Eugjen Merlika – Page 38 – Dielli

EVROPA NË VULËN E ANGELA MERKEL

July 27, 2020 by dgreca

Nga Maurizio Ferrera-Përktheu Eugjen Merlika -“Corriere della Sera”*

Në demokracitë drejtuesit më t’aftë bëhen “shtetarë” me plot kuptimin e fjalës vetëm kur dalin nga skena. Ndoshta , mbas marrëveshjes mbi Recovery Fund, Angela Merkel meriton një përjashtim, së paku sa i përket rolit të saj evropian. Në kornizën BE – duke ndjekur Habermas-in – një shtetar njihet sepse din të “bëjë historinë”, pra vepron me vetëdijen se në disa çaste duhet të merren vendime që do të ndikojnë fatet e gjithë kontinentit e të shumë brezave t’ardhshëm.Mund të jemi pak a shumë të kënaqur për përmbajtjet e tij të veçanta, por është e vështirë të mohohet që plani “Next Generation Eu” përfaqëson një pikë kthese të madhe në këtë vështrim. Së bashku me monedhën, bashkëndarja e rreziqeve ekonomikë e shoqërorë është një nga tiparet që përcaktojnë bashkësitë politike dhe zotimin e tyre për të qëndruar në kohë.

Vetëm dhjetë vite më parë ishin shumë ata që mendonin se Merkel nuk kishte stofën e shtetares, aq më pak në skenën evropiane. Gjatë krizës së borxhit sovran Kançelaria ishte qortuar fuqimisht – jo pa ndonjë arsye – për karakterin e saj të ndrojtur, e prirjen për të shtyrë vendimet. Mbiemri i saj u kthye në një folje (merkeln) që nga ajo kohë do të thotë “hiq e mos këput”. Joschka Fisher,ish ministër i Jashtëm dhe një nga figurat më ndikuese në opinionin publik e paditi se kishte thyer boshtin mbajtës të politikës gjermane: evropianizimin e problemeve dhe zgjidhjeve, bërjen e Gjermanisë gjithënjë e më shumë evropiane. Me mbylljet e saj kundrejt solidaritetit financiar me Vendet e Jugut, Merkel kishte ndjekur rrugën e kundërt: të paloste Evropën nën parapëlqimin dhe interesat gjermane.

Gjatë dhjetëvjeçarit Bashkimi është detyruar të përballohet me një “shumë-kriza” dramatike: rënia e madhe e ekonomisë, cunami i ardhjes së të shpërngulurve, Brexit. E në fillim të 2020 belegu më i tmerrshëm: koronavirusi. Një spikamë e vërtetë në profilin shëndetësor, ekonomik, politik, që do të kishte mundur t’a hidhte BE në darën e shteteve kombëtarë: mbyllje e kufijve dhe shkëmbimeve tregëtare (madje deri tek mbulesat e gojës), secili Vënd përsëri për llogari të vet.

Bisedimet mbi planin Next Generation Eu (750 miliardë borxh të përbashkët për kredi dhe ndihma Vëndeve më të goditura si dhurata në tre vjet) u mbyllën në shenjën e bashkësisë së mendimit gjithë-evropian, madje me një akt altruizmi: Gjermania nuk ka pranuar të përfitojë nga ajo zbritje në ndihmesën që u mëtua nga Vendet kursimtarë, Hollanda në krye. Angela e ndreqi “boshtin mbajtës” të thyer një dhjetëvjeçar më parë dhe ka përhejruar një rol të ri për Gjermaninë, atë të Vendit mbisundues por të përgjegjshëm, të vëmëndëshëm ndaj interesit të përbashkët. Disa sigurisht do të vazhdojnë të shtrembërojnë turirin: a nuk jemi të gjithë të barabartë n’Evropë?

Formalisht po, por në fakt nuk mund të kemi të gjithë të njëjtën peshë vendim-marrëse, Gjermania ka përmasa ekonomike dhe popullsie të tilla që e bëjnë objektivisht më të barabartë se të tjerët. Një Gjermani që të dijë të veprojë duke mbajtur parasysh interesin evropian është shumë më e mirë se sa një Evropë e gjermanizuar. Në një deklaratë që, me gjasë, do të kujtohet në librat e historisë, më 23 prillin e shkuar, pak orë para një Këshilli në video-konferencë, Merkel i tha antarëve të Bundestagut se “zotimi kundrejt Evropës së Bashkuar është pjesë e arsyes së qënies të shtetit gjerman… Për neve Evropa është një bashkësi fatesh”. Dhe ka shtuar: nuk është një fjali për bujë, nga ato që lexohen në shtesat e të djelave në të përditëshmet. Bëhet fjalë për “diçka shumë praktike”, përfshirë edhe derdhjen e ndihmesave më të larta në bilancin e përbashkët.

Faktorë të ndryshëm i kanë lejuar Angela Merkel-it të veprojë si shtetare. Në shkurtin e shkuar, në prag të pandemisë, Kançelaria kishte njoftuar zyrtarisht se nuk do rë kandidohej përsëri në votimet e ardhëshme. Së paku pjesërisht, kjo e ka shliruar nga njëra prej rregullave më të “papëlqyeshme” të demokracisë: nëse kërkon flijime të tashme për fitime t’ardhëshme zgjedhësit të kthejnë krahët. Në sajë të mbarështimit të efektëshëm të spikamës shëndetësore, pëlqimi i Kançelares u ngjit në vlerën më të lartë, atë të 70 % dhe nuk zbriti kur u fillua të bisedohej për solidaritet “kundrejt miqve italianë e spanjollë” dhe u thye madje edhe tabuja e euro-bondëve. Nga fillimi i marsit Angela disa herë kishte përsëritur para njerëzve se mirëqënia e Gjermanisë është e lidhur në mënyrë të pazgjidhëshme me tregun e brëndshëm, pra me mbarëvajtjen e Bashkimit “në çdo pjesë të tij e në çdo Vend”.

Në këtë mënyrë Merkel ka krijuar kushtet më të volitëshme për ushtrimin e një udhëheqjejë të dyfishtë: të brëndëshme e të jashtëme. Një lëvizje e vështirë dhe guximtare në një sistem politik shumë-krerësh, “me shumë koka”, si BE ku drejtuesit shtyhen të mbrojnë burrërisht interesat e zgjedhësve të tyre. Siç u pa, bisedimet e sapo përfunduara nuk kanë bërë përjashtim, madje disa drejtues kanë luajtur lojëra paturpësisht t’egra. Sigurisht edhe Franca ka luajtur një rol të rëndësishëm. Por pa peshën e Angelas Makroni nuk do të kishte bërë shumë udhë: nuk zotëron një ligjëshmëri të mjaftueshme brënda për të investuar diçka n’Evropë. Kështu që Kançelaria që bëri investimin dhe shndërroi një stuhi të pritëshme të përsosur në të kundërtën e saj të plotë: përfundimin e një traktative që rrezikonte të dështonte duke krijuar çarje rrënimtare për tërësinë dhe mbarështimin e Bashkimit.

Atyre që do të vijnë pas u takon gjykimi i mundimshëm. Por nëse mbajmë një vështrim të gjatë, Angela Merkel-it pak lavdi mund t’i a japim që tani. Si mirënjohje së parës grua udhëheqëse të Gjermanisë e të BE dhe shtetare në zemër, mbi hullinë e një historie qindravjeçare, në të cilën luftërat ndërmjet Shteteve evropiane kanë mbizotëruar mbi bashkëndarjet e ndërsjellta.

“Corriere della Sera”, 24 korrik 2020 Përktheu Eugjen Merlika

VLERAT KULTURORE SHQIPTARE NË TEHUN E ISH SIGURIMIT TË SHTETIT(2)

July 19, 2020 by dgreca

“Nuk është gënjeshtra që kalon nëpër mënd që të shkakton dhimbje, por ajo që hyn e lëshon rrënjë”/
Frencis BACON (1560 – 1626), filozof, shkrimtar e burrë shteti anglez
Pjesa e dytë/
SHKRUAN: EUGJEN MERLIKA-
Kanë kaluar dy vjet nga arratisja e Camajt dhe autori na paraqet dokumentin e parë të deklasifikuar të CIA-s. Ja çfarë shkruhet në të :

“Lënda: Konditat në Universitetet jugosllave.
Pika C. Studentët e huaj janë nga Shqipëria, Bullgaria, Rumania dhe Hungaria. Këta studentë janë strehuar në “Studentski Dom”, konvikti i studentëve me një kosto prej 1500 dinarë në muaj. Studentët jo komunistë shqiptarë përfshijnë Danish Daca, Enver Metani, Çesk Dajçi, Halil Topalli dhe Martin Camaj. Janë gjithashtu rreth 30 shqiptarë nga Kosova n’universitete”.

