Prof. Dr. Arvin Dibra, Profesor i Kirurgjisë, Departamenti i Kirurgjisë, Fakulteti i Mjekësisë, Universiteti i Mjekësisë Tiranë, në një rrëfim ekskluziv dhënë gazetarit Sokol Paja, për gazetën DIELLI, Organ i Federatës Panshqiptare të Amerikës VATRA, New York, analizon natyrën e sfidave me të cilat është përballur kirurgjia në Shqipëri gjatë pandemisë, si ka ndikuar pandemia negativisht në formimin profesional mjekësor të studentëve dhe të specializantëve, si fushata e vaksinimit është e pamjaftueshme në raport me nevojat e një vendi me një popullsi të vogël dhe frika që mund të stimulohen valë të reja infektimesh masive gjatë fushatës elektorale. Me Prof. Dr. Arvin Dibra bashkëbisedoi gazetari i DIELLIT, Sokol Paja.
SFIDAT E SHËRBIMIT TË KIRURGJISË GJATË PANDEMISË
Në gjykimin tim natyra e sfidave me të cilat është përballur kirurgjia në Shqipëri dhe gjithandej në periudhën tashmë mbi njëvjeçare të gjendjes së pandemisë nga infeksioni SarsCov 2 kanë qenë të shumta, dhe besoj se secili vend, veç të përbashkëtave, ka pasur edhe sfida specifike të lidhura kryesisht, me mënyrën sesi sistemi shendetësor të cilit i përket ka zgjedhur apo ka qenë i detyruar të menaxhojë pandeminë. Në Shqipëri unë mendoj se natyra e problematikave mund të konsiderohet në disa drejtime. I pari, ai teknik profesional, që vendos kirurgun përballë një pacienti Covid pozitiv apo, çka në eksperiencën tonë duket me impakt akoma më të gjërë e të thellë, pacienti post Covid që e ka kaluar sëmundjen relativisht rëndë dhe që mbart pasoja që vështirësojnë dhe komplikojnë traumën kirurgjikale. Ndërsa drejtimi tjetër lidhet me mënyrën e modifikimit të organizimit spitalor, me uljen e mundësisë për një akses të thjeshtë ndaj strukturave shëndetësore për pacientët që vuajnë nga sëmundje të tjera dhe që është përkthyer në një ulje të kujdesit shëndetësor. Kjo prodhoi, sidomos në pacientët që vuajnë me kancer, rritje të rasteve që në vëmendjen e kirurgut vijnë shumë vonë, shpesh kur nuk është më e mundur të realizohet një ndërhyrje kuruese dhe me pasojat që besoj kollaj imagjinohen. Impakti psikologjik i karantinës dhe i vështirësive që nxori në pah kjo periudhë, në një numër çuditshëm të madh pacientësh, ka qenë i tillë që i ka detyruar të vendosin në një plan të dytë një sëmundje të pranishme në organizmin e tyre për tu ruajtur nga një infeksion potencial siç është ai nga Sars Cov 2. Natyrisht duhet shtuar këtu edhe modifikimi i strukturimit të burimeve spitalore, veçanërisht të atyre njerëzore, kryesisht mjekë anestezistë dhe infermierë që në momente të ndryshme ka sjellë vështirësi në punën e përditshme të kirurgjisë.
PROBLEMATIKAT E STUDENTËVE DHE MJEKËVE NË FORMIM
Në opinionin tim, por që tashmë ndahet botërisht nga kolegët, impakti i kësaj pandemie në formimin profesional mjekësor si të studentëve ashtu dhe të specializantëve ka qenë dukshëm negativ. Studentët e mjekësisë janë reduktuar praktikisht vetëm në aktivitet online në të cilin pavarësisht tentativave për të zhvilluar forma të ndryshme mësimore, praktika klinike dhe kontakti human janë të një rëndësie madhore e për pasojë problemi mbetet i madh. Në rastin e specializantëve, duke pasur një ulje të numrit të rasteve të operuara si shtrime të planifikuara (pasi një numër patologjish që nuk përbëjnë nevojë imediate për ndërhyrje janë ndërprerë), impakti gjithshtu ka qenë i ndjeshëm. Një tjetër problem lidhur me përgatitjen e specializantëve është vendimi për përqëndrimin e të gjitha urgjencave të kirurgjisë të përgjithshme larg QSUT. Një vendim ky që nëse në momentet e para të amullisë për përballimin e flukseve të pandemisë mund të kishte një farë kuptimi, pas majit të vitit të shkuar e ka humbur fare arsyen. Kjo impakton ndjeshëm në formimin e mjekëve specializantë të cilët, ndonëse shkojnë periodikisht për të shërbyer në urgjencën e Spitalit të Traumës, nuk e kanë as sasinë as cilësinë e dëshiruar të nxënies nga ky proces. Duhet të mendojmë se në një shkollë që zgjat 6 vjet si mjekësia apo 4 vjet për specializimet, kohëzgjatja që po merr pandemia është me influencë serioze.
