Gezim Llojdia – Page 58 – Dielli

Asnjë popull në histori nuk i është ngjitur kalvarit të përuljeve lëndore, politike e morale sa raca shqiptare…

June 15, 2013 by dgreca

Shkruan: Msc Gëzim Llojdia/

Pa mbritur mesdita e 28 nëntorit 1912 ose me saktë rreth dy javë më parë asaj kohe,shumë shqiptarë psherëtinin se halli i Shqipërisë ishte shumë i madh. Por kombi ynë mbeti dhe nuk u rrokanis si shumë kombet të tjerë që u rrokanisën në humnerë. Ndërsa fqinji në veri synon Shkodrën me male deri në det,serbët po hapnin një shteg të gjatë deri në Durrës,kurse grekërit donin të kapnin Shkumbinin. Pasiç-kryeministri serb rreth datës 7 nëntor 12 është shprehur kështu”Shqiperina shqiptare do të ngjallte vatra turbullimesh dhe konfliktesh. Prandaj zgjidhja më e mirë do të ishte të zbatohej për shqiptarët trajtimi q kishin në kohën e mesme kur bëjshin pjesë te shteteve bizantinë e serbe e serbe pa pas privilegje te veçantë,por tue i respektua individualiteti dhe gjuha e tyre.Diku aty nga 14 dhjetori 1912,kryegjenerali grek ka pohuar “Ne kemi ndërmend ti ndajmë Shqipërinë mes grekërve dhe Serbëvet,mbasi autonomia shqiptare është e parealizueshme”.Kjo quhej atmosferë e vitit 12,kur Ismail Qemali nga deti,Mithati me shokë nga toka u mblodhën në Vlorë duke sjellë shpresën dhe premtimin se ‘Shqipëria nuk kishte mbaruar”Në 1912 ndriçimi shqiptar solli shpresën shqiptare duke i thënë botës se ka një komb me histori,gjuhë dhe vullnet.Por ujqëria ballkanase e solli në udhëkryq çështjen me prerjen kirurgjikale të Kososvës.Një gazetar i huaj shkruan periodikja Flamuri është shprehur”Asnjë popull në histori nuk i është ngjitur kalvarit të përuljeve lëndore,politike e morale sa raca shqiptare.Në qoftë se duhet të çuditemi për ndonjë gjë kjo është s e ekziston gjithnjë në Shqipëri një ndenje edhe pse e zbehtë dhe shpërndamë që priret kah pohimit,kah rilindja e kombit.Ka një shqyrtim të hollësishëm të rrjedhojave mbi të cilat ka ecur historia jonë. Sa herë përhapeshin fuqimisht e kryengritjet aq herë nxirrej në pah rreziku i pavarësisë dhe lirisë.Ka edhe një fakt tjetër që citon e periodiku Flamuri. Kryengritjet e vonta të ballkanasve ndihmoheshin e zmadhoheshin dhe në kuvende ndërkombëtare shpërbleheshin ,përpjekjet shqiptare fillonin me guxim e përfundonin me frikë sepse nuk kishte një fuqi e madhe si Rusia për sllavëve,bullgarët dhe grekërit,që të përkraheshin të drejtat e tona aq sa përkraheshin padrejtësitë e fqinjëve.Lidhja e Prizrenit qe një kuvendim i madh dhe një kryengritje qndërsa më vonë koha solli kirurgjinë më të madhe të kombit tonë nga jugu dhe veriu. Në 1912 Kosova humbi atdheun,Shqipëria humbi gjysmën e vetvetes shprehet periodiku Flamuri.Gjatë luftës së parë të përbotshme nuk kanë munguar sërish kasapët që janë paraqitur më harta për të bërë një tjetër kirurgji,për tu dhënë copa fqinjëve ardhacakë dhe në hartë të mbetej një Shqipëri e vockël dhe mesme. Parimet Wilsonit dhe përpjekjet shqiptare kanë triumfuar. Ndërkaq në luftën e dytë të përbotshme aeroplanë të huaj deshën të ndihmonin kryengritjen jugosllave duke hedhur trakte dhe harta gjeografike ku Shkodra deri në Drinë në rrethin e Karagjorgjoviçit.Mirëpo shekulli i XX ishte shekulli që regjistroi humbjen e madhe shqiptare por edhe shekulli që solli dritëzën e parë me bombat e NATO në Kosovë. Ndërkaq shekulli XXI duhet të jetë shekulli shqiptar. Defteri ku regjistrohet bashkëjetesa me fqinjët.500 vjet nga koha e tyre llogaritet ta ketë mbështjellur guaska e rëndë e perandorisë osmane.Kohërrëzimi,pra shurdhimi definitiv i saj,pritej të ndodhte riparimi.Ndërkohë vërshuan, si në skenarët e hershëm ballkanas,fqinjësia.Harta pushtuese lexohet:veri shkjau serb,jug grekëria e pabesë.Zënia e luftës së përbotshme ishte më tepër se llaftari.Flamuj shtetesh pollën motet.Pasqyra e pushtimeve:përveçse sulme e pushtime varre të hapura, morte të rënduar,arkëmorte të rëndë.Fytyra e tyre, pasqyronte :ushtri që infektonin vdekjen.Në këtë Babiloni pushtuesish,pushtimet do të klasifikoheshin,përveçse të egra,të përbindshme pushtime.Ata,që janë të pushtuar e dinë se ç’farë ngjyre ka në të vërtetë,pushtimi.Një shkrim i hedhur në internet thoshte se Zoti është shqiptar. Dhe nuk ka më bukur dhe më mirë.Zoti tashmë është shqiptar.Naimi,do ta deshifronte në këtë mënyrë,syrin e Zotit,që vrojtonte ligësitë e fqinjëve,para një shekulli: “C’sheh,është Zot i vërtetë,ç’dëgjon është zëri i tia………….Pra, nëse besoni në Zot,pra nëse keni një fe,hiquni,zmbrapsuni nga ligësitë ngase një ditë do të merrni të rëndat ndëshkime.Shqiptarët e Kosovës e vijuan rezistencën pas luftës së dytë të përbotshme.Përpara këtyre katastrofave,riparimi bëhej gjithmonë e më i vështirë.E shtuan qëndresën duke shtuar edhe shumëzimin.Por momenti fundfillesh shekulli 19-20,korracoj një zgjidhje të përkohshme: shkumëzoheni, për të përballuar pushtimet e rënda,për të siguruar si hap të parë ,mbijetesën tonë. Në këtë mënyrë,ndyshoi grafiku i ekzistencës së shqiptarëve.Kështu nga përndritja e madhe,që ishte rilindja kombëtare,pas kataklizmës ballkanike,shqiptarët kanë ndjerë se Zoti ka ndikim një lloj dore,e përkthyer mirësie në çështjet tona kombëtare.Këto fjalë përbënin diagrama e rrahjeve të zemrës shqiptare,por në kohë të përndritjes sonë kombëtare.Kështu është vrojtuar se kombi ynë,ka edhe një grumbullim cilësish të mira. Kështu ,që nuk mundet të merret si rastësi e historisë që na flet se ne kemi qenë ndër kombet e parë që kemi prejardhje nga pellazget dhe iliret janë paraardhësit tanë te njohur me ADN. Rilindësit ngrohën ngrohën venat e ngrira të kombit. Një dervish shqiptar ka thënë këtë pasazh dashurie për vendin e tij:”Neve s’na sos Perëndia,se na ka ngjizur vetë / Do të rrojëShqipëria,sa të përmbyset kjo jetë.”Kjo nuk është muze.Ajo është përpjekja e atyre rilindësve,që në çdo ditë e çdo stinë ,plotësuan kronikën e madhe të përndritjes kombëtare shqiptare. Ajo është “vula”,për kombin tonë .Jemi këtu ,thotë ky dervish,që kur s’mbahet mend.Ky dervish është baba Meleq Shëmbërdhenji ,rilindas i shquar.Nga thellësia e kohës dëgjojmë klithmën e dervishit rilindas.Duket,se prej andej ka mbritur aksioma: “Pa atdhe,s’ka fe”‘ ,rubin i parë në këto themele,ishte libri i këtij dervishi,”Besim e fe”. Këtu jemi,që kur dielli e hëna s’kishte lerë,është shprehur poeti Naimi ynë.Por përpara se tek poeti ynë të ndriçonte ora e territ,Naimi, ai ishte adresuar me një lutje shenjtorësh Zotit:”Jepi shqiptarit drite / Zot i vërtetë të shohë / të marre vesh mirësitë / të vërtetën ta njohë.” Midis atij trazimi të jashtëzakonshëm shpirtëror,që kishte ndodhur në Ballkan e kishte bërë poetin tonë por rilindës të tjerë të kërkonin për ndihmë edhe rrugën e frymës ,sepse nga të gjithë ballkanasit, popull më i sfilitur se shqiptarët nuk besoj të kishte.Sillen për këtë kohë shumë faktorë përcaktues,por lihet në hije,vet tharmi i saj,vullneti i krijuesit tonë. Rrjedhat, që do të shoqërojnë zhvillimet shqiptare kanë edhe dorën e Perëndisë. Ndërkaq kjo nuk predispozonte se kombi ynë ishte i zgjedhuri i Perëndisë. Por urën e mbarësisë e qëroi vetë Perëndia. Po përse Zoti i dha këtë dorë mirësie kombit tonë ?Ishim një popull i vajtur në mes fqinjëve tinzar-pushtues.Nëse ky bekim nuk do të kishte ardhur asnjëherë,a do të kishte jetuar kombi ynë ?Nëse, jetuam është edhe fryma shpirtërore dhe qëndresa e kahershme e jona. Kanë ardhur shumë kombe.Jetuan një pjesë,tek të tjerët zbriti nata. “Shumë kombe janë shuar, por shqiptarët kanë patur uratën e Zotit,që mbenë e kombi yne,s`ka rënë poshtë.” Me këtë gjuhë zemre me këtë pendë të florinjtë ka shkruar Naimi ynë, për ekzistencën e kombit tonë.Në fytyrën e tokës shqiptare, shfaqet fryma e një bukurie ballkanase,por me fytyrë mesdhetare,brenda suazës së Europës.Ka parametra gjeografik të mrekullueshëm vendi ynë. Me qindra gërma plumbi ka derdhur poetet , për të rajvizuar natyrën e bukur.Por thellë,më tepër në padukshmëri,atje ku pamja është ngulitur fort, ishte ka parë fytyrën e Zotit.Për bektashinjte dhe për Naimin panteiste, kjo botë ka krijuesin e saj.Edhe dëshira, aspirata e shqiptarëve për të ruajtur trojet e tyre u “magazinua”në formë lutjeje në “memorjen hyjnore”një ditë. Kishte mundësi, që pas ndonjë kataklizmi ballkanike, përpara syve të shqiptareve të kryhej copëtimi i plotë .