Dokumenti i CIA-s, 11 gusht 1951:
Subjekti: Shqiptarët në Jugosllavi, aktivitete të rezistencës në Shqipëri, kampet e përqëndrimit në Shqipëri.
Pika 2: Dalish Daci, Martin Camaj dhe Skënder Kopisati, tre studentë shqiptarë, të cilët janë arratisur nga vendi i tyre, tashmë janë duke ndjekur universitetin e Beogradit. Shpenzimet e tyre paguhen nga Qeveria jugosllave”.

Dokumenti i CIA-s Tetor – Nëndor 1952
Tema: takimi i Emigrantëve shqiptarë në Jugosllavi.
Takimi i mbajtur në Shkup më 25 – 26 tetor 1952, në prani të një numri zyrtarësh jugosllavë dhe gjeneralit të UDB-së Mugosha. Fjalimi i Tajar Hatibit, autor i Komitetit Drejtues të Komitetit të Prizrenit: “Sot janë 171 studentë refugjatë shqiptarë në shkollën elementare, 61 në shkollën e mesme, 4 në normalen e Gjakovës dhe 25 në Universitet.”
Përse shërbimi sekret amerikan e ka vendosur atë në vëzhgim, duke theksuar emrin e tij në dy dokumenta raporti nga terreni? Mos vallë për një arsye shumë të thellë, të cilën e shpjegon dokumenti i mëposhtëm?

Dokumenti i CIA-s 26 shkurt 1954
“Subjekti: Refugjatët shqiptarë në Jugosllavi dhe Lega e refugjatëve shqiptarë (Komiteti i Prizrenit)
Data e shpërndarjes: 26 shkurt 1954
Data e informacionit (fshirë)
Vendi i marrjes (fshirë)
Numuri i faqeve 5
Pika 11. Studentët shqiptarë në Universitetin e Beogradit gjithashtu janë të financuar e të drejtuar prej UDB-së. Një oficer i UDB-së kontrollon notat e tyre mbas provimeve dhe atyre që tregohen më të zellshëm u jepen shpërblime në pare si dhe mundësi për të udhëtuar në Dalmaci e në Zagreb.”

