Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Dhe folku pas pandemisë zbret në Vlorë

by

Nga Gëzim Llojdia- Vlorë/

 1.Pandemia Covid-19 në vitin 2020 shkatërroi  shumë fusha  shpirtërore  edhe atë të  muzikës  të të gjitha zhanreve  dhe sigurisht atë të folkut. Vendet dhe sheshet publike , të përzgjedhura si skena  nga  artistët popullor kaluan një periudhë heshtje të zgjatur, të pandodhur asnjëherë,  përmbi tokën tonë. Pas një viti të tmerrshëm dhimbjesh, vuajtjesh dhe izolimi të papërpunuar, ne kemi humbur më shumë bashkëqytetarë. Ne ende kemi traumën e pikëllimit të vonuar dhe e vërteta e vështirë është se kjo nuk ka mbaruar ende.meloditë  dhe gjithë krijimtaria folkorike  u përqendrua  dhe u prezantua  vetëm nëpër kutitë e Tv-ve, pa  emocionin që i shoqëron .Mirëpo shpresa,përtej tunelit të frikës  sapo ka filluar.Ne do të kemi një verë ,që është më afër asaj që mund të kujtojmë para Covid.Kjo ka qenë një rrugë e gjatë e vështirë për të arritur deri këtu, dhe, fatkeqësisht, ka disa kodra dhe kthesa, që mbeten përpara. Ka pasur shumë vuajtje dhe sakrifica për të na nxjerrë nga makthi që kemi kaluar gjatë vitit të kaluar . Vera premton një rikuperim emocionues për argëtim të drejtpërdrejtë,me celje të sezonit veror dhe me festivalin folk të  mirëpritur  për 13 sezone turistike. Tani organizatorët e disa prej festivaleve më të mëdhenj  si në  botë  dhe te ne, festfolku në Vlorë është një i tillë ndërkombëtarisht i njohur  dhe me pjesëmarrje nga shumë vende  të  botës . Organizatorët dhe pjesëmarrësit në festfolk  do të jenë të gatshëm të zbresin që nga  kjo verë nëpër sheshe dhe vende pulbike pa harruar  sa shumë , që i mungua artëdashësit.Këngët e vjetra dhe të traditës  që i jep karakterin e tij popullor,do të  rikthehen  në një kohë në mes qershori në Vlorë   në epilog të pandemisë  ose murtajës shkatërruese të shek 21.

 2.

 Bëhet  kohë  dhe 13 vjet   me  gjithsejtë 13 festivale folku në  të njëjtin vendodhje Vlorë.  Është një festival folku ndërkombëtar që, zbret në një qytet detar ,por i flamurit njëkohësisht,në një stinë të bukur dhe argëtuese, siç është fillimi i verës,  i ditëve  të  gjata plot  me diell dhe stinës së bukur  të rërës,detit dhe plazheve magjepse.Festivali -Folk Fest është menduar për grupe dhe solistë të moshave të ndryshme dhe kategorive të vokalit. Është një festë e artit  muzikor në një atmosferë unike të  qytetit  jugor dhe bregdetar në fillim të sezonit turistik  duke kombinuar një festë në një vend të mrekullueshëm me pjesëmarrjen në një ngjarje prestigjioze .Dhe pse ka veç një qëllim:Zhvillimi i arteve, popullarizimi i kulturës botërore, shkëmbimi i përvojës ndërmjet pjesëmarrësve, fuqizimi i respektit dhe tolerancës reciproke;,thellimi i kontakteve krijuese, popullarizimi i folkut vendas dhe atij dhe botërore.

 3.Festfolku në Vlorë për shkak të kufizimeve të kapacitetit COVID-19, do t’i bëjë gjërat pak më ndryshe këtë vit. për të prezantuar folkun  unik 3-ditore të shfaqjeve në sheshin përpara pallatit të sportit,si premisë e turizmit kulturor.Le ta shtresojmë në tre pjesë se çfarë  ka shkruar dhe çfarë mendon: Drejtori -Edicioni i XIII i Aulona Inter Folk Festival,poeti Sejmen Gjokoli ,për  festivalin që na vjen si trashëgimi e shpresë në datat respektive  të  12, 13, 14 Qershor 2021.