“_-Coniu shqiptare prej gjumit,çoniu”.Vikama e P.Vases, ishte preludi, për të gjithë rilindasit.Më e kthjelluar,më brilante do të qe:”çoniu prej gjumit, sundimi ëndrrës, po humbet pushtetin.”.Kjo do të thoshte,koha e ëndrrës kishte përfunduar. Zhvillime të reja,priteshin në skajin tjetër.Kishte kaluar faza e parë. Prandaj u zhduk ëndrra. Fjala tani qëndronte në “tavolinën supreme. Dhe verdikti u dha qartazi :ne 17 mars 2008 qe do te shprehej se numrat 1 dhe 7 janë mistik,kurse numrat p.sh numri tek 2-mund te lexohet dy kombe shqiptare ne Ballkan. Ndërsa dikur kanë qenë një dhe i pandarë.

LIDHJA E PRIZRENIT DHE LIDHJA ME FRASHELLINJTE

June 10, 2013 by dgreca

Dokumente per Alush Frasherin/

Nga Msc.GEZIM LLOJDIA/

Vendvendosja.Ora e vendosjes së Frashëllinjëve në vendbanimin Frashër është e largët.Trandje historike megjithë gjatësinë e shekujve të tyre kanë datime.Ato zbresin,në fakt varen nga mjegullinat nëpër kohën tonë,afër tre shekuj më parë zbradhen.Atëherë, Frashëri, sigurisht që ka ekzistuar.Në suaz të maleve të Dangëllisë kishte ruajtur formën e vet.

Hamza beu,rrënja frashëriote e Tomorricës.Duke i qëndruar gërmimeve,pema frashëriote mund të quhet Hamza beu i pari i Tomorricës me kohëngulmimi hershëmrin e viteve 1570.Atje thellë në malësi shtroi udhëzimet e tij duke marrë në mbrojtie Skraparin,Opar,Vërcen.Kur në Berat e kurthosën turqitë,u fsheh veshur si grua,por e kapën.I dërguan në Edërna.Kështu llafoset autori Dh.Berati.Ndërkaq syrgjini ,që përmendet është Stanimakë.Pra edhe kohëzgjatja është pakëz e diskutueshme,sepse ende mbetet tek një shifër midis 70-80 vjetëve.Mehmet Pashë Qyprilliu thuhej ishte nga kjo zonë Përmeti, zbatoi faljen.Ai, që përfitoi ishte Ajaz beu,nipi i Hamza beut.Pronat ju dhanë në 1650 dëshmohen në disa kaza.Përmeti.pronat në Frashër, Martinja, Topojani. Vlorë,Kudhësi Armen.Myzeqe disa fshatra si Kallmi,Zvërneci.

Ngulmimi në Frashër.Ajaz beu mbriti në Frashër në pronat e dhëna. Shtëpit,që i zuri syri ishin disa. Mbiemrat,që mbanin shtëpit ishin Aliçikasit,Cerasit,Bregasit,Bakasit.

Banorët e Frashërit formuan fshatra

Alicikasit.Alicikasit kur u shtuan,populluanv Orgockën dhe Butkën.

Bregasit.Bregasit formuan Goroshianin dhe Lushnjën.

Bakasit.Bakasit zbritën në Koblarë,thotë Dh.B në parathënien e “Mesime”të Naimit.Rëndësia.Rëndësia e Frashërit zbret me dëshmi në vitin 1650.Vengulmonjësi frashëriot quhej Ajaz Bej.Në kohë të hershme pra kjo familje qytetare e ardhur nga Tomorrica,që kishte ruajtur syrgjynin në Edërna.Duhet të ketë qënë 70-80 vjet.Duhej të thyhej syrgjini në Stamitakë,që të mbrinin nipërit frashëllinj nga rrënja e frashëriotëve.Me Ajaz beun,fillon dega e frashëriotëve, që të lëshoj gjethe në katundin e ashpër nga moti në Frashërit.Figura e Baba Alush Frashërit është figura e një shqiptari të pazakontë,figura e një personazhi shqiptar tridimesional.

1-Në rrafshin politik.Figura e Baba Alushit është rilindasi i orëve të para, i rreshtave të parë në rilindjen tonë kombëtare.Baba Alush Frashëri,ishte një patriot, që ushqeu ,shqiptarizmin gjatë gjithë kohës së ndritshme të përndritjes tonë kombëtare.Me frymën e tij patriotike,e ktheu teqen e Frashërit,në një strehë të ngrohtë për rilindasit,me një prezencë të përhershme shqiptare në dyert e kësaj teqeje shqiptareje.Baba Alush Frashëri është organizatori i disa mbledhjeve të rëndësishme ,për fatin dhe çështjen shqiptare,që u mblodhën në drejtimin e tij dhe të Abdyl bej Frashërit në teqenë malore të Frashërit.Baba Alush Frashëri,ka vëndosur në dispozicion të Lidhjes së Prizërenit një shumë të hollash,nga të ardhurat e teqes për ti përdorur për realizmin e qëllimeve të Lidhjes.

2-Në rrafshin moral.Baba Alush Frashëri ngriti një kod moral për dervishët e teqes dhe ndjekësit e shumtë të bektashizmit.Misioni atdhetar e shoqëroi këtë teqe në dy shekuj të rëndësishëm si shek.XIX dhe shek.XX. Aksioma brilante ,filozofike“Pa atdhe,s’ka fe”,ringriti në këmbë bektashinjtë shqiptarë.I ndërgjegjësoi se fati i kombit ishte në duart e shqiptarëve dhe feja e tyre më e mirë në këto kohë të mjegullta ishte shqiptarizmi.Fati i tyre ishte qëndrueshmërit i lidhur me kombin,fati i të cilit gjendej në plluskimin e pushtimit osman .Në rrafshimn fetar.Baba Alush Frashëri ishte një shenjtor me ngritje të epërme në gradat e epërme të shpirtit.Në enciklopedinë e bektashizmit shqiptar,baba Alush Frashëri do të meritoj vëmëndje të veçantë për vlerat më tërheqëse të jetës shpirtërore,që i vendosi në dispozicion të çështjes tonë kombëtare.Konfirmohet besnikëria e gjurmës së tij ndaj tragës ku shkeli Nasibi Tahir Babai.Konsiderohet ai frymëzuesi i frashëllinjëve ,që bënë emër dhe u lidhën pazgjidhëmrisht me çështjen kombëtare shqiptare.Baba Alush Frashëri është pjesa më e zgjedhur e shenjtorëve me ngritje shpirti deri në gradën e lartësimit të një imami.

Mbiemri Frashëri.Ky mbiemër ka lidhur disa fise në katundin Frashër.Madje Dalib Frashëri,Shahin Frashëri janë frashëllinjë. Besohet se Alush Frashëri është inspiruar me parimet mistike qysh herët.I rritur në ambiente bektashiane dhe jeta me këtë përvojë mistike ishte një faktor.Prania e teqesë në Frashër ishte tjetër arsye për të patur një ndihmë shpirtërore më të madhe,kur ai është dërguar në teqe dhe ishte vizitor i saj i përhershëm.Veshja dervish dhe marrja e titullit baba kanë treguar potencialin e vërtetë të këtij shenjtori të madh.Madje për ti thelluar njohurit në fushën mistike ai ka udhëtuar disa herë në teqen e madhe të Haxhi Bektashit.Kurse rrugëtimi i fundit i përket vitit 1872 kur ai me tre baballarë dhe dervishë shkoi gjashtë vjet përpara se të pëllciste çështja kombëtare.Madje thuhet se disa nga shoqëruesit e tij në këtë rrugëtim si Adem Vehxhiu i Jakovës dhe të tjerë patën ndikim në lidhjen e Prizërenit.Këta baballarë u shpërndanë në disa pika kyçe në prag të kësaj lëvizje madhore dhe ndikuan fortësisht me frymën e tyre në realizimin e çështjes së madhe.Lëvizjet e tyre deshfirojnë pikërishtë pozicionimin e tyre atdhetar por sikurse frymën mistike,që e përdorën për hyrjen fortësisht të mençur të rilindasve në këtë lëvizje shqiptare. Ndërkohë nga hulumutimi i dokumentave thuhet se Baba Alushi,ka marrë pjesë në Lidhjen shqiptare të Prizërenit, shkoqur ka rrugëtuar nga Frashëri drejt qytetit verior shqiptar,ku zëri i bashkuar i shqiptarëve formësuan Lidhjen Shqiptare të Prizërenit.

Arkivi Qëndror i RSH

Arkivi Qëndror i Republikës së Shqipërisë.Fondi 270.Dosja 49.faqe 118-119

“Baba Alushi ,bir i Dalib Bej Frashërit,nismëtar i mbledhjes së Frashërit.Pati si shokë që e ndihmuan në arë vepër,Sami ,Abdyl,Naim Frashëri,Orhan Bej Pojanin,Pandeli Calen,Nasuf Novoselën,Ismail Bej Zharkonji,Hysni Bej Leskkovikun,Mehmet Ali Pashë Beratin(Vrionin),Ismail Pashë Dibrën,Konstandin Kristoforidhin,Jani Vreton,Hoxhë Tahsimin, si dhe shumë pari të viseve të ndryshme të Shqipërisë……”

“LIDHJA E PRIZËRENIT DHE VEPRIMET E SAJ”

Xhafer Belegu në mesin e viteve 1934,verë qershor,u ka përcjellur,shqiptarëve dokumente me të dhëna nga historia e lidhjes së Prizërenit.Dritën,botimit ja ka dhënë botuesja “Kristo Luarasi”:”Lidhja e Prizërenit dhe veprimet e saj 1978–1881”.Nga veprimet e marsit 1878 faqe 148 shkruhet: Lidhja në jug…

Lidhja shqiptare duke i parë këto veprime të Greqis e duke marrë njoftime për kërkesën e saj në kongres vendosi me zhvillue një aktivitet të madh në jug.Organizoi këshillat krahinor dhe përgatiti një fuqi mbrojtëse kundër Greqisë.Mbledhja e parë si mbas dëshirës së Abdyl Bej Frashërit i cili ishte faktori më kryesor në jug,u ba në teqen e Frashërit,nën kryesin e Baba Alushit i cili vuri në dispozicion të Lidhjes një shumë të madhe të hollash.Në këtë mbledhje të parë të jugut u bisedua organizimi i këshillave krahinor e masat,që do të merreshin kundër Greqisë.Burrat me rëndësi të Lidhjes në Jug.Abdyl Bej Frashëri,Mehemet Ali bej Vrioni.Sulejman Ali Kuci, Myslim Vasjari,Mustafa Pashë Vlora,Muslim Gjoleka. Sheh Mahmuti nga Kolonja e Kurveleshit,Xhafer bej Vlora,Thanas Ekonomidhi prej Sopiku disa bejlerë prej Libohove,Vasil Hido,Petro Meksi prej Tepelene,Mihal Haritua nga Përmeti,Vasil Linavori e Eustrat Tasho Duka nga Berati Dhimitër Kolea………….