Në këta katër dokumenta të CIA-s, të raportuara nga ndonjë agjent shqiptar i saj në Beograd (me gjasë ndonjë spiun i dyfishtë i Sigurimit dhe i CIA-s) nuk vërehet absolutisht asnjë e dhënë mbi Martin Camajn, student në Beograd, aq më pak mbi një veprimtari të mundëshme të tij në dobi të UDB-së. Atëherë lind pyetja: cili është qëllimi i sjelljes së këtyre dokumentave në akt-padinë e Tares, ku ato nuk kanë asnjë farë vlere për gjykimin e Martin Camajt? Nga viti 1948 deri më 1954, autori i “hulumtimit”nuk është në gjëndje të paraqesë për lexuesin asnjë argument të vlefshëm në mbështetje të tezës së tij, se shkrimtari e studjuesi i mirënjohur Camaj që shpërthen në Beograd si intelektual i shkallës së parë, sa që të merret si docent me mbarimin e Universitetit, ka lidhje çfarëdo me UDB-në. Aq më tepër të sjellë një raport të tij dërguar atij organi. Edhe ato pak të dhëna që dalin në përgjithësi për studentët nuk pasqyrojnë asgjë të veçantë. Madje është e çuditëshme që studjuesi i paraqet këta dokumentë të cunguar, me ndonjë frazë të shkurtër ku përmëndet emri i poetit. Kjo vërteton faktin se të gjithë përpjekjet e tij për të fluturuar mbi Atllantik për të gjetur “vezën e artë” në arkivin e deklasifikuar të CIA-s kanë përfunduar në asgjë, e megjithatë ai vazhdon të ngulë këmbë në pohimet e tij me zellin e një inatçori kryeneç dhe tepër larg seriozitetit të një sudjuesi dukurish kulturore e politike.
Ai e përmënd emrin e institucionit amerikan të shërbimit të fshehtë si një hajmali që që do të bëjë efektin çudibërës të bindjes së opinionit publik shqiptar nga dokrrat e tij. Mbi at’ emër ai të ndërtojë një kështjellë padish mbi rërë, që përbëhet jo nga fakte të gjalla e të pakundështueshme, por nga hamëndjet dhe “arsyet e mosarsyes” së trurit të çoroditur nga urrejtja. Është e qartë si drita e diellit se z. Tare nuk niset aspak nga pozita e studjuesit, por nga ajo e kolegut të vonë të autorëve të dosjeve, që ka paracaktuar objektivin dhe rezultatin e qëllimit të tij. Sa do t’i a arrijë synimit besoj se mundësitë janë zero, megjithë shtysat e përgëzimet që merr nga anë të ndryshme, kryesisht nga veteranë të Sigurimit shqiptar. Janë zero sepse nga arkivat e ish armiqve të betuar të socializmit enverist nuk i vjen në ndihmë asgjë, sepse nuk ka asgjë të vërtetë nga ato që mëton të gjejë ai në jetën e “shkrimtarit të lartësive”, siç e ka përkufizuar një tjetër koleg madhor i tij, Ismail Kadareja, sepse nga asgjëja nuk lind asgjë.
“Bota e hiçit, prej hiçit, për hiçin rrotullohet rreth qëllimit të hiçit” shkruante një filozof i njohur gjerman i shekujve të shkuar. Megjithatë z. Tare vazhdon të besojë se do të shkaktojë një “përmbysje të vlerave”, se “studimi” i tij do të hapë një autostradë të gjërë në fushën e mendimit kulturor e shoqëror të sotëm, në të cilën do të sulen ngadhnjimtarë të gjithë fitimtarët e epokës së turpëshme të ish Sigurimit shqiptar, që do të na zbulojnë “kutërbimin” e “botës së vjetër” të përfaqësuar nga Koliqi, Camaj, Fishta e të tjerë të ngjajshëm të tyre. Madje ndonjeri prej tyre, i shqetësuar se kolegu mund të “helmohet” nga ajo duhmë, e porosit atë të pajiset me një kundragaz, sepse sa më shumë të zhytet në dosjet e Sigurimit, aq më shumë rrezikohet të asfiksohet.
Por studjuesi i ynë e humbet aq shumë torruan, i pushtuar nga afshi i tij i poshtërimit të kundërshtarit, sa që mbasi ka paraqitur një dokument të vitit 1954, në të cilin bëhet fjalë për shpërblime studentësh të dalluar në nota të larta në provimet e universitetit, kthehet mbrapa dhe hamendëson:
“Në vitin 1951 Camaj njihet dhe martohet me Nina Bogdanoviç, vajza e ish nën- kryetarit të dikurshëm të Bashkisë së Beogradit. Nuk ka asnjë të dhënë nëse takimi i dy të rinjve ishte i orkestruar nga UDB-ja, por duket e pamundur që kjo lidhje të mos ishte kryer të paktën me miratimin e UDB-së. Një dyshim mbi këtë fakt del edhe nga vëzhgimi i mëposhtëm……. Me të drejtë lind pyetja: me çfarë të ardhurash pushonte në këtë resort malor ky i ri refugjat? A mos vallë këto pushime ishin shpërblimet për të cilin flet dokumenti i mësipërm i CIA-s për stdentët shqiptarë?”
Duke u përpjekur të gjejë qimen në përpeq, fantazia e autorit bën lidhjen e paarsyeshme ndërmjet shpërblimeve të supozuara të UDB-së më 1954 me pushimet e poetit me gruan më 1951. Mbasi logjika e tij është kaq shumë e pushtuar nga ankthi i zbulimit të “fajësisë” së shkrimtarit, ai i vesh pushimeve të vitit 1951 një mundësi të hamendësuar më 1954! Ajo logjikë e turbulluar nuk mund të përftojë mundësinë e një historie dashurie të lirë e të pakushtëzuar mes dy të rinjsh, studentë në një universitet, por don t’a lidhë atë domosdoshmërisht me “ndërhyrjen” e djallit, e në një rrezatim “gjenialiteti” zbulon se gjithshka ka shkuar ashtu, e në vetminë e tij krijuese thërret “Eureka”. Ashtu ka ndodhur, sepse ashtu duhej të ndodhte, sepse ashtu dëshironte ai të kishte ndodhur në delirin maniakal të mëndjes së tij të harlisur. Sepse përjashtohej mundësia që nëna shqiptare e Ninës Bogdanoviç t’i kishte dhënë së bijës një shumë të hollash për të kaluar disa ditë në Zlatibor me të fejuarin, apo që ky i fundit të kishte fituar e kursyer aq para nga botimi i shkrimeve të tij, apo ndonjë tjetër mundësi.
M’u kujtua zonja Knorr (1827 – 1908), një shkrimtare austriake që shkruante në frëngjisht, që ka botuar mes të tjerëve, një vëllim eseistik “Mendime mbrëmjeje”, që në një çast përsiatjeje shprehej: “Çfarë makalushësh janë gënjeshtarët! Arrijnë të besojnë se janë të besueshëm!”
Gënjeshtra, edhe kur nuk shfaqet e qartë e pa mëdyshje në dokumentat, gjen në përfytyresën e autorit strehën e vet të shumëzimit, nga e cila dalin pa prerë hamëndje e pyetje pa fund, deri sa arrijnë të bindin dhe vetë autorin se përgjigjet e tij janë të vërteta. Krijimi në përfytyresë i një mjedisi ireal, të cilin autori orvatet t’a shesë për ar të kulluar të së vërtetës, ndoshta si dukuri kalon nga normaliteti e hyn në një tjetër fushë. Por është e papranueshme që, mbi këto dukuri, të përbaltet një njeri, cilido qoftë, aq më tepër një nga shtyllat më të fuqishme të përparimit të Shqipërisë e të trashëgimisë së saj kulturore.
Z. Tare shpreson të gjejë në arkivat sërbe vërtetimin e hamëndjeve të tij. Sinqerisht jam i bindur se nuk do të gjejë asgjë, por sido që të jetë, normat më parake të etikës fletorare e të moralit njerëzor nuk duhej t’a linin të sajonte atë farë paçavure që i servir botës së internetit pa ato prova, duke shpërdoruar paturpësisht lirinë e shprehjes.
Auron Tare ka një vëlla të suksesëshëm në Itali, që ka bërë karierë si futbollist e më vonë si drejtues klubi i Lazios. Si i a ka arritur këtij pozicioni vëllai i tij, nëpërmjet zotësisë së tij apo bashkëpunimit me shërbimin e fshehtë italian? Jam i bindur se në sajë të aftësive të tij. Por si nuk mund të pranojë vëllai i tij se në një tjetër kohë, një tjetër shqiptar i talentuar ka mundur, në sajë të aftësive të tij e jo të shërbimeve të fshehta, të ndërtonte një karierë studjuesi, qoftë edhe në nivele shumë të larta akademike. Një koncept i kundërt me këtë, pasqyron ideologjinë e Sigurimit të shtetit dhe është një fyerje për të gjithë ata shqiptarë të ndershëm që kanë hapur rrugët e tyre të jetës e të suksesit profesional e shoqëror, në sajë të punës e aftësive të tyre, kudo në Shqipëri apo në botë.
Ja edhe një tjetër shtjellim i përftimit të Tares mbi argumentin: “Biografët e tij, deri më sot, nuk kanë dhënë ndonjë sqarim se si mund të largohej nga Jugosllavia. Largimi i tij ka disa dritë hije që sjellin një sërë pikëpyetjesh. Si mundi Martin Camaj të merrte lehtësisht miratimin e autoriteteve jugosllave për t’u larguar nga Beogradi? A ka aplikuar Camaj si shumë të tjerë?…. Ndërkohë Camaj papritur gjëndet në Romë….”