***

  Sejmen Gjokoli:Viti 2020, edhe pse i veçantë e intrigues për nga numrat, nuk e mundësoi zhvillimin e edicionit të 12-të të Aulona Inter Folk Festival.Pandemia u tregua e pa mëshirshme dhe i “preu” si me një të rënë shpate, të gjitha.Në ditët e përcaktuara për tu mbajtur sipas traditës, organizatorët u mjaftuan vetëm me një përcjellje virtuale në rrjetet sociale, me emrat dhe fotografitë plot ngjyra kostumesh popullore të grupeve nga vende të ndryshme të europës të cilët mezi po prisnin udhëtimin.Këtë vit është krejt ndryshe, kuptohet pa hequr vëmendjen nga disa rregulla të domosdoshme shëndetësore por edhe me një kufizim pjesëmarrësish, festivali do të mbahet me të gjitha standardet e një festivali ndërkombëtar.Edicioni i dymbëdhjetë le të mbetet si një shenjë e fortë tronditëse në historikun e këtij aktiviteti, një kujtesë për ditët e trishta e të dhimbshme të një shoqërie e bote të tërë, një ftesë gjithashtu për të vlerësuar jetën dhe për t’ju gëzuar asaj edhe përmes festash e veprimtarive që transmetojnë e përcjellin mesazhe të gjalla e të gëzuara jete.

     ***

Sejmen Gjokoli:Nisur nga natyra dhe përmasat e Festivalit, ai mbetet krejt i veçantë mbasi, për të 13-in vit radhazi, jo vetëm për qytetin e Vlorës, por edhe për trojet shqiptare, mbahet një aktivitet kaq i rëndësishëm i folklorit në nivel evropian dhe atë botëror. Vetëm për efekt të këtij aktiviteti në këto dymbëdhjetë vite qytetin e Vlorës kanë patur rastin ta vizitojnë mbi 95 Ansamble folklorike me mbi 3550 pjesëmarrës nga 27 vende të Ballkanit, Evropës dhe Azisë.Nga Italia, Greqia, Bullgaria, Maqedonia e Veriut, Kosova, Mali i Zi, Bosnjë dhe Hercegovina, Kroacia, Polonia, Sllovakia, Çekia, Bjellorusia, Letonia, Turqia, Anglia e deri nga Kina kanë patur rastin të vijnë me folkun e tyre në Vlorë.Këtë vit gjeografisë së shteteve i shtohen edhe vende si Rumania, Lituania e Sllovenia të cilat krahas ansambleve të tjera pjesëmarrëse do të na befasojnë me folkun e tyre.Artëdashësit vlonjatë por edhe të tjerë përmes ekraneve televizive do të kenë rastin të shikojnë nga afër, veç të tjerash, edhe kostumet tradicionale lituaneze, sa autentike po aq edhe unike në llojin e vet.

