Përse është fiksuar dhe është festuar gjithmonë 28 prilli dhe jo 31 marsi si dita e themelimit të Vatrës? Arsyeja është e thjeshtë dhe historike. Në rekordet e Vatrës është shënuar e zeza mbi të bardhë: 28 Prill 1912 –BASHKIMI I SHOQËRIVE MORI FUNT!”-U KRIJUA FEDERATA PANSHQIPTARE E AMERIKËS VATRA”!
Pas 31 Marsit u bënë edhe tri mbledhje të tjera; me 9 prill, 14 dhe 28 prill 1912, e fundit.
Le t’i shfletojmë rekordet:
I- Mbledhja e 31 Marsit për Bashkim (rekordi nr.VI)
Kjo mbledhje u bë në sallën e Kishës Shën Gjergji. Fillimish drejtuesi i takimit njoftoi vendimin e Kombëtares se Worchesterit, që ishte pjesë e bashkimit dhe kërkonte që të zëvendësohej delegati i saj Kosta Vasil me z. Kostikë Treska, nga që i pari nuk kishte mundësi të ishte i pranishëm. Propozimi u pranua. Pas kësaj vazhduan bisedimet aty ku ishin lënë me 24 Mars 1912. Zotërinjët Faik Konica dhe Kristo Floqi, që ishin ngarkuar me hartimin e Kanunores nga një avokat amerikan, raportuan se e kishin gati. U votua që shoqëritë të sillnin së bashku shumën prej $70.00, që duhej për njohjen nga Qeveria amerikane.
Pika tjetër e diskutimeve ishte emërtimi i Shoqërisë. Ndër emrat e propozuar u duartrokit ”VATRA”.
“Ky emërim u prit me gëzim dhe me kërcëllime duarësh të zjarrta. Shoqëria e Re u qojt ”Federata Panshqiptare e Amerikës Vatra”-shkruhet në rekordin nr.6 të Vatrës publikuar në Kalendarin Kombëtar të vitit 1918.
– Në rekord lexojmë se pagesa do të ishte $3.00 në mot dhe $1.00 për ç do anëtar të ri kur pranohej fillimisht.
Mbledhja tjetër u la për 9 prill. U caktua si rend dite: ”Ç ështja që do të bisedohet do të jetë votimi i Kanunores”. Pra ende nuk ishte diskutuar Kanunorja dhe pa kanunore dhe zgjedhjen e drejtuesëve të përkohshëm, nuk kishte si të funksiononte Vatra.
II- Mbledhja e 9 Prillit
Rekordi nr. VII përmban ecurinë e takimit të 9 prillit 1012. U mblodhën bashkë Komisioni dhe delegatët. Ishte ditë e Martë , 9 prill. Takimi u mbajt sërish në sallën e Kishës Shën Gjergji, në adresën 227 tremont Street, Boston. Chairman i mbledhjes ishte Fan S. Noli. U lexua Kanunorja në inglisht dhe u përkthye në shqip, duke u lexuar shumë herë me radhë dhe nyje për nyje. Pas shumë bisedimeve u votua një pjesë e Kanunores, e cila përmblidhte fillimin, qëndrimin, qëllimin e Federatës dhe detyrat e Komisionit qendror, i cili do të përbëhej nga një sekretar i përgjithshëm, një arkëtar i përgjithshëm, dhe tre kontrollor. Gjithësej 5 vetë. Mbledhja vazhdoi deri në orën 10 të natës, por për shkak se delegatët nuk arrinin dot trenin, u ndërpre për të vazhduar me 14 prill në orën 3 pasdite.
III- Mbledhja e 14 prillit, që është mbajtur në rekordin nr. VIII, arriti:
a- U votua e gjithë Kanunorja e Vatrës.
b- U porosit ç do përfaqësues që në mbledhjen tjetër , 28 prill, të sillte një raport të detajuar ku të pasqyrohej:
1- Numri dhe emrat e anetrëve të shoqërisë që përfaqësonte
2-Kapitali i thatë që kishte shoqëria
3-Materialet e tjera që kishte shoqëria.
Takimi i fundit u la që të bëhej me 28 prill 1912 në sallën e Kishës së Shën Gjergjit në orën 3 pasdite. Ç ështja kryesore do të ishte zgjedhja e Komisionit të Përkohshëm të Federatës Vatra, i cili do të vepronte derisa të organizoheshin plotësisht degët.
IV- Mbledhja e fundit, 28 prill 1912, është ruajtur në Rekordin IX, që ruhet në Vatër.
Ishte ditë e dielë, 28 prill 1912. Komisioni i bashkimit dhe delegatët në mbledhjen që mbajtën me 28 prill 1912, pasi panë raportet e Shoqërive që bashkohen i dhanë fund diskutimeve, që kishin nisë që në dhjetor 1911:
1- E quajmë të formuar Federatën Panshqiptare të Amerikës Vatra prej shoqërive”Besa-Besën”, “Flamur’ i Krujës”, “Kombëtare” dhe “Dallëndyshja’(klube dhe shoqata të tjera iu bashkuan më vonë Vatrës.
2- Emërohen pleqësi e përkohshme këta zotërinj: Sekretar-At Fan Noli- Arkëtar Lambi Ç ikozi, Manager i Diellit Kristo Kirka- Organizatorë të degëve; Faik Konitza, Kristo Floqi-Mbikqyrës të Diellit:Paskal Aleksi, Elia Tromara, Kosta Vasil.
3- Konferenca e parë për të filluar degën e Bostonit do të bëhej ditën e dielë me 12 Maj 1912 dhe për fshatrat e tjerë sipas programit që do të botohej në Dielli.
Besojmë se është e qartë përse ditëthemelimi i Vatrës është 28 prilli dhe jo 31 Marsi 1912.