Tare bën sikur nuk e din se Jugosllavia e Titos nuk ishte si Shqipëria e Enver Hoxhës, edhe se të dyja Vëndet ishin komuniste, por kishin qasje të ndryshme përsa i përkiste emigrimit të qytetarëve të tyre. Gjatë viteve të mbasluftës nga Jugosllavia u larguan miliona vetë në drejtim të Perëndimit, pa i kërkuar kush llogari për atë lëvizje, ndërmjet të cilëve edhe dhjetra e qindra mijra shqiptarë të Kosovës, të Maqedonisë e të Malit të Zi. Nga Shqipëria ai që largohej rrezikonte plumbin në kufi e ai që vetëm e shprehte dëshirën rrezikonte deri në njëzet vite burg për “bisedë arratisjeje”, duke marrë nofkën “tradhëtar i atdheut”. Të ndërpretosh realitetin jugosllav, në të cilin jetoi për tetë vite Martin Camaj, me mendësinë e sytë e realitetit shqiptar të Enver Hoxhës, do të thotë të mohosh të gjitha ligjet e logjikës, e të jesh plotësisht jashtë një terreni arsyetimi të mirëfilltë.
Por autori i studimit është i djemnuar nga ideja e shërbimeve të fshehta dhe bën një tjetër pyetje: “A mos vallë “Brezi i kuq” dërgohej me mision të ri?”
Me të vërtetë duhet të kesh një durim prej Jobi të lexosh deri në fund këtë manual mashtrimi e mungese logjike të pashëmbullt në llojin e vet. Nga tetë vjet qëndrimi në Jugosllavi Sigurimi nuk arriti të gjejë qoftë edhe një dokument të vetëm që të provojë bashkëpunimin e Martin Camajt me UDB-në e tani nga mëndja e harlisur prej manisë së kompleksit sigurimas, autori lëshon një hamëndje tjetër, njërën nga të zakonshmet e tij, për të kërkuar një miratim mbas 64 vitesh të zhvillimit të ngjarjeve. Duket se studjuesin në fjalë e ka munduar ky djemnim që në embrion, ndërsa përgjigjet e gjithë hamëndësimeve e pyetjeve mund t’i kishte gjetur duke lexuar letërkëmbimet e botuara të poetit.
Në një letër të tij, drejtuar një miku të tij në Romë, Lazër Sheldisë, një letër të ruajtur nga arkivi i CIA-s e të sjellur në punimin e autorit, gjënden përgjigjet e të gjithë pyetjeve që mundojnë këtë të fundit. Aty përshkruhet gjëndja e pasigurtë në të cilën ndodhej kohët e fundit shkrimtari, vetmia cfilitëse në të cilën ishte zhytur, keqardhja që veprat e tij nuk gjenin dritën e botimit, trysnia e tërthortë e UDB-së nëpërmjet fjalëve të Mugoshës, njërit ndër udhëheqësit më të rëndësishëm të shtabit partizan të lëvizjes N. Çl. Shqiptare e mikut më të vyer të udhëheqësve shqiptarë, ankthi i një kthimi të dhunshëm në Shqipëri si gjuhëtari Selman Riza, etj, etj. Madje në letër ka edhe një thënie lapidare të shkrimtarit e gjuhëtarit, drejtuar mikut: “Nuk kam frikë nga vuejtjet, por deri sa të jetoj dua të jetoj në mënyrë të ndershme! “
Këto fjalë zemre, të drejtuara mikut, por edhe të gjithë shqiptarëve të kohës së tij e të brezave të ardhshëm, janë dëshmia më e plotë e pastërtisë morale e intelektuale të Martin Camajt, këtij biri fisnik të tokës shqiptare, së cilës ai i lartësoi emrin në mes të Evropës së qytetëruar.
Por truri i studjuesit, i mbyllur hermetikisht në arkivat dhjetravjeçare të Sigurimit, nuk mund të ketë një hapje njerëzore kundrejt të paditurit. Ai është i “paracaktuar” të pësojë baltosjen, edhe se nuk ka në jetën e tij asnjë dëshmi fajësie, edhe se është i sinqertë në rrëfimin e tij. “Hakmarrja” e Sigurimit të shtetit, nëpërmjet pendës së Tares, duhet të shkojë deri në fund, vendimi është dhënë dhe është i pakthyeshëm si dikur, edhe se është kundër fakteve, konsideratave, meritave, gjykimit të shëndoshë, pjellë e një kohe të shkuar e të largët, kur në historinë tonë “u ngritën këmbët t’i bien kokës”.
Një formë e tillë arbitrariteti mendor mund të mbajë vetëm vulën e komunizmit, mund të gjindet sot vetëm në Korenë e Veriut, në Kinë, në Rusinë e Putinit, në Venezuelë, në Nikaragua apo në Kubë, por nuk duhet të gjejë të drejtë qytetarie në Shqipërinë e shekullit 21, sado të fuqishme të jenë shtysat e asaj pjese të popullsisë apo të politikës që ende shohin me mall të shkuarën e afërt.
Nuk e quajta me vënd të ngulnja këmbë këtu edhe për ato që shkruhen për Ernest Koliqin. Kjo jo se shpifjet për të janë më të argumentuara, por për faktin se personaliteti i tij është tepër i madh për t’i u nënështruar cikërrimave të Tares. Ai ka qënë një person që nuk ka jetuar vetëm me politikën, ka patur një katedër në universitetin e Romës. Por me politikë është marrë gjithmonë në dobi të interesave të vërteta të atdheut të tij, e në këtë kuadër ka folur jo me agjentë të shërbimeve të fshehta, por me autoritete të larta të dikastereve evropiane e më gjërë. Po sjell këtu një fragment nga një letër të datës 23 –9 – 1948 që ai i shkruan Mustafa Krujës në Egjypt nga Rapallo (Itali):
“Pa nji koalicjon të forcave t’emigracjonit nuk e besoj se i a arrijmë (asnjani grup) m’e vu n’udhë problemin shqiptar për zgjidhje. Deri tash ky ishte nji opinjon i emi, tashti âsht bâ aksiomë. E ja pse.
Gjatë qindrimit t’im në Romë prej 14 deri në 24 gusht, Ministria e Jashtme më kishte kërkue gjithkah. Më gjetën e shkova tash (më 14 shtatuer).
Nji funksjonar shum i naltë më tha:
1 – Simbas fjalës qi ju dhamë në fund të majit, kjo Ministri âsht interesue pranë Departamentit të Shtetit për çâshtjen e juej. Departamenti i Shtetit na ka përgjegjë se pak gjâ din mbi problemin shqiptar, se ajo shka din asht krejt negative: n’Amerikë i vetmi komb qi me mish e me shpirt mpron komunizmin janë Shqiptarët, këta në kët mënyrë kanë marrë nji rrymë antiamerikane dmth. veprojnë kundra interesavet të vendit qi i hospiton; – asnji zâ kundërshtar s’ka dalë me thye kompaktecën e shumicës. Departamenti i Shtetit tregohet shkeptik dhe mbi seriozitetin e nji lëvizjeje refugjatësh antikomunista mbasi qi këta paraqiten krejt të dámë. Me gjithë këtê do të pëlqehej nga Departamenti i Shtetit nji interesim i itljanvet, tue qenë se këta kanë eksperiencë në çâshtje shqiptare, i cili interesim të kishte për qëllim nji koalicjon të grupeve politike shqiptare n’emigracjon. Funkcionari më siguroi se ai ishte i autorizuem të më thonte për t’i a tregue eksponentave shqiptarë të ndryshëm, natyrisht atyne qi s’e përhapin ndër kafehane por dijnë se ç’âsht diskrecjoni në të tilla punë delikate.
2 – Po u realizue nji koalicjon ndërmjet shumicës së grupevet, pasaportat për Amerikë janë gati për delegatë dhe ndoshta shpenzimet e udhëtimit. Në rasë t’arrijtjes shtypi do të flitte – me shtytje të Departamentit të Shtetit – mbi çâshtje shqiptare dhe nji antar i delegacjonit t’onë do t’u pranonte në Komitet formue nga eksponentat e vendeve danubiane – ballkanike robnue nga Sovjetët, komitet qi ka për kryetar Mikolajcik (burrë shteti polak). Si e shef puna ka baza të shëndosha. Kam folë edhe për bursa e shefi i sekcjonit përkatës më ka premtue 10 (dhjetë) për vjetin e ardhëshëm akademik. Për Koço Mukën dhe Ali Këlcyrën i kërkova visa-t dhe më premtuenë me i dërgue sa mâ parë.
Si e shef un këtu, n’at t’emen, jam përpjekë. Mos rrini pa punue ju atje. Koalicjoni i partive nuk duhet të trembi askênd, i vjen dobí çâshtjes së kundrueme në dritë të realizimit dhe qet jashtë e derrmon utopit qesharake të parvenu-vet në politikë……”
Kalibri i personalitetit të Ernest Koliqit, ish sekretar i Luigj Gurakuqit në kabinetin Noli mw 1924, ish ministri i parë i hapjes së shkollave shqiptare në “Tokat e lirueme” mw 1941, siç del edhe nga ky fragment letre, i kalon shumë personazhet mjerane të dokumentave mjerane të arkivave të Sigurimit. Për atë është aktual epitafi i vendosur mbi varrin e Molierit:
“Lavdia e tij nuk ka për gjë nevojë
Por e jona ka nevojë për të.”
Marrëzitë e këtij shkrimi ndoshta, në mënyrë paradoksale, do të gjejnë idhtarë të diktaturës që t’a vazhdojnë me zell metodën e mashtrimeve të filluar në të largëtin vit 1945. Sigurisht nuk do t’i vlejnë Shqipërisë, që duhet të njohë të vërtetën e gjithë këtyre viteve për të shkuar përpara. E nuk mund t’i arrihet kësaj të fundit pa njohur vlerat tona të vërteta intelektuale e morale, pa i vënë ato në vendin e nderit të altarit të kombit, pa i studjuar, pa i vlerësuar pa frymë partiake a politike, sepse vlera e tyre i tejkalon kohët dhe hapësirat politike, sepse ajo i përket strukturës së qëndrueshme, palcës kurrizore të kombit, sepse është pasuria më e madhe e tij.