Lidhja në Jug u mbajtë në 11 kallnuer 1878 vendosi :

1-Që të dërgojë një telegram pushteteve që muarrën pjesë në kongresin e Berlinit,për me shfaq keqardhjen e vet për lëshimin e Epirit,Greqisë e për me u lut që të hiqnin dorë nga kjo gjë.Dhe për të deklaruar që nuk merrej parasysh kjo kërkesë,atëherë do ta mbronte vetë me çdo mënyrë.

2-Dorëzimet të një pjese të Thesalisë,mos me i kundërshtue.

3-N.q.s se mjetet e veta nuk do të mjaftonin,atëherë të ngrihet e gjithë Shqipqria.

4-Të merren me forcë armët e municionet e depovet të ushtrisë turkëvet,sidomos sa më parë ato të Artës dhe Prevezës.

5-Preveza e Arta të bëhen qëndra ushtarake të Lidhjes.

Xh.Belegu në këte vëllim me karakter humulues,përmend edhe vargje nga folklori.Në hapësirën e pafundme të këngëve të rilindjes ,ai ka përzgjedhur.Përmend,këngën më të kënduar në Labëri,që autori thotë se këndohet në Kurvelesh.:Kurvelesh e Gegëri/C’u mblodhën në Ergjërli/Tek Abdyl Be Frashëri/Cu përpoq i varfëri/Cu përpoqe e bej për na/dy hejbe me hasina/Në frëngji se ç’i trete…..

Në 100 vjetorin e Lidhjes së Prizërenit,aty rreth viteve 1978,një botim i një enti shtetror “8Nëntori”.8000 kopje tirazhi.Përmbledhja “Me pushkë dhe penë për liri dhe pavarësinë”me autorë,akademikë,historian,studjues,

gazetar ,të dhënat duken se janë gërmuar pikërishtë nga ky libër i Xh.Belegut.Të dhënat përkasin njësoj,por në këto dokumenta të sjella për lexuesin e asaj kohe është hequr emri i klerikut bektashi Baba Alush Frashëri.Baba Rexhebi punoi në SH,BA,ishte filozof,misticist,baba i teqes shqiptare të Detroitit.Baba Rexhebi ka ruajtur mjaftë të dhëna dhe në këtë libër ndriçon një sërë të vërteta.…Gjithashtu kemi patur elementa dhe kler të kulturuar në Teqen e Frashërit me baballarët e shqur pas Nasibiut si Baba Alushi,Baba Abidini,Baba Shemja,Baba Mustafai dhe të tjerë që kanë mbetur të paharruar,jo vetëm për çështjen fetare,por më shumë për cështje kombëtare….Por me këtë rast mund të shtojmë se kjo teqe ka nxjerë klerikë,gjushër me kompetencë,si Alush Baba,Abedin Babanë,Baba Mustafan, e të tjerë të cilët kanë qënë patriot të shquar dhe kanë luajtur një rol të madh edhe për cështjen shqiptare,aq sa kjo teqe u bë foleja e çdo lëvizje kombëtare .

Ali Tomorri“Gazeta e Korcës”,26 maj 1937

Disa shënime mi jetën dhe veprën e disa fetarve bektashinj patriot…..Baba Alush Frashëri,Baba Hajdar Gjirokastra,Haxhi Hysejn Babaj I Krujës………………

Mehdi Frashëri:”Lidhja e Prizërenit edhe fektet dipllomatike të saj”…Kuvendet e Frashërit,mbajutr në teqen e Frashërit…

Ekzistenca e Baba Alushit ishte e shkruar qartazi.Në coptëzimin e jetës,lexohen momentet,që kanë ndikuar.Baba Alushi duhej të vinte,sikurse Skëndebeu, duhej të gjëndej në Krujë,në mjegullinën e madhe.Baba Alushi duhej të vinte,sepse një lëvizje tërmetore e çartur prej shqiptareve do të shkundte perandorinë krahëgjërë.Dhe shenjtorët duhet të udhëheqin turmat me frymën e shenjtë të tyre.Baba Alushi,do të ishte fizikisht në Prizëren.Por Baba Alushi vendosi piketa në Frashër,për lidhjen e Prizërenit.Është edhe vet pjesmarrës në Prizëren.

Gjurmim faktesh.

Lexojmë revoltat shqiptare.Shekulli i XIX.Emërtimi kryengritje,e shprehur ngritje kryesh.Në gjuhën e popullit:shëmbi shkëmbinj e male.

Shifra.

Tridhjetvite të para shek.XIX.Myhib Ali Pasha në jug dhe në veri Bushtalinjtë.Kryengritja e Dibrës vitet 1833,1834-136,1838-1839.Kryengritja e Prishtinës dhe Vuciternës.Vitet-1834-1835.Kryengritja e Vlorës-1836.Kryengritja e Myzeqes 1837.Kryengritja e Tepelenës 1837. Kryengritja e Beratit 1839.Kryengritja e Prizërenit –1839.

Zbresim një paralele.Në Frashër rrëzë Kokojkës ka zbritur,pikërisht nën mjegullina të kohës shenjtori Nasibi Tahir Babai.Pikëqëndrimi tij ishte teqeja,që në pranverë çeli dyertë.Pozicioni i tij në Frashër , krahasohej me ardhjen e qiellit të kaltër në gjallërimin e pranverës.Ngulmimi i shenjtorëve është mbarësi për kombin.Shenjtorët e bektashizmit, kryesisht shqiptarë,mbasi merrnin frymën,kërkonin pozicionimin në vendin e tyre në katundet e largët,për ti kushtuar energji,çështjeve jetike dhe interesi më i madh ishte largimi i nënshtrimit të perëndorisë osmane.

DOKUMENT

Në arkivin e shtetit,thuhet: “Baba Alushi biri i Dalip Frasherit,nismetar i mbledhjes së Frasherit. Pati si shoke që e ndihmuan në atë vepër,Sami,Abdyl,Naim Frasheri, Orhan bej Pojanin, Pandeli Calen,Nasuf Novoselen, Ismail bej Zharkovijn,Hysni bej Leskovikun ,Muhamet Ali Pashë Beratin (Vrionin),Ismail Pashë Dibren, Kostandin Kristoforidhin,Jani Vreton, Hoxhë Tahsimin, si dhe shume parti të viseve të ndryshme.”

Shqyrtim.

Cfarë shprehin dokumentat.Në korrik të vitit 1878 në Prizëren,një komision nën drejtimin e Iliaz Cokut me përfaqësi të gjysmës së vendit.Në të njëjtën kohë,pohon E.b.Vlora u mblodhën fillimisht në teqen bektashiane të Gjirokastrës,dhe në atë të Frashërit.Përfaqësit i takonin Beratit, Gjirokastrës, Përmetit, Vlorë, Tepelenë,Korcë, Kolonjë, Janinë, Margëlliç, Ajdunafit,Pargës,Artës,Prevez.

Dëshima e këtij përsonalitei hedh dritë mbi një fakt.Përfaqësuesit ishin ose nga shtresa e lartë,ose klerikë.Dëshmia e fakteve të sjell një moment tepër delikat,por shumë të hollë.

Maj 1878.Koha e baba Alushit është një kohë me,njerëz të çuditshëm,patriotë të pazakontë.Në këtë teqe baba Alushi mbajti të ngrehur prezencën e përhershme të një ndjenje kombëtare.Shërbimi i teqes vihet në realizim të programit të rilindjes.Baba Alush Frashëri ishte drejtuesi i punimeve të kuvendit të kazave të jugut.

Teqeja e Baba Alushit.Eshtë një ditë,që nuk i ngjiste tjetrës.Dita e fundit e majit 1878.Teqeja e baba Alushit,në lartësi të këtyre maleve,të Kokojkës, ndjeu shkelqimin,që afronin burrat e shquar të trevave jugore ditën,kur ata, hynë në mejdanin e teqes.Organizimi ndërkrahinor i përfaqësuesve të kazave të vilajetit aty pati fillesë.Vali i Janinës Mustafa Asim Pasha,përdori forcën,por teqeja në Frashër,ishte në largësi nga qëndra e vilajetit.Kryeqëndra e shqiptarizmës në hartën e teqeve ishte Frashëri.Kryeqëndra,një teqe e thjeshtë, pushtuar nga gjelbërimi i korijeve.Atje ku netëve merrte udhë komunikimi me Krijuesin,burrat e shquartë trevës jugore,kërkuan “rrugëkalimin”, për të ndalur coptimin e trojeve.Kjo teqe e katundit Frashër,një çast të jetës së saj do të rilindte duke pritur ditën,kur krerët shqiptare,formuan atje “Lidhjen e vogël të Prizrenit”.Për baba Alushin dhe dervishët e saj ishte krijuar bindja se pa trojet e tyre,besimi i tyre,njëmend do të mbetej pa qënë asnjëherë shqiptare.Feja më e mirë e këtyre shqiptareve të mirë,mbetej ruajtja e tërrësisë territoriale.Kështu baba Alushi dhe klerikët e tjerë e kuptuan se koha nuk ishte kur të binte muzgu,për të qarë fatin e keq të kombit,por duhej hapur shpirti. Ajo kataklizmë,që po afrohej me stërbim, duhej gjetur menyra për ta shmangur.Kështu ata,ju vunë punës, pa ndjerë lodhjen e shpirtit të tyre,përpara dhimbjes së madhe.Kështu teqeja e Frashërit shkruan prologun më të ndritur të ditëve të rilindjes.Në strehën e largët jugore të Frashërit, kaq larg mesvedit,u ngjiz një çështje jetike për shqiptaret.Ishte Zoti vet,nën fytyrën e të urtit baba Alush Frashëri,që paratha shumë gjërra.

Fakte.Aty nga vitet 1877,Baba Alushi ndiehej i shqetësuar për fatin e Shqipërisë.Një vit më vonë,thuhet se takohen në Sarandë tre vëllezërit Frashëri,ku epiqëndra ishte shkrimet për Shqipërinë.

