Nga At Gjergj FISHTA O.F.M.: “IN  HOC  SIGNO  VINCES”/

(ME KËTE SHENJË DO TË FITOSH)/

     Në fillim të shek. XV turqit sulmojnë Europen dhe shkretnojnë fise e mbretni.

Fatosi i Krujës përballë rrezikut që i kercnohej Shqipnisë, i drejtohet Hyjit edhe e lutë qi mos premtonte, që Shqipnia të bije ndër kthetra të turqve. Lutja e tij prekë të Amshuemin, i cili i dergon së nalti Flamurin Kuq e Zi, emblemë bashkimi e vetsundimi.

Me atë Flamur në dorë Skanderbeu, i mberthyem në armë qet kushtrimin. Shqiptarët rrâjnë (nisen) menjëherë, kështu nisë lufta e mënershme dhe turqvet u thehet sulmi.

Në dorëshkrim që ban Poeti, ka datën 20/11/1919, nën titull, ndër kllapa, lexojmë: Fragment i një poemthi të pabotuem. Nuk dijmë kurrgja për ketë mendim të parë të tij rreth hartimit të këtij poemthi. Kanga, si kemi theksue edhe ma nalt, merr nji ton liriko-epik, tue u nda në shenj për fuqi shprehjesh, paraqitjesh të gjalla e fëtyrash ndjekore. (Koment nga At Viktor Volaj O.F.M. 1941).

Tue zbardhë mosha dhetepestë e jona

Atje prej shtojesh s’ Anadollit t’ plleshem

Hanza pergjakshem, nisë mbi Europë t’ kukzohet.

Ishte zot-madhi i turqvet, qi në krye

                    Të ma s’ rreptes ushtri së jetës s’ atëhershme

Ujnat e njelmta dilte t’ Helespontit,

Edhe betohej n’ mëni të vet mizore,

Se shpirti trupit s’ do t’i ndahej para

Se hanzen t’ ngrinte mbi Sh’ Sofi t’ Bizantit

                    E n’ Sh’Pjeter t’ Romës tagji t’i vinte kalit.

E pse ai burrë dokrrash e pallavrash s’ ishte,

Perpara tij ranë frone e ranë therore;

U rroposën mbretni e u shkimen fise,

E as bar ma s’ bijti andej ka ’i shkeli kamba.

           Greku, bullgari humben, humbi serbi,

– Humbi, po, Serbi, madhështia e t’ cilit,

Atje te e vona boten mbarë në zi

Do t’a mbështillte. – T’ felgruem droje, shuejten

Zanin mbretent e Europës. Zâmaret heshtën,

           Heshti edhe kanga e një mjerim i shemtuem,

I ra mbarë dheut.

                                        Kur, qé, mbi kep të Krujës

Titanike po del një hije burri,

Vetullat ngerthye, si dy hulli rrufeje,

Me do sy zjarmi e ‘i mjekerr t’ thinjtë, e cila

Shllungë gjatë nofllash i derdhej, si ajo mjegulla

Rreth njaj curri s’ thepisun. N’ krye trishtueshem

Flakë i shkelqen tarogza brinatake,

Që, tmershem ka ‘i vezullon nën rreze t’ diellit,

Kometë zharitse dan nder sy t’ anmikut.

Ai asht fatosi i ndiem Gjergj Kastriota,

I Madhi Gjergj Kastriota Skenderbeu,

Që, prej atij kepi, si një shqipe mali

Kundron kah forca e barbarisë lindore

Shkon tue rrëmbye mbretni e fise e popuj,

E gjithshka t’ mbarë perftue kisht’ mendja e njerit;

Si rribë Veriu, qi rêt’ i fshin prej qielli

Dhe e lê token me u tha. Edhe tue pa

Se anmiku i rreptë i qytetnis njerëzore

Po nis per s’ afermi Shqipnisë t’ kercnohej

E se prej njerit s’ kisht’ pse ndihmë me pritë,

Çon syt kah qielli, e zemra gjak tue i shkue,

“O Zot! – gerthet, – O Zot i Madhi i Ushtrive!

E po a njëmend se ma s’ do t’ ket Shqipnia

Një vend ku me t’ u lutë?… E se gratë tona

Djepat n’ Azi mbas sotit do t’ perkundin?…

E se Shqiptari tokën do t’ punojë

Veç per me kndêllë n’ mish gocat çerkeze,

Që një tirani ti sherbejnë ma kandshem?

Oh! Pse ia mbërrim ksajë dite, e s’ ka shperthye

Toka q’ me kohë, me na perpi për s’ gjalli!

Ti, o Zot i Madh i Ushtrive, Ti prej qielli

Zemer e forcë m’ dergo, që këtij tartari

Barbar un t’ ia diftoj, se Shqiptaria

S’ merret pa gjak, e se për Fé e Atdhé

Di t’ vdesë Shqiptari”. Permbi flatra

Të bardha t’ Fésë kjo lutje u çue kah qielli

E i shkoi n’ vesh Perëndisë e e preku n’ zemer.

I Amshuemi, atëherë, prej visarit t’ qiejve

Nxjerrë një pelhurë të ngjyme “kuq e zi”,

Që Engjëjt vetë n’ Parriz endë e kishin:

E mbasi e puth i Lumi e ve në ballë,

Një kerubini t’ lehtë i urdhnon tu’i  thanë,

“Na, e ketë Flamur Skenderbeut çoja

Atje poshtë n’ Krujë,  e thuej prej anës sime,

Se dersa t’ rrijë tok fisi i Shqiptarit

Nen hije t’ këtij emblemi tim t’ bekuem,

Zot m’ veti e i lirë gjithmonë ai ka me kenë”.

