Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

HUMBJA E KUJTESËS NË SHKËMBIM TË MIRËQËNIES

by

Nga GUIDO SANTEVECCHI-PËRKTHEU:EUGJEN MERLIKA/

            Të kujtuarit në Sheshin Tienanmen të “kokave të thyera e të gjakosura”, edhe sot i sjell në mëndje botës tmerrin e 1989-ës. Xi Jinping sidoqoftë ka përdorur përfytyresën e fuqisë  asgjësuese për të paralajmëruar se të huajtë nuk do t’arrijnë kurrë të ndalojnë ngjitjen e Kinës së tij. Ai që do të guxonte t’a bënte “do të thyente kokën e do të derdhëte gjak  kundër murit të madh të 1,4 miliard kinezëve”, tha ai. Në përkthimin nga gjuha kineze, zënia në gojë e gjakut është hequr. Por mbledhja oqeanike, e thirrur për të përkujtuar njëqindvjetorin e Partisë komuniste, ka mundur t’i dëgjojë fjalët e belegut. Turma është përgjigjur me një duartrokitje të bindur e prekëse (pa kujtesë historike).

            Marrëveshja shoqërore e pranuar nga kinezët nënkupton që teknokratët qeveritarë të vendosin në mënyrë të pakundërshtueshme e, si shkëmbim, të sigurojnë rritje ekonomike të vazhdueshme. Kështu dje Xi ka mëtuar plotësimin e premtimit të qindvjetorit: Partia-Shtet ka nxjerrë nga varfëria absolute 770 milionë qytetarë, ka ndërtuar një “shoqëri mjaft të mirëqënë”, të mbështetur në qëndrueshmërinë politike e në numëra të pambaruar të ekonomisë së dytë të botës. Simbas sekretarit të përgjithshëm të Pkk gjithshka tjetër nuk vlen. Në vështrimin e tij edhe bota duhet të mendojë vetëm për tregun.

            Është ky mesazhi që Xi ka dërguar dje: komunizmi prej dyzet vitesh është kthyer në kapitalizëm të planifikuar nga teknokratët qeveritarë; të gjithë kinezët kanë mundësi të arrijnë mirëqënien; mjaft që të mos interesohen për zgjedhjet themelore, që të mos dëgjojnë kundërshtimet ndërkombëtare për shtypjen në Hong Kong, dhunimin e të drejtave njerëzore në Hsinijang, kërcënimet ushtarake Taivanit dhe praktikat tregëtare agresive; mjafton që të mbështillen nga humbja e kujtesës politike e të gëzojnë rezultatet. Fjalia mizore e kokave të thyera është një këshillë për bashkësinë ndërkombëtare: tregëti dhe aspak ideale.

            Së fundi në thirrjet e Pekinit është kthyer në modë shprehja “nihilizëm historik”, për të vulosur çdo kritikë  ose dyshim mbi drejtimin e ecjes. Duhet të jetë ende ndonjë mosbesues nëse administrate e siberhapësirës kineze (çensura) u mburr se kishte fshirë nga webi dy milion komentesh nihiliste para qindvjetorit. Xi Jinping është i pushtuar nga ankthi i fundit të Bashkimit Sovjetik, ka detyruar drejtuesit e Partisë t’a studjojnë dhe mendon se, në përimtim të fundit, ai sistem u shemb sepse në Moskë askush nuk pati guxim të luftonte në çastin e krizës. Ai luan para kohe: nga 2012 drejton një fushatë kundër korrupsionit sepse vjedhjet sistematike po e  delegjitimonin Partinë; fjalimet mbi sovranitetin kombëtar, mbi përbetimet e fuqive të huaja në Hong Kong, mbi leksionet e demokracisë për të poshtëruar Kinën bëjnë pjesë në strategjinë e tij të brëndëshme. Xi u thotë kinezëve se Perëndimi do të donte të ndante Partinë nga populli e nga ëndrra e mirëqënies  dhe e nxit të krijojë një mur të madh rreth pushtetit të tij.

“Corriere della Sera”, 2 korrik 2021    Përktheu Eugjen Merlika

RRËFIMET E NJË ROJE TË KUQE

by

Nga GUIDO SANTEVECCHI/Foto/

E përktheu nga   “Corriere della Sera” Eugjen Merlika /

Wang Jiyu është 65 vjeç, i gjatë, i hollë, shumë i sjellshëm. Më priti përpara portës së  hekurt të qendrës hipike që drejton në fushën rreth Pekinit. Wangu rrit kuaj dhe në klubin e tij vijnë të pasurit e Kinës së re. Është i djersitur, sapo ka zbritur nga Aliu, dori i racës australiane : “e adhuroj sepse është i imi”. E shtrëngon dorën fort e me përzemërsi. Ajo dorë, pesëdhjetë vite të shkuara, mbante një  shkop të përgjakur. Wangu është edhe një vrasës : kur ishte roje e kuqe ka vrarë një bashkëmoshatar të një grupi rival.

