Fan S Noli – Dielli

Fan S. Noli dhe Koshienca

January 6, 2021 by dgreca

6 Janar 1882 , Lindi Fan S. Noli/

Fan S. Noli dhe Koshienca Shqiptare/

Nga Atë Arthur Liolin*/

Fan Noli ishte njeri i të gjitha kohërave. Tërë jetën, talentin dhe aftësinë e tij të pashoqe ai i vuri në shërbim të popullit shqiptar.

Në fe dhe letërsi, qeverisje dhe gazetari, studime skolastike dhe në muzikë, ai u përpoq t’i jepte popullit të vet – aq të vuajtur nën pushtimin shekullor – një bazë të shëndoshë për të rizbuluar identitetin kombëtar pas disa shekujsh shtypjeje dhe asimilimi kultoror. Në këtë drejtim, ai e përqëndroi tërë energjinë e tij intelektuale e shpirtërore me një vullnet të paparë në lëmitë ku ai e pa të domosdoshme, sepse ai e kishte kuptuar mirë thënien biblike: “një popull pa vizion zhduket.”

Çdo pjesë e punës që bëri ai gjatë jetës përbën një përpjekje të vetme për ndërtimin e kombit dhe ngritjen e koshiencës kombëtare. Po përdor fjalën koshiencë, me qëllim për ta dalluar këtë kategori shoqërore nga ksenofobia e ligë që po u kërcënohet shumë shteteve tani kur po kalojmë në shekullin tjetër. Kjo përpjekje e Nolit në bërthamë çonte drejt bashkimit dhe afrimit dhe nuk ndante apo përjashtonte. Le të shohim disa aspekte.

Shqiptarët orthodokse po ballafaqoheshin me pengesa të mëdha në përpjekjen e tyre për të krijuar një kishë kombëtare në gjuhën e tyre, përpjekje kjo plot martirizime e sakrifica. Kështu, në fillim si prift në vitin 1908 dhe pastaj si peshkop, Noli vuri themelin e një kishe autoktone përmes përkthimeve dhe botimit të librave kryesorë të shërbimit fetar dhe duke frymëzuar Shpalljen e Autoqefalisë në vitin 1922. Për këtë, ai u quajt, pas Shen Palit, apostulli i dytë i shqiptarëve. Bash për këtë arsye, mbështetja që ai pati prej popullatës muslimane, katolike, protestane, hebreje si dhe asaj kristiano-orthodokse dhe bile edhe të mosbesimtarëve ishte shprehje e një bashkëpunimi kulturor midis tyre, që më vonë u bë standard për shoqëritë multi kulturore.

Në fillim të këtij shekulli, menjëherë pas shpalljes së Pavarësisë, Shqipëria u gjend pa një arkivë kombëtare. Si një atë i urtë, Noli përktheu në shqip, në mënyre sistematike kryeveprat e autorëve dhe poetëve të mëdhenj botërorë, duke u shtuar atyre veprat e veta orgijinale, të cilat që atëherë vazhdojnë të jenë inspirim i intelektualëve tanë për të menduar, kompozuar, shkruar dhe krijuar në gjuhën e tyre të njësuar. Dimensionet kozmopolite të të menduarit, entusiazmi patriotik, ironia ideologjike dhe rrëfimi i thjeshtë karakterizuan gjuhën e tij, ndërsa me individualitetin e tij të madh dhe respektimin e parimeve në veprat e tij, me forcën tronditëse të luftërave të tij personale, të dyshimeve dhe epifanive u jepte shkrimeve të tij një vërtetësi çliruese: vulen e një njeriu të ndershëm.

Para më pak se një shekulli, vendet e banuara me mija vjet nga shqiptarët ishin ende pjesë te padefinuara të perandorive dhe konfiguracioneve gjeopolitike të huaja. Dihet nga të gjithë se gjysma e popullit shqiptar jeton tani jashtë kufijve të vërtetë të Shqipëris dhe se shumica është e privuar nga të drejtat më elementare humane dhe civile të mbledhjeve dhe të shprehjes së lirë. Meqë Shqipëria qe shndërruar në një korridor për fiset endacake dhe për ushtritë invaduese, banorët e saj shpesh reflektonin divergjenca kulturore. Por, megjithatë, ky popull antik mbeti kompakt dhe në thelb homogjen deri në ditët e sotme.

Si themelues i Federatës Panshqiptare Vatra dhe editor i gazetës “Dielli”, Noli prej viteve 1909 deri 1919 udhëtoë nëpër vende të ndryshme ku banonin shqiptarët dhe ku ata kishin të drejtë organizimi – një gjë që ishte mohuar në vendin e tyre autokton. Shtetet e Bashkuara ishin një nga këto vende që e mirëpriti Nolin. Këtu ai fitoi respektin e Presidentit amerikan Ëodroë Ëilson, më 1918, dhe përfaqësoi Shqipërinë në Gjenevë, më 1920, duke siguruar kështu futjen e saj në Lidhjen e Kombeve. Duke fituar admirimin e shokëve dhe respektin e bashkatdhetarëve të rinj të ndërgjegjshëm, ai shërbeu si anëtar parlamenti, ministër i Punëve të Jashtme dhe Kryeministër: një karrierë diplomatike që do të kishte kërkuar një jetë të tërë për t’u përmbushur.

Një provë tjetër për orientimin, durimin dhe ndërgjegjen e tij qe mërgimi i tij politik, në vitin 1925, kur ai ia kushtoi jetën kishës së tij, studimeve shkencore dhe zgjërimit të veprimtarisë letrare. Muzika shqiptare, që kishte lindur nga temat antike të luajtura me instrumenta antike, ishte ende e lokalizuar dhe e kufizuar në ritualet e fshatrave. Kështu Noli u regjisrua në Neë England Conservatory për të marrë mësime në një fushë krejt tjetër. Duke kompozuar një Rapsodi Shqiptare dhe Uverturën Bizantine, ai u dha shqiptarëve shembullin se atë që kishin bërë të tjerët mund ta bënin edhe ata vetë. Nëse ai mund ta bënte këtë, nuk ishte pse mos ta bënin edhe ata. Ishte ky një mësim për kurrajo. Për këtë ai është njëri nga modelet kryesore për vendin tonë.

Në Shtetet e Bashkuara, ai pat studiuar historinë dhe shkencat politike në Harvard (1909-1912) dhe më vonë në Universitetin e Bostonit, gjithnjë duke u përpjekur për të bartur shpirtin e demokracisë dhe qytetërimit amerikan në tokën e të parëve të tij, duke arritur kulmin e përpjekjeve me reformën agrare që bëri qeveria e tij në vitin 1924. Në këtë kohë Shqipëria ballafaqohej me pengesa të mëdha që nuk lejonin ndryshime, si ekonomia e varfër, mentaliteti feudal, besnikëria ndaj klaneve primitive, numri i vogël i miqve dhe numri i madh i kundërshtarëve grykës. Kjo ishte një nismë e guximshme, që edhe sot na habit për nga trimëria dhe largpamësia. Qeverija dhe përkrahësit e tij pasqyronin më së miri diversitetin krahinor dhe fetar, që nuk ishte gjë e zakonshme në atë kohë dhe dëshmonte për tolerancën dhe zemërgjerësinë e të gjithë udhëheqësve shqiptarë të këtij zgjimi kombëtar të shqiptarëve. Gjatë tërë kohës Nolin, kuptohet për interesate e veta, shumë e shpallnin si të vetin, por kurrë nuk u bë vegël e ndonjërit.

Nuk ka dyshim se kishte edhe kontradita të brendshme në këtë eksperimentim fillestar të lirisë dhe të një qeverisje iluministe. Realiteti politik i kohës, mungesa e një baze të përshtatshme arsimore, pavendosmëria e tij që menjëherë të formonte një bazë kushtetutare, mbështetja e tij vetëm në mjeshtërinë diplomatike dhe presionet e panumërta nga jashtë ishin gabime të trashëguara, që pengonin suksesin e menjëhershëm. Duhej kohë, dhe kohë ai nuk pati.

Sidoqoftë, qeveria e vitit 1924 qe fillimi: një Pranverë e shkurtër por e ndritur që edhe sot frymëzon zemrat dhe mendjet e atyre që aspirojnë një Shqipëri të lirë, demokratike, të lulëzuar dhe të barabartë, me besim të plotë në vetevete, por gjithmonë e gatshme për të bashkëpunuar me fqinjët e ndershëm në rajon, në kontinentin e saj dhe në tërë botën… Një Shqipëri që e respekton vendin stërgjyshor, por mbron edhe parimet universale të drejtësisë…Një Shqipëri e zellshme për të rritur potencialin e saj ekonomik, por dhe e vetëdijshme për grykësinë njerëzore, shfrytëzimin dhe mungesën e përgjegjësisë ekologjike….Një Shqipëri e udhëhequr nga prijës të aftë dhe të besuar, por që në të njëjtën kohë i japin llogari parlamentit dhe elektoratit të tyre…Një Shqipëri që respekton lirinë e besimit dhe diversitetin fetar, por që nuk lejon fanatizmin eksklusiv…Një Shqipëri që përkran talentin dhe ëndërrat e qytetarëve të saj plot vitalitet, por që edhe pranon parametrat e provuara nga koha të ligjit kushtetues dhe të konventave ndërkombëtare.

Por ky synim i vlefshëm ka edhe çmimin e vet. Bashkë me lirinë vjen edhe detyra. Me krenarinë kombëtare duhet të vijë edhe përgjegjësia. Me dëshirën për tokën dhe pasurinë personale duhet të vijë edhe shpirtgjërësia dhe synimi personal duhet të përputhet me mirëqenien e përgjithshme.

Në fund të fundit, këto janë çështje të ndershmërisë dhe të drejtësisë, të mëshirës, të trimërisë dhe të mikpritjes. Të koshiencës. Këto janë çëeshtje të etikës dhe moralit që përbëjnë ndërgjegjen e një kombi dhe popullatës së tij. Të gjitha sistemet jetëgjata demokratike kanë këtë element të domosdoshëm për bazë. Noli e dinte këtë dhe, mu për këtë, u mundua ta kultivonte në të gjitha fushat e lartepërmendura.

Republika e Shqipërisë sot, me udhëheqësinë e saj ekzekutive dhe gjykatën, qytetarët dhe diasporen, klerikët dhe fermerët, minatorët dhe mësuesit, tregtarët dhe mjekët, ushtarakët dhe intelektualët, shumicën dhe pakicën e saj ka detyre para gjeneratave të ardhshme dhe vetvetes të shfrytëzoje shansin për ta mbushur jetën e tyre me liri, siguri dhe nder.

