NGA Ylli XHAFERRI/ *

Rasti i Elizës me mbiemrin thellësisht shqiptar dhe tradicional Dushku , të cilës iu rezervua një pritje e ngrohtë ,vëllazërore dhe prindërore në tokën amë, vajzës që erdhi nga Amerika e largët , për tu takuar me njerëzit e një gjaku , për të frymëmarrur aromën e trojeve të të parëve , nuk mundet ta zbërthejë vetëm kushtrimi ose thirrja gjenetike , por në rradhë të parë respekti ndaj prindërve të saj , varreve të gjyshërve , themelit të familjes , djepit të fisit dhe rrënjëve të tij , inspirimit intelektual , moral dhe shpirtëror për të mbajtur të shtrira urat dhe kontaktet me vendlindjen që ati nuk kishte harruar kurrë pa ia treguar mbrëmjeve në kontinetin e skajshëm . Eliza e qeshur nuk mungoi të tregonte edhe tatuazhin , një shqiponjë e mpiksur në mishin dhe gjakun e saj , që përveçse na krijoi emocion , qe dhe një dush i ftohtë akull , për ato djem dhe vajza shqiptare që në tatutë e tyre nuk e konsiderojnë dhe vlerësojnë simbolin kombëtarë , por gdhendin e shkruajnë lloj-lloj dragonjsh , demonësh dhe zemrash të përshkuara mespërmes nga tehe thikash që të rrënqethin . Ajo vajzë e bukur , e qeshur dhe me nam të madh na tregoi se shqiponja e flamurit tonë , përveçse simbol i atdhetarisë , ka qenë , qenkërka dhe mbetet përjetësisht simbol i bukurisë së rrallë . Ajo në mënyrë intuitive , në grishje të gjakut dhe kushtrimit korçar nuk bëri gjë tjetër veçse riktheu në kohën tonë tatutë e kaçakëve të lirisë , Mihal Gramenos me shokë, qëndismat e Marigove, shqiponjat e të cilave ruhen sot si relike të shenjta dhe vepra arti . Eliza nuk mungoi ta thonte me krenari të ligjëshme , me plot patos dhe gëzim faktin që ishte SHQIPTARE . E ajo vinte nga një vend i madh , ku edhe pse njerëzit janë mbledhur nga të gjithë kontinentet , askush nuk mungon të dëshmojë origjinën , kombësinë dhe gjuhën nga vjen . Eliza nga qendra e internacionalizmit , nga Bota e çudirave , nuk harronte të na kujtonte nacionalitetin shqiptar . Bota na mirëpret në gjirin e saj , me identitetin tonë kombëtar , me etnopsikologjinë , simbolet , doket , zakonet dhe veshjet tona , na pret si shqiptar të herëshëm dhe të rinj . Ai që nuk i përket atdheut nuk i përket as njerëzimit . Eliza e brishtë na kujtoi me sinqeritetin e saj të bukur llumin ku kanë rënë bashkëkombasit tonë të cilët kanë ndërruar emër , mbiemër , kombësi , për të përfituar një azil në perëndim . Përgjegjës për këtë tjetërsim të dënueshëm janë bërë dhe bëhen këshillëtarët komunalë dhe bashkiakë që me papërgjegjësinë e tyre marrin vendime absurde , antikombëtare , Hysenin e ndërrojnë si emër dhe e quajnë Jani , Qazimin Kristo , deri tek mbiemrat Hoxha në Aligieri , Kasapi në Shërëderian . Zinxhiri i të pabërave zgjatet , bëhet trërkuzë marrie , shprehje mendjelehtësie , qëndrim mohues atdhedashurie . Eliza dha një mësim të madh etnkulturor dhe patriotik . Koha jonë e kishte të nevojëshme një përvojë të tillë prej së cilës ishte ç’mësuar. Falenderimi për Elizën nuk mund të mos na zgjonte disa përsiatje që duhen parë në këtë optikë , bërjen e një