   ***

Sejmen Gjokoli:Për katër mbrëmje dhe tri ditë Vlora do ketë rastin të gjallërojë nga tingujt e muzikës folklorike përzier me ritme të magjishme vallesh e këngësh popullore, përndezur nga ngjyrat e kostumeve të lloj-llojshme.Këtë vit një dimesion i ri i agjendës së programuar të veprimtarive në ditët e festivalit do të jetë edhe parada e kostumeve e cila, përveç rrugëve, shesheve e trotuareve,për të parën herë do të prek rrugicat dhe mjediset e Qendrës Historike të qytetit, një atraksion i ri historik e turistik krijuar Vlorës kohëve të fundit.Gjatë ditëve festivalistët do të kenë rastin që të vizitojnë e të njihen me asete të ndryshme kulturore, historike e arkeologjike të Vlorës e rrethinave ku një vend të veçantë do të ketë njohja dhe frekuentimi i plazheve të njohura të Radhimës e bregut të detit.Në mbrëmjet folklorike të Aulona Inter Folk Festival, në këtë edicion, do të performojnë e ndërthuren kulturat folklorike me këngë e valle lituaneze, rumune, maqedonase, kosovare, korçare, elbasanase e ato vlonjate përzier me iso labërie.Vlora, gjithashtu, do të përflaket nga ngjyrat e kostumeve popullore plot kolorite e ornamente të cilat shpërfaqen edhe si një mesazh i fortë kulturor në davaritjen e situatës shëndetësore të vendit për ti hapur udhë rikthimit përgjithmonë të jetës normale.Nën organizimin e Qendrës Kulturore “Aulona” si dhe falë mbështetjes kryesore të Bashkisë Vlorë e Ministrisë së Kulturës, Aulona Festival këto ditë do të nisë përsëri rrugën e ndërprerë për shkak të pandemisë botërore të virusit.Mbarë, Aulona Inter Folk Festival! Vlora dhe Shqipëria po të pret, veç të tjerash edhe si një ogur i mirë për ditë më të mira e të hareshme.

