Është e vërtetë që diplomacia është arti i të mundshmes dhe urtësia duhet të paraprijë në arritjen e kompromiseve, por kur pala tjetër nuk lë asnjë shteg për kompromis, kur mohon jo vetëm interpretimin, por dhe realitetin historik, nuk i lejohet kryetarit të Parlamentit shqiptar Ilir Meta të kërkojë, as më shumë dhe as më pak sesa Bashkimi Evropian/

Nga Rafael Floqi/

Një banderolë gjatë ndeshjes Shqipëri-Zvicër që kujtonte gjenocidin grek në Çamëri shkaktoi një reagimin të menjëhershëm te diplomacisë greke, ndërsa letra e fundit e komisionarit Hahn i pat dhënë zjarr një histerie të paparë diplomatike greke kundër çështjes çame. E në këtë kohë, kur siç duket ka ardhur momenti që e vërteta historike të dalë në shesh dhe alibia greke s’po mban më, deklaratat e krye parlamentarit Ilir Meta në takim me kryeministrin Cipras për përkëdhelje plagësh, nuk i shërbejnë kësaj fryme të re.

“Natyrisht, si të gjithë fqinjët, në historinë e marrëdhënieve tona kemi disa plagë, por nuk janë këto që dominojnë marrëdhëniet tona. Ato dominohen nga interesat e përbashkët, dhe dihet që një plagë edhe kur e përkëdhel, prapë e lëndon. Por unë besoj që ne me urtësi dhe me vullnet pozitiv, jo vetëm që do t’i japim një hov të ri marrëdhënieve të gjithanshme shqiptaro-greke, sepse kjo është një kërkesë e qytetarëve tanë, por dhe t’i trajtojmë në mënyrë konstruktive sipas edhe përkatësisë evropiane që na takon të gjitha çështjet e mbartura nga e kaluara.“ i tha Meta Ciprias. Dhe pse në pamje të parë kjo deklaratë mund të shihet në përputhje me stilin paqësor, në dukje të Metës për politikën e brendshme, ajo nuk mund të jenë premisë edhe për zhvillimet të reja të dyanshme pozitive mes dy shteteve, por veç për ruajtjen e status quosë.

Por pse kjo vizitë në këtë moment? Po ta shohësh cekët kjo duket si karshillëk i një rivaliteti të mbuluar mes tij dhe kryeministrit Rama i cili vizitoi Beogradin këtë javë.

Por ndërsa Rama ka deklaruar në Serbi dhe ka synuar që Kosova të njihet si shtet, Meta po përpiqet me politikën “ urtë e butë, e do të thosha dhe “bosh tiganin”, të qetësojë më tepër fqinjët, se sa të hapë premisa për një zgjidhje të problemeve që vërtet ekzistojnë në mes vendeve.

Greqia është mjaft e shqetësuar, pasi pas kaq kohësh mbulimi në hi, i çështjes çame po del në pah. Mohimi ka qenë një parim strategjik i politikës së jashtme greke, dhe fakti i kohëve të fundit që komisionari Hahn e përmendi drejt për drejt, ishte befasues dhe shkaktoi reagimin e ministrit të jashtëm grek dhe të gjithë spektrit politik opozitar në Greqi.

Por a është çështja çame vetëm një çështje që mund të mbulohet apo të bishtnohet? Apo ka dhe shumë probleme të tjera mes dy shteteve që e kanë burimin qysh 100 vjet parë, në kohën e Venizellosit dhe të gjenocidit grek në të gjithë Jugun e Shqipërisë?

Pse diplomacia shqiptare duhet të heshtë për to? Pse pala greke i kishte vënë si kusht palës shqiptare të diskutoheshin problemet e vetëm të 50 vjetëve të fundit, dhe pala shqiptare e pranoi këtë si të mirëqenë?

I ashtuquajturi “Ligji paradoksal i luftës” edhe pse i kërkuar nga pala shqiptare dhe i miratuar në zbatim nga palët greke, pa dyshim, të krahëve politikë hidhet pas krahëve sa herë kërkohet nga pala shqiptare. Pse?

Shqiptarët që kanë shkuar të kërkojnë depozitat e gjyshërve të tyre në Bankën Kombëtare greke, marrin një përgjigje mashtruese se pas shpalljes së ligjit të Luftës janë bërë zero të gjitha kontot e vjetra. Por kur u thua se avokatët kanë vërtetuar llogaritë bankare dhe se personi që ka vënë paratë ka qenë shtetas amerikan, llogaritë dalin se ekzistojnë.