Ishin kohët e Revolucionit Kulturor, që simbas historisë zyrtare qe filluar nga Mao Ce Duni më 16 maj 1966 për të pastruar partinë comuniste nga “elementë borgjezë të depërtuar në qeveri e në shoqëri”. Në të vërtetë Mao donte të asgjësonte kundërshtarët politikë si Ten Hsiao Pini dhe Liu Shao Çi. “Bombardoni shtabin e përgjithshëm”, i tha ai të rinjvet. Djemtë qenë entuziastë t’a zbatonin duke u kthyer në xhelatë, duke rrahur e torturuar profesorët, intelektualët, borgjezët, revizionistët. Pati dy milionë të vdekur në Kinë nga 1966 deri në 1976 ; e bij që padisnin prindërit ; dhe poshtërime publike ; dhe gjind që u vetëvra sepse nuk mund të duronte më brutalitetin. Ai dhjetëvjeçar tmerresh është një tabu për Partinë komuniste, në kundërshtim me çfarëdo përkujtimi, nga frika se pesëdhjetë vjet më vonë mund të fillojë të diskutohet për ligjëshmërinë e saj : “Kanë qenë gabime që rridhnin nga devijimet e së majtës, nuk i a vlen të flitet më për to” ka qortuar disa ditë më parë shtypi i Pekinit. Simbas shumë analistëvet beteja e pushtetit, e hedhur nga presidenti Xi Jinping në muajt e fundit, kujton Revolucionin Kulturor, pra është më mirë të heshtet.

Ndërsa Wang Jiuy don të kujtojë, të kërkojë falje për vrasjen e një djali si ai. Kanë qenë shumë të pakët ata që e kanë bërë, pothuajse asnjë në publik.

Para se të arrinja t’a pyesnja për atë mëngjez, në të cilin ndoqi dhe goditi me shkop për vdekje një tjetër gjashtëmbëdhjetëvjeçar, folëm për politikën dhe kuajt. “Po, kalërimi është simbol i pabarazisë shoqërore, por un i rris kuajt sepse i dua, problemi është se tek ne nuk ka mbrojtje për më të varfërit”. “Rroftë revolucioni botëror” thonim atëherë. Pastaj na mësonin të thërrisnim “Rroftë presidenti Mao”. Mendimi i tij kishte pushtuar shpirtin e njerëzvet, ishte bërë një perandor i ri dhe ne të rinjtë Rojet e tij të Kuqe. E çfarë mendimi në veçanti e pushtoi Wangun, që atëherë ishte 15 vjeç? “Ai i përgjithëshmi, ndiheshim trashëgimtarët e çështjes komuniste”. Por jemi ulur në klubin e shtëpisë së një prone me dhjetra kuaj, një pasion i borgjezëvet. “Po, është një kundërshti, por e kam gjetur justifikimin në fjalët e Maos : kishte thënë se të rinjtë duhet të mësojnë të kalërojnë, të përdorin pushkën e të stërviten mes erërave të  forta e valëve të mëdha. Dhe un që fëmijë ëndërronja një kalë të bardhë, një qen të mirë gjahu e shëtitjen nëpër botë, pa marrë parasysh idealet komuniste, që atëherë ishin më eproret”

Çfarë qe Revolucioni Kulturor ? “Një fatkeqësi e madhe, një rrënim i pamasë, shkatërroi vetëdijen tonë të së njerëzishmes.”

Është çasti të flitet për Wangun Roje e Kuqe dhe vrasës. Tregimi i atij 5 gushti 1967 është i gjatë, i hollësishëm, nuk don të harrojë asgjë : “ Isha në shtëpi në Pekin, erdhi një shok e më tha se disa nga tanët ishin rrahur nga një grup rival. Shkuam të hakmerremi. Të tjerët ishin më të shumtë, por ne nuk ikëm për ndjenjën e nderit besoj ….. njëri prej nesh hëngri tre thika, atëherë hymë në palestrën e shkollës sonë , mblodhëm topuze dhe shkopinj gjimnastike”. I lëviz duart sikur të kishte shkopin në grusht, gjatë tregimit buzëqesh sikur t’ishte ende djali i atëhershëm, i kënaqur për guximin e tij : “Godisnim e shpinat e tyre dukeshin si prej pambuku”. “Ishte njëri, shumë i gjatë e i bukur që më goditi me një gur. I bërtita “të vras” dhe e ndoqa, ai nuk dinte të ikte e të fshihej, e arrita në buzë të një skarpate dhe e godita në zverk, fluturoi poshtë si një thes bosh, e arrita dhe e godita përsëri, në ballë, i a çava, shihnja gjakun që spërkaste jashtë”

“U ktheva në shtëpi, pak më pas shokët më thanë se kishte vdekur. I telefonuam policisë, por m’u përgjigjën se kishin tjetër punë : pikërisht atë 5 gusht kishin arrestuar Liu Shao Çinë. Më morën disa javë më pas. “A ndihesh fajtor, a mendon se e ke shlyer fajin ?””Po jam fajtor. Më thanë se djali që kisha vrarë ishte biri i një puntori të mirë, jo një borgjez, jo një i zi. Ndoshta qe një fat që vrava djalin e një familjeje të mirë e jo një borgjez, përndryshe ndoshta nuk do të më vinte keq”. Mbas pak muajsh Wangu u lirua, i falur nga babai puntor i atij djali të rënë si një thes pambuku.

“Nerëzit tani nuk mund të kuptojnë, mendohej se ishin krime kolektive, Revolucioni Kulturor qe si vitet e fundit të Dinastisë King, mbas së cilës mbaroi perandoria. Edhe sistemi i sotëm nuk mund të vazhdojë pa reforma. Ata që janë si un e duan tokën dhe atdheun kinez. Kush don më shumë kritikon më shumë”. U përshëndetëm duke folur mbi kuajt.

“Corriere della Sera” 1 maj 2016

E përktheu Eugjen Merlika