuqishme e ushqejne dhe djemte adoleshente te ciftit Haderi. Keta femije me mendime te pjekura,nuk presin tua servirin te gatshme lumturine.
Te dy bashkeshortet Haderi jane me origjine nga fshati Tatzat i Sarandes; jane rreth te pesedhjetave dhe afersisht keto dy dekada i kane kaluar ne emigracion, kryesisht ne Greqi. Aktualisht banojne ne lagjen Astoria-Queens, perballe Manhattanit. Femijte vijojne shkollen e mesme dhe sic e pohojne te katert, perzihen me shtresen e nxenesve mbi mesataren. U kenaqa me pergjigjet e tyre realiste, kur degjoj shumicen e shqiptareve dhe te gazetave, qe nxenesit e emigranteve i cilesojne te pikuar me shkelqim.
Ne Atdhe , cifti Haderi eshte marre me bujqesi. Vullneti pat mbaruar fakultetin e Zooteknise. Ka sherbyer specialist dhe pak kohe,drejtues i ekonomise bujqesore te fshatit te lindjes. Ka pasion profesionin e bujqesise. Nuk e kam njohur ne marredhenie pune, por e vleresoj nga mendimet qe shfaq, per punet dhe per njerezit. Punet e zakonshme te emigrantit ia kane rritur pasionin per bujqesine dhe per fshatin, qe kultivojne tek njeriu deshiren per punen prodhuse dhe mbeshtetin jeten e shendeteshme dhe te gjate sepse njeriu behet pjese e pandare e natyres dinamike. Ne keto rrethana cifti Haderi hodhi hapin e rendesishem ne jete : Blene nje ferme bujqesore , ne rrethinat e Albanyt, ne shtetin e NY. Ferma Haderi ndodhet 310 milje larg Astorias, ku banon familja pronare e fermes se re.
Ne udhetojme, neper autostraden e madhe # 87 , per te mbrritur tek ferma shqiptare, qe eshte pjese e vargut te pafund te fermave te bukura te Allbany-së.
Do te pershkruaj shume perciptas situaten bujqesore te Shtetit te NY , buze autostrades # 87 . Autostrada , ne te dy anet e rruges, pyjet alterrnohen me ferma te bukura dhe pas kufirit me NJ , deri ne Kanada, buze autostrades, ne thellesi mbulohen me fermat e famshme te Albany-së .
Nga ana pamore mjedisi buze autostrades te jep pershtypjen e nje qilimi te gjelber, qindisur me lule shumengjyrshe. Te gjesh nje terren te tille, ne gusht , eshte e pabesushme, vecanerisht per ne qe vime nga nje klime tjeter, ku ne gusht thahet shumica e bimesise se tokes. Ngastrat fushore nuk ishin krejt te sheshta dhe as me konfiguracion te rregullt. Ishin kodra te embla, qe nderpriten me lugina te vogla dhe ato te cregullta gjeometrikisht, por te dy relievet bashkohen embel, sa ta kenaqin syrin.
Lulet e bejne kete peisazh shume me romantik, se sa mund ta përfytyroi cdo idilik përmes fantazisë. Flasim, per nje parajse tokesore, qe e ka emrin Albany në Amerikë, dhe qe rrok nje siperfaqe fermere, ndoshta 500 mije ha, a më shumë. Siperfaqe, qe nuk mund ta parafytyrosh, po nuk e pe me sy : qilim i gjelber me lule! Parcela pa mbarim me miser, ne fazen e e qumushtit. Nuk dukej as nje parcele pa , ose me pak bime. Ngjyra te ndezura te gjelber te kercellit dhe fleteve dhe po kaq e ndezur luleria. Misri krijonte nje mur te gjelber, qe nuk e cante as derri.
Ngastrat e mbjella me soje nuk kam aftesi t’i pershkruaj, më mahnitën. E mbulonin siperfaqen e ngastrës cep me cep. Pamja-imazh, të jepte pershtypjen e nje liqeni te gjelber. Bimet dukeshin sikur te ftonin te beheshe njësh me to, i gjelbert . Soja ishte fantastike. Duhej peneli i Pikasos ta pikturonte. Kam pare shume parcela të mbjella me soje , madje te rendimenteve shume te larta, por ketu behej fjale, per dhjetëra mijëra hektarë. Mbreslenese ishin parcelat e mbjella me perime, nuk mbeteshin shume pas parcelave bujqesore dhe blloqeve te pemtarisë.
Ajo qe me befasoi mua, besoj edhe ju lexues po të ishit përballë kësaj tabloje magjepëse, ishte fakti qe shumica derrmuse e fushave te mbjella ishin pa ujitje, ose me ujitje te kufizuar. Si mund te ndodhi nje shperthim te klorofiles dhe te lulelerise pa ujitje? Kjo eshte vecori e klimes dhe e tokes. Toke poroze, qe thith te tere lageshtiren e nates dhe e emeton ne nxehtesine e dites. Fenomen fizik i kondesimit te ujit. Kete fenomen bujqesor, po nuk e pe me sy, nuk mund ta besosh me logjike. Bimet mbillen shume te dendura. Pak pas mbirjes krijojne hije. Toka “shterzon” dhe prodhon djerse, me te cilen ujit bimet. Ato ruajne vlagen e nates, deri ne shiun pasardhes, qe nuk vonon. Kjo eshte toka e bekuar e Allbanyt ! Begatia e jetes , fillon nga thellesia e tokes, pushton zemrat dhe mendjet e njerzve , duke e kthyer Ameriken ne vendin e begatise , te lirise dhe te shpresave njerezore.
Natyrisht pjesa pamore ne bujqesi nuk eshte gjithcka. Doja te dija si jane organizuar dhe si funksionojne keto organizma ekonomike te fshat –qytetit amerikan. Vullneti dhe Evgjenia i njinin, po thuaj te tera fermat e asaj zone. Dinin sa te medha ishin , sa blegtori kishin , cili ishte parku i maqinerive mekanike , madje dhe origjinen e pronarve. Me flisnin , per hollesi , me shume siguri. Zbritem dhe vizituam disa objekte.
Ne oborrin e fermes ndodhej parku mekanik ne anen tjeter ndodhej stalla e lopeve , qe vijonte me livadhen , ku zhvillohej manjezhi kullosor. Me thelle, parcellat e misrit dhe te sojes . Korria e livadhit kryet me nje mekanizem , qe e sillazhon direkt dhe e mbeshtjell , masen e grire , me nje qese plastike hermetike. Ky eshte nje zbulim i koheve te fundit, qe ka zevendesuar sillizhamin me vargun e kombajnes te artikuluar . Nga ana tjeter ndodhen kullat e sillazhit dhe te drithit , qe jane dhe magzinat e fermes .Pronari ishte me orgjine polake .
Diku afer shtrihet parcella e kopshtit te familjes, qe rrit perimet dhe pemet frutore si dhe nje punishte, qe perpunon frutat , perimet e teperta si dhe bulmetin ,ne menyren tradicionale.Keto produkte te perpunuara, shperndahet per konsum te familjes , per vicat dhe per tregun spontan te udhtarve te autostrades .
(Te plote lexoje ne Diellin e printuar)