Kompozitori i kenges qytetare vlonjate me prurje të mëdha

by

  Oh moj Vlora me kurore te urojme një 100 vjetor te puthe detin, te puthe malin te takoj Smail Qemalin…./
Shkruan: Gëzim Llojdia/
1.
 Artur Dhamo, kompozitori vlonjate, i lindur në një vit ku shkronjat përbëjnë numra, me kombinim e numrave  mistik 1969, mbanë mend se prej fëmijërisë  pasioni i tij si çdo fëmijë është kënga. Melodia në buzët fëminore e kahershme sa vetë njeriu. Prandaj, shqyrtojmë mundësin tonë kur themi se: Muzika është art, është urë që na lidh përmes tingujve dhe si e tillë, muzika është një kombinim i veçante ritmi dhe notash ndërkaq ëikipedia ka bërë një klasifikim unik të sajën: Muzika është formë e artit, mediumi i së cilës është zëri i organizuar në kohë. Elementet kryesore të muzikës janë toni (ku përfshihen melodia dhe harmonia), ritmi (bashkë me konceptet e afërta që janë tempo, metri dhe artikulimi), dinamika, si dhe kualiteti zënor.
 Kështu Turi(shkurtimi emrit Artur), një emër që vlonjatët ta ngjisin në fëmijëri , ka filluar në moshë të vogël të endet, nëpër festivalet e këngëve ,në moshat më të hershme të fëmijërisë së tij. Ka qenë prezent nëpër festivalet e këngëve, që në aso kohe ishin argëtim  dhe përbënin ngjarje të veçantë muzikore për moshën. Një raport, që ai tregon, në lidhje me pjesëmarrjet në këto festivale janë të këtilla:5 herë në festivalet kombëtare dhe 6 herë në festivalet e qytetit të Vlorës.
 Turi me dëshirën e këngëtarit  të fëmijëve ka udhëtuar disa herë mëngjeseve në një rrugëtim, që fillonte në qytetin  e portokajve  duke përfunduar në Shkodër. Është larguar andej me autobusin që shpinte fëmijë,kompozitorë dhe poet në festivalet e Shkodrës me një hare të veçantë.
 3 herë ndërmjet këtyre largimeve me vete, ka shtrënguar në dorë çmim fituesi të disa vendeve në festivalet e fëmijëve,  që ishin stacionuar prej kohësh në qytetin verior buzë Taraboshit.
 Kush mund ta frymëzonte Turin në këtë investim afatgjatë të përhershëm dhe të pa zhbëshëm, përveç  yllit dhe krijuesit të këngëve qytetare vlonjate,Reshat Osmanit?
 Atij krijuesi, që nëse do të  konvertohej shpirti, nota muzike do të përbënte një lartësi mali të lartësuar ,ndërkaq që këngët si” brezare” do të qarkonin “hapësirat e tij”.
 Trio vlonjate u krijua nga bashkimi i tri zërave meliodioz :Reshat Osmani,Konstandin Thana dhe Meliha Doda. Th. Mone me dimensionet e një artisti, me sytë, me mendjen në skenë, nxori “Dasmën vlonjate”. Ishte kënga e të gjitha zonave si Kanina, Lumi  i Vlorës. Mbas “Dasmës vlonjate” u pikëzua grupi. Treshja ishte Reshat Osmani, Kostandin Thana dhe Meliha Doda.
 Trioja vlonjate u ndërtua e atillë, 2 burra ishin marrësi dhe një lloj hedhësi të këngës, dhe zëri  i gruas. Pra, ishte një formë e këngës popullore me konture të grupit lab. Trioja vlonjate ishte forma e parë në atë kohë. Trioja vlonjate në ditën e saj të formimit përbëhej nga mosha më e re e këngës. Reshati ishte 25 vjeç, Kostandini 26, Meliha 22 vjeçe.
 Në një rrëfim me Turin mësoj:Filloj shkollën e muzikës me S.Rrapi ,që në vitin e parë regjistrohem për kanto.Aty kishte një grup profesionistësh V.Cuni,F.Nasto,K.Koka.
 Si shkova unë tek burimi i këngës?Dua të deshifrojë rrugëtimin tim,më thotë Turi.Diku aty nga shkollimi 8 vjecarë.
 – Erdhi Reshat Osmani. Sapo fillonte procesi për përzgjedhjen e talenteve të reja,pra bëhej llaf për festivalet  e pionierëve të cilët ishin zërat me të pëlqyeshme për kohën  tonë,Reshati dhe kompozitorë të tjerë vlonjate nisnin ecejaket e tyre nëpër shkollat e qytetit të Vlorës për të përzgjedhur talentet. Një ditë në shkollën tonë erdhi pikërisht Reshat Osmani. Reshati  i trios vlonjate dhe kompozitori i saj nuk gaboi kur  tundi kokën në shenjë  vlerësimi për aftësitë e mija në fushën muzikore. Nga ajo përzgjedhja unë,shkova dhe këndova në festivalin kombëtar të fëmijëve në qytetin e Shkodrës . Sapo ka përfunduar studimet e shkollës s mesme shkon në fshatë. Një lloj stazhi quhej ky për gjimnazistët përpara fillimit të studimeve universitare.