Duhet të jemi të bindur se realiteti demokratik i Shqipërisë sot ende mbetet të përceptohet plotësisht, të absorbohet plotësisht dhe të zbatohet plotësisht. Është gjithashtu e qartë se ky proces filloi vetëm para ca vitesh dhe si i tillë nuk mund të mohohet. Janë të shumtë ata që përjetuan çnjerëzimin dhe manipulimin në mungesë të demokracisë. Pavarësisht nga provat dhe sfidat që duhet të përballojnë koshienca dhe vullneti i këtij vendi, ka shenja shpresëdhënëse se populli shqiptar po përpiqet t’i tejkalojë pengesat e mëdha dhe të sigurojë vendin e tij të merituar në këtë botë.

Qeveria e Noit e vitit 1924 ishte faza e parë dhe do ta ruajë përherë vendin e saj si lajmëtar i idealit demokratik në Shqipëri. Prandaj, Fan Stilian Noli do të përkujtohet jo vetëm për veprimtarinë e tij voluminoze dhe përpjekjet e tij në emër të interesit kombëtar të atdheut. Noli përkujtohet sot sepse ai ndihmoi në hedhjen e themeleve të gjera të një qëllimi kombëtar të bazuar në kultivimin dhe vlerësimin e asaj që vlerësohet nga i gjithë njerëzimi. Duke bërë këtë, ai nderoi veten, popullin e tij dhe Zotin e tj.

“Kumtesë e mbajtur në Tiranë, me rastin e 70-vjetorit të Qeverisë Demokratike të vitit 1924 nga I Përndershimi Atë Arthur Liolin Tiranë, 15 Qershor 1994

*Ribobotohet me rastin e Ditelindjes, 6 Janar 1882

FAN S. NOLI: SI E DUAM QEVERINË DHE QEVERISJEN

April 17, 2018 by dgreca

Duam ti japim popullit liri e jo tirani.Duam ta shtrojmë vendin tonë jo me dru po me Kanun e Drejtësi…/

FAN S. NOLI: SI E DUAM QEVERINË DHE QEVERISJEN(DIELLI)/

…Duam një Qeveri të popullit, prej popullit, për popullin, të përbërë prej njerëzve më të ditur, më patriotë, më të zotërit, e më të nderçmit.

Në të emëruarit e nënpunësit duam të merret parasysh dituria, patriotizma, zotësia e nderit. Nuk duam të përjashtojmë asnjë qytetar i cili ka dituri, zotësi e vullnet të mirë…Duam të lartësojmë racën tonë, jo ta skllavërojmë. Duam të respektohet nderi, liria dhe kryelartësia tradicionale e popullit shqiptar. Duam ti japim popullit liri e jo tirani.Duam ta shtrojmë vendin tonë jo me dru po me Kanun e Drejtësi…

(Pjesë nga fjalimi i Fan S. Nolit në Kopështin e Themistokli Germenjit më 19 gusht 1923, në Korçë.)