Kështu tha i Amshuemi; e ai kerubini i qiejve,

Palosun n’ parsmë Flamurin e Shqipnisë,

Hap flatrat e prarueme, e poshtë Empirit

Zhgjetë n’ per një rreze drite dirgjet n’ Krujë,

Ku Skenderbeut n’ dorë dhuntinë Zotit –

Flamurin e Shqipnisë – ia jep e këshillin

E t’ Lumit ia difton: Se si Shqiptari

Zot m’ veti e i lirë gjithmonë do t’ mund qindroje.   

Si ai nieri, që trishtue një andrre s’ keqe,

Kur gjumi i del, me vete zë’ e gëzohet,

Se n’ hije e jo njëmendtë iu shfaq rreziku:

Kështu Skenderbeu nis me u gëzue me vete,

Si Lajmi i qiejve n’ dorë ia dha Flamurin

E i tha se per nën hije t’ tij Shqipnia

E lirë e zojë m’ vete përherë do t’ mbetej.

Edhe armatoset Burri i dheut krejt n’ hekur,

Ngjeshë pallen n’ ije – pallen t’ rreptë, mizore,

E n’ patershanë, e me pafta arenzi t’ mbathun,

Njet Flamurin kuq e zi, qi vetë i Amshuemi

E kishte puth edhe mbi shpinë të kalit,

Qi, fry turinjtë, nuhatte erë gjaku,

Hidhet porsi duhi e rreptë. Prej millit

E nxjerr pallen mizore, e drejt kah qielli

Heshten e ngreh. Një fllad i lehtë, i ambel –

Flladi i Dashunisë – po e zhdrivillon Flamurin.

– Flamurin e Atdheut tim – që tue gufue

Mallnueshem nepër ajr të lirë t’ Shqipnisë,

Nisë me u valvitë si fleta e Kerubinit,

Si ai skundilli i petkut t’ Perendisë,

Që, mirë qendisë me hana, yj e diej,

Prej krahve t’ amëshuem e t’ gjithpushtetshëm

I varet poshtë nepër hapësi t’ Empirit,

Kah, mështetë n’ stuhi e n’ flatra t’ rribës s’ murranit

Sheston boshtin e moknes s’ rrokullisë.

E ashtu n’ atë dukë të rreptë e t’ perfrigueshme

Me ‘i za, si tue ulrue, prej kepit t’ Krujës

Po u thërret Shqiptarve t’ vet e u thotë: “Këtu burra!

Këtu ejani, o bijtë e Maleve! Shqipnia

Gjindet n’ rrezik!” N’ atë bulurimë ushtuene

Malet e fushat e Shqipnisë kreshnike,

Edhe nji çetë e vogel homeridësh,

– Burrash si motit, veç që bate nana –

Per rreth tij mblidhen, e nen hije t’ Flamurit

Një bé të madhe bajnë e lidhin besen,

Se i pëllâmë toke t’ Atdheut s’ ia lëshojnë tartarit,

Po s’ e lánë para me gjak t’ tij t’ perdhosun.

T’ forcuem me atë bé, t’ forcuem me shejtni tagresh

E shpresë n’ Zotin tue mbajtë e n’ krah të vetin,

Me Flamur kuq e zi zhdredhun perpara,

Poshtë errmoreve t’ maleve t’ thepisuna

Si rreshme bore prej ndo ‘i kulmi t’ rryeshëm,

Rrâjnë fulikare permbi rradhë t’ turqve,

Të cilët, prej s’ largut tue ua pamë hovin,

Thonë se kulshedra me dragoj po u turret.

Edhe mnershem nisë lufta titanike.

Kah t’ idhtat shpata, kah gjakbâset heshta

Çeken nder shkëndija me vringllimë t’ trishtueshme,

E bumbullojnë henikë edhe gopedra,

E vërrasin keqas të varruemt perdhé.

Kaq nji zhurmë, një rropame e ‘i vigmë e kobshme

Çohet per ajr të terratuemun pluhuni,

Që rreth e rrotull t’ tanë dridhet Ballkani.

Shkon gjaku rrëkajë. T’ tanë fusha e gjanë e Dibrës

Me kurma t’ zeshkët barbarësh asht mbulue. Hidhet,

Hingëllon, trumhaset kali i Skenderbeut,

Kah thundra e mbathun thellë i humbë në dhé

Të rijtun n’ gjak t’ barbarit. N’ dhambë brén buzen,

Atëherë zotmadhi i turqve pendohet

Që i ra kurr n’ mend t’ mësyjë Shqipninë mizore.

E sheh, po, vetë gjakbâsi, se rob s’ bahet

Ai dhé, ku Flamri kuq e zi valvitet.

Shenim nga F. Radovani: Poezia e At Gjergj Fishtës asht marrë nga libri i Tij

“Mrizi i Zanave”, i redaktuem nga Prof. Ndue Zef Toma. 2001.

U shkrue në 1919, kur At Fishta ishte në delegacionin e Lidhjes së Kombëve.

Kjo poezi asht një kujtesë per ata që nuk e kanë njoh kurrë madhshtinë e Tij.

Melbourne, Janar 2017.