VLERAT KULTURORE SHQIPTARE NË TEHUN E ISH SIGURIMIT TË SHTETIT

July 18, 2020 by dgreca

“Nuk është gënjeshtra që kalon nëpër mënd që të shkakton dhimbje, por ajo që hyn e lëshon rrënjë”- Frencis BACON (1560 – 1626), filozof, shkrimtar e burrë shteti anglez/

SHKRUAN:EUGJEN MERLIKA-

Në këto ditë të trazuara të jetës shqiptare, kur dy vëndet shqipfolëse gjënden në një udhëkryq, përsa I përket s’ardhmes së kombit, I cili është para belegësh vendimtarë për ecurinë e tij, kur bëhet e domosdoshme bashkësia e shllimeve në projektimin e strategjisë kombëtare, studjuesi Auron Tare hodhi papritmas një shashkë në opininin publik, kryesisht kulturor në një portal të Shteteve të Bashkuara. Në synimin e tij ajo duhej t’ishte një “bombë” që duhej të trondiste opinionin panshqiptar, mbasi, si pasojë e “hulumtimeve” të gjata në mjediset e arkivave shqiptare dhe amerikane, do të duhej të rrëzonte “mitet e rreme”, të cilët, simbas autorit, kishin dhjetëvjeçarë që qëndronin në lartësitë e letrave shqipe me të padrejtë, sepse veprimtaria e tyre në dobi të kulturës shqiptare errësohej nga motivi moral, mbasi në disa shkresurina të ish oficerëve të Sigurimit përmëndeshin emrat e Ernest Koliqit e të Martin Camajt.
I gjithë operacioni, i projektuar në kulisa të caktuara e i sendërtuar nga Tareja, nuk është gjë tjetër veçse një rikthim në metodat më të errëta e më të fëlliqura të një mendimi politik, të përcaktuar nga kasta e kuadrove të ish Sigurimit të shtetit e ka për qëllim të vazhdojë të hedhë vrerin e nepërkës mbi Shqipërinë kundër komuniste, t’asaj që u përpoq me të gjitha mënyrat të shmangëte fatkeqësinë e saj më të madhe historike e mbi dy nga figurat më të spikatura të jetës kulturore të saj, Martin Camajt dhe Ernest Koliqit.
“Dritëhije në histori” (Martin Camaj & Ernest Koliqi të pazbuluar) është titulli i studimit që autori përdor për të paraqitur një sërë dokumentash të ish Sigurimit e të CIA-s, në të cilët përmënden emrat e dy personaliteteve shtatlartë të letërsisë shqiptare, të rritur e të formuar kulturalisht e moralisht në kryeqendrën veriore të Shqipërisë. Jo rastësisht po përdor foljen “përmënden”, sepse në gjithë ato materiale arkivash që janë renditur në “studimin” e Tares, nuk gjëndet asnjë fakt i vërtetuar bashkëpunimi me shërbimet e fshehta të Shqipërisë apo të Vendeve të tjera. Gjindemi përballë një përpjekjeje për mashtrim të neveritshëm të atyre që nuk e njohin sa duhet të shkuarën tonë historike, nga ana e atyre që vazhdojnë t’i besojnë verbërisht “Miteve të vërteta”, një urdie xhelatësh të diktaturës që kanë mbi ndërgjegjen e tyre mijëra e dhjetra mijëra jetë të kositura shqiptarësh të pafajshëm, jetë të gjymtuara e të kaluara nëpër kampet e çfarosjes, të internimeve të përjetëshme e të punëve të detyruara që, simbas ndonjë historiani apo studjuesi ishin “kampe pushimi” ku vdisnin çdo ditë njerëz të uritur e ku gratë e burrat ishin kthyer në kafshë ngarkese, të paracaktuar për të transportuar metro kubë drush mbi shpinë, sepse kështu kishte lëçitur në arkivat e CIA-s ndonjë historian apo koleg mendimesh i z. Tare…..
Filozofia mjerane e atij synimi mashtrues e poshtërues kundrejt vlerave të vërteta të kombit shqiptar, nuk është diçka e re. Është një praktikë e vjetëruar e regjimit, por tingëllon paradoksale të ushtrohet edhe sot, mbas tridhjetë vitesh të dështimit të plotë të tij në të gjithë drejtimet. Sot, e shitur si “liri fjale e studimi”, ringjallet në të gjithë shëmtimin e tij patologjik, duke vërtetuar më së miri thënien e një burri shteti e shkrimtari anglez, Chesterfield (1694 – 1773), kur shprehej: “Thënia e gënjeshtrave është arti i vetëm i aftësisë së ulët, është streha e vetme e poshtërsisë.”
Studimi i Tares mund të quhet një kryevepër në dëshirën për t’i a arritur synimit për të përbaltur jo vetëm Ernest Koliqin e Martin Camajn, për t’i “zbritur” ata nga Panteoni ku Shqipëria i kishte vendosur, por edhe për të marrë përsipër rolin e kritizerit të “pagabueshëm” të ministrive shqiptare e kosovare të kulturës, që paskëshin kryer një “krim kulturor” në një veprimtari të përbashkët që kishte si qëllim “promovimin e lartësimin” e figurave të tyre. Kjo kryevepër donkishoteske nuk gjen tek puna e lëvruesit të “shquar” të arkivave mjetet e duhura për të bindur qoftë edhe fëmijët e fillores në synimin e tij, duke u kthyer kështu në një operacion të dështuar të një studjuesi të dështuar.
Më poshtë do të shqyrtojmë më hollësisht se cili është ky operacion, cilat janë bazat dokumentare e logjike të shtjellimit të përftimeve që autori ka dashur t’i paraqesë si të pagabueshme, duke shpërdoruar fjalën “dokument” e duke fuqizuar shpërdorimin me termin CIA. Përimtimi i z. Tare fillon me një fakt të vërtetë, me të vetmin të tillë në të gjithë punimin e tij:
“Sipas burimeve të dosjes së tij shqiptare, Camaj dyshohet për lidhje me një bandë t’arratisurish projugosllavë. Për këtë arsye arrestohet në mënyrë të fshehtë më 5 – 5 – 1948 dhe sillet në Shkodër. Më 10 – 5 – 1948 merret në pyetje në zyrën e Sigurimit të shtetit nga kapterri II, Fadil Kapisyzi.
Dosja e deklasifikuar e Camajt ka ndër dokumenta të tjera edhe një deklaratë prej disa faqesh, mbi përfshirjen e tij në ndihmesën për t’arratisurit antikomunistë, por në rrëfimin e tij për oficerët e Sigurimit të bie në sy se Camaj ka dëshmuar gjithshtu kundër disa prej mësuesve të tij fretër jezuitë në veçanti Pader Fausti dhe Pader Daniel Dejani, Pader Roza. Duhet thënë se Fausti e Dejani ishin dënuar me pushkatim në gjyqin e famshëm kundër klerit katolik.
Megjithëse Camaj tregoi mbi përfshirjen e tij në një rrjet t’arratisurish politikë që kishin lidhje me Jugosllavinë, ai doli nga zyrat e Sigurimit të Shkodrës më 10 – 5 – 1948, pasi pranoi të rekrutohej si informator me pseudonimin “Bregu i kuq””.
Ky është episodi nga nis rrëfimi i autorit dhe rrugëtimi i tij nëpër botën e fantazmave të dosjeve të ish Sigurimit të shtetit. Një studjues i paanshëm do të duhej të ndalej në ligjëshmërinë e veprimit të cilin ai e merr në shqyrtim. E n’atë rast do t’i duhej të kthehej me mendim mbrapa në kohë, në majin e vitit 1948. Ishte viti i katërt i pushtetit komunist në Shqipërinë e Veriut. Kanë qënë katër vite të trazuara jo vetëm për Shtetin shqiptar në tërnimin ndërmjet varësisë së Beogradit e Moskës, por edhe për Malsitë shqiptare të Dukagjinit nga vinte mësuesi djalosh Martin Camaj, që kishte studjuar në liceun e jezuitëve në Shkodër. Dukagjini, si të gjitha Malësitë e Veriut, u vunë para një prove tepër të vështirë, n’atë të bashkëjetesës me regjimin që kishte ardhur në krye të Shqipërisë, në sajë të nënështrimit të plotë kundrejt jugosllavëve në vitet e para e të sovjetikëve më vonë, të dy palët armiqtë tradicionalë të malsorëve shqiptarë. Ato qëndruan edhe me armë në dorë vite me rradhë nëpër shpellat e maleve të tyre, duke ëndërruar Shqipërinë e lirë. Qëndruan duke shkruajtur një faqe vetmitore në gjithë Lindjen komuniste, atë të qëndresës kundër një bote që vinte të përdhoste zakonet e doket e tyre qindravjeçare e së cilës ata nuk donin t’i nënështroheshin. Kjo ishte vazhdimësi e historisë së tyre, por këtë rradhë ishte më e ndërlikuar, sepse u duhej të luftonin jo kundër turkut, sërbit apo malazezit, por kundër vëllait të gjuhës e të gjakut. Qëndruan nën drejtimin e princërve të Mirditës, Mark e Llesh Gjomarkaj, të Pashuk Bibës e të Ndoc Mirakajt, të Muharrem Bajraktarit e dhjetra e qindra herojve të vërtetë të kësaj toke, të cilëve Shqipëria fisnike u ka borxh nderimin në kujtesën e saj historike.
N’atë kataklizëm, që u krye në trojet e tyre, malsorët shqiptarë u munduan të shpëtojnë çfarë mund të shpëtohej nga brumi mijëvjeçar me të cilin ishin gatuar, nderi dhe besa, shartet e trashëguara të karakterit. Por n’ato vite ishin përballur me tragjedinë e terrorit komunist, me mijra të vrarë me e pa gjyq në trojet e tyre, mijra djelmosha kosovarë të masakruar në Tivar e gjatë rrugës për të arritur atje, meshtarë të arrestuar e të dënuar me vdekje me padi të rreme (shëmbulli më i qartë është ai i futjes së armëve fshehurazi në kishën e fretërve në Shkodër), njerëz të nxjerrë nga shtëpijat vetëm me rroba veshur e të mbyllur në morinë e burgjeve të Shkodrës, për të marrë pastaj udhët e internimeve në krahinat e Jugut.
N’atë atmosferë terrori, Martin Camaj, një mësues i ri njëzetetre vjeç, arrestohet një ditë maji e çohet fshehtas në zyrat e Sigurimit të Shkodrës. Atje i vihet para syve një padi për lidhje me njerëzit e malit, ndoshta edhe me ndonjë emër të vërtetë të rrethit të tij familjar apo shoqëror. Është një skenar i përdorur shumë mijra herë në Shqipërinë e Enver Hoxhës. Oficeri që e merr në pyetje është një katil i lindur. Studjuesi e anashkalon emrin e tij, por nëse do të ishte ndalur në të do të kishte zbuluar një kriminel gjaksor, që kishte dërguar në botën tjetër me tortura vdekjeprurëse Frano Mirakajn, njërin ndër martirët e Kishës katolike, të lumturuar nga Papa Françesku më 2016. Por kjo nuk ka rëndësi për shkrivanin vlonjat që krimin e kërkon tek viktima e tij, madje në fund të studimit ai flet për karierën e natyrshme të Kapisyzit.
Ndoshta mësuesi djalosh nuk e dinte se kush ishte ai që e merrte në pyetje, por në mëndjen e tij thurej plani i s’ardhmes, që vinte si synesë të tij të parë daljen nga ai burg e mundësinë për të kërkuar rrugëdalje të tjera, mundësisht pa përmëndur emra të tjerë. Këtu fillon loja e djaloshit në çerdhen e gjarpërijvet. Ai shtiret sikur i beson premtimeve që i jepen duke bërë levë në atdhetarizmin e tij të lindur, pranon padinë duke përmendur emra etërish, mësues të tij, që tashmë preheshin në lumturinë e Zotit, pranon të nënëshkruajë një deklaratë që i kanë përgatitur “ustallarët”, në të cilën bëhet fjalë për “bashkëpunim”, si gjithmonë, n’emër të interesave të larta të atdheut. Ky ishte stili.
Gjenerali i ardhshëm e kolegët e tij e besojnë e vendosin lirimin me kushtet e caktuara. Ata shihnin tek ai mësues i Prekalit një prè të shkëlqyer për qëllimet e tyre, që n’ato kohë të turbullta mund t’u sillte në shteg atyre shumë kundërshtarë të vërtetë të komunizmit. Ai pranon marrëveshjen me djallin, duke qënë i ndërgjegjshëm dhe i vendosur se nuk do t’i bënte keq kurrë askujt në jetën e tij, del dhe kthehet në Prekalin e tij. Provën e qëndrueshmërisë morale të vetëvetes e jep n’ata pak muaj para arratisjes, kur nuk le asnjë raport në organet e Sigurimit, por edhe me aktin e arratisjes së bashku me 37 vetë të tjerë. Nuk i padit ata por fillon shtegtimin e tij nëpër botë, një rrugëtim që do t’a çojë në bashkëpunimin me personalitete të gjuhësisë botërore, në katedra universitetesh, në drejtimin e organit më të vyer të shtypit periodik shqiptar si “Shêjzat” së bashku me bamirësin e mikun e tij të madh, Ernest Koliqin, në një veprimtari të pasur e të thellë shkencore si gjuhëtar e si letrar, si poet, novelist, dramaturg ndër më të spikaturit e botës shqiptare të kulturës. E gjithë kjo ishte fruti i studimeve të gjata e të thella, i mëndjes së tij të rrallë e i vullnetit të tij të hekurt, por edhe i lirisë vetiake që mundi t’i krijojë vetes nëpërmjet atij veprimi të zgjuar që kreu n’ato ditë maji të vitit 1948. Po të mos kishte vepruar kështu Shqipëria do të kishte patur një të dënuar me punë të detyruar më shumë, por një nga njerëzit më të vyer të kulturës më pak.
Por Martin Camaj nuk gjeti një fushë me lule para tij. Kaloi nëpër shumë vështirësi ekonomike e familjare dhe gjithë kohën ndjeu mbi vete trysninë e atyre të cilët i braktisi në të keqen e tyre. Sigurimi bëri çmos t’a mbikqyrë, t’a diskreditojë, t’a njollosë, siç ishte misioni i tij famëkeq, nuk i fali kurrë “tradhëtinë”. Afër tridhjetë vite mbas vdekjes një gjurmues arkivash merr përsipër të hakmerret për “tradhëtinë” ndaj Sigurimit e të plotësojë amanetin e hershëm për poshtërimin e figurës së tij. Me këtë synim qëmton dosjet shqiptare, nuk kuptohet me çfarë cilësie, mbasi ato duhet të jenë të mbrojtura.
“Në shtator 1948 Martin Camaj arratiset drejt Jugosllavisë…. Megjithëse n’atë kohë nuk kishte shumë informacion mbi këtë arratisje, në dosjen e zbulimit politik shqiptar në vitin 1959 (besoj se do të jetë 1949) (shënim i të nënëshkruarit), ka një detaj interesant për daljen e Camajt drejt Jugosllavisë.” Në dokumentin që sillet si “interesant”, paraqitet me rrjeshta të fshira me vizë përmbi rrjesht pohimi: “u arratis në Jugosllavi, duke i u dhënë kështu jugosllavëve informata me karakter të ndryshëm mbi vendin tonë”. Është i habitshëm fakti që oficerët e dikurshëm, që kishin marrë raportimin, i kishin vënë vizë atij pohimi, ndërsa studjuesi Tare e ringjall atë, madje e ka në bazë të akt – padisë që ngre. Sa mund të jetë i besueshëm një veprim i tillë i a le lexuesit t’a vlerësojë….