6 JANAR 1882-6 JANAR 2018- 136 VJET NGA LINDJA E FAN S NOLIT

January 6, 2018 by dgreca

NOLIADA/
Ese nga Namik Selmani/
6 Janari është ditë e shenjtë për të krishterët. Për shqiptarët një ditë kujtimore se na ka dhënë në jetë një njeri të rrallë një Nol të veçantë ndër më të veçantët e kombit.
Ndoshta ka patur plotësisht të drejtë i madhi Noli kur ka thënë autobiogafinë e tij se lindja e tij më 6 janar e kishte shenjtëruar jetën e veprën e tij të kaluar e të mëvonshme. Nëse do të ishte e vërtetë kjo thënie, të gjithë shqiptarët amerikanë do ia ndërronin emrin e tij dhe do i thonin me atë ndajshtim që i vihet para emrit “Shën Noli”. Po, 83 vitet e jetës së tij që nuk janë më pak e as më shumë për të dhënë portetin e një jetë guximtare, talentin, pasionin, dobinë për vete e për kombin që i përket, pse jo dhe disfatat e betejave të 83 viteve. Kërkoi pa fund shpresat e tij Të duket se në udhëkryqet që kalonte kombi ynë (O, sa shumë udhëkryqe ka patur dhe ka kombi ynë në historinë e tij shekullore!) në vitet ku Noli u bë faktor kombëtar, ai kurrë nuk i humbi shpresat e tij dhe në ato kohë kur E keqja i shfaqej shumë herë me një mijë ngjyra natëndjellëse. Mbase për të na dhënë dhe neve bashkëkombasve të tij të 50 viteve më vonë modelin e një luftëtari pa armë me plumba por na dha dhe moralin më të vyer njerëzor. Mbase ai do të ketë lakuar në një zë të përbashkët me të madhin Branko Merxhanin e kohëve moderne thënien mjaft të saktë e të bukur se “Nëse kombi im i humb shpresat, atëherë do t’i jap të miat”. Arti i rrallë poetik i Nolit e rreshtoi atë në aradhën e parë të historisë së letërsisë sonë, me një poezi tribunale, por jo nga ato poezi që harrohen në minutë, por me poezi që mbeten flamuj në kohëra për mesazhin që përcjellin, për forcën shprehëse, për frazeologjinë që përdor.për gjuhën e tij të drejtpërdrejtë. Është lirika politike që rrallë e kemi parë në autorë të tjerë dhe që bashkë me labin e meçur Ali Asllanin bënë epokën e saj. Nuk e di të vë në peshorën e Kombit tonë Atë kontribut që ka bërë secili prek dritën e gjerdanuar të shekujve për këtë komb, veç dua të them të shkruaj se Fan Noli nuk mund të mbahej mend vetëm për këmbanat e kishës së Shën Gjergjit në Boston ku ai kaloi një pjesë të madhe jetës së tij. Po kur linte pas gjëmimin e butë të këmbanave dhe shkonte në atë hyrje të thjeshtë ku banonte ai niste punë të tjetra të vyera për mbrothësinë e kombit të tij.
…..Kur erdha për herë të parë në Boston në ditët e para të qëndrimit tim, në atë qytet të bukur dhe me kurorë universitetesh që ia jep tradita e madhe sidomos ajo e Harvardit bëra vizitën e parë në Kishën e Shën Gjergjit. Në mënyrë simbolike bëra dhe një fotografi në altarin ku ai ka bërë meshën e tij Në ato ditët një mik imi, Pavlo Lako që sot nuk jeton më, më dha një dhuratë të bukur të rrallë. Ishte një disk ku ishte fjalimi i rrallë i Nolit. E dëgjova disa herë. Një fjalim që vë në mendime secilin politikan apo dhe njeri të thjeshtë që quhet shqiptar. Thjeshtësia e jashtëzakonshme e tij në veshje, në sjellje, në marrëdhëniet me shqiptarët e amerikanët kishte përballë pasurinë e madhe të mendjes së tij, kishte gjuhëshumësinë që ai kishte në çdo hap jete dhe që do të na linte me të thesarët më të mëdhenj të njerëzimit. Nuk e di se kush do ta konkurronte në anglishten e tij të saktë poetike Nolin në përkthimet e tij brilante të veprave të Shekspirit. Brenda studimit të historisë së politikës shqiptare dhe asaj botërore, ai do të hynte në majat gati të paarritshme me studimin për Beethovenin. Për Beethovenin që do të mbahet mend edhe për sfidën që ai i bëri artit të tingujve me mungesën e dëgjimit të tij me shurdhërinë e thënë pak më shqiptarçe. Kur mbaroi studimin për të ai la pas një thënie të mençur që i shërben të gjithë kohërave të jetuara dhe të pajetuara “Pa karakter të fortë të madh, nuk ka as artistë të mëdhenj” Mos vallë edhe Noli do të ishte me këtë punë të jashtëzakonshme pa asnjë motiv fitimi si bëhen sot në shumë raste në Shqipëri e në Botë një lloj siamezi me atë forcë të me atë ambicje njerëzore që ai kishte në çdo hap të jetës në çdo ditë të saj?? Mos vallë po profetizonte edhe ai pasjetën e tij të mençur, të paharruar që të trazon bukurisht shpirtin dhe imagjinatën, të nxit ambicjen dhe dëshirën për t’i shërbyer kombit të tij? Në jetën e pasjetën e tij ai merr dhe sot sa e sa vlerësime për atë që ka bërë për atë që ka shkruar për atë që ka menduar ai për kombin e tij
…Ai preku dete dhe brigje që rrallëkush nga ata që kanë qenë prijatarë të mendimit të kulturës, të politikës së kombit tone, mund ta kenë bërë . Preku brigjet e Mesdheut, të Afrikës, oqeane, dete. I provoi të gjithë kostumet e profesioneve dhe të pasioneve të rralla që ai kishte për të bërë që më vonë ose dhe në gjallje të tij ai të na krijonte një hulli të re që mund ta quajmë pa mëdyshje NOLIADË. Saga e Noliadës ishte dhe mbeti bash si Sagat e Evropës dhe Amerikës që kudo të nxjerrë hiret e saj të muzeve të skulpturave, të tingujve të vetrinave, të mbushura të rrugëve, të tryezave, të universiteteve. Provoi, edhe pse për pak kohë, kostumin e një kryministri që e pa popullin e tij nga ajo që ai donte të bënte për të dhe që nuk mundi ta bënte kaq gjatë, kaq mirë . Ishte koha që edhe Evropa kishte hallet e saj të shumta. Provoi kostumin e diplomatit dhe fjalët e tij në Paris e në Lidhjen e Kombeve në shërbim me kaq hire mençurie në shërbim të shqiptarizmit e aq më shumë edhe të anglishtfolësve e anglishtshkruesve që e panë dhe e shohin edhe sot e kësaj dite si modelin të një ligjërimi mrekullor që panë se Noli ishte përkthyesi më i mirë në botë për përkthimin e veprave të Shekspirit në gjuhët e huaja. Provoi e veshi edhe këpucët e baltosura të fshatarit dhe me simbolin e “opingës” do të bënte sa e sa shkrime dhe do të jepte zgjidhjet e tij politike. për këtë shtresë sociale të popullit tonë. Me këtë psikolgji ai e deshi po kaq shumë dhe farën e bimës, flladin e pranverës dhe do i përulej me nderim brazdës së tokës dimrave, pranverave. Atje në tavolinën e tij të punës ai vuri pranë njëri-tjetrit Shekspirin dhe Ibanjezin. Vuri Don Kishotin dhe Hamletin. Vuri mjaltimin e poezisë së Khajamit dhe filozofinë e të gjithë kohërave. Se për të gjitha kishte dhe ka nevojë kombi ynë dhe cdo komb që do mbrothësinë. Ani pse në kohën që ai ngjiste maja përkthimi shqiptarët ishin shumica analfabetë. Ani pse Aleksandër Moisiu i madh do të rizgjonte Hamletin në skenat zvicerane, ruse gjermane, amerikane..e nuk do t’i jepte magjisë së skenës shqiptare. Madje në kohët e tij ai donte të mësonte hebraishten. Për këtë dikur ai shkruan: “Katër vitet e fundit po mësoj hebraishten me qëllim që të përkthej Dhjatën e Vjetër nga origjinali dhe për këtë po punoj tani..” Dhe të mos harrojmë se ishte viti 1964 vetëm një vit para vdekjes. Për këtë i madhi Dritëro Agolli shkruan më vonë: “Fan Noli e bëri Don Kishotin të ëndërrojë shqip. E bëri Otellon të zemërohet shqip. Hamletin të pikëllohet shqip. Ai e bëri Omer Khajamin të tallet e të qeshë shqip. Me këtë ai tregoi se gjuha shqipe është nga gjuhët që mund të japë gjithë nuancat e fjalëve e tingujve e gjithë shkallët e mendimit njerëzor.”
Duke takaur e lexuar bashkohësit e tij mësojmë se ai kishte në jetë dy kostume. Me atë më të mirin u varros. O thjeshtësi që sot nuk do ta besonin kurrë politikanët tanë të sotëm!
Në të gjithë vitet e jetës së tij ai do të kishte brenda vetes statusin e emigrantit politik e ekonomik. Në të gjithë botën me shumë gjuhë e me shumë kufinj gjeografikë, emigrantët kanë një status të përbashkët me të gjithë sfidat që ata kalojnë. Dhe e provoi bukur mirë bukën e mërgimit në Athinë, në Egjipt, në Evropë në Amerikë e kudo ai ishte dhe mbeti “gur i shkulur”. Jetoi me hallet e problemet që ka çdo emigrant në botë. Kjo i dha një “pasaportë” humanizmi kur fliste për shqiptarët e Amerikës që ishin emigrantë që punonin aq shumë që e donin aq shumë atdheun e tyre. I erdhi shumë mirë edhe kostumi i klerikut të fesë ortodokse shqiptare në Amerikë. Ai kostum që e bënte atë më shqiptar se shqiptarët. E sërish duke ndjekur këto vite nga vetë imzot At Artur Liolin mësuam se ai jetonte në kushte shumë të thjeshta dhe ishte shembull edhe për të tjerët. Dukej se buzëqeshja e tij e ngrohtë rrezatonte në të gjithë cepat e kishës së Shën Gjergjit. E vetëm pak vite ai jetoi fizikisht në Shqipëri e kjo nuk e pengoi atë që të njihte mentalitetin shqiptar zakonet, traditat, gjuhën, kulturën, fenë. Të mos harrojmë se pikërisht në vitin 1924 në Beratin e bukur që mund të quhet edhe “Qyteti i Tolerancës Fetare” do të ishte prijatar i Kishës Autoqefale shqiptare gjë që do ta mbante të ndezur edhe në Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Hyri në Betejën e Shkronjës së Përkthimit si luftëtari më i fortë dhe si fitimtari më i devotshëm. Në një betejë nga më të bukrat e më afatgjata që ka patur e do të ketë njerëzimi dhe që kërkon. Ngado që shkoi e në çdo prag që hapi e në çdo tribunë ku hipi ai kujtonte Ibrik Tepen e tij që kishte kaq pak shtëpi, por dhe kaq shumë shqiptarizëm. Më vonë në brigjet e Atlantikut në Boston e pikërisht në lokalin me famë shqiptarie të mikut të tij Antoni Athanas ai meditonte për një jetë të re, për jetën që kishte kaluar. E në atë restorant që e kishin vizituar president e gjeneralë, milionerë e njerëz të kulturës së mbarë Amerikës që quhej “ Pier Fori” kishte përherë në çdo ditë të vitit një tavolinë të rezervuar për mikun e nderit Fan Noli ku ai pinte kafenë dhe takonte bashëatdhetarët e tij nga e gjithë Amerika. Aso kohe e ishte thënë prej kohësh atë dyvargësh mençuror që bashkonte shpirtërisht dy kombet tona
Mbahu nëno, mos ki frikë.
Se ke djemtë në Amerikë
Ishte përfundimi më i madh që do të bënte me kaq thjeshtë si dhe largpamësi një intelektual të së parë për marrdhëniet shqiptaro-amerikane të asaj kohe e të kohëve që do të vinin.
Noli na la pas një NOLIADË. Një frymë më të ngrohtë që nuk ta japin as zjarret më të fuqishëm të globit, na dha mesazhin e emancipimit social të përkthimit
Noli na la pas një Maratonomak të ri. Shumë më të fortë se ai i lashtësisë Jo një maratonomak si ai i një piste vrapimi që ka një cak ku e nis dhe ku e mbaron udhëtimin e tij vrapues, po një maratonomak që ka kudo pista të hapura me ambicje të madhe me synime të qarta se ku do nisesh dhe se ku do të arrish. Sa bukur të kishim sa më shumë maratonomakë si Noli që na mungojnë e na mësojnë se jeta është sfidë është luftë është përpjekje aq më shumë jeta e një kombi si yni që e ka patur sakfificën pjesë të jetës së tij, të historisë së tij .. gjer sa të vdes Në vitin 1908 ai i dërgonte një letër mikut të tij Thanas Tashkos një letër ku i shkruante për një dëshirë, për një amanet të çuditshëm që rrallë mund ta dëgjosh diku
Dhe do të luftoj.. gjer sa të vdes
Shpërblimi më i mjaftë do të jetë
Një këngë prej labësh dhe
labëreshash kur të vdes”
Përtej këtij amaneti që ai e kishte bërë më 1908 do ta dëgjonim dhe lexonim një mesazh po kaq të fortë mençuror “të rrojmë me dobi e të vdesim me dobi:” Varri i tij atje në varrezat e Fores Hillit është varri më i thjeshtë nga të gjithë politikanët e kohërave të kombit tonë . Edhe para se të mbyllte sytë e, pikërisht në lutjet e vitit 1960 ai do të shkruante të tjera fjalë monumetale për miqësinë dhe për kontributin e Amerikës në demokracinë e Shqipërisë ‘ Amerika është nëna jonë kombëtare . Ajo na ka dhënë mënyrën amerikane të jetesës, demokracinë dhe barazinë . Zoti e bekoftë Amerikën!”: Është pak të thuash se jemi krenarë me të dhe për të. Për të nuk ka nevojë që të vrapojmë për ta kujtuar, për t’u frymëzuar. çdo ditë e jetës sonë ka nevojë për t’u parë në pasqyrën e Noliadës. Për atë që kemi dhe për atë që duhet të bëjmë. Nuk është nevoja që të shkojmë shpesh në vende të ndryshme të largëta e të afërta për të marrë modele. E kur të gjithë këto modele krijojnë një hulli të re që rrezaton në kohëra atëherë të gjithë duhet të skuqemi në fytyrën e mbushur me dritë ëndrre se nuk ecim në gjurmët e tyre.
Fan Nolin na la pas vetes një VATËR. Një vatër ku në vite e shekuj do të mblidhen shqiptarët e Amerikës, të të gjithë krahinave të kombit shqiptar dhe në gjurmët më të lavdishme të të parëve do ruajnë dinjitetin e kombit.
E përtej tërë kësaj sage moderne dhe aq të vyer na duhet që të mbyllim këtë rrëfenjë eseistike me një rrëfim, monolog, quajeni si të doni, që duket se rrjedh edhe më të vrullshme, me fjalë më të mencura, tronditë se, e më farfuritëse se vetë Nili, në brigjet e të cilit ai shkruante këto radhë. Ne që jemi mësuar ta shohim atë në tribuna mentarie, politike, poetike, kishtare, diplomatike, duket se shohim në të romantikun e përjetshëm. Do të kalonin dhe 62 vjet jetë pas këtij rrëfimi. Do të kalonin 115 vjet deri në ditët tona, po ai të godet me mesazhin dhe dridhjen e zemrës noliane. Shohim një NOL-NIL të përjteshëm “ Gjithë këto mendime në trurin tim dhe asnjë në letër. Flë, po flë shpirti im i plogët si Nili, që u mbyll brenda në shkretëtirë .. Ti, o Perëndi shkolite Nilin tim nga shkretëtira dhe hidhe brënda në oqean, lëshoji të gjithë erërat. Bëje, o Perëndi shpirtin tim të këndojë e të kridhet në melodinë e detit të egërsuar. Të mbytem në shtrëngatë dashurie..”
Dhe vetë Noliada është një Kryedashuri më vete.

FAN S.NOLI PER FAIK KONICEN

January 3, 2017 by dgreca

* Të gjithë autorët shqiptarë që vijnë pas Konicës janë nxënësit e tij, duke përfshirë dhe shkruesin e këtyre radhëve./

… E kam takuar Konicën për herë të parë më 1909. Ishte diçka që nuk kam për ta harruar kurrë. Më kishte shkruar nga Londra se do të vinte në Boston i veshur me kostum shqiptar. Ideja ishte që të dilte fotografia e tij në gazetë dhe të shfrytëzohej rasti për të propaganduar çështjen kombëtare shqiptare, e cila ka qenë pasioni i gjithë jetës së tij. Unë mbeta i shtangur. Si prift ortodoks i modës së vjetër, në atë kohë unë vetë mbaja një mjekër të gjatë të zezë, për të cilën më duhet të pranoj se nuk u pëlqente djemve të Bostonit. E merrja me mend se sa do të dëfreheshin ata djem po të më shihnin duke ecur me një burrë të veshur me fustanellën shqiptare. Ndonëse nuk kisha parë kurrë ndonjë fustanellë greke, një lloj fundi i balerinave. Unë isha i shkurtër e i bëshëm, Konica ishte i gjatë e i thatë, kështu që të dy do të dukeshim si Don Kishoti me Sanço Pançën të arratisur nga ndonjë cirk. Sa u habita këtë herë kur pashë se djemtë e Bostonit e harruan gjithçka lidhur me mjekrën time dhe thjesht zunë të shihnin Konicën me adhurim. Atëherë e kuptova se fustanella shqiptare nuk ishte fustanellë qesharake greke, por diçka që i ngjante kiltit të skocezëve dhe se i përshtatej shumë një burri të pashëm si Konica.