Pra problemi i abrogimit të luftës nuk është vetëm çështja çame me gjithë prioritetin që ka, por edhe e drejta e pronës dhe pasurive të shqiptarëve në Greqi, çka është një nga çështjet e të drejtave të njeriut, dhe kjo nuk ka si të maskohet me gjoja vendime të gjyqeve greke dhe të gjoja kolaboracionizmit me gjermanët të çamëve. Mund të ketë pasur bashkëpunëtorë me gjermanët mes çamëve siç ka pasur edhe mes grekëve. Por kurrsesi nuk mund të fajësohet e të dëbohet një popullsi e tërë.

Ndërkohë të barazosh kërkesat e shqiptarëve me ato të grekëve siç bëri kryetari i parlamentit Ilir Meta gjatë vizitës së tij 3 ditore në Athinë me ftesë  të Presidentit të Parlamentit të Greqisë z. Nikolaos Voutsis, në rastin më të mirë është miopi e plotë diplomatike dhe mohim i interesave të shqiptarëve, ndërsa kërkesa e mefshtë e bërë për të satën herë, për heqjen e ligjit të luftës, do të harrohet sërish pasi të mbarojë vizita.

Gjatë vizitës së fundme në Shqipëri nga ministrit të Jashtëm Grek Kotzias u bënë në fakt disa propozime apo një letër, “no paper” lidhur me çështjet për t’u diskutuar mes palëve dhe u duk sikur do kishte një farë hapje për të diskutuar edhe çështje që gjer atëherë ishin tabu. Por sot i ndodhur para presionit të opozitës greke z Kotsias shprehet se ato ishin pika vetëm për shqyrtim.

Zgjidhja e çështjes çame nuk është thjesht kthimi i pronave, por rikthim i dinjitetit. Atij dinjiteti që iu mor me përdhunë qindra-mijëra çamëve nga hordhitë e Napolon Zervës, por që fatkeqësisht po vazhdon edhe sot A mund ta besojmë këtë, ndërsa vetë ai nuk pranon as ekzistencën e çështjes çame e jo më diskutimin për zgjidhjen e saj?

Madje, reagimet e ditëve të fundit po tregojnë se Greqia jo vetëm nuk dëshiron as ta njohë dhe as ta dëgjojë më çështjen çame, duke e cilësuar jo-ekzistente, por arrin edhe të dërgojë letër në formë kërcënimi për komisionarin e BE-së, z. Hahn, vetëm, sepse e përmendi këtë çështje.

Sipas ministrit të Jashtëm grek Kotzias në letrën drejtuar komisionarit Johanes Hahn lidhur me atë që Greqia e quan “keqinterpretim” të këtij të fundit lidhur me çështjen jo-ekzistente midis Greqisë dhe Shqipërisë nënvizohet fakti se për “Greqinë nuk ekziston çështje çame”

“Greqia nuk ka diskutuar çështjen” çame “nuk është duke negociuar me palët e treta vendimet e gjykatave greke ndaj atyre që bashkëpunuan me pushtuesit gjermanë. Ministria e Jashtme ndihet i detyruar për të hedhur poshtë, edhe një herë, ata që argumentojnë se “Ministria e Punëve të Jashtme ka sqaruar. Greqia ka propozuar një diskutim mbi një sërë çështjesh të pazgjidhura me autoritetet shqiptare, por jo çështjen çame.

Për më tepër, Ministria greke sqaroi, atë që diplomacia shqiptare e kish fshehur, “çamët janë përmendur vetëm “një herë” në një jo-letër, që është lëshuar në bisedimet dypalëshe me Shqipërinë. Sipas Ministrisë, termi është përdorur një herë në jo-letër, ku thuhet se “në asnjë mënyrë nuk ketë në Greqi të drejta për të ashtuquajturit çamë”.

“Jo të drejta për të ashtuquajturit çamë”. E shkruar e zezë mbi të bardhë.

Dhe kjo nga Nikos Kotzas gjyshi i të cilit Kostandin Kotzias nga viti 1934-1936, ka qenë kryetar i bashkisë së Athinës, më 1936 ministër në qeverinë Metaksas, në vitin 1950 deputet dhe më 1951 kryetar i bashkisë së Athinës. Kostandinos Kotzas ishte pro Gjermanisë naziste, ai kishte marrëdhënie të ngushta familjare me ministrin e propagandës Joseph Goebbels. Që nga viti 1934 e deri 1940 Konstandin Kotzias ka vizituar disa herë Gjermaninë naziste ku është takuar me krerët e lartë të saj. Ai gëzonte mbështetjen e qeverisë së Hitlerit për rrëzimin e kryeministrit Joani Metaksas dhe zgjedhjen e tij si kryeministër. Ky plan u zbuluan nga Joani Metaksa, me fillimin e luftës italo-greke, Kotzias iku për në Turqi i shoqëruar nga diplomatët nazist. Në biografinë e tij ministri i jashtëm i Greqisë, Nikos Panajotis Kotzias e fsheh faktin se ka gjysh Kostandin Kotzias i cili ishte pronazizmit gjerman.