Vijon

E VEÇANTA E GJERMANISË – DO TË JETË M’E FUQISHME N’EVROPË

July 2, 2020 by dgreca

Nga DANILO TAINO/*

Përktheu “Corriere della Sera” Eugjen Merlika/

Koronavirusi ka nxjerrë në dukje brishtësinë e Evropës – ka thënë Angela Merkel para parlamentit gjerman që diskutonte mbi Këshillin evropian në lidhje me Recovery Fund.Atë që kancelariagjermane nuk e tha e nuk mund t’a thonte për voli ishte fakti që në këtë brishtësi ka një Vend që bën përjashtim e ky është Gjermania. E cila po del nga faza e parë e pandemisë pa dyshim më mirë se sa Franca, Italia, Spanja dhe Britania e Madhe pas-Brexit. Të njëjtit gjermanë, mund të mendohet. Në të vërtetë mbarështimi shëndetësor dhe ekonomik i lockdown-it është i paracaktuar të ndryshojë marrëdhëniet dhe dinamikat evropiane. Që Berlini ngurues e dëshëron apo jo, që kryeqytetet e tjerë e pranojnë apo jo, Evropa e s’ardhmes do të jetë dukshëm më gjermane.

Berlini jo vetëm e ka përmbajtur më mirë virusin e kufizuar numurin e vdekjeve, jo vetëm po mbështet më me efekt ekonominë: ka marrë një rol udhëheqës kur Merkel i ka hapur rrugën Recovery Fund-it të Komisionit BE. E ka bërë duke përvehtësuar projektin e Macronit, por me këtë ka shënuar një kthesë në paradigmën zotëruese deri n’atë çast, kthesë që vetëm Gjermania mund t’a bënte: vënien në bashkësi të rezervavepër të kapërcyer krizën në një kalim historik që po ndryshon barazpeshat e botës. “Është sfida m’e madhe në historinë e Evropës – tha Merkel përpara Bundestagut – e mënyra se si Evropa do t’a përballojë këtë pandemi në krahasim me të gjthë rajonet e tjera të botës, do të përcaktojë mirëqënien e qytetarëve evropianë dhe rolin e Evropës në botë”.

Në këto çaste, vdekjet nga koronavirusi në Gjermani kanë qënë rreth nëntëmijë (në 84 milion banorë). Në Francë , pothuaj 30.000, n’Itali pothuajse 35 mijë, në Spanjë më shumë se 28 mijë; mbi popullsi dukshëm më të paka në numër. Njëstudim i krahasuar i Oxford Economics mbi mënyrat se si katër ekonomitë më të mëdha të BE po i përgjigjen krizës arrin në përfundimin se do të jetë një “gjallërim jo i njëjtë, me dy shpejtësi” e mbi bazën e sasisë e të cilësisë së stimujve të përdorur nga qeveria e Berlinit dhe të16 Länder- ve, Gjermania do të dalë nga pandemia me një ekonomi të përforcuar në krahasim me të tjerat e kontinentit. Kjo nuk do të thotë se problemet e vjetra të Vendit janë zhdukur: kriza e sektorit automobilistik mbetet e thellë, sektori i shërbimeve është pak garues, financa e bankat çalojnë. Megjithatë Gjermania vendoset në qëndrën e çështjeve evropiane, siç nuk kishte qënë asnjëherë që nga 1945.