13 qershori 1878,kongresi i Berlinit i ka tronditur së tepërmi rilindasit.Bisedojnë për mbledhjen në teqen e Baba Alushit mes krerëve shqiptar në një itifak turqisht (beslidhje),emërtuar si fillesë “Lidhja e Prizrenit”.Të shkruara, në librin e vendimeve në, 18 qershor, zeri i saj ishte:ruajtja territorriale.Përfaqësues i Sarandës dhe bregdetit do të ishte poeti Naim për në mbledhjen e Frashërit në teqen malore,mes tyre dhe tre frashëllinjtë që u kishte mëkuar atdhetarinë,në një kuvendim rëndësor,e udhëhiqte Baba Alush Frashëri

“NËSE NUK PUNON PËR VENDIN TËND”

June 8, 2013 by dgreca

Vladimir Koçiraj, Vladimiri igomave ‘, që do të shqiptohet si :” i ikuri nëpër stere me goma”, pra nga vendkalimet nga Shqipëria në Itali, Kantautor,autor tekstesh e librash,/

NGA GËZIM LLOJDIA/

Shkurt nga jeta/

Nëalkiminë e gjuhëve, stilet dhe formulat letrarebashkëjetojnë. Sentencë e kohëve të sotme….Kantautori dhe bërësi i teksteve të këngëve Vladimir Koçiraj ka ditur që me format letrare e muzikore të ndërtoje një emër në shtetin fqinjë. Historia e emigrantëve shqiptarë ngjason si dy pika uji. Vladimir, shkurt Ladi, ose ironia eMiguel Angel Garciase kronikat e mis aventurës për një flokëverdhëme sy blu papritmas u bën ‘ të zinj ‘, me flokë tëdredhur dhe mospërfillje, ,që tregon kohën dhe hapësirën kur u dyndën emigrantët në shtetin me formën e çizmes. Dhe ende këndvështrimet në realitetin ‘të ditës sonë mbetën në histori,ditë-ikjet e tyre, Vladimiri igomave ‘ që do të shqiptohet:” i ikuri nëpër stere me goma”, pra nga vendkalimet nga Shqipëria në Itali. Ideja për t’u larguar nga Shqipëria, thotë Ladi , më lindi në muajt e fundit të vitit 1990 dhe në fakt para se të merrja rrugën për në Itali, natën e fundit të vitit mora atë të Greqise, ku qëndrova pak më shumë se 20 ditë. Nga fundi i janarit të vitit 1991 u riktheva në Shqipëri dhe zbulova se disa prej anijeve të peshkimit kishin filluar të largoheshin nga Vlora drejt brigjeve italiane.Ai esinqerisht përshkon kështu, aventurën e tij:”Anija ishte një anije peshkimi e Sarandës, e cila nuk ishte për në Itali por thjesht ishte ankoruar disa qindra metra pranë molit. Në qytetin e Himarës nuk kishte ngelur këmbë njeriu, kishin ikur të gjithë në Greqi. Mes njerëzve të grumbulluar pranë molit ndodheshin disa peshkatarë dhe detarë nga Vlora. Nuk kishim me çfarë të shkonim tek anija e ankoruar në ujë pak më tutje. Diku në një rrugë aty afër ishte i parkuar dhe i braktisur një kamion të cilit i premë një gomë dhe i morëm kamerdaren. E frymë dhe mbi të hipën tre detarë vlonjatë të armatosur të cilët gjetën në gjumë ekuipazhin e anijes nga Saranda. Morën anijen dhe e afruan në mol ku hipëm të gjithë. U nisëm nga ora 4 e mëngjesit, ishte e premte 8 mars 1991.Një pyetja ime përt fëmijërinw e tij,gjen një përgjigje të thjeshtë: si në fshatë.

Emigrimi

Ladi shprehet:Në hyrje të portit të Brindisit na doli përpara për të na ndaluar një nga ato anijet gjigante që të fuste frikën. Nga bordi i saj mes të tjerëve ishte dikush që fliste me megafon dhe na urdhëronte të ktheheshim mbrapa duke na thënë: “Tornate indietro! Brindisi è pieno”.Në qershor të 1991-shit filloi të bëhej shpërndarja në gjithë Piemonten. Në fillim të korrikut unë bashkë me 6 të tjerë u transferuam në Bra, një qytet i vogël në provincën e Cuneos me gati 30 mijë banorë. Muajin e parë ishin nën kujdesin e komunës, pastaj gjithsecili për vete. Unë ngaqë flisja italisht e kisha pak më të lehtë se të tjerët. Brenda atij muaji gjeta tri vende pune, për vete dhe për 2 të tjerë. Shumë shpejt u sistemuam të gjithë. Flinim në një hyrje të vogël, të përbërë nga një dhomë dhe një banjë, ofruar kjo nga një prift, Don Lino. Krevatet ishin ato model ushtarak.Unë gjeta punë në një kompleks të madh që prodhonte pllaka dhe pajisje sanitare, të tjerët të gjithë në ndërtim, përveç njërit që nisi punë si pjatalarës në një restorant luksoz. Kohë më vonë duhej të lironim hyrjen e ofruar nga Don Lino pa ditur se ku do të shkonim dhe pa pasur asnjë mbështetje, nga askush. Unë bashkë me një tjetër gjetëm sistemim në një manastir ku studionin një grup djemsh nga e gjithë Italia për t’u bërë priftërinj. Dhoma ku duhet të flinim ishte shumë e pistë dhe e lartë gati 6-7 metra, plot me merimanga në tavan. Për të rrëzuar merimangat që aty duhej t’i qëllonim me llastiqe. Në fund të një korridori të gjate ishte ajo që ne përdornim si kuzhinë. Vendosëm një bombulë gazi dhe një nga ato gjysmë sobat, që funksiononte një ditë po e një ditë jo. Gatuanim rrallë, më shumë hanim bukë me gjalpë, domate dhe kuti peshku (tono). Me rubinetin e ujit të ngrohtë të kuzhinës lidhëm një tub gome që përdornim si dush.Me familjen lidheshim nëpërmjet letrave që unë ruaj edhe sot diku në një sirtar…Ky rrëfim është një pjesë e vogël e jetës sime, në ditët e para dhe të vështira të emigrimit. Shumë kujtime të tjera i mbaj në zemër dhe ndoshta një ditë do t’i tregoj në një libër.
Tanimë kanë kaluar 20 vjet. E gjatë gjithë kësaj kohe kam përjetuar edhe momente të tjera me të vërtetë shumë të vështira.

Lidhja me muzikën

Shtruar,Ladi më rrëfen:Kam pasur dhuntin e të shkruarit. Që kur? Nga kohët e vegjëlisë.Kam marrë pjesë në një konkurs për poezinë.Radio e vetme kombëtare,”Radio Tirana”,ka recituar poezinë time.I kushtohej Vlorës.Vargjet , që shkrova ishin thëllim.Në të vërtetë ngjizeshin në brendi, të brendisë.Thosha kështu:”Brigjet të mbajnë ngrohtë/mes gjirrit të tyre/dhe të dhurojnë/prej tyre,ckanë/Adriatiku i lashtë/ujë të kristaltë.Cdo mëngjes fytyrën të lante/ dhe ti zbukurohesh/si gjimnaziste capkëne/ me sy të kaltër dhe flokë kacurrel/nga netët baluket të mbajnë/copëza hëne/nga ditët – sytë ke mbuluar me diell”.

Kantautor
Vitit 1991, në veri të Italisë, në kufi të Francës.Cuneo,quhej katundi.Zhvillohej për vit një konkurs, që orgnizohej në tre krahina të Italisë Veriore.Duke marrë shkas nga ky konkurim shkruajta një tekst kënge për nënën. Nënës sime i kam dedikuar një këngë, që titullohet: “Më fal o nënë!”kënduar si në shqip dhe në italisht, për të cilën në festivale dhe konkurse të ndryshme jam vlerësuar me disa çmime.Historia e këtij teksti dhe kënge mbetet e vecantë për mua.Kur emigrova në’ 91,nëna më vdiq por unë nuk dija gjë.Shkrova këngën,2 muaj pasi shpirti i saj kishte shtegëtuar drejt qiellit, mësova lajmin e trishtë.Një redaktor lokal quhej B.Konteramo më njohu me një grup muzikantësh vendas ,tre vetë ishte grupi, bënin këngë.Ju shpreha idenë time për ta kthyer tekstin në këngë.E bëmë këngë dhe hymë në konkurrim.Mora cmimin e tretë për tekstin.Cmimi special.E gjithë kënga ishte në gjuhën italiane.Këtë këngë, një këngëtar italian Gigi Molino e ka kënduar në shqip.Është këngëtari i parë italian, që mori pjesë në Top-Festë dhe këndoi shqip.Viti 2005.Sepse dihet kahu i kundërtë.D.m.th shqiptarët, që këndojnë italisht në mjaftë kompeticione.”Libera di Sicilia” më ka kushtuar një faqe të tërë .Është një gazetë.Si ka mundësi një shqipëtar ,shkruan poezi italisht?

Vidoklipi i fundit:”Nëse nuk punon për vendin tënd”

Historia ime i ka të gjitha brenda: vuajtjen, trishtimin, gëzimin, arsyen, qëllimin, mundimin, bukurinë e rrëfimit. Historia ime është ajo e gjithë shqiptarëve që morën rrugën e kurbetit. Duket sikur është e ngjashme me të tjerat, por kur e dëgjon me vëmendje kupton që kjo histori më përket vetëm mua.Kanë kaluar 20 vjet dhe unë përjetoj ato momente sikur të kenë ndodhur dje.

U ktheva nga emigrimi.Fëmijtë: një djalë dhe një vajzë shkojnë në shkollë.Po mundohem të bëjë një jetë këtu.Disa të dhëna të vidioklipit të fundi:Teksti V.Kociraj.Këndon:V.Kociraj.Referenin e këndon këngëtari italian Gigi Molino.Korri përbëhët nga zëri i këngëtarit dhe një fëmijë 8 vjec.Kënga është regjistruar në Itali.Studio regjistruese:”Mikrofazë”.Kjo studoi, ka një histori të cuditshme.Përvecse mbështet këngëtarin italian Nikola Fabi vendodhja e saj gjëndet në banesën ku kam jetuar unë në Cuneo, kufi me Francën në veri të Italisë.Kur shkova herën e fundit në atë zonë ku kisha jetuar ,aty çuditërisht mësova se banesa ime ishte kthyer në një shtëpi regjistrimi disqesh.

Shkova atje dhe më thanë:”Vladimir,ty po të prisnim!

Vidoklipi është bardhë e zi ,si realiteti ynë i sotmë.Klipi është realizuar në Vlorë dhe në lagunën e Orikut të lashtë.Klipi ndahet në dy pjesë.Një fëmijë, që vizaton dhe i ngjitë në murre vizatimet.Ngre kokën për të parë dhe shikon befasisht se vizatimet janë kthyer në logo partie.Pjesa e dytë:një fshatar hedh farën në ugar. I mbijnë në vend të prodhimit trungje me logo partish.