HUMBJET DRAMATIKE NË PERSONELIN SHËNDETËSOR
Fatkeqësisht numri i të infektuarve dhe të humbjeve të jetës nga personeli shëndetësor ka qënë i lartë dhe mjaft dramatik. Kemi humbur dhjetëra kolegë, një pjesë e mirë e të cilëve edhe në moshë të re. Nuk mund të them që në spitalin ku punoj të ketë influencuar në cilësinë e shërbimit të dhënë pasi ka mbizotëruar ndjenja e sakrificës për të kompensuar mungesat por çfarë dallon ndër ne në këtë periudhë ka qenë ndjenja e dëshpërimit për kolegët e pacientët e humbur. Ndjenja e pafuqisë dhe e pamundësisë për ti dhënë atyre ndihmën e mjaftueshme për ti rikthyer mes nesh, e bashkuar me nevojën herë pas here për të kontribuar financiarisht në mënyrë vullnetare private për përpjekje të dëshpëruara për të shpëtuar kolegun, në të vërtetë ka mbjellë fort trishtim ndër ne.
NDËRHYRJET KIRURGJIKALE TEK PACIENTËT COVID POZITIV
Për fat të mirë, numri i ndërhyrjeve në pacientë Covid pozitiv nuk ka qenë i lartë dhe nuk ka evidentuar vështirësi në pjesën më të madhe të rasteve. Disi më i ndjerë është impakti i traumës kirurgjikale në pacientët që kanë kaluar Covidin në forma të rënda pasi, kompromentimi i mushkërive, i koagulimit të gjakut apo dhe organeve të tjera, rrit rriskun kirurgjikal dhe shpesh detyron në shtyrjen e ndërhyrjeve.
SHQIPËRIA PËRBALLË COVID-19, SFIDA DHE PROBLEMATIKA
Gjendja në Shqipëri sot përsa i përket pandemisë është mjaft serioze. Kemi luhatje valë valë të rritjeve drastike të numrit të të infektuarve, të shoqëruara me ulje të kapaciteteve për trajtim dhe me shifra të larta të humbjeve të jetës. Të dhënat krahasuese të vdekjeve në periudha të ngjashme të vitit në raport me vite më parë në fakt duket të jenë shumë shqetësuese. Mbi këtë duhet edhe të konsiderojmë impaktin e rëndë ekonomik të kësaj periudhe mbi familjet shqiptare. Ekonomia nuk ecën dhe njëkohësisht kostot për përballimin e trajtimit mjekësor janë vërtetë të larta dhe besoj për pjesën më të madhe të qytetarëve të papërballueshme. Fatkeqësisht edhe fushata e vaksinimit duket që ecën me ritme mjaft të ngadalta në raport me çfarë do të dëshironim.
FUSHATA ELEKTORALE RREZIKON KOLAPSIN E SISTEMIT SHËNDETËSOR
Natyrisht që të pasurit një fushatë elektorale në këtë periudhë kontribuon negativisht në aftësitë e shtetit tonë për të menaxhuar pandeminë. Vëmendja zhvendoset, vendimmarrjet janë të kushtëzuara nga kostot politike që mund të kenë dhe pavarësisht rregullave duket qartësisht e pamundur që ato të respektohen. Frika që mund të stimulohen valë të reja infektimesh masive në fakt është e arsyeshme.
PROCESI I VAKSINIMIT DHE POLITIKA
Unë mendoj që fushata e vaksinimit në këto tre muajt e parë të vitit është fort e pamjaftueshme në raport me nevojat. Kur mendon pastaj për numrin e vogël të banorëve që ka vendi ynë kjo ngadalësi bëhet mjaft revoltuese. Një tjetër këndvështrim shqetësues është edhe ai i një fushate vaksinimi thuajse inegzistente në Kosovë. Në të vërtetë unë mendoj se veçanërisht në pikën ku kemi mbërritur, ne nuk e kemi luksin e të injoruarit të asnjë vaksine që jep shpresa për funksionim. Natyrisht do më pëlqente që të kishim mundësinë e produkteve të certifikuara nga FDA apo EMA por deri tani, në tre muaj akoma nuk është arritur të mbyllet vaksinimi i personelit shëndetësor, ndërkohë që do duhej të ishim duke menduar për mbulimin e forcës së punës, të studentëve etj etj. Mendoj se me një hetim të mirë të të dhënave dhe të eksperiencës së vendeve që deri tani i kanë aplikuar, duhet të jemi të hapur për çdo vaksinë efektive. Nuk dua të mendoj që procesi i vaksinimit po politizohet. Do ishte fort neveritëse. Besoj gjithsesi se së shpejti secili prej nesh do e kuptojë nëse ishte kështu apo jo.