Nga Dr. Ali LUSHNJA/*

Të nderuar Zonja e Zotërinj !

Të nderuar Miq dhe Bashkë Kombas!

Së pari, dua të shpreh falënderimet e mia për pjesëmarrjen Tuaj dhe për Kryesinë e Degës së Vatrës Jacksonville për mundësimin dhe  organizimin e kësaj mbrëmje argëtuese. Sot së bashku,  ne kujtojmë  168-vjetorin e lindjes së një prej figurave qëndrore  të letërsisë shqiptare të Rilindjes, poetit të madh të Kombit shqiptar, NAIM FRASHËRI .

Naim Frashëri lindi më 25 Maj 1846 në Frashër të Përmetit .

Mësimet e para i morri nën kujdesin e hoxhës së fshatit në arabisht e turqisht. Naimi filloi të shkruante vjershat e para  që në moshë të vogël. Studimet e shkollës së mesme i morri në Janinë, në gjimnazin ‘’Zosimea‘’ në kohën kur ky qytet ishte pjesë e Mbretërisë Otomane. Në këtë gjimnaz, Ai u njoh me letërsinë, kulturën, filozofinë greke e romake, si dhe ra në kontakt me idetë e Revolucionit Borgjez Frances dhe me iluminizmin Frances .Duke përvehtësuar shumë gjuhë, si: Greqishten e vjetër dhe të re, Latinishten , Frëngjishten, Italishten, Turqishten e Persishten , jo vetëm mori bazat e formimit të Vet, por u bë një njohës i mirë i poezisë Evropiane dhe I asaj të Lindjes .

Pas mbarimit të shkollës së mesme, më 1870, shkoi për të punuar në Stamboll, por u prek nga sëmundja e tuberkulozit dhe për një klimë më të mirë e të shëndetëshme , u kthye në Shqipëri . Ka punuar në Berat e Sarandë si nënpunës, gjatë viteve 1872 – 1877 . Gjatë kësaj periudhe , ai  njohu më mirë jetën e popullit, zakonet, virtutet dhe aspiratat e tij . Naimi njohu gjuhën e bukur , krijimtarinë popullore, shpirtin poetik të njerëzve të thjeshtë dhe bukuritë e natyrës shqiptare . Ishte periudha e ngjarjeve të mëdha të kombit tonë, ngjarjet e lëvizjes çlirimtare, e përgatitjes për formimin e Lidhjes Shqiptare të Prizrenit 1878, ku udhëheqës ishte Abdyl Frashëri, vëllai më i madh i Naimit . Naimi ka dhënë kontributin e vet për krijimin e degëve të Lidhjes në Jugë të Shqipërisë, me programet që përgatiteshin për këtë ngjarje të madhe historike për Kombin tonë .

Kur lexon Naimin, mendon Shqipërinë, mendon Atdheun tënd të dashur, mendon popullin e vuajtur nën zgjedhën e pushtuesit Otoman, pushtues i cili kurrë nuk ka dashur zhvillimin e përparimin e vendit tonë, me hapjen e shkollave e mësonjëtoreve të asaj kohe . Hapja e shkollave Shqipe u realizua në saj të përpjekjeve kolosale të Rilindasve tanë: Jeronim Derada, Andon Z. Cajupi, Gavril Dara i Riu, Ndre Mjeda,  Azdreni , Gjergj Fishta, Faik Konica etj …, dhe ndër më të mëdhenjtë e Rilindasve Kombëtarë, ka qënë Naim Frashëri . Vepra e Tij është e gjerë dhe plot dritë, ku në themel të saj, ka Atdhe dashurinë dhe lirinë  . Vepra e tij ka qënë frymëzim dhe udhërëfyes edhe për shkrimtarët, letrarët e poetët e kohës së vet dhe në vazhdim  edhe pas 100 vjetësh, ajo tingëllon aktuale dhe sot . Ajo të frymëzon që me mënçuri e pjekuri të shikosh të kaluarën, të tashmen dhe të mendosh për të ardhmen .

Naimi Frashëri jetoi dhe punoi në shekullin e 19-të . Ky shekull ka qënë vendimtar për historinë e vendit tonë  . Me poemën “ Historia e Skënderbeut “, Naimi  i tregonte popullit se duhet të ndërgjegjësohej dhe të mendonte për një luftë të drejtë duke patur idealin e lirisë . E vërteta e çmuar e Naimit dhe Rilindasve ishte se duke kujtuar Skënderbeun e madh, u jepte të kuptonin bashkëkombasve të largoheshin nga kujtimi i hidhur i pashallarëve rebelë që punonin për interes të tyre dhe të pushtuesit Osman .

Naimi duke vënë në themel të artit të tij Atdheun dhe lirinë, krijoi dimensione të reja të poezisë  sonë . Kjo poezi ka qënë frymëzim i madh për popullin shqiptar . E si të mos enthuziasmohesh e krenohesh kur lexon poemën:

“ BAGËTI E BUJQËSI “

Ti,Shqipëri, më jep nder , më jep emrin shqipëtar,

Zemrën ti ma gatove plot me dëshirë e me zjarr.