Meqë ra fjala, lexuesi mund ta gjejë në librin e Konicës ndryshimin ndërmjet kostumit grek dhe veshjes shqiptare: është e vërtetë se grekët e kanë përshtatur nga shqiptarët, por ata u përpoqën ta stërhollojnë sa që e bënë një veshje grash me aq sa mundën.

Veshja e Konicës nuk ishte e vetmja gjë që më habiti. Thjest mbeta pa mend, kur ai nisi të më “mësonte” për çdo gjë në botë. Ishte njeri me kulturë të lartë. Gijom Apoliner, një shkrimtar dhe mik i tij, e ka quajtur “enciklopedi shëtitëse” që e fliste frëngjishten si një francez. Një shkrimtar tjetër, Zhyl lë Metrë, ka shkruar për të: “Ky i huaj që e shkruan kaq mirë gjuhën tonë”.

Si studiues i pasionuar i muzikës, Konica e adhuronte shumë Vagnerin. Një nga gjërat e para që bëri ai pasi u takuam, ishte të më tregonte për Vagnerin dhe operat e tij. Me këshillën e tij e pashë përherë të parë Parisfalin, kur u dha më 1910 në Boston. Në varrimin e tij, tridhjetë vjet më vonë, duke e ditur se sa shumë e donte Vagnerin, iu luta organistit të luante muzikën e Vagnerit nga kreu deri në fund.

Ka disa fakte që mungojnë në librin e papërfunduar të Konicës, fakte për Shqipërinë, që i kam mësuar prej tij. Për shembull, Konica flet për krenarinë e malësorëve shqiptarë. Zonja Durham e pranon këtë në librin e saj “Brenga e Ballkanit”. Kur përshkruan shpërndarjen e ndihmave në Maqedoni gjatë dhjetëvjeçarit të parë të shekullit të njëzetë, ajo na tregon se si gratë fshatare e rrethonin ditë e natë, duke i kërkuar ushqime dhe rroba. Ata vendoseshin rrotull shtëpisë ku banonte ajo dhe nuk largosheshin derisa të merrnin diçka. Edhe kur u shpjegoi se nuk kishte më asgjë për t’u dhënë, ato nuk shkuleshin. Kur zonja Durham vajti në Shqipëri, priste që t’i ndodhte njësoj. Për habinë e saj, askush nuk iu afrua për t’i kërkuar ndihmë.

Konica përmend edhe faktin se zonja Durham ka qenë një adhuruese e madhe e amvisës shqiptare. Ajo mendonte se vetëm amvisa holandeze mund të krahasohej me të për pastërtinë. Zonja Durham kishte të drejtë. Mjafton të shkosh për vizitë në shtëpitë e shqiptarëve në Shtetet e Bashkuara dhe mund ta shohësh dallimin ndërmjet amvisës shqiptare dhe shumë prej fqinjëve të saj që nuk janë shqiptare.

Një gjë që e ka lënë jashtë Konica është fakti që fqinjët ballkanas e italianë kanë shpifur se shqiptarët janë të egër e të pamëshirshëm. Zonja Durham na thotë se kjo nuk është e vërtetë. Ajo kishte parë fshatarët siçilianë se si i rrihnin pa mëshirë kuajt dhe gomerët, por kurrë nuk kishte qenë dëshmitare se si një shqiptar rrihte një kafshë. Unë e kam vënë re edhe vetë kur kam udhëtuar me kalë në Shqipëri. Sa herë vinim te ndonjë copë rrugë e vështirë, ishim të detyruar të zbrisnim dhe kafsharët gjithnjë përdornin fjalët përkdhelëse për t’u dhënë zemër kafshëve, si për shembull: “Hajde, vëlla. Ec, or bir; Nuk është dhe kaq e vështirë. Do ta kalojmë”.

Një shpifje tjetër e përhapur nga fqinjët tanë, është se shqiptarët qenkan njerëz që nuk u shtrohen ligjeve. E vërteta është krejt e kundërt. Ata u shumë më tepër se gjithë fqinjët e tyre. Statistikat e rajoneve të policisë në qytetet amerikane ku ka shqiptarë, dëshmojnë qartë se ata janë nga grupet më të mira ndër të gjithë të ardhurit e huaj. Përvoja ime e gjatë më ka vërtetuar se shqiptarët u binden ligjeve në shqipëri po ashtu siç u binden në Shtetet e Bashkuara. E keqja është se, kur fqinjët e Shqipërisë përpiqen të shkelin tërësinë e saj tokësore, atëherë shqiptarët “e paligj” ngrenë krye.

Kur përshkruan pamjet e bukura të Shqipërisë, Konica përmend shumë turistë të huaj që e kanë admiruar këte vend. Një emër, që megjithatë mungon, është ai i prozatorit, dramaturgut dhe kritikut muzikor francez, Roman Rolanit, i cili në njërin nga librat e vet flet për “kodrat e bukura të valëzuara të Shqipërisë”. Unë për vete i kam soditur nga maja e malit Tomor dhe nga kështjella e Krujës, kryeqyhteti i vjetër i Skënderbeut. Nuk kam parë gjithë jetën time gjë më të bukur.

Mjaft shtesa mund t’i bëhen kapitullit të Konicës për vetitë luftarake të shqiptarëve. Për shembull, kalorësit shqiptarë u bënë proverbialë në gjithë Europën pas vdekjes së Skënderbeut. Gjithë mbretërit dhe sundimtarët e Italisë, Francës, Britanisë së Madhe kanë marrë kalorës të lehtë shqiptarë për ushtritë e tyre. Konica më ka thënë një herë se në shekullin e shtatëmbëdhjetë, kur francezët kërkonin të lavdëronin një kalorës, shpreheshin: “E nget kalin si një shqiptar”.

Kemi disa dokumente italiane, që flasin për kalorësinë shqiptare dhe që na shpjegojnë se si Skënderbeu e shpëtoi mbretin Ferdinand të Napolit me kalorësinë e vet të lehtë. Sipas dëshmisë së historianëve bashkëkohës, Ferdinandi e kishte humbur davanë kur e braktisën banorët feudalë dhe u bashkuan me Rene Anzhuanë, që ishte rivali i tij francez dhe që pretendonte fronin e Napolit.

Dihet mirë se ushtritë mercenare të Rilindjes asnjëherë nuk bënë ndonjë betejë të vërtetë. Ata kujdeseshin jo për lavdinë ushtarake, por për pagat. Zakonisht krijohej një komitet i përbashkët i të dy ushtrive rivale dhe vendoste kush do të shpërblehej me fitoren. Për shembull, kur njëra nga ushtritë kundërshtare kishte epërsi të padyshimtë si numër, asaj i jepej fitorja pa e zgjatur shumë. Kur ushtritë ishin të barabarta nga numuri dhe komiteti nuk mund të merrte vesh se cila palë mund të fitonte, atëherë kurdisej një betejë e shtirë, në të cilën nuk dëmtohej ose nuk vritej askush, me përjashtim të ndonjë aksidenti. Por kjo manovër shërbente për të ndihmuar komitetin e përbashkët që të merrte një vendim.

Diçka e ngjashme ndodhi kur skënderbu zbriti në Itali me kalorësinë e vet të lehtë. Komandanti i ushtrisë kundërshtare konti Piçinino dhe Skënderbeu rregulluan një betejë të tillë të shtirë për të parë se cila nga të dy ushtritë do të kishte më shumë shanse për të marrë fitoren. Dy reparte të zgjedhura nga ushtria shqiptare dhe italiane bënë një paraqitje të kalorësisë dhe të aftësisë luftarake. Shqiptarët e fituan ndeshjen dhe kështu u mbyll gjithë kjo histori. Italianët asnjëherë më nuk e kundërshtuan epërsinë e kalorësisë shqiptare. Natyrisht, me turret ishte një pun krejt tjetër. Atëherë Skënderbeut i duhej të bënte beteja reale dhe të arrinte fitore reale. Turqve nuk u bënte përshtypje asnjë paradë.

Skënderbeu ka qenë, padyshim, një gjeneral i madh dhe ai meriton nderime të mëdha për kryqëzatën e tij heroike kundër turqve. Por ne nuk duhet të harrojmë se edhe ushtarët e tij meritojnë pjesën e tyre të nderit. Kryengritja shqiptare e viteve 1910 – 1912 kundër turqve tregoi se luftëtarët e çetave shqiptare ende e ruanin trimërinë dhe forcën e gjallë që kishin dëshmuar në kohët e vjetra në Skënderbeun. Vetëm për vetëm ata i mundën turqit, marshuan në Selanik dhe e detyruan qeverinë turke t’u jepte autonominë. Pas disa muajsh iu desh gjithë kombeve të Ballkanit që të bashkoheshin për t’i mundur po ata turq. Më 1920 atje u përsërit po ajo histori e përjetshme. Shqipërinë e kërcënonte copëtimi. Italia kishte pushtuar Vlorën dhe prapatokën e saj deri në Gjirokastër. Fqinjët e tjerë kërkonin copat e tyre sipas traktatit të fshehtë të vitit 1915. Vetëm një zë u ngrit për të kundërshtuar, ai i president Wilson. Por ai mjaftoi për të ngritur kombin. Malësorët shqiptarë të bregdetit jugor qenë të parët që u ngritën, pastaj i ndoqën edhe të tjerët. Brenda pak muajve italianët u hodhën në det dhe u detyruan ta linin Vlorën dhe rrethin e saj. Rreth njëzetë vjet më vonë, më 1940 grekët, pothuaj shtatë herë më të shumtë si numër sesa shqiptarët, nuk mundën ta përsëritnin këte marifet, ndonëse kishin mbështetjen e flotës angleze dhe të forcave ajrore angleze, që i penguan italianët të sillnin përforcime.