Ja kënga e plotë e vidioklipit:”Jam poet, nuk jam kengetare/Nuk kam zerin e bilbilit/Jam thjesht koke e kembe shqiptare/Jam nga Vlora e Ismailit/Nuk dua ta them për mburrje/Por pse mos ta them/Ne dialektin e veriut dikush tjeter do te thoshte/“Vlona,krenari e venit tem“/Gjakun e kam kuq si flaka/Pasuria ime eshte fjala/Pi kafe te Pirro Xhaka/Ha pilaf te Pilo Lala/Sepse unë s’jam miliarderë/Nuk jam biznesmen i kapur/Ne Zvicër s’kam qen asnjëherë/Nuk kam korrur droge me draper/Dhe tani, dua te flas me ty/Me degjo,me shif ne sy/Quhesh Edi apo Sali/Nuk dua t’ia di/Je i majte apo i djathte/S’ka rendesi/Ne opozite a ne qeveri/S’ka rëndësi/Apo sikur dhe LSI/Po,ska rëndësi/Unë pra nuk dua t’ia di/Nëse nuk punon per vendin tënd/Duhet te ikësh,ti nuk bene/Duhet te ikësh,ti nuk bene/Ti nuk bene,ti nuk bene/Duhet te ikësh,ti nuk bene/Ti nuk bene,ti nuk bene/Duhet te ikësh,ti nuk bene/Duhet te ikësh,ti nuk bene/Une pra nuk jam miljardere/Nuk jam biznesmen i kapur/Por kam shoke e miq me vlere/Për ta derën e mbaj hapur/Jam i thjesht,jam si ti/Kam gjak nga gjaku i Shqipërisë/Ne komunizmin bardh e zi/Ne një kohe te shkuar,atëherë/Enderroja..ngjyrat e demokracise/Qe nuk erdhi asnjehere/Prandaj due te flasme ty/Me degjo,me shif ne sy/Quhesh Edi apo Sali/Nuk dua t’ia di/Si i majte dhe i djathte/Nga njeri-tjetri nuk ndryshoni/O njerëz..ngriheni kokën lart/Ejani këtu dhe thoni/Duhet te ikësh ti nuk bene/Duhet te ikësh ti nuk bene/Ti nuk bene,ti nuk bene/Duhet te ikësh,ti nuk bene/Duhet te ikësh,ti nuk bene/Ti nuk bene,ti nuk bene/Nuk punon për vendin tënd.?/Duhet te ikesh,ti nuk bene/Kupen e ke mbushur plote/Ndaj une po te keshilloj/Mos u beje tradhetor/Se pastaj,do te pendohi/Ke ngrene desh e ke ngrene torta/Jetes ja ke ndjer lezetet/Por nje gje duhet te dish/Ikin vitet,ikin motet/Ti nje dite nuk do t’jesh me/Shqiperia veç do t’mbetet/Ne s’kemi sy te shohim afer/Dhe mbajmë sytë nga Amerika/Unë e di dhe ju e dini/Se ç’është ndryshe politika/Si e majte dhe e djathte/Nga njeri-tjetri ju s’ndryshoni/O njerëz ngriheni kokën larte/Mblidhuni ketu dhe thoni/nuk punon për vendin tënd.?/Duhet te ikësh,ti nuk bene/Duhet te ikësh,ti nuk bene/Ti nuk bene,ti nuk bene/Duhet te ikësh,ti nuk bene/Ti nuk bene,ti nuk bene/Duhet te ikësh,ti nuk bene/Duhet te ikësh,ti nuk bene/( Kupën e ke mbushur plote/Ndaj unë po te këshilloj/“mos u beje tradhetor/Se pastaj do te pendohi.!” Vladimir Koçiraj (Vlore,Mars 2013) )

KALAJA E RRETHUNIT-“NË RRETHIM TË PLOTE”

June 4, 2013 by dgreca

Nga Msc GEZIM LLOJDIA*/

Qyteza antike e Olimpes, në fshatin Mavrovë, 20 km në juglindje të Vlorës . Në toponimet e hershme quhej Olympe i pagëzuar ndoshta për vajzën e mbretërit Pirro .Në një toponim tjetër gjendet Mavrovë-Fitorë. Ne ndërmorëm një ekspeditë, në lartësinë 285metra, ku gjendet qyteti i heshtur ilir i Olimpes. Sipas të dhënave që kishim nga periudha e antikitetit, në këtë zonë të njohur në luginën e Shushicës, ka qytete dhe fortesa te cilat ishin pjese konionit .Një ndër këto është Olympia qytet tjetër i Koinonit Amantia, rrënojat e të cilës ndodhen në fshatin e sotëm Mavrovë në anën e djathtë të lumit Shushica kur rrjedh lumi . Olympe shtrihej mbi një kodër me një sipërfaqe prej 13 ha dhe ishte qytet i pajisur edhe me akropol. Emrin Olympe, qyteti mendohet se e mori nga vajza e Mbretit Pirro, Olimpia. Këtë variant e hodhi për herë të parë arkeologu Olympe u zbulua nga arkeologu Burhan Dautaj, i cili gjatë gërmimeve të zhvilluara në vitet 1960 gjeti tetë monedha me mbishkrimin Olympiastan.Na ishte dhënë një këshillë e mençur, brenda kuadrit të Amantias të futej edhe kjo qytezë, gjurmët e të cilave në i gjetëm edhe pas kaq kohësh aty sipër rrugës automobilistike në kthesën e parë tek varrezat, kur vjen nga gryka dhe 100m më poshtë kur je nisur nga qyteti bregdetar. Fshati aktualisht sot mban emrin Mavrovë . Ndërsa toponimi i saj e hershëm Olympe që ka mbajtur qyteti me monedhën e vet është vetëm historik . Vendasit kanë filluar ti rivënë emrin Olympe shoqatës së fshatit të tyre, ndonjë lokali e magazinë dhe kjo është fare pak në krahasim me historinë e kësaj qendre ilire që i ka rezistuar rrebesheve. Muret e saj ne i gjetëm 285m lartësi mbi nivelin e detit. Poshtë është Shushica , që rrjedh në buronja të Kuce me gjatësi rreth 85 km me derdhje ne Vjosë . Përkarshi ka fshatin Lapardha . Poshtë në Sirokëmbë ka fushat deri tek ura në Sklap . Ka ullinj shekullorë . Aty nga vitet ‘88 kam takuar arkeologun Llambi Durollin në Mavrovë . Nga shkolla e fshatit zbritëm poshtë tek udha . Llambi më tregonte për vendbanimin e hershem dhe monedhën e saj . Në rrjedhën e Shushicës ka edhe një vendbanim si Cerja rerth 60 km nga qyteti i Aulonës dhe ka shërbyer më shumë si qendër e fortifikuar për kontrollin e rrugëve që mbronin nga largësia. Arkeologët thonë se një popullsi ilire ka jetuar pikërisht këtu prej epokës së bronzit. Mirëpo, ajo që na kishte tërhequr më tepër qe kalaja e Mavrovës. Rruga ishte përmirësuar nga qendra e fshatit, deri në lagjen Çakallovaj ku u ndeshëm me gjurmët e para të kalasë.

Kalaja shtrihet në një sipërfaqe të mëdha rreth 13 ha . Vendi dhe gjurmët e saj shfaqen diku heshtin dhe zhduken .Lagjja që ne shkuam në fillim kishte vetëm dy banorë ndërsa ndërtesat ishin ruajtur .Muret vijon brenda disa banesave të familjes Hoxha. Ferrat ishin mbizotëruese duke bërë që trakti i murrit vende-vende të humbiste. Gjurmët më të dhimbshme i kishte nekropoli. Vetëm ca shenja ku ishin gërmuar ndoshta 40 vjet më parë.Ca gurë të hedhur rastësisht. Shumë banorë kanë përdorur ndër kohëra gurët e kalasë për ndërtesat e tyre. Është i çuditshëm fakti se kur u tentua të filmohej nga ajri për të bërë foto të sajën rezultoi një dështim i vërtetë. Muret e kalasë ishin të pushtuar nga bimësia e cila prej vitesh të gjata mos ndërhyrje ishin kthyer në shekullore. Për Olympain nuk një giud turistike. Nuk ka vizitorë,nuk ka punëtorë që të pastronte. Nuk ka është e shënuar në asnjë manual,nuk gjendet kërkund nëpër botime. Nuk ka pasur asnjë ekspeditë arkeologjike pas viteve ’90. Një tentativë ne bëmë për ta marrë në kuadër të parqeve arkeologjike. Qëllimi ynë ishte i thjeshtë, por do të realizonim dy gjëra: E para; do të vendosnim një punëtorë për të përhershëm për të pastruar dhe mirëmbajtur i cili do të paguhej nga fondi 602. Së dyti :Vizitat në Olympe.E përfshimë në guitën e qendrave historike të lumit të Vlorës kur para se turistët të shkonin në Plocë,një vizitë në këtë qytet buzë rrugë do të ishte një mrekulli .Kishte shansin për të njohur,por edhe për të përfituar nga ekspedita arkeologjike të cilat do ti nxisnim për të shkuar atje. Realiteti tregoi të kundërtën. Nuk mjafton dëshira. Përpara ke një murr të madh dhe të pakapërcyeshëm zyrtarësh të rëndë që e bëjnë edhe më të vështirë nga se është.Duke vlerësuar potencialin historik bashkia e Vlorës e ka përfshirë këtë qytete në listën e objekteve historike me gjurme antikiteti dhe të vizitueshme .Të tilla janë ato të “Shpellave të Velçës”, “Shpellave të shkruara të Lepenicës” (nga më të rrallat në Ballkan e Mesdhe), “Shpellat e Spilesë” (Himarë) apo “Mozaikët e Mesaplikut”, pasuri e rrallë kombëtare. Vendbanimet tumulare të Vajzës, Dukatit, Mavrovës, “Pitosa” të Mallkeqit tregojnë për autoktoninë dhe vazhdimësinë etno-kulturore të ilirëve në periudhën e bronxit dhe të hekurit .E njëjta gjë dëshmohet edhe në vendbanimet e tjera të lashtësisë që janë qytete- si Amantia, Olympia, Kanina, Himara, Cerja, Armeni, Hadëraj , Triporti dhe vet.Ka marre statusin e trashëgimisë kulturore ne vitin 1963.