apeli atdhetaro-qytetar ndaj shqiptarëve që si kuajtë pa ndërgjegjie sociale , familjare dhe kombëtare atdhe quajnë cdo grazhd ku mjafton të kashaisen . Miq , nuse , prindër e vëllezër ka vetëm në atdhe . Mërgimtari kudo është i vetmuar . Luajtja me disa simbole fondamentale , mohimi apo këmbimi i tyre me të tjera , më detyron të kujtoj një fjalë të urtë të një vendi fqinj që thotë : ” Një dimër në vendin tënd është më i ëmbël se njëqind pranvera në vend të huaj .” Falenderimi për Elizën është se ajo më zgjoi të them disa të pathëna para të cilave duhet të skuqemi . Së pari : Himara është një krahinë me një histori zulmëmadhe për çështjen shqiptare , gjuhën dhe kulturën shqipe , një perlë në gjerdanin e peizazhit natyror të bregdetit shqiptar , por që po kthehet në një shesh për tu bërë përshesh , do të thonte Petro Marko po të ishte gjallë . Por dhe i vdekur , nga vorreza e tij në ullishtën e Bregut nuk do të mungojë që si Kostandini i baladës , të marrë gurin e palatuar të varrit për kalë , shkumën e detit si shalë , oinë e shamizezave dhe Vajzës së Valëve për himn , e do t’i mbledhë nga janë e ku s’janë Doruntinat e shpërndara si zogjtë e qyqes udhëkryqeve të botës . T’i kthjellojë , t’i sjellë në mend , tu kujtojë ” mëmëdhe quhet toka , ku më ka rënë koka “. Vetëm atëherë eshtrat e tij mund të gjejnë disi prehje . Dikush i trazon urët , një frymë e keqe si stihi i fryn zjarrit të përcarjes . I kemi para syve ato skena tragjike dhe groteske , kur disa gjynahqarë , me dinjitet të humbur , më keq akoma , të shitur , tundnin flamuj provokativë , flisnin greqisht , mohonin dheun e atit , qumështin e nënës , fjalën e rritjes , për një grusht euro a një kartë jeshile . Himara është plis i dheut të shqipes , kjo është e vërteta e vjetër , që ka qenë dhe do të mbetet derisa të ketë dritë dielli dhe hije hëne në këtë faqe të Ilirisë së lashtë . Së dyti : Përmeti , djepi i Frashëlinjve u përfshi në një skandal të paparë dhe të padëgjuar . Në mes të ditës , në vendin e shenjtë , në tempullin e respektit , në varrezë , hyjnë e dalin , zhvarrosin dhe manipulojnë eshtra , fshatarë , priftërinj , sekserë , menaxherë ndjellazinj , Mefistofelë të kohëve moderne . Fshatarë që për disa kacidhe mbushnin arkat me eshtrat e farefisit që s’kishin kapur kurrë pushkë me dorë në gjallje të tyre . Shkulen varre diku për tu ngulur diku . Shkulet Shqipëri për tu mbjellë Vorio Epir . Për ironi të fatit ,vetë prifti, bekon sakrilegjin . Varret ndërronin identitet , gjini , kombësi . Vetëm e vetëm që dikush të marrë diku ca euro që kullojnë gjak , vetëm se diku në qoshke e skuta të mykura manastiresh të Malit të Shentë ,që nxijnë si zgërbonja , në shtetin fqinj gjallojnë hijet shoveniste , etjet panhelene .Vorreza , kërkesa të pamotivuara memorialesh . Përse në vijën e lakmuar të Vorio Epirit ?! Ku janë hartat e betejave të Luftës Italo-Greke , emrat e të vrarëve , kuotat gjeografike të varrezave !? Shteti grek i dikurshëm krenohej me ushtrinë e tij dhe fitoren e saj madhështore ndaj fashizmit italian , por a ishte e