Tani disa fjalë për vendin e Konicës në historinë e Shqipërisë së sotme. Si mysliman dhe si përkrahës i një familjeje të vjetër aristokratësh nga Shqipëria e jugut, Konica kishte të gjitha mundësite që të fitonte poste të larta në Perandorinë Turke, ku Shqipëria bënte pjesë, që pas vdekjes së Skënderbeut. Në të vërtetë, shumë shqiptarë të tjerë gjatë shekujve ishin ngjitur në postet më të larta të Perandorisë Turke. Për shembull, kur Konica ishte i ri, Vezir i madh ose kryeministri i Perandorisë Turke ishte Ferid Pasha, një shqiptar nga Vlora.

Por kjo karrierë nuk e tërhiqte Konicën. Ai mendonte se misioni i tij ishte të luftonte për pavarësinë e Shqipërisë. Nga viti 1897 deri më 1912, dy nga pionierët më të shquar të pavarësisë së Shqipërisë kanë qenë Konica dhe Shahin Kolonja, botuesit e dy revistave shqiptare, që dolën jashtë: “Albania” dhe “Drita” përkatësisht.

Gjatë sundimit turk shqiptarët kishin harruar gjithçka për lavdinë e tyre të kaluar nën Skënderbeun. Konica ka qenë njeriu që e rizbuloi dhe e popullarizoi Skënderbeun e flamurin e tij, shqipen e zezë dy krenare në një fushë të kuqe. Ky flamur u bë simbol i pavarësisë kombëtare dhe më në fund u ngrit në Vlorë më 1912 nga Ismail Qemali kur Shqipëria u shpall shtet i pavarur.

Konica është quajtur si krijuesi i prozës moderne shqipe. Kur unë vendosa të bashkohesha me kryqëzatën për pavarësinë e Shqipërisë, e para gjë që më bëri përshtypje ishte mungesa e plotë e veprave letrare shqipe me vlera artistike. Por kur vajta në Egjipt më 1903, një atdhetar shqiptar, Spiro Dineja, më dha vëllimet e revistës “Albania” nga viti 1897 deri më 1903. I lexova të gjitha nga faqja e parë deri tek e fundit dhe atëherë e mësova se në shkrimet e Konicës ne e kishim atë që na duhej: letërsinë e mirë shqipe. Për më tepër, Konica zbuloi dhe popullarizoi shqiptarë të veprimtarisë letrare si Kristofordhi, Mitkoja, Fishta dhe Zako Çajupi. Me këshillën dhe udhëzimet e tij unë përktheva disa vepra nga Shekspiri, Ibseni, Edgar Alan Poeja dhe Don Kishotin e Servantesit. Të gjithë autorët shqiptarë që vijnë pas Konicës janë nxënësit e tij, duke përfshirë dhe shkruesin e këtyre radhëve.

Një akademik Fan Nolist, kandidat për Rektor në Universitëtin publik “Fan S. Noli”

April 14, 2016 by dgreca

*Universiteti “Fan S.Noli”, qendër e madhe mësimore, shkencore dhe kulturore në Shqipërinë juglindore/

*Intervistë me kandidatin për Rektor të Universitetit Publik “Fan S.Noli”, Korcë Prof. Dr. ALI JASHARI/

Pyetje: Zoti Profesor, ju tashmë jeni një akademik i afirmuar jo vetëm në universitetin “Fan Noli”, por dhe më gjerë. Cila ishte arësyeja që ju po kandidoni si drejtues i këtij Universiteti të rëndësishëm për zonën Juglindore të vendit?

Përgjigje: Së pari përshëndes të gjithë kolegët dhe studentët e Universitetit “Fan Noli”, të cilët me përkushtim e profesionalizëm kanë mbajtur gjallë edukimin dhe arësimimin e qindra studentëve në fusha të ndryshme, me të cilët kam ndarë punën dhe angazhimin tim si mësimdhënës, koleg, vendimarrës, në ditë të mira e të vështira në Universitetin “Fan S.Noli”. Më vjen mirë që këtë moment ta ndaj me gazetën tuaj, të cilën për hir të së vërtetës e ndjek herë pas herë, sidomos të shtunave dhe të djelave. Arësyeja kryesore që më shtyu drejt këtij vendimi lidhet në radhë të parë, me arritjet e shënuara nga Universiteti ynë, falë punës dhe përkushtimit të stafit akademik, të organeve dhe autoriteteve drejtuese, që nga rektori deri te përgjegjësit e departamenteve, ku dhe unë kam dhënë ndihmesën time modeste, në detyrën e Zëvendësrektorit të universitetit dhe të Dekanit të Fakultetit të Edukimit dhe Filologjisë, si anëtar i senatit akademik dhe kryetar i këshillit të profesorëve apo në detyra të tjera. Tashmë Universiteti “Fan S.Noli” i Korçës, ka krijuar profilin e tij të plotë si një institucion me emër dhe me integritet të plotë, me një infrastrukturë bashkëkohore, me një staf të dyfishuar në numër dhe me kualifikimet e duhura e gjithnjë në rritje, me programe studimi të konsoliduara me synimin drejt programeve të reja për t’u paraprirë kërkesave të tregut të punës dhe zhvillimit të rajonit të Korçës, me veprimtari shkencore mbarë dhe ndërkombëtare, që e kanë hapur dhe e kanë lidhur institucionin tonë me shumë universitete të tjera, me projekte të frytshme në dobi të përngritjes shkencore të shumë prej pedagogëve dhe studentëve, me një numër të mjaftueshëm studentësh, që po shkon drejt prurjeve cilësore, me mjedise mësimore e çlodhëse, që do të shtohen edhe më shumë, me investime të nevojshme, që do të rriten në të ardhmen etj. Në vijim të intervistës po e zgjeroj pak pyetjen tuaj: pse vendosa që të kandidoj për detyrën e rektorit të universitetit dhe nuk bëra zgjidhje të tjera të mundshme? Kjo është pyetja më e natyrshme që duhet t’ia bëjë vetes secili që kandidon për këtë detyrë, apo edhe për detyra të tjera të rëndësishme, në të cilat individi ka rolin e vet të pamohueshëm dhe mund të bëjë që institucioni që do të drejtojë ose të ecë përpara, ose të krijojë një status quo, ose të marrë teposhtën, duke sjellë edhe dëme shumë të mëdha që mund të mos ndreqen për vite të tëra. Me fjalë të tjera, drejtuesi që kërkon të jetë i tillë, duhet të dalë mbi veten për të realizuar një mision të lartë, duke sjellë ndryshime të rëndësishme në të mirë të të gjithë njerëzve që i kanë besuar, për komunitetin përreth universitetit, për prindërit, studentët, për Korçën dhe rajonin e saj, por edhe më gjerë. Unë kam besim se mund ta marr përsipër këtë detyrë, duke besuar që, së bashku, si një familje e madhe, pedagogë, studentë e punonjës ndihmësmësimorë, do të krijojmë një mjedis pune të ngrohtë dhe frymëzues, ku secili ka rolin e vet të çmuar, duke punuar së bashku dhe me përkushtim për të përballuar sfidat aktuale që kemi për zbatimin e reformës së arsimit të lartë dhe akreditimin institucional, në mënyrë që Universiteti i Korçës të radhitet me dinjitet e besueshmëri përkrah dhe në ballë të institucioneve më të mira të arsimit të lartë brenda dhe jashtë vendit. Theksoj se të gjitha këto dhe arsye të tjera, unë i kam paraqitur para stafit akademik dhe studentëve në Projektprogramin e Zhvillimit të Universitetit të Korçës për katër vitet e ardhshëm, duke i kërkuar atyre dhe mbështetjen tuaj të hapur dhe të sinqertë.

Pyetje:-Ju folët për përmirësim të programeve të deritanishme, cfarë propozoni konkretisht?

Përgjigje: -Aktualisht Universiteti “FAN S.Noli”, {UK. FS.N.}, ka 6500 studentë, nga 3200 që kishte në vitin 2008, një rritje e pazakontë kjo referuar kushteve dhe mundësive, ndërkohë që është rritur dhe numuri i pedagogëve të cilët duhen kualifikuar me programe të studimit “Bahcelor”, “Master profesional”, “Master Shkencor” dhe “Doktoraturë”. Referuar misionit që ka universiteti, si institucion i arsimit të lartë dhe sipas ligjit të ri të arsimit të lartë ne, në përgjithësi, i plotësojmë të gjitha kriteret për të ruajtur një status të tillë. Por, ndërkaq duhen realizuar disa përbërës të tjerë: së pari, cikli i tretë i studimeve. Ne kemi vetëm një program të tillë në Fakultetin e Bujqësisë për “Hortikulturë të qëndrueshme”, i cili duhet vënë në baza më të shëndosha organizative për të rritur cilësinë, së dyti, brenda dy vjetëve ne duhet të plotësojmë kushtet për të ngritur këshillin e profesorëve të universitetit, së paku me 18 profesorë. Aktualisht ne kemi 5 profesorë dhe 34 profesorë të asociuar, shumica e të cilëve mund të aspirojnë për marrjen e titullit “profesor”, sipas përcaktimeve të ligjit të ri të arsimit të lartë, ndaj dhe objektivi ynë është që brenda 2 vjetëve ne të arrijmë ngritjen e këshillit të profesorëve të universitetit, së treti, ne duhet të hapim të paktën dhe tre programe të reja të ciklit të tretë, studime të doktoraturës (Fakulteti Ekonomik, Fakulteti i Edukimit dhe Filologjisë dhe Fakulteti i Shkencave Natyrore dhe Humane). Pra, konsolidimi dhe rritja cilësore e programeve ekzistuese të studimit, ristrukturimi i tyre sipas ligjit të arsimit të lartë dhe lehtësimi i transferimit të studimeve për studentët do të jetë një objektiv i rëndësishëm për vitin e ardhshëm akademik. Gjithashtu hapja e programeve të reja në bazë të kërkesave të tregut të punës, sidomos programe studimi 2-vjeçare me karakter profesional, mbi bazën e arsimit të mesëm që përgatitin specialistë për drejtime të caktuara, si specialistë veterinarie, specialistë të pyjeve, edukatore për foshnjërinë dhe fëmijërinë e hershme, specialistë për hoteleri-turizëm, specialistë për marketing-tregti etj. (sipas propozimeve që do të bëhen nga departamentet e fakulteteve). Këto programe studimi janë përparësi e strategjisë kombëtare për arsimin e lartë.

Pyetje: Sot, jo vetëm në Universitetet Botërore por dhe në vendin tonë shtrohet domosdoshmëria e punës kërkimore-shkencore, inovacionit dhe botimeve cilësore për këto veprimtari, cfarë mendoni ju se mund të realizohet në UK.FS.N.