Kalaja ne Rrethun
Ndërkohë që të dhënat më të sakta për këtë kala, i gjetëm tek një shkrimi i autorit vendas Burhan Dautaj .Dautaj ishte arkeologu qe ka gërmuar ne këtë qytete kur u formësua mendimi për ekzistencën e tij . i cili shprehet kështu:“Kërkimet filluan ne dy pika: brenda mureve rrethuese te qytetit ne skajin me jugor te majës se Rrethunit dhe ne nekropol. Nga veri-perëndimi ndërpritet prej rrugës këmbësore qe lidh lagjen Ymeraj me Cakallovaj, deri sa bashkohet me traktin ne piken C.”Ky trakt i ruajtur ne lartësinë e tri radhëve (lartësi 2 m. dhe gjatësi 12 m.) është ngritur nga blloqe trapezoidal e katerkendesh, me faqe pak te sfumuara (fig. 3). Ne fasadën e tij dallohen gurelidhesit tërthore qe përforcojnë strukturën e brendshme te murit. Këtu muri bën një kthese ne kënd te drejte, për tu ngjitur përpjetë shpatit perëndimor te kodrës, ndërpritet nga rruga këmbësore qe lidh lagjen Shahaj me Cakallovaj, për tu lidhur me traktin ne piken
Trakti me gjatësi 21 m, lartësi 3.25 m dhe gjerësi 2.80 m, është ruajtur ne gjendje relativisht te mire, me përjashtim te mesit te tij ku ka çarje e shkarje nga themeli .Muresa është ngritur nga blloqe gur gëlqeror dhe shtufore, pjesërisht te punuar me faqe trapezoidale dhe katerkendeshe te gufuara ne pjesën e dukshme te tyre. Blloqet kane këto përmasa: 0.62 x 0.46 m; 1.08 x 0.60 m; 1.60 x 0.60 m; 1.80 x 0.60 m. Rreshtat ne përgjithësi janë ne linja te drejta me ndonjë shkallëzim qe u është imponuar ndërtuesve me sa duket, edhe nga pjerrësia e madhe e terrenit. Duke filluar nga fundi ne rreshtin e trete, shfaqen gurelidhsit tërthorë te vendosur ne distanca te ndryshme qe lëvizin nga 2.85 deri ne 3 m. Themeli i ngritur nga blloqe te papunuar ku duken qarte gjurmët e nxjerrjes se tyre nga gurorja, është lënë si thembrat me një dalje 0.15-0.20 m nga muri. Nga qoshja ku trakti merr kthesën nga lindja, muri me gjatësi 23 m i është nënshtruar një rindërtimi qe shkon deri ne themel. . Në vendin me emër toponimik “Çezma e plakës”, lartësia e murit sipas arkeologut, Burhan Dautaj “arrin në katër rradhë gurësh, ndërsa më tej kap lartësinë e 6-7 radhëve”. Në këtë zonë, forma e gurit është ruajtur mjaft mirë. Në vendin e emërtuar “Maja e rrethonit” gjendet masivi shkëmbor, ku sipas arkeologëve është marrë materiali për të ndërtuar muret e kalasë së qytetit antik. Bazuar në të dhënat e disa studimeve, ky mur ka ngjashmëri me muret e tarracimit në akropolin e Dimalit, të përdorur dhe për mbështetjen e çative në godinat e shekullit II para Krishtit. Gjurmët e para të kalasë hasen në lagjen e emërtuar “Cakallovaj”dhe vazhdojnë përgjatë kopshteve private, ndërsa sipërfaqja brenda mureve rrethuese të kalasë së Mavrovës arrin në rreth 13 ha, duke e renditur Olimpen mes qyteteve mesatare të antikitetit”. Ç’ka thotë studimi:”Shek.3 e gjen kryeqendrën ekonomike e kulturore të Koinonit, Matohasanajt, Cerjas, Hadëraj”.Janë të gjitha qëndra që shtrihen gjegjësisht,gjithandej si në veri dhe në lindje të kryeqendrës. Lajmi i S.Anamalit është:”Prova e sjelle nga Ugolini se ne afërsi te Plocës mungojnë rrënoja te tjera te lashta, sot nuk mund te përdoret si argument; ne vitet e pas çlirimit rreth Plo¬ces janë zbuluar tepricat e tre qyteteve te tjera te fortifikuara, bashkëkohës me atë te Ploces, dhe pikërisht ne Matohasanaj ne lindje te Ploces, ne luginën e Vjosës, ne Cerje (Brataj) ne juge dhe ne Olympe, ne perëndim, të dyja ne luginën e Shushicës. Por është edhe Olympe soe Mavrova e sotme me kalanë në “Majën e Rrethunit”,dhe kështu katër qytetet të radhitura në sira, Bylys, Amantia, Oriku dhe Olimpe .
Olympe.

*Autori ka drejtuar parqet arkeologjike të Vlorës

HALID FRASHËRI I DORËZON BABA ALUSHIT JETËT E FËMIJËVE

May 31, 2013 by dgreca

Shkruan: Msc.GËZIM LLOJDIA/

Fillimnisja e një rrugëtimi të gjatë/

Aty në atë teqe,pak përpara se të vdiste Halid Frashëri ka shkuar atje.Duke parandjerë largimin nga jeta,ngase ditët e numëruara,po i fironin, Halid Frashëri i ka kërkuar baba Alushit të birit të Dalib Frashërit, fëmijtë ti edukonte nën frymën e teqes.Frashëllinjte ishin shquar për inteligjencë, pra arsimi i tyre duhej plotësuar. Në vitin 1862, Emine Myteveli, gruaja,që u dha jetë fëmijëve mbartës të mbiemrit Frashëri,bie në gjumin e amshuar,në moshën 48 vjeçare.

Një mëngjez baba Alushi i teqes,pas lutjeve u mor me edukimin e tri djemve të Halid Frashërit.Baba Alushi i veshur me pelerinën e bardhë ka pritur duke prirë vizioneve të tyre drejt rrugës kombëtare. Dritëza në sytë e tyre premtonte dituri.Shkreptima e shfaqur në bebëzat e syve prezanton një inteligjencë në rritje. Baba Alush Frashëri u mësoi doktrinën bektashiane.Baba Alushi,babai i kësaj teqeje të largët një mëngjez përcolli,për në Janinë Abdylin,më vonë dy të tjerët,duke u bekuar rrugën.Baba Alushi pagoi shkollimin e tyre.Nga fondi i teqes u nxorën të hollat,për të shkolluar tre frashëllinj.Ky investim jetik për të tre djemte e Halidit do të kthehej një ditë në tre gurë smeraldi.Që do të ishin diplomacia, letërsia, dituria.Ky investim i teqes u bë për shpresën,që do të përcillnin tek shqiptaret,dritëzën,që u mungonte. Abdyli i investoi energjitë e tij me Lidhjen e Prizrënit e më tej,ishte diplomat dhe politikan i shkëlqyer.Samiu me diturin “Shqipëria ç`ka qënë,çèshtë,ç`do të bëhet”. (Shemshedin Sami bej Frashëri 1850-1904,autor i enciklopedis turke Kamylys al-a’lan.)Po të shtroheshin vargjet e Naimit,të kapej e të bëhej litar,të niste në gurin e parë kilometrik,ajo do tu binte dy tre herë rreth e rrotull,trojeve shqiptare. Fytyra engjëllore të tre djemve të Halid bej Frashërit,do ta gjenin teqenë, shtëpinë e Zotit,si pjesë të ngrohtësisë së tyre,përpara se një ditë Abdyli të vishte frak diplomati,Naimi të ligjëronte me arin vjershëror dhe Samiu të gdhihej shkencëtar.

UDHA JU BËFTË DRITËZIM

Kur nisi rrugëtimi i tre frashëllinjëve në dyert e teqesë së Frashërit

Qiellor.Shpërthimi i tre frashëllinjve nuk ka koiçidencë të rastit. Përpara se të linin pas,korijet e gjelbëruara të Frashërit, vështrimin e fundit e hidhnin nga teqeja.Së largu i përcillte baba Alushi: “Udha ju bëftë dritë”.Ndërkaq foklori nuk ka munguar të shprehet :

…Dhe sëlarti na vështron/na vështrondhe na thërret/Përpiqi për mëmëdhen…”

Premtim i plotësuar.Ju sigurojme baba Alush,deri në frymën e fundit…” Tre burrat e lindur në Frashër do të kishin tiparet e tyre. Por nuk do të njiheshin as nga ngjyra e syve,as nga vrundujt e zemrës, por nga fushat, që do të “pushtonin”.

TRE FRASHËLLINJTË NË TEQEN E BABA ALUSHIT PËR CESHTJEN SHQIPTARE

Fakte.Aty nga vitet 1877,Baba Alushi ndiehej i shqetësuar për fatin e Shqipërisë.Një vit më vonë,thuhet se takohen në Sarandë tre vëllezërit Frashëri,ku epiqëndra ishte shkrimet për Shqipërinë.13 qershori 1878,kongresi i Berlinit i ka tronditur së tepërmi rilindasit.Bisedojnë për mbledhjen në teqen e Baba Alushit mes krerëve shqiptar në një itifak turqisht (beslidhje),emërtuar si fillesë “Lidhja e Prizrenit”.Të shkruara, në librin e vendimeve në, 18 qershor, zeri i saj ishte:ruajtja territorriale.Përfaqësues i Sarandës dhe bregdetit do të ishte poeti Naim për në mbledhjen e Frashërit në teqen malore,mes tyre dhe tre frashëllinjtë që u kishte mëkuar atdhetarinë,në një kuvendim rëndësor,e udhëhiqte Baba Alush Frashëri.

SI NDIKOI BABA ALUSHI NËSHFAQJEN E VIZIONEVE NAIMJANE

Shenja të veçantisë:Baba Ali Tomori ka prurë një dokument që përbënë interes,për të kuptuar rrugëngjitjen e frashëllinjëve.Është biseda e Abdyl Frashërit me Baba Alush Frashërin.Shfaqet potenciali i fuqisë së shpirtit të Baba Alushit,prirësit të vizioneve tek Frashëllinjt.Kur Baba Alushi e ka pyetur Abdyl bej Frashërin se ç’farë kishte menduar për vëllezërit,ai i është përgjigjur se më parë ai kishte nevojë për uratën e tij dhe këshillat e këtij shenjtori.Përvijohet biseda,që përbënë një veçanti ,ndoshta të pathëna tek jetët e shenjtorëve.Është një dokument i rrallë,që zbulon ose më mirë deshifron,që do të shprehi se ç’prirje do tu jepte shenjtori Baba Alush Frashëri,frymëzimit poetik të Naimit.Ndiqni ritmin e bisedës.Në përmbajte shfaqet e qetësuar,e zakonshme,gati e rëndomtë,mirëpo brendia e saj është plot thesare.Thesarët e kësaj bote, nuk fshihen në brendi të tokës,por rrojnë në thellësitë e shpirtërave . Kapjen e fillit,që shenjtori Baba Alushi,bënë për ti paraprirë poezisë,delli i pashfaqur ende i Naimit,nuk dihej rruga, që do të ecte,traga dhe fushpamja që do të përshkonte , gjurmët nuk shiheshin qartazi,por brendia e shpirtit pluskonte lëvizje sizmike.Si e përcakton magmën që vlonte ,brenda atij shpirti poetik por të pazbuluar.Duhet vlersuar edhe kontributi i Baba Tomorrit,që ka sjellur këtë dokument që është rruga e transkiptuar ,leximi i të cilës është paraprirë nga fryma e Baba Alushit.