Nga ana tjetër,në këtë kohë të ngarkuar të marrëdhënieve shqiptaro-greke për zgjidhjen përfundimtare të Çështjes Çame, delegacioni shqiptar përbëhet nga një shumicë deputetësh me kombësi greke.

Metën e shoqëron deputeti i Partisë Socialiste, Fatmir Toçi, bashkëshortja e të cilët është greke, Vangjel Tavo, deputet i LSI-së, i cili është me kombësi greke, Vangjel Dule i mirënjohur si antishqiptar, vlleh me kombësi greke, kryetar i PBDNJ, deputeti i PS, Anastas Angjeli me kombësi greke, deputeti i PD, Gjergji Papa, gjithashtu me kombësi greke.

Deri këtu nuk ka asgjë të keqe, por pse të mos integronte edhe ndonjë deputet të PDIU-së. Nëse greket kërkojnë ta fshehin çështjen çame ne nuk kemi pse t’i fshehim çamët.

Nuk kishte si të pritej ndonjë deklaratë zyrtare rreth Çështjes Çame apo pronave të shqiptarëve në Greqi, të cilat janë të sekuestruara prej vitit 1940 me dekret të Mbretërisë së Greqisë, shkruante z. Lalla. Dhe kështu ndodhi dhe është habi se ka qenë pikërisht Meta kur ka qenë kryeministër që e ka parashtruar për herë të parë në bisedime me grekët çështjen çame. Çfarë ka ndryshuar tek z Meta ?

Në letrën që ministri Kotzias i referohet z. Hahn, ku kërcënon se: “Nëse Komisioni do të miratojë argumentet nacionaliste të atyre që këmbëngulin për rikthimin e një problemi jo-ekzistent, kjo do të frymëzonte irredentizmin, duke kthyer në shumë pjesë të kontinentit evropian, çështjet e zgjidhura në mënyrë të pakthyeshme pas Luftës së Dytë Botërore”.

Politika greke me mohimin e kësaj çështjeje e ka kaluar radhën shpesh herë. Këtu kemi të bëjmë me çështje të së drejtave të njeriut dhe jo çështje ndryshimesh kufijsh. Çështje të së drejtës së pronës edhe të banorëve të tjerë shqiptarë që nuk janë me origjinë nga Çamëria si edhe të gjithë çamëve për të lëvizur lirisht.

Por për kreun e Partisë për Drejtësi Integrim dhe Unitet, Shpëtim Idrizi letra e Shefit të Diplomacisë greke, komisionarit Hahn për çështjen çame, ishte e mbushur me kërcënime e pohime flagrante të shkeljeve të drejtave të njeriut. “Çështja çame do të ekzistojë derisa të ketë jetë e frymë dhe shqiptari i fundit, nip e stërnip Çamërie.

Nga ana tjetër Shqipëria me trajtimin e çështjes çame nuk ngre të ashtuquajturat “border dispute” si Sllovenia ndaj Kroacisë, megjithatë problemi çam është një problem i të drejtave të njeriut dhe si i tillë është në juridiksionin e Komisionarit Hahn për ta shqyrtuar.

Por kësaj here referenca e Ilir Metës me “urtësi “ do të hidhet poshtë dhe do të harrohet.Është e vërtetë që diplomacia është arti i të mundshmes dhe urtësia duhet të paraprijë në arritjen e kompromiseve, por kur pala tjetër nuk lë asnjë shteg për kompromis, kur mohon jo vetëm interpretimin, por dhe realitetin historik. Prandaj, madje dhe në emër të integrimit, flamurin e së cilës thotë se e mbart LSI-ja, nuk i lejohet kryetarit të Parlamentit shqiptar , Ilir Meta të kërkojë, as më shumë dhe as më pak sesa Bashkimi Evropian.

Për sa i përket përkëdheljes së plagëve duhet t’i kujtoja Metës atë që thoshte Horaci se “është fals turpi i të marrëve që kërkojnë të mbyllin plagët që nuk janë shëruar”.