Përgjigje: Mendoj se në të ardhmen organet dhe autoritetet drejtuese të Universitetit tonë do të përkrahin përgatitjen dhe botimin e teksteve universitarë nga pedagogët tanë, përkthime tekstesh bashkëkohorë etj. Për të realizuar këtë proces do të ngremë Entin Botues të Universitetit, si një institucion me statusin e një shtëpie botuese, ku tekstet universitarë do të subvensionohen nga të ardhurat sipas fakulteteve, në mënyrë që ato t’u jepen studentëve me çmime të reduktuara.

Gjithashtu universiteti do të marrë përsipër botimin e monografive të pedagogëve (sikurse është bërë në Fakultetin e Edukimit dhe Filologjisë ku janë në proces botimi 24 monografi) dhe libra të tjerë të tyre me karakter shkencor. Ndërkohë do të bëhet ristrukturimi i Buletinit Shkencor të Universitetit, duke nxjerrë 4 seri sipas fakulteteve (një herë në vit, sikurse dhe ka ndodhur nga Fakulteti Ekonomik dhe Fakulteti i Edukimit) dhe do të përmirësohet cilësia e botimeve. Mirë do jetë që cdo fakultet të organizojë të paktën një herë në vit, një konferencë me prurjet më të fundit të pedagogëve të çdo fakulteti (të cilat mund të jenë lënda për botimin e revistës së fakultetit). Për këtë do përkrahet dhe mbështetet financiarisht pjesëmarrja e pedagogëve në veprimtari shkencore kombëtare dhe ndërkombëtare, aplikimi për projekte në shkallë fakulteti dhe universiteti, si dhe në projekte ndërkombëtare, ristrukturimi i njësisë që merret me projektet duke përfshirë edhe pedagogë të tjerë në çdo fakultet. Theksoj se, të gjithë pedagogët që do të marrin pjesë në projekte, veprimtari shkencore, kualifikuese, botuese etj. për shërbime me palë të tjera, do të motivohen financiarisht në bazë të Ligjit për Arsimin e Lartë dhe akteve të tjera nënligjore. Krahas këtyre do të rinovojmë laboratorët shkencorë, sallat e informatikës dhe gjuhës angleze, për të cilat do afrojmë donatorë. Për ta zgjeruar këtë veprimtari ne do bashkëpunojmë dhe me universitete evropiane dhe në SHBA.

Pyetje:-kuptohet që bazë për realizimin e synimeve tuaja është niveli i akreditimit të stafit pedagogjik dhe zbatimi i kërkesave të procesit të Bolonjës, cfarë mendoni për këtë?

Përgjigje:-Aktualisht në Fakultetin e Edukimit dhe Filologjisë, Fakultetin Ekonomik, të shkencave të Natyrës dhe Humane dhe Fakultetin e Bujqësisë ka respektivisht 153 pedagogë efektivë dhe me kontratë me kohë të plotë, nga të cilët 5 profesorë, 34 profesorë të asociuar; 45 doktorë shkencash, 6 docentë dhe 69 “Master i shkencave”, pa përmendur numrin e pedagogëve të ftuar. Por, përballimi i detyrave dhe i sfidave që përmendëm më sipër kërkon që të rritet ndjeshëm numri i pedagogëve të kualifikuar. Ne do krijojmë lehtësira për stafin mësimdhënës dhe kualifikimin e tyre, konkretisht, brenda dy vjetëve do të synohet që të plotësohet objektivi për të ngritur këshillin e profesorëve, sipas Ligjit të ri të arsimit të lartë, të gjithë pedagogëve me kualifikimin “master i shkencave”, të paregjistruar në doktoraturë, do t’u krijohen mundësitë për t’u regjistruar dhe për ta mbrojtur në kohën e duhur, pedagogët do të kenë mjedise më të mira për punë dhe kërkim shkencor, ndërkohë, të gjitha shpenzimet për mbrojtjen e doktoraturave (printime, lidhje etj.) do të përballohen nga buxheti i Universitetit.

Pyetje: Me sa shohim, programi juaj është tepër ambicioz dhe nqs realizohet Universiteti “Fan S. Noli” do jetë ndër më të kërkuarit, po për cilësinë e mësimdhënies cfarë mendoni?

Përgjigje:-Kjo është një pikë ku duhet të përqendrojmë më shumë vëmendjen në të ardhmen. Ne vërtet kemi përmirësuar infrastrukturën e mësimdhënies, diçka ka ndryshuar dhe për metodat e mësimdhënies, por mbetet shumë për të bërë. Cilat janë problemet dhe zgjidhjet? Sot, në rend të ditës është mësimdhënia mbi bazën e kompetencave dhe rezultateve të të nxënit. Në arsimin parauniversitar tashmë janë përcaktuar kompetencat kyçe dhe specifike për çdo fushë lëndore dhe lëndë që zhvillohet me nxënësit, ndërsa në institucionet e arsimit të lartë janë ende larg konceptit për të mësuarit mbi bazën e kompetencave që sot është kryefjala e dokumenteve të Procesit të Bolonjës për arsimin e lartë. Në literaturën për arsimin, lidhur me termin “kompetencë” ka patur dhe ka pështjellime. Shpeshherë, termat “shkathtësi”, “aftësi”, “dije”, “kapacitet” etj. jepen si sinonime të termit “kompetencë”. Kompetencat janë shtyllë e mësimdhënies moderne në institucionet e arsimit të lartë, si bazë për zhvillimin e kurrikulave dhe plan-programeve mësimore, që përdoren për të përcaktuar veprimtaritë mësimore dhe që duhet të vlerësohen përkatësisht. Në shumë shtojca të diplomës jepen të dhëna për të diplomuarit në formën e vlerësimit të kompetencave. Në një kurrikul të bazuar në kompetenca, të gjithë përbërësit e mësimdhënies: rezultatet e synuara të mësimit, metodat e mësimdhënies të përdorura, burimet për të mbështetur të mësuarit, detyrat vlerësuese dhe kriteret për vlerësimin e mësimit, janë të lidhura dhe lehtësojnë arritjen e rezultateve të synuara të të nxënit. Për të diplomuarit e rinj nuk mjafton vetëm baza e dijes teorike që ata e marrin, por kanë nevojë edhe të përvetësojnë një sërë kompetencash që u mundësojnë atyre për të qenë më të shkathët për t’u ballafaquar me sfida të reja dhe të panjohura. Sot, me ndryshimet që ka pësuar shoqëria në të gjitha fushat kërkohet që mësimi në auditorë dhe laboratorë të bëhet më tërheqës, më miqësor dhe përfshirja e studentëve brenda orës duhet të jetë e tillë që të ndikojë në rritjen dhe përmirësimin e të menduarit, të përvetësimit dhe zbatimit të njohurive. Ristrukturimi i kurrikulave universitare me bazë kompetencat është një detyrë urgjente, ndaj dhe ne po punojmë në këtë drejtim që brenda vitit të ardhshëm akademik të zbatojmë një projekt konkret për mësimdhënien me bazë kompetencat. Nëpërmjet këtij projekti do të shihet mundësia e riorganizimit të kurrikulës universitare, me qëllim që të zhvillohen procedurat dhe instrumentet për hartimin, zbatimin dhe vlerësimin e kompetencave që duhet ofrojë kurrikula në në çdo program studimi, me ato që kërkohen nga tregu i punës. Konkretisht: Do të bëhet një përqasje dhe përshtatje e njohurive dhe praktikave të Hapësirës Evropiane të Arsimit të Lartë, sipas nevojave dhe realitetit shqiptar të tregut të punës, sidomos për rajonin e Korçës, Hartimi i kornizës së kompetencave, duke bërë një ndarje në kompetenca të përgjithshme dhe kompetenca të veçanta për çdo kurs studimi, publikimi i katalogut të kompetencave sipas programeve përkatëse të studimit (do të hartohet katalogu i kompetencave që fakulteti beson se duhet t’i ketë secili student në përfundim të studimeve; çdo program studimi të ketë listën e vet të kompetencave, që përmban një sërë kompetencash të përgjithshme dhe një tjetër të kompetencave të veçanta; kompetencat e përgjithshme janë të njëjta për kurse të ndryshme studimi në fakultet; kompetencat e veçanta janë më të shumta në numër se të përgjithshmet dhe përcaktojnë përmbajtjen aktuale dhe specifikat e dijeve për çdo të diplomuar të një program të caktuar studimi). Gjithashtu lidhur me këtë cështje e do hartohet dhe botohet manuali “Udhërrëfyes për mësimdhënien me kompetenca” që do të jetë ndihmesë shtesë praktike për grupet e interesit në nivel universitar dhe parauniversitar.

Pyetje:-si e shikoni në të ardhmen rolin e Universitetit të Korcës në rajonin e Korcës e më gjerë?

Përgjigje:-e shoh si qendër të madhe mësimore, shkencore dhe kulturore në Shqipërinë juglindore. Jam i sigurt se, në katër vitet e ardhshëm Universiteti “Fan S. Noli” do të rritë edhe më tej rolin e tij si qendra më e madhe mësimore, shkencore dhe kulturore në rajonin e Korçës dhe më gjerë, nëpërmjet këtyre rrugëve: duke forcuar lidhjet e organeve drejtuese të Universitetit dhe fakulteteve me drejtuesit e bashkive, të qarkut, të prefekturës, të drejtorive rajonale apo me organizata dhe fondacione që veprojnë në rajonin e Korçës; duke sjellë në universitet mendimin e specialistëve të fushave të ndryshme, si dhe të drejtuesve të organeve vendore për zgjidhjen e problemeve që ka universiteti; që edhe ata ta ndiejnë se janë pjesë e Universitetit të Korçës.UK.FS.N. do të bëhet nismëtar për të organizuar në mënyrë periodike konferenca shkencore popullarizuese për probleme të fushave të ndryshme, duke u mbështetur dhe në potencialet intelektuale që ka rajoni i Korçës. Një objektiv i rëndësishëm për katër vitet e ardhshme është që Universiteti ynë të ofrojë shërbime për probleme të rëndësishme të rajonit dhe më gjerë në përputhje me misionin e tij, duke bashkëpunuar me bashkitë e rajonit. Së pari, Fakulteti i Bujqësisë do të marrë përsipër të përpunojë politikat për zhvillimin bujqësor dhe blegtoral të rajonit të Korçës, si dhe për prodhimin e teknologjive të reja. Për këtë: 1.EDE do të ngrihet në statusin e një qendre kërkimore-shkencore, që do të marrë përsipër trajnimin e fermerëve për gjithë rajonin, si dhe specializime afatshkurtra për probleme shqetësuese të bujqësisë dhe blegtorisë. Kjo qendër me 22 hektarë tokë do të pajiset me mjetet më moderne në fushën e kërkimit bujqësor e me gjerë, duke bërë investimet e nevojshme. 2. Pjesë e Fakultetit të Bujqësisë do të jetë dhe Qendra e Transferimit të Teknologjive bujqësore, si bazë për zhvillimin e praktikave të studentëve të programit profesional për specialistë veterinarie. 3. Fakulteti i Bujqësisë do të bëjë certifikimin e produkteve bujqësore dhe blegtorale të rajonit.