BISEDA E BABA ALUSH FRASHËRIT ME ABDYL FRASHËRIN

Baba Alushi :-Ju mor bir keni përpara një voli të madhe që mund të mbeti me emër të pavdekur . Eshihni”Hadika-n” e Fuzuliut,që ka përkthyer nga turqishtja në shqipe im atë Dalib Frashëri?Sado,që kjo libër është sot për sot epashtruar nga fjalët arabishte dhe persishte,prapë kur këndohet nëpër teqera gjatë dhjetë ditëve të Matemit,e bën popullin të mallëngjehet,sepse populli nga kjo libër ngjarjen e Qerbelasë e dëgjon në gjuhë të tija dhe e kupton.Mua mor Dule,sado që më zuri pleqëria,më vjen të fluturoj me krahë,kur kujtoj se gjuha shqipe,më e pasur në zanore dhe më e tingëllueshme në gjuhra të tjera,mund të ketë shpejt a vonë librat me shkronjat e posaçme.Eshtë një gjuhë që ka shtatë shkronja zënore aeëiouy,kurse shumë gjuhë të tjera,që njohim,lanë të shumtën deri pesë zanore,është një gjuhë e pasur edhe nga fjalët,por kjo pasuri sot për sot është e fshehur si një thesar i mbuluar në truall.Abdyli ;O i shenjti baba,unë përfytyroja si të bënj për Naimin dhe Samin,e shenjtëria juaj më futët në ca thelësira,që më hutuan.Baba Alushi:-Ja,këtu qëndron e tërë çështja biro.Ti me të shpejtë mblidhi gjithë ç’ke dhe shpjerë tët vëllezër në gjimnazin e Janinës,nga do të dalin shumë të mësuar.Por tët vëllezër ti i ke në qafë,kur të dalin nga shkolla,t;u kujtosh të ngjallin librin e gjuhës fjeshtë shqipe,qe kësi mënyre të zgjuhet e të ngjallet populli shqiptar.Shkruar nga Gjysh Ali Gjirokastra.Në të vërtet është emri i Baba Ali Tomorrit.Shkrimtar,publicist.Bektashi me gradën Baba.

SHQYRTIM I BISEDËS

Depërtim në shpirtin e Naimit.Babai i asaj teqeje malore të Frashërit,ky baba Alushi i i urti, frymën poetike të atit Dalib Frashëri,shkrimtar bektashi,myhyb i teqes së Frashërit,përkthyes i Hadikatusuada të Fuzuliut ,në gjuhën shqipe me gërma arabe 1845,ia transkipton labirintheve të fshehta,por të kthjellta të zemrës së Naimit.Duke depërtuar nëpër mjegullina të kohës mësohet se Dalib Frashëri ka patur potenciale të mëdha.Hadikaja është shkrirë në gjashtëdhjetë e pesë mijë vargje.Hixhretiu ka qënë një farë kohe pseudonimi i tij.Ndërkaq nga rrapi i frashëriotëve është edhe ungji i Baba Alushit.Shahin Frashëri në 1868 me 12 mijë vargje bëri historinë e Myftarit në ballinën të së cilës shkruhej Myfternameja.Që në fëmijërin e hershme kur Naimi mbyllej në teqe,i ulur pranë zjarrit me dru lisi,dëgjonte i mahnitur Hadikanë e kthyer me kaq ëmbëlsi në shqip nga Dalib Frashëri,ky frashëriot shqiptar,bektashi dhe atdhedashës. Pikërisht fryma poetike e këtij bejetexhiu nuk humbi.Era nuk e rrëzoi në përruan e thellë.E zgjoi atë ëndërr të fshehur,shpirti i lartësuar i baba Alushit të Frashërit.Prandaj ndikimi i baba Alushit nuk shfaqet rastësor,i beftë,por është përcaktues është një lloj skalitje siç bënë me gurin skulptori,ky shenjtor me frymën e tij paracaktoi një fat duke i dhënë drejtim tragës poetike,që Naimit i shquhej,përveçse zbulimit,do ti përkiste shenjtorit Baba Alushi.Ky shenjtor me potenciale të fuqishme e pa se fusha,që do të pushtonte Naimi ishin letrat shqipe,gjurma e tij ka mbetur në këtë letërsi,pikërisht në saj të forcës,që i dha fryma e shenjtorit Alush Frashëri.Duke zënë fillin e kësaj bisede i hyjmë një shqyrtimi me disa variante,për të zbardhur ose më saktë për të ndriçuar pjesët e errta,të thelluara të mbetura nëpër labirinthet e shpirtit.Kur Baba Alushi është i interesuar të dijë se ç’farë mendonte Abdyl Frashëri,pra duke dashur të zhbiroj me zemër rrugët,që do të rrihnin tre frashëllinjtë,Abdyl Frashëri një djalosh intelektual,e ka kuptuar rëndësinë e frymës duke e shprehur me përmbledhjen efjalëve”…por unë më përpara kam nevojë për uratën tënde dhe këshillat tuaja…”

Abdyl Frashëri njeh mirë uratën e bektashinjëve.E kërkon këtë uratë për të mësuar rrugët që do ti paraprinin dy vëllezërit e tjerë.Nuk është e vështirë për Baba Alushin të përcaktonte në këtë takim rrugënisjen e Naimit drejt letrave dhe rrugëçelësi ishte pikërisht dora e këtij shenjtori bektashi.Madje thuhet se ky Baba Alushi ka patur frymën e një imami.D.m.th pas fytyrës së tij,pra trashëgohej fryma e imamëve të shenjtë, interevenohej, zbriste qiellor me rendje flatrash në qiellin e shpirtit.E segmentojmë të gjithë bisedën për arsyen e këtij qëllimi.Këshillat.Në të vërtetë e zbërthyer kjo fjali është një urim shenjtorësh,që merret.Dhe në atë hapësirë të ngushtë shumë pak vetë kishin njohuri nga çaste të tilla të frymëzimit.Ndërkaq patrioti Abdyl Frashëri zotëronte një farë njohurie nga kjo fushë,për të cilën ai ishte koshentë se mrekullit e duarve të shënjtorëve nuk ishin rastësi dhe Baba Alushi ishte mbartësi i kësaj fryme të shenjtë,në një shkallë të lartë përsosmërie.Ai ishte vizitor i përhershëm i teqes ,që ishte në një farë mënyrë shtëpia e tyre,pas largimit të Halidit dhe shuarjes së Emines, teqeja ishte pikëmbështetja e vetme.Ndjekim gjurmët e fjalive të Baba Alushit.

1-Fjalia e parë:Ju mor bir keni përpara një voli të mëdha që mund të mbeti me emër të pavdekur…

Shqyrtim.Ndriçon,një përgjigje e thjeshtë? Kurrësesi. Por pas mjegullës së dy shekujve.Naimi është bukurisht,poeti më i bukur.Më tërheqësi.Më interesanti . Naimi mbylli sytë në vjeshtën e ftohtë,kur ëngjëlli e nxori përtej këtyre horizonteve.Atje ku humbet mjegulla dhe qielli ka veç përjetësi.Dhe prej atij momenti.Naimi jeton.Dhe vazhdon të jetoj.Kur dielli lind në lindje,perëndon në perëndim,fryma e Baba Alushit lind,por s’perëndon. Kurse Naimi rilind,prej hirit të vet.Ku ka fluturuar shpirti i shenjtorit Baba Alushit,për të ndriçuar zona të errta?Zbritja e thënies se ky baba ka patur frymën e një imami mbështet një vërtetësi.Vetëm imamët janë zbulues të thellësive,kërkues,deshifrues. Ata, vetëm, zbresin atje.Në të vërtetë ngjiten atje.Ecin mjegullisht, lehtësisht,portën e zemrës e zhvendosin. Lexojnë me sy të shpirtit nëpër përmendje,gdhëndjet e fatit të skalitura kushedi nga cila dorë e padukshme. Identifikojnë dorën e bekuar të Baba Alushit.

Përkufizimi i Baba Alushit

2-Përkufizimi i Baba Alushit:..që mund tëmbeti të pavdekur…

Shqyrtim.Pritja e gjatë një shekull.Dhe para tij s’ishin bërë zbulime të kësaj natyre,ose nuk njiheshin.Tre frashëllinjtë nga dera e ndritur e frashëllinjëve mbetën me emrin e paharrueshëm,ndonëse koha ka një largësi të madhe nga kohëlargimi i tyre.Emri i Abdyl Frashëri është i pavdekur.Është emri, që ka lidhur bashkimin e shqiptarëve në ditët e rilindjes.Emri i Samiut është i pavdekur në literaturën shkencore turke dhe kulturën shqipe.Emri i Naimit është i pavdekur.Naimi më i bukur,nga zëri i poetëve shqiptar.Mirëpo pas “kuintave” mbeti përcaktues i fateve të tre frashëllinjëve Baba Alushi, i heshturi, i mençuri,shpirtndrituri.Ka një të vërtetë. Edhe në përvojën botërore kohëbërësit marrin të gjithë vlersimet.Ndërkaq qëndrojnë në hije,inspiruesit e tyre, fatëpërcaktuesit , urimdhënësit,rrugëçelësit.Yjet xixëllojnë, por kush i ndrin yjet? Shpesh njerëzia rend, pas yjeve,duke haruar bërësin e yjeve.Po sikur bërësi i yjeve ta linte shkretinë,kupën e qiellit,pas kujt do të rendëte njerëzimi?Frashëllinjtë u bënë të ditur,të mirë, shqiptarë, rilindas, poet, diplomat, shkrimtar,por personazhi ,që lexohet pas këtyre figurave,shenjtori që u ndihu fatit të tyre,quhet Baba Alushi.Kujt do ti kërkonin shpëtim,tre djemt e Halidit dhe Emines,atje në Frashërin e largët,nëse baba Alushi nuk do të ekzistonte?Si do të shkolloheshin ata,kur në varret e prindërve të mirë Halid dhe Emine, bari ishte rritur një pëllëmb,nëse Baba Alushi nuk do të zgjidhte qesen e buxhetit të vogël të teqes,për ti dërguar për shkollim në Janinë?Cili ishte ai që u pa dritëzën,që shkëlqente në sytë e tre frashëllinjëve?

Qelqor zbarthimi, që kryen Baba Alushi,por një vështrim hidhni me imtësi në ritmikën e bisedës. Vrojtimi është një element përcaktues.Por si i përcakton fatet e tyre sidomos të Naimit,baba Alushi?

3-Zbardhim fjalin e dytë.Thënia e Baba Alushit:”…E shihni “Hadika-n e Fuzuliut,që kapërkthyernga turqishtja në shqipe imë atë Dalib Frashëri…

Shqyrtim.”Hadikaja”është një krijim i shkëlqyer i Fuzuliut,nxjerrur brilantet në sy të dynjas.Këtë vepër të madhe,një farë soji një thurrje shpirtërore për shenjtorët e rrëzuar në Qerbela e nxorri në bregun e shqipes,por me gërma arabisht Dalib Frashëri,”Hixhretiu”.Ky Hixhretiu frashëriot e patriot ishte një bektashi i mirë.Flitet se ai ishte i inspiruar thellë me bektashizmën.Ishte edhe myhib i teqes së Frashërit. Bektashizmën,ua trashëgoi pasardhësve të vet.I biri Alush Frashëri u fut thellë në këtë rrugë,mori dorë dhe ndoqi parimet fetare të tij duke u lartësuar sa arriti gradën Baba dhe thuhet se ka një rëndësi të madhe në përgatitjen e lëvizjes dhe realizmin e Lidhjes së Prizërenit.Dalib Frashëri siç ka qënë edhe tradita e shkollave të kohës njihte arabishten dhe turqishten,persishten,gjuhë në të cilat zinte vend literatura fetare.Duke qënë një bektashi dhe myhib i teqes së Frashëri ai kishte vrojtuar se në 10 ditë, që mbahej matemi,d.m.th agjërimi i zisë për dëshmorët e Qerbelasë në mejdane të teqes lexohej “Hadikatus suada”në gjuhët e huaja,kryesisht turqisht, mbasi kjo e fundit ishte bërë gjuha qëndrore,kur lidershipi i islamit u përqëndrua në duart e sulltanëve.