formatuar dhe e udhëhequr ushtarakisht sipas shkencës dhe teknikave profesionale ajo . Si mundet që varret e heronjve të kërkohen sot aty-këtu si varre dezertorësh aksidentalë ?! A justifikohet lavdia , respekti i shtetit dhe kujdesi i familjarëve për gjakun e të afërmve të tyre !? Nuk është sasia numerike e memorialeve dëshmi kujdesi dhe respekti , por vlera simbolike e aktit .Kërkesat e pajustifikueshme lene shije të keqe , të hidhur , krijojnë ndjesinë e gozhdës së Nastradinit . Këto pyetje duhet t’i shtrojnë për përgjigjie gazetarët dhe historianët grekë , të cilët nuk duhet të biejnë pre e klimave dhe korrenteve nacionaliste . Ky memorial , a është vepër e shtetit fqinj apo e murgjëve të Malit Atos ku yshtet e ndizet etja për Verio Epirin ! Përse , përse pa një ndërgjegjie elementare humane dhe qytetare, kombëtare dhe fetare nga bashkëkombasit tonë ?! Opinioni i bashkëfshatarëve , qëndrimi i të zgjedhurve lokalë , përgjegjësia e intelektualëve dhe e të shkolluarëve të zonës përreth , përse u fashitën dhe heshtën !? A do të mundeshim ne , që në tokat tona të Çamërisë , të shkonim tu pritnim një ferrë , tu ndreqnim një gur , të lyenim me gëlqere gurët e varreve të braktisur për afro një shekull ?! E vërteta nuk ka qenë dhe nuk është asnjëherë njëlloj në dy anët e Pirenejve prandaj të jemi të kujdesshëm . Kali i Trojës mesa duket nuk do të ketë kurrë të kalbur . Së treti : Kryqet që mbillen kodrave të Shkodrës dhe Ksamilit kujtojnë sentencën , ekstremet puqen . Toka është e njerëzve , pa dallime fetare , ideologjike apo politike . Të gjithë jemi dëshmitarë se ç’hoqëm të shkulnim dhe ç’rrënjosnim nga malet , përrenjtë dhe pllajat e Shqipërisë parrullat komuniste . Se ç’humbëm prej ideologjizimit të skajshëm të gjithë e dimë dhe e vuajtëm . Puiritanizmi fetar dhe puritanizimi i vendeve nuk janë e njejta gjë . Përvoja historike shqiptare nuk jep shembuj të tillë . Ndërtuesit e kryqeve , ç’varrmihësit , mbajtësit e flamujve të huaj , përpiluesit e atlaseve , fjalorëve dhe guidave turistike , arkitektët e obeliskëve dhe memorialëve nuk janë alienë e marsianë , por si të gjithë ne , shqiptarë që gëlltisin diku një lugë çorbë dhe vjellin vetveten . Opinioni qytetaro-atdhetarë duhet tu thotë ndal praktikave të tilla . Atdheu fillon në kufijtë e lagjes , në livadhet e fshatit , në varrezën e fisit , në këngët e dasmës . Atdhe , madje një copë vitale e tij , është Eliza , përkrenarja dhe shpata e Skëndërbeut në Vienë , Nënë Tereza , boksieri Krasniqi , Mali i Gramozit , violinisti Papavrami , ” Bukuroshja e Durrësit “, nobelisti Murati , Drini i Bardhë dhe Drini i Zi , piktori Kodra , sopranoja Inva Mula , Kodikët e Beratit , ” Gjenerali i ushtrisë së vdekur ” i Kadaresë ,përkthyer në mëse 40 gjuhë të botës , Kalaja e Rozafatit , Adem Jasharari , Alfabeti i Gjuhës Shqipe , Kaçaniku , etj . Atdhe është gjaku Shqiptar kudo që ndodhet nëpër botë . Askujt dhe kurrëndonjëherë nuk i lejohet të nëpërkëmbë atë ,për më tepër brenda kufijve . Këto mësime na i përmendi vizita e Elizës . Faleminderit , Eliza !