Së dyti, në Fakultetin e Shkencave Natyrore dhe Humane:

1.Qendra e Ekselencës, mbi bazën e përvojës së fituar, do të ofrojë trajnimin e mësuesve në shërbim edhe me më shumë module në përputhje me përparësitë që do të japë Instituti i Zhvillimit të Arsimit, duke dhënë shërbimin e saj edhe jashtë rajonit të Korçës. 2.Departamenti i shkencave sociale dhe studentët e kësaj fushe do të angazhohen në projekte të përbashkëta me bashkitë e rajonit të Korçës për kryerjen e studimeve të karakterit social në interes të komunitetit.3.Departamenti i Infermierisë do të ofrojë shërbime me ekipe pedagogësh dhe studentësh në fshatra të largët të qarkut të Korçës, aty ku mungon ky shërbim, si dhe për të ndërmarrë studime për probleme të rëndësishme shëndetësore në shkallë rajoni. Së treti, Fakulteti Ekonomik do të ofrojë shërbime për probleme të mprehta dhe aktuale të ndërmarrjeve ekonomike, të cilat do të realizohen nëpërmjet: 1.Qendrës së studimeve për tregun, sidomos për tregun e punës në të gjitha profilet e ofruara nga Universiteti i Korçës. Studimet e kësaj qendre do t’u paraprijnë aplikimeve për programe të reja studimi. 2.Duke marrë përsipër kualifikimet afatshkurtra të specialistëve të ekonomisë për të rejat bashkëkohore të fushës, për trajnimin dhe praktikën në hoteleri-turizëm etj. 3.Duke u nisur dhe nga përvoja e deritanishme, pedagogët dhe studentët e këtij fakulteti do të marrin pjesë në projekte të përbashkëta me bashkitë e rajonit të Korçës për zhvillimin e turizmit, si dhe për zhvillimin e praktikës së studentëve duke i angazhuar në projekte konkrete, panaire, anketime etj.

4.Fakulteti Ekonomik do të ofrojë shërbime për shkrimin e projekteve dhe për drejtime të tjera.Së katërti, Fakulteti i Edukimit dhe Filologjisë:1. Do të forcojë edhe më shumë në shkallë rajonale dhe kombëtare rolin e Qendrës së Ekselencës për trajnimin e mësuesve në shërbim dhe do të hapë programe studimi të formimit të vazhduar për specializime afatshkrutra. Këto programe do të ofrohen edhe në forma të tjera, si shkolla verore etj.2.Departamenti i gjuhës shqipe do të ngrerë në nivel institucional Qendrën e gjuhës shqipe për të huajt dhe shqiptarët emigrantë në bashkëpunim me Universitetin “Aristoteli” të Selanikut dhe Universitetin e Follorinës, duke mbështetur me tekste dhe literaturë tjetër për mësimin e shqipes nga fëmijët emigrantë. 3.Në Fakultetin e Edukimit dhe Filologjisë do të funksionojë Qendra e provimit për gjuhën greke, si një shërbim në dobi të Universitetit. Mendojmë se një objektiv i rëndësishëm do të jetë bashkëpunimi i rektoratit dhe i organeve të tjera me grupet e biznesit dhe me organizma të tjerë për të siguruar tregun e punës për studentët diplomantë, duke e bërë reale këtë çështje jetike për ardhmërinë e tyre. Këto masa do i shërbejnë përmirësimit të imazhit të UK.FS.N.

Pyetje: po përmirësimin e infrastrukturës cfarë keni menduar?

Përgjigje: Kam ndjekur me kujdes cdo investim që është kryer në UK.FS.N, di dhe shifrat e cdo investimi. Gjykoj se përmirësimi i infrastrukturës mësimore në këto tetë vite që kaluan ka qenë i dukshëm dhe nuk dua të ndalem më gjatë këtu, po në atë se çfarë do të bëhet katër vitet e ardhshëm. Objektivi kryesor do të jetë zgjerimi i mjediseve për mësim dhe për pedagogët. Për këtë: brenda dy vjetëve do të ndërtohet një godinë moderne universitare me sipërfaqe 3000 m² në vazhdim të Fakultetit të Edukimit dhe Filologjisë, në harmonizim me gjithë kampusin universitar, me vlerë 98 milionë lekë (që do të financohet nga Universiteti dhe Fondi i Zhvillimit të Rajonit), çka do ndikojë ndjeshëm në arritjen e standardit do të ketë: auditorë me infrastrukturë bashkëkohore; një bibliotekë universitare dixhitale dhe shërbime online; një amfiteatër për veprimtari shkencore, kulturore, artistike; një palestër për veprimtaritë sportive të studentëve etj.mjedise për administratën e rektoratit dhe pedagogëve etj. Kjo godinë do të shërbejë për veprimtaritë mësimore dhe shkencore për programet e ciklit të dytë dhe të tretë të studimeve të të gjitha fakulteteve të Universitetit. Po ashtu godina e re do të ndikojë dhe në zgjerimin e mjediseve në Fakultetin Ekonomik (me zhvendosjen e administratës së universitetit). Po kështu, në Fakultetin e Shkencave do të ndërtohen 6 salla të reja leksionesh dhe mjedise të tjera për pedagogët. Do të bëhen investime në Qendrën kërkimore shkencore të fakultetit të Bujqësisë, me të ardhurat e Universitetit dhe në bashkëpunim me institucione e fondacione shqiptare dhe të huaja për modernizimin e qendrës, për ta bërë atë një pasqyrë të zhvillimit bashkëkohor të bujqësisë. Për këtë:-Në të gjitha mjediset e pedagogëve do të Universitetit do të bëhet rinovimi i bazës kompjuterike dhe i kushteve të tjera. Brenda vitit akademik 2016-2017 do të ngrihet Qendra e Provimeve Dixhitale për zhvillimin e provimeve të formimit me 30-40 poste. Pyetje: Me sa kemi pare, ju këto ditë po zhvilloni një bashkëbisedim të hapur me studentët nën moton “Me sytë e zemrës tek studentët tanë”, cfarë nënkupton tematika e këtyre bisedave? Përgjigje: Nëpërmjet këtyre takimeve unë i vë në dijeni pedagogët dhe studentët për kandidimin tim në detyrën e rektorit të Universitetit. I kam shprehur atyre besimin se mund ta marr përsipër këtë detyrë, dhe së bashku, si një familje e madhe, pedagogë, studentë e punonjës ndihmësmësimorë, do të krijojmë një mjedis pune të ngrohtë dhe frymëzues, ku secili ka rolin e vet të çmuar. Ne do punojmë me përkushtim për të përballuar sfidat aktuale që kemi për zbatimin e reformës së arsimit të lartë dhe akreditimin institucional, në mënyrë që Universiteti i Korçës të radhitet me dinjitet e besueshmëri përkrah dhe në ballë të institucioneve më të mira të arsimit të lartë brenda dhe jashtë vendit. Gjithashtu kam diskutuar probleme e cështje të tilla si, studentët dhe vendimmarrja, pasi, studentët, si pjesë e vendimmarrjes, përmenden në gjitha dokumentet politikë të Procesit të Bolonjës dhe është detyrë e autoriteteve dhe organeve drejtuese të Universitetit që ta jetësojnë plotësisht këtë parim, si a-ja e demokracisë së universitetit, kemi trajtuar organizimin e këshillave studentorë, kartën e studentëve dhe mbështetja finaciare, përmirësimi i infrastrukturës së Universitetit në mbështetje të studentëve, gjallërimi i jetës studentore brenda dhe jashtë universitetit, procesi i mësimdhënies, etj. Sigurisht që për të gjitha këto, i kam kërkuar mbështetjen studentëve në zgjedhjet e 20 prillit, kur unë do të votohem në detyrën e Rektorit të Universitetit të Korçës, për një mandat katërvjeçar. Mbështetja e tyre do të më japë edhe më shumë kurajë për të realizuar planin strategjik të zhvillimit të Universitetit për periudhën 2016-2020. Kjo mbështetje është shprehje e vendimarrjes së studentëve për ardhmërinë e Universitetit të Korçës, si qendra më e madhe mësimore, shkencore, kulturore etj. në rajonin e Korçës dhe më gjerë. Ndaj i falënderoj të gjithë, dhe i ftoj të marrin pjesë në zgjedhjet e 20 prillit, duke i kujtuar se votimi bëhet vetëm me kartën e identitetit ose pasaportën personale.

Zoti Profesor, faleminderit dhe urime më 20 prill.

Faleminderit ju!

Intervistoi gazeta “Dielli”.

***

Po kush është profili pedagogjik dhe shkencor i PROF. DR. ALI JASHARIT?

Ali Jashari, gjuhëtar e profesor, u lind në fshatin Çipan të Devollit më 20 qershor 1953, në një familje arësimdashëse. Pas shkollës së mesme në Bilisht, kreu studimet e larta në Universitetin e Tiranës dhe u diplomua në degën Gjuhë shqipe-letërsi në vitin 1977.

Në vitin 1991 mbron gradën “Kandidat i shkencave filologjike” me tezën “Rreth përdorimit të frazeologjisë në ligjërim” (me ekuivalentimin e gradave shkencore, në vitin 1994, merr gradën “Doktor i shkencave”); në vitin 1999 fiton titullin “Profesor i asociuar”, ndërsa më 2004 titullin “Profesor”.

Fusha kryesore e studimeve të prof. Ali Jasharit është leksikologjia, semantika dhe më ngushtë frazeologjia. Ai ka bërë disa kualifikime jashtë vendit, si: në Universitetin “Aristoteli” të Selanikut (gjuhësi ballkanike); në “North London” të Londrës, për metodologjinë e mësimdhënies; në Universitetin e Oxfordit për kërkime në fushën e idiomatikës angleze e gjuhësinë moderne; në Arhus, Danimarkë, për gjuhësinë kompjuterike e didaktikë mësimore; në Universitetin e Bolonjës për arsimin gjithëpërfshirës etj.