 Në zonën lumit të Vlorës, në Mavrovë ku punoi 1.5 vite. Koncertet e para mbajë mend  që i bëra në majë të fshatit Mazhar të Lapardhasë. Ndërsa në shkollën e Kotës ndërtova një grup kori. Edhe në këtë zona muzika, që deri atëherë bëhej thjeshtë në shkollë pa krijuar grupet apo koncertet me muzikë. Ka qenë viti 1983. Rrëfimi i tij të shpie larg.
 Shpatat e malit të Gjerë dhe kalaja e Argjiros prisnin festivalistët , grupe,këngëtarë,melodi,veshje të larmishme nga folklori dhe tradita e bukur shqiptare. Mora pjesë me grupin e Vlorës në Gjirokastër.
 Nga viti 1988-92 vijova studimet në degën histori-gjeografi në Tiranë. Në vitin 1992 fillova të angazhohem si drejtues artistik  i ansambli”Labëria”. Me këtë ansambël të mrekullueshëm arritëm të realizonim albume dhe koncerte deri në TOB. Si ndikim të tij dhe kontribut, ai përmend edhe pjesëmarrjen apo në disa grupe folklorike për gjetjen apo zbulimin e këngëve të reja me grupet e Lapardhasë,Vranishtit,Pilur,Kallarat etj.
 Ka ndjekur nga afër trion vlonjate si dhe këngëtarët e tjerë të Vlorës, që përfaqësonin rrymën e muzikës qytetare vlonjate si Kleopatra Skarco, Milika Meminaj, Mariza Mico,Veneranda Billa,kompozitorin Pirro Cakrani. Një krijesë e bukur ishte kompozimi i Themistokli Mones:”Miq nga Vlora vijnë “ shoqëruar nga F.Haxhiraj, M.Nerenxi, Sh.Shabani. Bashkëpunim të mëtejshëm vijon me  grupin e këngëve qytetare dhe kompozitorin vlonjate, që sot nuk jeton më,mjeshtrin e madh ,Haxhi Dalipi.
 Arturin nga Vlora e mbajnë mend për debutimin e parë në festivale kombëtare të muzikës së lehtë shqiptare. Në vitin 1990, kënga:” Lule e vetmuar”, duet me Redina Tilin,mbeti mjaftë e adhuruar nga brezi i të rinjve të asaj kohe.
 Në vitin 1994 ishte edhe kënga e kënduar nga Ludmilla Baballëku në koncertin e pranverës. Nga viti 1990-deri në vitin 1994 , Arturi ka një pjesëmarrje aktive në festivalet e RTSh në dy sfera;a këngëtar,b-kantautor.
 Në vitin 1993, çmimi i dytë ju dha këngëtares vlonjate Anita Bitri me kompozimin e Artur Dhamos:”Dashuri ke emrin ti”.Edhe kjo këngëtare e talentuar vlonjate  nuk rron më, ndërsa në Vlorë ka një rrugë në qendër të qyteti,t që mbanë emrin e artistes.
 Një rrugëtim tjetër i Turit është ky :1992-1997 drejtues muzike në Qendrën kulturore. Së fundi drejtues artistik në teatrin: “Petro Marko” të Vlorës.
 Ka realizuar në një total nëse shprehmi kështu:60 premiera estrada dhe variete si dhe 50 premiera teatri. Është autori i Himnit të skuadrës vlonjate të Flamurtarit. …..Flamurtar….. Flamurtar……/Dy emra kam në zemër unë/Para më je ti o Vlorë/I dyti është ekipi ynë/Flamurtari madhështor/Me fanellat kuqezi/Jo në botë nuk ka si ty/…..Flamurtar….. Flamurtar……/Kur del në fushë lufton, fiton/Zemrat tona ndizen zjarr/Ne derdhim lot, për ty gëzojmë/Brohorasim Flamurtar……/Me fanellat kuqezi/Jo në botë nuk ka si ty/…..Flamurtar….. Flamurtar……
Artur Dhamo është edhe krijuesi i këngës së 100vjetorit të kënduar nga këngëtari brilant Ylli Baka dhe grupi lab” Cipini”. Madje për këtë këngë një vit më parë  intervistova Ylli Bakën ku  harrova të shënojë emrin e atij, që e nxori nga shpirti dhe e bëri të pavdekshme duke e hedhur në nota muzikore. Ky ishte kompozitori Artur Dhamo.
 Oh moj Vlora me kurore Vlora me kurore Te uroj 100 vjetor   Oh moj Vlora me kurore te urojme një 100 vjetor te puthe detin, te puthe malin te takoj Smail Qemalin.
Vitet ikin, vitet shkojnë gjithë shqiponjat fluturojnë rrugët kombin e bashkojnë te gjitha ne Vlorë fillojnë. I dha besën burri burrit ne kalkonin e flamurit mbylli plaku pavarësisë 500 vjet e historisë. Vitet ikin, vitet shkojnë gjithë shqiponjat fluturojnë rrugët kombin e bashkojnë te gjitha ne Vlorë fillojnë. Zemra e kombit arbëror si sahat punon ne Vlore u kurdis nga ajo dore me 28 nëntor.
hajdeeeeeeeeeeee !!!!!
Oh moj Vlora me kurore te uroj 100 vjetor rrugët e kombit e bashkojnë te gjitha ne Vlore fillojnë. Vitet ikin, vitet shkojnë gjithë shqiponjat fluturojnë rrugët kombin e bashkojnë te gjitha ne Vlorë fillojnë.