Megjithë vatrën e fundit në Vestfalinë Renane Veriore, në mbarështimin e krizës shëndetësore ka treguar se zotëron një aftësi drejtues si pak Vende të tjera. Ka rigjetur një farë qëndrueshmërie politike, me demokristianët e Merkel-it të rikthyer fuqishëm në sondazhe. Ka vërtetuar se, nëse do të duhej, që modeli i saj i defiçitit zero e borxhit publik nën kontroll është përcaktues për të patur hapësira bilanci në çastet e krizave. Po fuqizon hegjemoninë e saj në Vendet e Veriut të Evropës, të cilët, në një farë mënyre, do të pranojnë Recovery Fund; n’ata tëLindjes që do të mbahen afër nëpërmjet bilancit të BE për vitet 2021 – 2027; n’ata mesdhetarë në sajë të ndihmave evropiane të paracaktuara për ta dhe të faktit që zinxhirët e prodhimit të vlerave, në brëndësi të të cilave Italia ka një rol të rëndësishëm , priren gjithënjë e më shumë të kenë zemrën e tyre në Gjermani. Për më tepër boshti me Francën është bërë i qëndrueshëm.

Jo vetëm aq. Ndërmjet Vendeve të mëdha të botës, me gjasë Gjermania do të jetë ajo që do të dalë më pak e dëmtuar nga kriza: më mirë se Shtetet e Bashkuara me dobësitë e tyre të brëndëshme e mungesën ndërkombëtare, më mirë se sa Kina të cilën bota e quan përgjegjëse për pandeminë; më mirë se sa Hindia e Brazili (ndoshta vetëm Japonia, ndërmjet të mëdhejve, mund të ketë rezultate të ngjajshme me ata gjermane, por në një fushë shumë të ndryshme). Një vlerësim i fuqishëm global i Gjermanisë do të pasqyrohet mbi raportin e forcave në BE.

Barazpesha e re evropiane që po krijohet ndryshon pritshmëritë politike për të gjithë kryeqytetet e për të gjitha qeveritë. Edhe Roma, veçanërisht Roma, siç është parë këto ditë, duhet t’a studjojë.

*“Corriere della Sera”, 28 qershor 2020- Përktheu Eugjen Merlika

UJDIA ZGJEDHORE DHE PRITSHMËRIA E SHQIPTARËVE

June 16, 2020 by dgreca

Shkruan Eugjen MERLIKA-Itali/

Fjala “reformë”, në zanafillën e saj do të thotë “të formojë sërishmi”, të ndreqë , të korigjojë, të japë një formë më të mirë, më të dobishme, më të përshtatëshme për qëllimin.

Sa i a arrin qëllimit e ashtuquajtura reformë zgjedhore shqiptare e vitit 2020, ka shumë për të rrahur mendime. Domosdoshmëria e rishbërjes së ligjit zgjedhor erdhi si pasojë e shtrembërimeve në atë sistem të sjella nga disa dukuri të përsëritura në vite, të cilat erdhën duke u majisur deri në kufijtë e mospranimit, për të mos thënë n’ata shkandullorë. Këto dukuri ranë aq shumë në sy, sa u pasqyruan edhe në shtypin evropian e tërhoqën vëmëndjen e diplomacive të huaja (SHBA dhe BE) që, fatmirësisht, e kanë vënë nën sqetulla jetën politike shqiptare, krejtësisht të paaftë të drejtojë një Vend në caqet e në standartet e një demokracie perëndimore. Që këtu rrjedh domosdoshmëria e ndërhyrjes në pikat nevralgjike të sistemit të sëmurë, me shpresën e vagët që të mund të synohet në shëndoshjen e tij që paraqet vështirësi të pakapërcyeshme pa funksionimin e një drejtësie të saktë e të shkëputur krejtësisht nga ndikimi i politikës.

Mendoj se problemi thelbësor që vihet para shoqërisë shqiptare dhe jo vetëm i saj, është ai i meritokracisë, i vlerësimit dhe njohjes së meritës vetiake të secilit, i përzgjedhjes dhe përgatitjes së klasës drejtuese që, në mënyrë paradoksale, në njëzet vitet e fundit në Shqipëri paraqet një rënie të lirë përsa i përket vlerave morale e profesionale, që duhet të jenë cilësitë më parake, të cilat karakterizojnë figurën e zyrtarit të çfarëdo niveli. Megjithë përparimin e jashtzakonshëm që ka bërë kombi shqiptar n’atë drejtim, nëpërmjet shkollimit cilësor të një numuri shumë të madh të bijave e bijve tëtij në universitetet e huaja e shqiptare, përfaqësimi i tyre në organet shtetërore e partiakeështë i paqënë ose nuk është në nivelin e duhur. Dhe atëherë kur një pjesë tepër e vogël e tyre futen në rradhët e administratës, nuk shkojnë të shoshitur nga sita e përgatitjes por e partishmërisë, si dikur, kur kryeministri i kohës thonte: “Ne vemë një hu dhe i themi të na e bëjë punën, dhe ai e bën”. Me këtë mendësi në brendësi të tyre vazhdojnë të ecin mjaft nga drejtuesit e shtetit e të politikës shqiptare.

Pa hyrë në shembujt konkretë, të cilët nuk është e nevojshme të vihen në dukje, sepse janë para syve të të gjithëve çdo ditë, besoj se nga kjo dukuri duhet të nisë çdo lloj reformimi, për të cilin ka nevojë shoqëria dhe shteti shqiptar. Por sa arrin ujdia zgjedhore t’i vijë përpara kësaj pritshmërie të ngutëshme të tyre? Është e vërtetë, por tepër mjerane dhe që nuk na nderon si popull, arsyeja që vihet para ligjvënësve: të shmanget vjedhja e votës. Është me të vërtetë shqetësues skajor fakti që Shqipëria, prej tridhjetë vitesh qeveriset nga një klasë politike që nguron të verë moralitetin e jetës publike në qendër të veprimtarisë së saj, duke nxitur ngjitjen e qëndrimin për kohë biblike në të të njerëzve krejtësisht të padenjë.

Të gjithë organizmat e ngarkuar gjatë këtyre viteve me kontrollin e pasurisë së personave publikë nuk kanë kryer detyrën e tyre dhe tani pasuritë e shumë politikanëve apo e një pjese jo të vogël të aktorëve të jetës ekonomike, nuk janë në gjëndje të ligjësojnë asgjë para një kontrolli e gjykimi të paanshëm e të përpiktë. Edhe ligji i fundit për sjelljen e pasurive nga jashtë nuk më duket se shkon në drejtimin e duhur, pavarësisht nga paraqitja. Në Vendin tonë vettingu përdoret për gjykatësit dhe policët e jo për kandidatët e antarët e jetës politike. Ujdia zgjedhore, në tre vite veprimtarie nuk e ka parë t’arsyeshme të verë si një kërkesë të domosdoshme edhe filtrin e pasurisë për të gjithë ata apo ato që hyjnë në jetën politike dhe administrative të Vendit. “Reforma”nuk ka bërë asnjë ndryshim cilësor gjatë kësaj kohe dhe marrëveshja e nënëshkruar prej katër përfaqësuesve të partive kryesore mund të paraqitet si një sukses nga pikpamja politike sepse sjell në një tryezë bisedimi kundërshtarë që deri dje mohonin njëri tjetrin, por është një dështim për proçesin në vetvete, sepse nuk sjell asnjë përmirësim real të tij. Jam i bindur se mbas një viti do të jemi të pranishëm në një tjetër sagë padish e kundërpadish mbi parregullsinë e proçesit zgjedhor. Ky dështim është vulosur si sukses nga përfaqësuesit e politikës botëroreqë, siç duket, kanë përvehtësuar një thënie të hershme të kolegëve të tyre të para një shekulli: “Bon pour l’Albanie”.

Ndryshe nuk shpjegohet ngulmimi për të mbajtur në fuqi listat e mbyllura, pra votimin thjesht për partitë e jo për individët përfaqësues të tyre, dëshmi e një prirjeje gjysëm autoritare e të pandryshuar të kryetarëve të partive, të cilët duan të kenë në dorë të gjitha mjetet e mundëshme në përcaktimin e strukturave politike, për pasojë edhe administrative të shtetit, në stlin e vjetër e famëkeq, “partia mbi të gjitha”. Kjo sigurisht e lehtëson punën e tyre por vështirëson tmerrësisht demokracinë faktike. Modelet shoqërore të të tilla përftimeve shtetërore i gjejmë sot në Kinë, në Rusi, në Turqi e gjetiu.Sigurisht nuk janë ata të dëshiruarit e pjesës më të madhe të shqiptarëve.