Prof. Ali Jashari ka dhënë leksione për gjuhën shqipe në Fakultetin e Edukimit në Prizren (2000-2002), në Universitetin “Neofit Rilski”, Bllagojegrad, Bullgari (2004, 2008) dhe në Universitetin “St. Klement Ohridski”, Sofje, dega e ballkanistikës (2010). Në vitin 2003 merr titullin “Trajnues ndërkombëtar për të menduarit kritik gjatë të lexuarit dhe të shkruarit”.

Ai ka punuar mësues në shkollën e mesme, Miras (Devoll), specialist i gjuhës shqipe në Kabinetin Pedagogjik (Korçë) dhe mësues në shkollën e mesme të gjuhëve të huaja në Korçë. Nga viti 1996 e vazhdim është pedagog i gjuhësisë në Fakultetin e Edukimit dhe Filologjisë në Universitetin “Fan Noli” të Korçës, ka hartuar programe mësimore dhe është lektor e titullar i lëndëve: Formim gjuhësor, Analizë semantike, Leksikologji, Gjuhësi e përgjithshme, Morfologji e gjuhës shqipe, Filozofi e gjuhës etj.

Prof. Jashari është pedagog i ftuar për leksione në disa universitete të Shqipërisë dhe udhëheqës shkencor i mbi 10 doktoraturave.

Prof. Ali Jashari ka tregues të lartë në fushë të botimeve të teksteve shkollore, si dhe librave universitarë, si: 1. Libri i gjuhës shqipe, 3 (për shkollat e mesme), ShBLSh, Tiranë, 1979 (bashkautor); 2. Libri i gjuhës shqipe 1, 2, 3, 4 (për shkollat pedagogjike dhe të gjuhëve të huaja), SHBLSH, Tiranë, 1984-1995 (bashkautor); 3. Ushtrime për leksikologjinë e gjuhës shqipe, ShBLU, Tiranë, 1991; 4. Gjuha shqipe 5 (për shkollat e minoritetit), ShBLSh, Tiranë, 1995; 5. Gjuha shqipe për studentë, Kotti, Korçë, 1998; 6. Një libër dore për gjuhën shqipe, AEDP, Tiranë, 1999; 7. Praktikum për drejtshkrimin e shqipes, Kotti, Korçë, 2000; 8. Analiza semantike, Kotti, Korçë, 2001; 9. Gjuhësi e zbatuar 1, 2, Kotti, Korçë, 2003; 10. Doracak për gjuhën shqipe, Korçë, 2006 (bashkautor); 11. Formim gjuhësor 1, 2, Silver, Elbasan, 2007(bashkautor); 12.Krestomaci për gjuhësinë e përgjithshme, Kotti, Korçë, 2007; 13. Gramatikë e gjuhës shqipe (për studentët e gjuhëve të huaja), Prishtinë, 2009; 14. Gjuha shqipe dhe letërsia 10, Tiranë, 2010 (bashkautor); 15. Gjuhë amtare, Universiteti i Prishtinës, Prishtinë, 2010, 2011 (bashkautor);16. Gjuha shqipe për klasat 6, 8, 9, Uegen, Tiranë, 2012 (bashkautor); 17. Morfologji e zbatuar, Prishtinë, 2013 etj.

Libra të tjerë:

Filli i Arianës (fjalorth me shprehje latine etj.), Kotti, Korçë, 1995; 2. Për gjuhën shqipe dhe mendimin kritik, Tiranë, 1999; 3. Rreth përdorimit të frazeologjisë në ligjërim (monografi), Kotti, Korçë, 2000; 4. Gjedhe mësimdhënieje përmes teksteve për shqipen, Kotti, Korçë 2000; 5. Përsiatje për gjuhën shqipe, Kotti, Korçë, 2003; 6. Anketimi dhe ekspeditat gjuhësore, Kotti, Korçë, 2007 (bashkautor); 7. Fjalor me shprehje të huazuara në gjuhën shqipe, Dudaj, Tiranë, 2007; 8. Fjalor i homonimeve të gjuhës shqipe, Shkëndija, Prishtinë, 2008 (bashkautor); 9. Scripta manent, Promo Print Publishing House, Korçë, 2013; 10. Fjalor leksiko-frazeologjik i krahinës së Devollit, Promo Print Publishing House, Korçë, 2016. Ai është duke përfunduar Fjalorin e plotë të homonimeve të gjuhës shqipe dhe një monografi në gjuhën angleze për kalket dhe huazime frazeologjike.

Prof. dr. Ali Jashari ka botuar mbi 90 artikuj shkencorë dhe popullarizues në revistat “Studime filologjike”, “Gjuha jonë”, “Nëntori”, “Kultura popullore”, “Mprehtësi”, “Malësia”, “Scupi”, Buletini Shkencor i Universitetit “Fan Noli”, “Tempulli”, si dhe në organe të tjera jashtë vendit (anglisht, bullgarisht etj.) dhe ka marrë pjesë me kumtesa për gjuhësinë dhe mësimdhënien në disa konferenca kombëtare dhe ndërkombëtare.

Prof. dr. Ali Jashari është organizator dhe bashkorganizator i disa veprimtarive shkencore kombëtare dhe ndërkombëtare që janë organizuar në Universitetin e Korçës dhe kryeredaktor i botimeve përkatëse, si: “Nga ëvetarët e Naum Veqilharxhit te Kongresi i Manastirit”, 14 nëntor 2008 (me rastin e 100-vjetorit të Kongresit të Manastirit); “Profesor Selman Riza dhe albanologjia”, 4 dhjetor 2009 (me rastin e 100-vjetorit të lindjes), “Akademiku Jani Thomai në 75-vjetorin e lindjes”, Korçë, 20-21 maj 2010; Konferencë kushtuar shkrimtarit dhe akademikut Dritëro Agolli me rastin e dhënies së titullit “Doctor Honoris Causa”, Korçë, tetor 2011; “Hafiz Ali Korça-55 vjet pas (1873-1956)”, Korçë, 21-22 dhjetor 2012; “Fan S. Noli në 130-vjetorin e lindjes”, Korçë, 2012; “Akademia jubilare me rastin e 40-vjetorit të Kongresit të Drejtshkrimit”, Korçë, 16-17 nëntor 2012; “Lidhjet kulturore dhe historike shqiptaro-rumune”, Korçë, 26-27 mars 2013; Konferencë shkencore kushtuar gjuhëtarit dhe profesorit Dhimitër Samara”, Korçë, 23 maj 2014; 2^nd International Conference (Education Across Borders) “Critical Thinking in Education”, 31 October-1 November 2014, Korçë; “Konferencë shkencore ndërkombëtare kushtuar jetës dhe veprës së Thimi Mitkos në 195-vjetorin e lindjes”, Korçë, 25-26 mars 2015; “Konferencë shkencore kushtuar jetës dhe veprës së Athanas Tashkos”, Korçë 13 nëntor 2015, disa prej të cilave janë organizuar në bashkëpunim me institucione të tjera brenda dhe jashtë vendit, si Bashkia e qytetit të Korçës, Akademia e Shkencave e Shqipërisë, Universiteti i Prishtinës, Universiteti i Tetovës, Fakulteti i Edukimit në Follorinë, Greqi, Fakulteti i Edukimit në Universitetin e Bitolas, Maqedoni etj., ku kanë marrë pjesë personalitete të shquara të shkencës, si: akad. Dritëro Agolli, akad. Teki Biçoku, akad. Jani Thomai, akad. Jorgo Bulo, akad. Kolec Topalli, akad. Gjovalin Shkurtaj, akad. Floresha Dado, akad. Françesko Altimari, prof. dr. Matteo Mandala, prof. Giovanni Belluscio, prof. Victor Fridman, akad. Grigore Brankush, akad. Nikolae Saramandu, prof. dr. Andreë Goodspeed, prof. dr. Xhevat Lloshi, prof. dr. Shezai Rrokaj, prof. dr. Emil Lafe, prof. dr. Nasho Jorgaqi, prof. dr. Rami Memushaj, prof. dr. Dhimitri Bello, imzot Johan Pelushi, Prof. dr. Bardhyl Musai, prof. dr. Valter Memishaj, prof. dr. Dhurata Shehri, prof. dr. Ymer Çiraku, prof. dr. Abdulla Ballhysa, prof. dr. Shefkije Islamaj, prof. dr. Qemal Murati, prof. dr. Hamit Xhaferi, prof. dr. Begzad Baliu e shumë të tjerë.

Prof. dr. Ali Jashari përgjatë tetë viteve të fundit ka organizuar disa veprimtari për përurimin e librave të personaliteteve të ndryshme, lektoriume, biseda etj., si Amik Kasoruho, Adem Demaçi, Teodor Laço, Ben Blushi, Skënder Rusi, Hysen Koçillari, Andon Andoni, prof. Roberto Dainese, prof. Federica Zanetti etj. Gjithashtu, prof. Jashari ka ndihmuar në gjallërimin e jetës studentore duke mbështetur të gjitha veprimtaritë e organizuara nga Këshilli i Studentëve.

Prof. dr. Ali Jashari është drejtues i revistës “Vjetari shkencor-FEF”, botim i Fakultetit të Edukimit dhe Filologjisë.

Në vitet 2000-2008 ka qenë sekretar shkencor i Buletinit Shkencor të Universitetit “Fan Noli” dhe në vijim anëtar i Këshillit Botues, për disa vjet përgjegjës i departamentit të edukimit të përgjithshëm dhe më pas përgjegjës i departamentit të gjuhës dhe të letërsisë; në vitet 2008-2011 zëvendësrektor i Universitetit “Fan S.Noli”, anëtar i Senatit Akademik të Universitetit, anëtar dhe kryetar i Këshillit të Profesorëve, ekspert i jashtëm i Agjencisë Publike të Akreditimit të Arsimit të Lartë dhe që nga viti 2012 e në vazhdim është dekan i Fakultetit të Edukimit dhe Filologjisë.

Prof. Ali Jashari në nëntor-dhjetor të vitit 1991, ka qenë drejtues i grupit të punës së Komitetit Ekzekutiv të Stabilitetit të asaj kohe për hartimin e platformës dhe propozimit për hapjen e Universitetit të Korçës (janar 1992).