Nga Jonathan Markus/
Përktheu për Diellin Gjon Kadeli/
Ishte lufta, që ma shumë se çdo gja tjetër, i dha formën sistemit të tashëm.
Fitorja në Europë, ishte e qartë se nuk ishte faza përfundimtare e
luftës, sepse në Japoni nuk kishte përfunduar. Por megjithë këtë, ishte
një hap i madh përpara që krijojë kushtet e domosdoshme dhe përfundoi
në krijimin e një sistemi të ri botnor.
Shtetet e Bashkuame mbas përfundimit të luftës, si fuqija ma e madhe
ushtarake botnore, sepse e fituan garën me Moskën, për zhvillimin e
armëve bërthamore, kështu që u banë një fuqi strategjike botnore.
Megjithë këtë, mbrenda një kohe të shkurtë edhe Rusët i zhvilluan
armët bërthamore. Vendimi i tyne për të mbajtë nën kontroll pjesën ma
të madhe të Europës Lindore, u dha fund disa shpresave ma ambicioze,
për një sistem botnor ma pak ballafaques. Kjo gja shkaktoi krijimin e
Aleancës Ushtarake të Atlantikut Verior (NATOS), dhe siÇ dukej një
lidhje të përhershme ushtarake e diplomatike ndërmjet Shteteve të
Bashkuara dhe Europës Perëndimore. SiÇ e vuni në dukje përpara disa
ditësh gazetarja edhe historiania  Anna Applebaun “Kjo gja krijon iden
në perëndim për krijimin e një sistemi të bazuar në vlera e në ide, e
jo vetëm në çështje kufijsh” Ajo Shtoi se “Shumë pak kishte mbetur nga
struktura ndërkombtare e institucioneve dhe si rrjedhim kuptohet, në
mënyrë të ndërgjegjshme, edhe më tepër se më 1919, se ishte e
nevojshme për të krijue një rend botror nga gërmadhat e luftës.”
Krijimi i Organizatës së Kombeve të Bashkuara ishte suksesi i parë
themelor. Mandej në Bretto Woods, u krijua sistemi ekonomik domethanë
Banka Botrore dhe Fondi Monetar Ndërkombtar.Britania e Madhe pati një
ndikim në shumicën e këtyre veprimeve, por Shtetet e Bashkuara luajtën
rolin vendimtar.
Pothuejse Çdo institucion ndërkombtar varej me interesin e Shteteve
të Bashkuara dhe në përkrahjen për themelimin e tyne. Nga ky sistem që
u dominua nga Perëndimi pati një zhvillim gjatë vjeteve 1950-1960-të.
Ky sistem i bazuar në rregulla, gjendet tashti nën një shtypje të
vërtetë, sepse vlerat e tij themelore janë duke u ndryshuar në mënyrë
shumë të dukshme. Këtë gja e vërteton edhe fakti se kjo gjë është
pjesë e lajmeve të përditshme.
Arsyeja për këtë gja asht fuqizimi Kinës.Zhvendosja e fuqisë ekonomike
në Azi dhe në Lindjen e Largët, asht rritja e tendencës popullore edhe
në shumë vende demokratike perëndimore. Për shembull shif grindjet
(tensionet) e qarta në NATO, të shkaktueme nga Presidenti  Trump që vë
në dyshim vlerën e saj për Uashingtonin dhe rritjen e qeverive
autoritare në vendet antare të Aleancës si Turqia dhe Hungaria.
Anna Applebaum ka vu re se në Shtetet e Bashkueme ka një tendencë
izolimi në politikën e jashtme, e cila po dominon Partinë Republikane.
Ajo shton se ka një dobsim në sistemin e vlerave perëndimore dhe në
brezin e ri të popullsisë, gja që do të thotë se, pak nga politikanët
kanë njohuni rreth fazes fillestare të mbas luftës. Një problem tjetër
asht edhe mungesa e njohjes së historisë së përkohshme.
Kina nuk doli në skenë kohët e fundit. Ajo në të vërtetë ishte një nga
antarët fillestare të përhershme të Këshillit të Sigurimit të Kombeve
të Bashkueme. Shtetet e Bashkueme kishin një preokupim për
Kinën, përpara dhe mbas luftës. Tash kjo gja nuk kujtohet shumë, por
megjithë këtë Shtetet e Bashkueme e kanë shikue Kinën parakomuniste si
një fuqi madhore për botën e re, dhe një vend që natyrisht do të
kundërbalancojë perandoritë e vjetra Britaninë e Madhe dhe Frncën. Kjo
ishte arsyeja sepse Shtetet e Bashkueme u shqetësuen aq shumë kur ato e
humbën Kinën të komunistët më 1949. Ky shqetësim vazhdoi deri më 1972,
dhe tash mund të kthehet prap mbrapa tuej krijue njëfarë humbje
iluzioni rreth rrolit të Kinës në botë.
Simbas Michael Clark dobsimi i Uashingtonit asht ma shumë e simtome se
sa një arsye për marrjen fund të sistemit të mbasluftës. Megjithë
këtë, ai beson se Uashingtoni tash asht tuej shpejtue përpjekjet  për
ti dhanë fund këtij rendi. Ai shton “rendi i ri” që po vjen “asht i
bazue në faktin e thjeshtë, se ma shumë se gjysma e pupullsisë botnore
tashti banon në zonën që përfshinë Indinë, Kinën dhe Azinë Juglindore”
Kjo gja përcakton gjeografinë ekonomike të botës, dhe kjo, si
rrjedhim, me kohë, vetëvetiu krijon fuqi politike kombtare, dhe kështu
edhe një strukturë politike ndërkombtarë.
Atëherë, çfarë, nëse ndonjë gja do të ndryshojë si rrjedhim i krizës që
shkaktoi Covid-19? Michael Clark argumenton se bota pas-pandemike do
të quhet “qindvjetshi Aziatik”. Por ndikimet, ka shumë gjasë të
krijojnë disa shregullime të theksueme, për dhjetëvjetshin e
ardhshëm.Në këtë pikpamje “Kina do të pësojë një humbje afatgjatë mnga
kjo krizë, si në reagimet politike, se si e trajtoi problemin, si edhe
për problemet e brendshme si rrjedhim i gjendjes së krijueme.”
Sigurisht asht e parakohshme me ba një vlersim rrajsor, se si do të
duket sistemi ndërkombtar mbas Covid-19Mund të thuhet se dëshira për
shërbim publik dhe solidariteti qe u tregue gjatë Luftës së Dytë
Botnbore, që bani të mundun krijimin  e rendit të ri të mbas luftës,
do të ishte një gja shumë e mirë që të ngjante, por fatkeqsisht, të
gjitha shejet tregojnë, se një gja e tillë nuk do të ngjajë.