Dr. Sulejam Çelaj, drejtor i pavionit të kardiologjisë në spitalin St. Barnabas në Bronx- New York, rrëfen ekskluzivisht për gazetën Dielli, Organ i Federatës Panshqiptare të Amerikës VATRA, për përballjen me COVID-19. Me Dr. Sulejam Çelaj bisedoi gazetari i Diellit Sokol PAJA.

NEW YORKU PËRBALLË PANDEMISË COVID-19

Në ditët e stome fatbardhësisht po shohim një rënie drastike të pacientëve të rinj që diagnostifikohen me covid. Nuk kemi pacientë të rinj, është një fat i madh që një metropol milionësh të ketë një rënie kaq të theksuar. Shifrat tregojnë për një rënie të infektimeve drastike dhe fataliteteve. Ky është një virus i ri dhe është shumë e vështirë për ta kuptuar sjelljen e tij. Mjekët në media po nxitojnë të bëjnë deklarata dhe të arrrijnë në përfundime pasi po flasin me supozime, hamendësime, ide, pa asnjë bazë apo fakt shkencor. Duhet të jemi tepër të kujdesshëm me deklaratat sidomos në këtë periudhë ku rreziku i dizinformimit është shumë i madh. Informimi jo i saktë shkakton panik të madh te publiku. Duhet të jemi shumë të matur në çdo konstatim. Kjo virozë ka pas kulmin dhe ka arrit zbritjen tashmë. Për mënyrën sesi po përhapet në metropole të tjera amerikane dëshmon për natyrën tejet specifike të këtij virusi i cili po përhapet në kohë të nxehtë, kohë në të cilën nuk përhapen viruset e tjera. Ky është një tregues shumë interesant dhe delikat për vazhdimin e pandemisë. Shfaqja dhe ecuria e virusit në Neë York ishte në formë piramide. Unë besoj fort se tashmë e kemi kaluar.

VIRUSI KA NDRYSHUAR MODELIN E TË JETUARIT

Është e padiskutueshme që pandemia ka ndryshuar edhe sjelljen tonë, jetën tonë dhe mbi të gjitha konceptin për tjetrin, konceptin për botën, për besimin dhe për veten. U bë distancim fizik dhe social. Njerëzit u frikësuan dhe nuk komunikojnë më si më parë. Nuk janë më si më parë. Bota ka ndryshuar në mënyrë të paprecedentë. Në luftëra njerëzit dhe shtetasit amerikanë kanë punuar, jeta ka vazhduar, nuk ka pasur këtë bllokim radikal botëror. Sot jeta është në një bllokim total. Nuk ka lëvizur asgjë prej muajsh. Gjithçka e reduktuar dhe asnjëherë si më përpara. Pasoja e parë e rëndë për njerëzit, shoqërinë dhe shtetin është pasoja ekonomike. Virusi solli një dërrmim ekonomik, psikologjik i paiamgjinueshëm. Secilit nga ne i mungon jeta sociale dhe mënyra e të jetuarit si përpara pandemisë. S’ka komunikim, s’ka informim, s’ka debat. Jemi në një situatë të paimagjinueshme. Në të ardhmen pasojat e krizës do të jenë të pallogaritshme. Qyteti i Neë Yorkut shpëtoi dhe u çlirua se njerëzit u larguan nga qyteti dhe ikën në shtete apo rezidenca të dyta apo të treta. Kjo uli kontaktet dhe dendësinë e popullsisë. Shifrat kanë treguar se kanë ndërruar jetë personat me problem të theksura të shëndetit dhe me imunitet të dobët. Nevojitet një kujdes i shtuar i secilit nga ne.

A DO TË ZHDUKET VIRUSI PËRGJITHMONË?

Ndoshta do të duhet të bashkëjetojmë dhe të mësohemi me virusin për një kohë të gjatë, mbase përgjithmonë. Ky do të kthehet në një virus normal si viruset e tjera, duhet të përgatitemi dhe mësojmë të bashkëjetojmë normalisht ashtu si sot me viruset që na rrethojnë ngado. Uroj dhe shpresoj që virusi të ndalojë dhe jeta të vazhdojë. Do të na duhen 1-2 dekada për të shkuar aty ku ishim para pandemisë. Është urgjente rifillimi i aktiviteteve të jetës e punës si më përpara. Sa më shumë të vonojmë të fillojmë rikthimin në normalitet aq më ngadalë do ta marrim veten ekonomikisht, fizikisht, psikologjikisht e shpirtërisht.

KUR DO TA KEMI VAKSINËN ANTI-COVID?