Dalib Frashërit ju shfaq në ëndër.Ka rrahje dhe gjaku shqiptar.Duke qënë se njihte mirë gjuhët origjinale përmbi të cilat ishin derdhur shkonjat e Fuzuliut,dhuntia e Fuzulit,për dëshmorët e Qerbelasë.Dalib Frashëri kishte një farë mbarësie për njohjen e gjuhëve, mirëpo brenda vetes e brente ndërgjegjia përsa kohë vall do të heshte Hadikatus duke mos folur në gjuhën e tij,mbas një punë të gjatë ka përkthyer “Hadikus suada –turqisht në “Kopshtin e të nderuarvet”, në shqip.Kjo vepër filloi të lexohej në teqe.Libri lexohej shqip,pavarësisht se ishte shkruar me gërma arabe.Fillë pas kësaj thuhet se ka patur një interes për bektashizmin.Një arsye mbetet se në të gjitha kultet,literatura fetare ishte në gjuhët e huaja si gjuha arabe,turke.Veprimi D.Frashërit është fillëpërpjekja për të çliruar gjuhën shqipe dhe kryesisht literaturën fetare nga ngecja.Gjurmët e këtij ndikimi ishin rëndësore për ardhmërinë e literaturës shqipe tek kultet e bektashinjëve.Megjithëse sot ka më tepër mjegull, paqartësi arkivat tona janë të boshatisura nga faktet të tilla,por rikujtesa e bektashinjëve është një admirim i vecantë për shekullin e XIX,ku jetoi D.Frashëri,të dhënat deshifrojnë se ka qënë një talent në poezi,bejte vjershërim,traditë që u njihet bektashinjëve. Ndërkohë në një krijim të D.Frashërit,gjejmë disa elementë të panjohur,të dhënat që përcjell D.Frashëri mbeten të habitshme për mënyrën e zbulimit që Fuzuliu i Bagdatit është ndikuar nga Imami i lartë Aliu,për të hedhur dritëzim rubin për të vrarët dëshmorë në rërën përvëlonjëse të vendit të quajtur Qerbela. D.Frashëri tesktualisht përmend:”Veç Sulltan Fuzuliu-qe serri hiqmet/I kandisi Aliu,i dha isharet…

Sulltan Fuzuliu ishte shkrimtar,që nxorri në dritë “Hadikatus suada” ose “Kopshtin e të nderuarvet” . Gjithë pesha,dhimbja, që përshkruat atje është mishërim i tragjedisë njerëzore,kur qielli heshtje yjesh u fali të vrarëve dëshmorë,rrëzuar,masakruar barbarisht në rërë,në shkretëtirën e Qerbelasë.Edhe qielli i quajti mëkatar jezitët,farën e keqe të mauvinjëve,që pabesisht ishin të gatshëm të kthenin çdo lule,që sjell pranvera në vdekësirë.Bota me ardhjen e muavinjëve,aprovoi djallëzin, marrëzinë,poshtërësinë,ekzistenca e të cilëve ishte burim i pashtershëm vuajtjesh.Fuzuli sulltani,çdo mëngjes kur zgjohej klithma rënkonte për të vrarët në Qerbela.Ndërsa gjurmët e krimit kërkonin ti fshihnin jezitët,mauvinjtë,Fuzuli sulltani bëri një vepër të mirë,që ndalonte edhe rrahjet e zemrës,ndonëse kemi shekuj përpara, që nga koha e saj ende përkujtohen me po atë nderim,dëshmorët e frymës së shenjtë të rrëzuar në Qerbela.Thuhet se Fuzuli sulltani mund të jetë inspiruar nga fryma e Imam Aliut gjë që besohet si e tillë,për të ndërtuar një vepër ku dhimbja është prezente dhe mesazhet e qartësuara.Prandaj zemër mos e harro Qerbelanë,për të mos harruar harresën,duke qënë se janë bërë mauvinjtë,i vetmi qëllim i ekzistencës së tyre.Është e çuditshme,por Naimi është quajtur “Fuzuliu i Shqipërisë”.C’lidhje mbetet në të dy krahët,në të dy shpirtërat e lidhur mes Naimit dhe Fuzuliut?Të dy derdhën,lot dhe brengë trishtimi përshkruan denjësishtë një histori njerëzore,që asnjëherë kurrë nuk do të harrohet ngjarja tronditëse e Qerbelasë.Por si do të gjykojmë faktin,që Baba Alushi,gdhend,emrin e Fuzuli Sulltanit në atë bisedë në teqen e malore të Frashërit? Përse duhet ta identifikojë emrin e tij.Emri i Fuzuli sulltanit nuk erdhi befasisht në mëndje.Ai ishte i gdhendur brenda pareteve të konturuara të shpirtit poetik të Naimit.Lëvizste brenda tij,sëbashku me të.Duke qënë se logjika nuk shkonte aq thellë, Baba Alushi i pa sytë e tij brenda këtij shpirti,kur po lindte dielli i Naimit.Ndërkaq ne gjejmë të dhëna ,që shpresonim të mos kishin humbur se shumë vite më vonë,poeti që mori uratën në këtë teqe malore u quajt:

”Fuzuliu i Shqipërisë”.Shpirti lëvizës i Fuzuli sulltanit ka blatuar,brenda shpirtit të Naimit.Kur perëndonte shpirti i Fuzuli sulltanit,ose mjegullisht po mbulohej, muzgu po riniste,rilindte drita e Naimit,saktësisht,një ditë pranvere në teqe të Frashërit.

4-Fjalia e tretë.Vijojnë thëniet e baba Alushit.

…Sado,qëkjo libër është sot përsot e pastruar nga fjalët arabishte dhe persishte,prapë kur këndohet nëpër teqera gjatëdhjetë ditëve të Matemit,e bënë popullin të malllëngjehet,sepse populli nga kjo libërngjarjen e Qerbelasë e dëgjon në gjuhëte tija dhe e kupton……..

Shqyrtim.Përmes mijëra syve,lexon dritën.Përmes fjalëve të baba Alushit shqyrton Qerbelanë e mpiksur në shpirt që pluskon,por ai shpirt duhet të vihej në lëvizje sizmike.Po nuk u lodh shpirti,fortësisht zgjuar , çuditërisht nuk mbetet gjurmë,por dhimbje.Kush e zgjoi ëndërrën,që flinte tek Naimi?Naimi do të përgjigjej:Më zgjoi dora e shenjtë e baba Alushit ?

PRURJA E MADHE“QERBELAJA”

Si do të shfaqet “Qerbelaja” nga dora e Naimit?10 mijë vargje.Pas ndonjë formule të fshehtë të Baba Alushit,Naimi me një kthjelltësi pranverore,solli prurjen më të madhe,10 mijë vargje Qerbelanë, poemën drithëruese,për 72 të vrarë pranë lumit Eufrat,në Qerbela.

PJESË NGA POETIKA E NAIMIT PËR QERBELANË

Zot i madh!për Qerbelanë!Për Hysejn’ e për Hasan!per ata të dymbëdhjet!/që hoqën aq keq në jetë!/….Shqipërinë mos e lerë/të prishet e të bjerë/po të jetë gjallë për jetë/ gjithë çiduhet,ta ketë/të rroj’ e të mbretërojë/të jetë lulez e zonjë/fali të vetës urat/që të jetë gjatë//Shqiptari trim me fletë/si ka qënë,le të jetë/të ketë gjithë urtësinë/të vdesë për mëmëdhenë/Si Myftari për Hysejnë/të ngjajë me Ibrahim/Edhe me Eby Myslim/të jetë trim e i mirë/po të mos jetë egërsirë/të jetë i qytetëruar,/i ditur e i mësuar/t’i apë nder Shqipërisë/U bëftë e Perëndisë.

PREZENCË E PËRHERSHME SHQIPTARE

Maj 1878.Koha e baba Alushit është një kohë me,njerëz të çuditshëm,patriotë të pazakontë.Në këtë teqe baba Alushi mbajti të ngrehur prezencën e përhershme të një ndjenje kombëtare.Shërbimi i teqes vihet në realizim të programit të rilindjes.Baba Alush Frashëriishte drejtuesi i punimeve të kuvendit të kazave të jugut.Teqeja e Baba Alushit.Eshtë një ditë,që nuk i ngjiste tjetrës.Dita e fundit e majit 1878.Teqeja e baba Alushit,në lartësi të këtyre maleve,të Kokojkës, ndjeu shkelqimin,që afronin burrat e shquar të trevave jugore ditën,kur ata, hynë në mejdanin e teqes.Organizimi ndërkrahinor i përfaqësuesve të kazave të vilajetit aty pati fillesë.Vali i Janinës Mustafa Asim Pasha,përdori forcën,por teqeja në Frashër,ishte në largësi nga qëndra e vilajetit.Kryeqëndra e shqiptarizmës në hartën e teqeve ishte Frashëri.Kryeqëndra,një teqe e thjeshtë, pushtuar nga gjelbërimi i korijeve.Atje ku netëve merrte udhë komunikimi me Krijuesin,burrat e shquartë trevës jugore,kërkuan “rrugëkalimin”,për të ndalur coptimin e trojeve.Kjo teqe e katundit Frashër,një çast të jetës së saj do të rilindte duke pritur ditën,kur krerët shqiptare,formuan atje“Lidhjen e vogël të Prizrenit”.Për baba Alushin dhe dervishët e saj ishte krijuar bindja se pa trojet e tyre,besimi i tyre,njëmend do të mbetej pa qënë asnjëherë shqiptare.Feja më e mirë e këtyre shqiptareve të mirë,mbetej ruajtja e tërrësisë territoriale.Kështu baba Alushi dhe klerikët e tjerë e kuptuan se koha nuk ishte kur të binte muzgu,për të qarë fatin e keq të kombit,por duhej hapur shpirti. Ajo kataklizmë,që po afrohej me stërbim, duhej gjetur menyra për ta shmangur.Kështu ata,ju vunë punës, pa ndjerë lodhjen e shpirtit të tyre,përpara dhimbjes së madhe.Kështu teqeja e Frashërit shkruan prologun më të ndritur të ditëve të rilindjes.Në strehën e largët jugore të Frashërit, kaq larg mesvedit,u ngjiz një çështje jetike për shqiptaret.Ishte Zoti vet,nën fytyrën e të urtit baba Alush Frashëri,që paratha shumë gjëra.