Ndryshe nuk shpjegohet kryeneçësia për të mbajtur në këmbë një administratë zgjedhore që emërohet e funksionon në një zë me drejtuesit e partive, duke i u bindur atyre. Depolitizimi i administratës zgjedhore është hapi i parë e më i rëndësishëm i një reforme të vërtetë zgjedhore, e duhej të ishte i zbatueshëm që para një të katërt shekulli. Tridhjetë vite problematike përsa i takon zgjedhjeve janë edhe pasojë e kësaj mënyre të mbarështimit të tyre. Kundërshtarët e depolitizimit kanë më shumë besim tek vetvetja, tek njerëzit e politikës, se sa tek qytetarët e thjeshtë, të cilët në të gjithë Evropën kryejnë detyrën e numurimit të votave. N’Evropë ata janë punonjës t’administratës zgjedhore ose jo, të palidhur me politikën, që thirren në detyrë sa herë ka votime, paguhen për dy ditë sa mbaron proçesi e kthehen në punën e tyre të përditëshme. Besoj se ka ardhur koha të depolitizohet jo vetëm proçesi zgjedhor por edhe ai konceptual i shoqërisë, që duhet të dalë nga korniza shtatëdhjetepesë vjeçare e një politizimi të skajshëm. Jam i bindur se komisionet jo politike do të punojnë shumë më mirë se sa ata që, në gjithë këta vite të kalesës, kanë prodhuar një gjëndje të tillë pasigurie institucionale. Në propozimet e fundit të ekspertëvë ka elementë interesantë si këshilli juridik i caktuar me short nga KLD, që mund të përcaktojnë një ecuri më të rregullt të proçesit. Të shohim sa do të mbahen parasysh këto nga këshilli politik e Kuvendi.

Këshilli politik pati meritën sinoptike të gjejë “dakordësinë”, një neologjizëm i shpikur kohët e fundit e që nuk gjëndet n’asnjë fjalor të gjuhës shqipe, për kohën e votimeve duke i çvendosur ato nga stina e verës n’atë të pranverës apo vjeshtës, një gjë e arsyeshme dhe arsyeja mbaron me kaq. Sepse nuk mund të quhet një shpikje e shquar fakti që u vendos kontrolli biometrik i dokumentave të identifikimit të votuesve. Kjo shitet si një masë parandaluese e rrezikut që ndonjë faqezi të votojë më shumë se njëherë. Është i habitshëm ky fakt, nëse është i vërtetë, e dëshmon paaftësinë e plotë të organizmave zgjedhore, kriteri veprues i të cilëve vazhdon të mbetet në fuqi, mbasi çdo qytetar ka një qendër votimi në të cilin voton, dhe duhej t’ishte absolutisht e pamundur të shkonte e të votonte në një qendër tjetër ku nuk është i regjistruar. Nuk kuptohet se si gjatë tre dhjetëvjeçarëve qytetarët të kenë kryer të tilla shkelje të praktikës, pa u gjetur bari i shërimit të kësaj sëmundjeje, por që sot qenka zbuluar nëpërmjet kontrollit biometrik.

Një tjetër “gjenialitet” i këshillit politik dhe i pronarëve të teatrit të kukullave që qëndrojnë mbas tyre, qe marrëveshja e menjëherëshme për t’i “deleguar” këshillit zgjedhor detyrën për t’organizuar pjesëmarrjen e të mërguarve në votimet e ardhëshme. Duket se ky vendim u muar pa asnjë kundërshtim në “lavdinë” e plotë të një mendësie që vazhdon t’i quajë shqiptarët jashtë atdheut si “tradhëtarë” të tij. Ka më se pesëmbëdhjetë vite që herë pas here politikanët shqiptarë, mes të cilëve edhe kryeministri e presidenti aktual, flasin për votat e të mërguarve. Madje u organizuan në vitet e shkuara edhe dy takime me të ftuarit e qeverisë nga mërgatapër të nxjerrë në pah “ngrohtësinë” dhe “dashurinë” e shtetit amë kundrejt bijave e bijve të tij nëpër botë. Për t’i dhënë më shumëshyret kësaj dukurie të fasadës, u emërua edhe një ish kryeministër që, çuditërisht, në këto ditë nuk pipëtin fare para një përjashtimi të maskuar të të mërguarve nga mundësia e votimit prej Vëndeve në të cilët jetojnë, pa marrë mundimin e një rrugëtimi të panevojshëm për të hedhur votën në një kuti votimi në Vëndin e lindjes.

Do t’ishte në nderin e politikës shqiptare jo një veprim skuthësh, që bën sikur e njeh të drejtën e të mërguarve për të votuar në largësi, por praktikisht e pamundëson atë, por një vendim i hapur e i ligjësuar, me të gjithë udhëzimet përkatëse për të gjithë organizmat shtetërorë që duhet të jenë të zotuar në këtë proçes. Arsyeja e një sjelljeje të tillë burracake është e njohur për të gjithë ata që jetojnë jashtë dhe është pohuar e ripohuar më se një herë nga zoti Myslim Murrizi, njëri nga personazhet më të çiltër e më të guximshëm të politikës shqiptare sot.

Të mërguarit nuk kanë asnjë interes vetiak për votimet. Nëse kanë parapëlqimet e tyre politike, ato i nënështrohen vetëm e vetëm dëshirës së tyre për të parë mbarëvajtjen e përparimin e atdheut të tyre, me të cilin, së paku, brezi i parë i mërgatës është i lidhur shpirtërisht e në shumë raste është i vendosur të kthehet e të vdesë në tokën ku ka lindur. Por nëse do t’u jepet mundësia, të mërguarit mund të jenë një rezervë e dobishme për të shkundur nga letargjia vendnumuronë e politikës e, ndoshta për të dhënë shpresë për ndonjë risi politike në dhjetëvjeçarin e tretë të shekullit 21.

Por përtej sofizmave të parafabrikuara mbi “pamundësinë kohore” të organizimit të këtyre lloj votimeve, më duket se një shpjegim i hollësishëm e i qartë i ministrit Majko bëhet një domosdoshmëri morale e politike për të e për të gjithë ata që qeverisin Shqipërinë. U habita kur dëgjova në televizion “shpjegimet”, gjoja të shprehura me “keqardhje” nga përfaqësuesit e opozitës jashtëparlamentare, që shtjellonin pamundësinë e organizimit për mungesë kohe. Më sollën ndërmënd ata arsyetime një thënie të Lordit Bacon rreth katër shekuj më parë: “Hipokrizia është urtia e krokodilëve që qanin duke llupur.”E kjo thënie e urtë e filozofit anglez vlen për të gjithë aktorët e politikës shqiptare sot, përfshirë këtu edhe autoritetet më të lartë si presidenti dhe kryeministri, apo pasuesit e tyre.

Po të ishte i vërtetë vullneti për t’u dhënë bashkatdhetarëve të tyre një mundësi pjesëmarrjeje në votimet, siç e kanë shumë prej qytetarëve të mërguar në shumë Vende të botës, rruga për t’a sendërtuar thjeshtohet më së miri. Një deklaratë e hapur qeveritare, rrjedhojë e një vendimi të Kuvendit të Shqipërisë, duhej t’i ftonte të gjithëtë mërguarit që dëshirojnë të votojnë, t’i drejtojnë miratimin e tyre një organi të ngarkuar e të kapshëm on line, me të gjitha përgjigjet e nevojshme të kërkuara. Në bazë të këtyre përgjigjeve organi i ngarkuar bën kontrollin e nevojshëm në regjistrat e qëndrave zgjedhore, duke përcaktuar rregullsinë. Me mjetet e sotme të komunikimit besoj se nuk duhet më shumë se një muaj për të kryer një proçedurë të tillë duke aktvizuar personelin e nevojshëm, prandaj “keqardhjet” e rradhës dëshmojnë vetëm hipokrizinë e klasës politike që, në ndryshim nga parardhësja e saj komuniste nuk shfaq burrërinë t’i quajë dukuritë dhe objektet me emrat e tyre të vërtetë.

Duke mos ndryshuar sistemin e votimit, duke mos ligjësuar depolitizimin e organeve zgjedhore, duke mos miratuar de facto votën e të mërguarve shqiptarë ujdia zgjedhore, e trumbetuar me bujë nga shumë anë, është një marrëveshje në zbritje për të ruajtur “statu quon”, pra një dështim i plotë sa i përket të sotmes dhe t’ardhmes së Shqipërisë. Cilido që mbron të kundërtën e këtij pohimi, mendoj se nuk i bën një shërbim së vërtetës dhe as pritshmërive të ligjëshme të shqiptarëve, kudo që ata jetojnë.

Qershor 2020