Kompanitë farmaceutike dhe shkecëtarët në mbarë globin po punojnë fort për gjetjen e vaksinës. Fitimet e kompanisë do të jenë në miliarda dollarë, ndaj ka një garë të shpejtë në këtë drejtim. Vaksinimi mbase do te jetë mënyra e vetme se bashku me imunitetin kolektiv për ta parandaluar këtë pandemi globale. Duhet të kemi guxim për tu përballur me virusin. U pa modeli suedez. Ata guxuan dhe fituan. Edhe ne duhet të mos përballemi me frikë por të sakrifikojmë në mënyrë që të mos rrezikojme ardhmërinë e brezave, stabilitetin ekonomik e social të shtetit dhe mbi të gjitha të ardhmen e fëmijëve tanë. Duhet të marrim rrisk. Duhet të sakrifikojmë një numër të caktuar të popullatës. Kjo çliron jetën e njerëzve, ekonominë, siguron një zhvillim dhe kohezion të qëndrueshëm dhe mbi të gjitha shmang përplasjet e tmerrshme që po ndodhin përditë në Amerikë, Kosovë e Shqipëri. Grupe që përplasen pakuptim. Duhet të shmangim rrymat, ndarjet dhe përplasjet. Aktiviteti fiziki, intelektual, ekonomik shpëton shoqëritë nga kriza.

SHQIPËRIA NË PANDEMI

Në fillim Shqipëria reagoi shumë mirë me masat. Me kalimin e kohës mbyllja u kthye në problem, ishte shumë e gjatë dhe nuk ishte e nevojshme aq shumë si periudhë kohore. Duhej të hapej dhe të shikohej sesi ndryshonin shifrat. Shumica e njerëzve infektohen dhe nuk paraqesin simptoma, qeveria nuk duhej të nisej nga rastet e infektimit por nga rastet që qytetarët kishin nevojë për shtrim në spital apo të intuboheshin. Neë Yorku ishte i mbyllur por shumë njerëz dolën parqeve. Edhe pse ka pasur në dukje një rritje të shifrave në Tiranë sidomos, prapë se prapë janë shumë të vogla, për momentin janë në normalitet. Shqipëria dhe Kosova ende nuk e kanë kaluar kulmin e pandemisë, mbase këto shifra tregojnë këtë. Ky është një virus i ri dhe gjithçka në lidhje me të ardhmen duket shumë e vështirë për ta përcaktuar me siguri absolute pasi mungon eksperienca e të kaluarit një herë të këtij virusi.

A DO KETË VALË TË DYTË?

Të gjithë flasIn për një valë të dytë e të tretë si këtu në USA dhe Shqipëri e Kosovë por të gjithë supozojnë duke thënë: unë mendoj, unë do të thoja, mbase, ka mundësi etj, askush nuk flet me bindje si pasojë e mos njohjes së më përparshme, për mua të gjitha opsionet janë të hapura. Shumica e njerëzve në gjykimin tim e kanë kaluar dhe janë imun tashmë. Çdo vit ka valë të ndryshme të gripit e nuk e bëjmë kaq të madhe, po pse të flaism kaq shumë për valën e dytë të Covid kur ende s’kemi fakte shkencore veç supozime?

NJË MESAZH PËR TË GJITHË SHQIPTARËT

U bëj thirrje të gjithë shqiptarëve kudo që janë që të mos stresohen. Stresi është armiku më i madh i njeriut. Stresi ul imunitetin dhe ulja e imunitetit na ekspozon lehtësisht ndaj të gjitha sëmundjeve. Virusi nuk mund të parandalohet as të zhduket veç nëse izolojmë jetën tonë në shtëpi dhe në këtë mënyrë do kemi humbur dhe sensin e të jetuarit. Duhet të vazhdojmë jetën normale. Të mbajmë higjenë të lartë. Nëse keni simpotoma izolohuni, në kushtet më të rënda shkoni te mjeku, shmangni panikun dhe stresin. Shifrat tregojnë se vitin që shkoi më shumë njerëz kanë vdekur nga gripi se Corona virusi, ndaj ska ansjë arsye ta bëjmë kaq tragjike. Aktiviteti fizik është shumë i domosdoshëm për secilin prej jush. Larg duhanit. Larg fast-food se po shkaktojnë obezitet dhe vdekshmëri të tmerrshme. Obeziteti është zanafillla e të gjitha sëmundjeve që i shfaqen njeriut. Njerëzit kanë vdekur nga ushqyerja e gabuar ndaj duhet të keni shumë kujdes se çfarë konsumoni. Duhet të dilni në parqe, biseda me miq, frekuentoni të njëjtën jetë si përpara pandemisë, vetëm kështu do i kthehemi normalitetit.