Shqipëri, o mema ime, ndonse jam i mërguar.

Dashurinë tënde kurrë zemra s’e ka harruar .

 

Janë këto vargje që më kanë emocionuar, që kur kam qënë i vogël, rreth moshës 5-6 vjeç dhe kur akoma nuk kisha mbushur moshën për të filluar shkollën fillore, por që prindët e mij të dashur më mbanin në prehërin e tyre, më përkëdhelnin e më recitonin vjershat e Naimit .

Të shkruash për Naimin  e të flasësh për Atë, duhen ditë e netë të tëra, por dua të theksoj se Atij i përkasin shumë ndere, por nderi më i madh është se Naimi është themeluesi i gjuhës letrare shqipe, mësues i madh për miliona e miliona shqiptarë .

Librat e tij kryesorë , si:

“ Historia e Skënderbeut,

“  Bagëti e Bujqësia “,

“ Lulet e Verës “, etj. u bënë një pasuri e madhe e kombit dhe frymëzim në vitet e luftrave të mëdha, që nga Lidhja e Prizrenit e deri në shpalljen e pavarësisë , e në vazhdim .

Një popullaritet të madh morri poeti edhe pse nuk kishte as gazeta e as botime dhe as institucione kulturore . Kjo tregonte forcën e madhe të artit kur ky vihet në shërbim të popullit e të Kombit  .

Ja si shprehej shkrimtari ynë i madh, Ismail Kadare në librin Naim Frashëri  ( Poezi, botuar me rastin e 100-vjetorit të Lidhjes Shqiptare të Prizrenit, 1878 – 1978 ) .  “ Prania e tij ndihej kudo . Të shpërndarë nëpër pllaja e lugina faqeve  të maleve e nëpër fusha, midis territ të robërisë dhe mjerimit ekonomik, shqipëtarët, bujq, zanatçinj, barinj e nënpunës e dinin se atje larg në Stamboll, në qëndër të Perandorisë Otomane , midis institucioneve e monumenteve të saj të zymta , jetonte Naim Frashëri, tempulli i fjalës shqipe, fener që dërgonte sinjalet e tij në atë fund shekulli robërie  e në atë fillim shekulli lirie .”

Më 1881 Naimi u vendos përfundimisht në Stamboll, ku u bë shpirti i Shoqërisë së Shkronjave dhe i lëvizjes së atdhetarëve shqiptarë .  Ai ka bërë një punë të pa lodhur për çështjen kombëtare duke punuar me gjithë forcat dhe talentin e Tij , për ngritjen e shkollës shqipe, hartoi libra për të, shkroi vjersha, përktheu dhe botoi vazhdimisht duke ndihmuar për zhvillimin e letërsisë tonë .

Disa nga botimet e tij janë:

-Më 1886 botoi veprat:

‘’Bagëti e Bujqësi “,

“ Vjersha për mësonjëtoret e para “,

“ Histori e përgjithshme “,

poemën greqisht “ Dëshira e vërtetë e shqiptarëve “, “ Ekëndimit të çunave këndonjëtorja “ .

-Më 1885 botoi përmbledhjen me vjersha persisht

“ Tehajylat “ ( ëndërrimet },

-Më 1888 botoi “ Dituritë “ ,

-Më 1890 “ Lulet e verës “,

-Më 1894 “ Parajsa dhe fjala fluturake”,

-Më 1898 “ Historia e Skënderbeut “ dhe “ Qerbelanë “ dhe

-Më 1889 “ Historia e Shqipërisë “ .

Sëmundja dhe lodhja e madhe ja keqësuan shëndetin , zemra e Tij pushoi së rrahuri më 20 Tetor 1900, në moshën 54 – vjeçare, i zhuritur nga malli për Atdheun dhe me brengën që s’e pa dot të lirë .

Naimi vdiq , por vepra e tij ka ngritur peshë zemrat e shqiptarëve  kudo që janë, duke patur një ndikim të fuqishëm edhe në ditët tona .

Respekt, dashuri e mirënjohje  poetit të madh të Rilindjes  Kombëtare Shqiptare , Naim Frashërit  .

Së fundi, dua të falënderoj këtë vend të bekuar, Amerikën, që ndër shekuj ka qënë dhe është mbështetje e fuqishme e Shqiptarëve. Kujtojmë gjithashtu shoqërinë gjithë-shqiptare Vatra e cila ka qënë është dhe do të jetë mbrojtëse e lirisë dhe të drejtave të shqiptarëve.

Qofshin shqiptarët gjithmonë të bashkuar, kudo që ndodhen !

*Fjalimi i mbajtur nga Doktori i Shkencave Mjekësore Ali Lushnja,Doktori i Shkencave Mjekësore me 25 Maj 2013 ne Jacksonville, organizuar nga dega e Federates Panshqiptare te Amerikes Jacksonville.