Reflektim ne dhjetevjetorin e ndarjes nga kjo bote te kryetarit historik te Kosoves, Dr. Ibrahim Rugoves (1944 – 2006)/
Nga Sadik ELSHANI-Filadelfia/*
Muaji i ftohte i janarit i lindi burra te medhenj kombit tone: Ismail Qemalin (16 janar, 1844), Isa Boletinin (15 janar, 1864), Fan Nolin (6 janar, 1882), Ismail Kadarene (28 janar, 1936) e ndonje tjeter. Poashtu, ky muaj i ftohte i mori ne amshim disa burra te medhenj te kombit tone: Heroin tone Kombetar, Gjergj Kastriot Skenderbeun (17 janar, 1468), Isa Boletinin (23 janar, 1916), Ismail Qemalin (24 janar, 1919), Ibrahim Rugoven (21 janar, 2006) e ndonje tjeter. Eshte pikerisht dhjetevjetori i ndarjes nga kjo bote i Dr. Ibrahim Rugoves, qe na ben te reflektojme per kete udheheqes te fazes se fundit te perpjekjeve shumeshekullore te shqiptareve te Kosoves per liri e pavaresi dhe kryetar (president) i pare i Kosoves se lire.
Qe ne fillim duhet theksuar se paraqitja e Dr. Ibrahim Rugoves ne skenen politike te Kosoves ishte nje dukuri e papare gjer atehere ne hapesiren shqiptare dhe ate ballkanike. Gadishulli qe kishte perjetuar drama, tragjedi njerezore, luftera e dhune te panderprere, thuaja gjate tere historise se tij, nuk ishte mesuar te ndeshej me nje qendrese (rezistence), levizje paqesore. Por ja qe Dr. Ibrahim Rugova solli dicka te re, solli nje qasje te re, rezistencen paqesore, rezistencen kembengulese burrerore – zgjodhi forcen e parimeve te larta morale mbi forcen e vrazhde fizike. E mosperfillen pushtuesin, e refuzuan nenshtrimin dhe ngriten institucionet, shoqerine paralele. Shqiptaret te cilet ishin rritur me trimerite e Ciklit te Kengeve te Kreshnikeve, Gjergj Elez Alise, bemat e Skenderbeut, tani po provonin dicka ndryshe, dicka te re, dicka qe nuk e kishin provuar kurre me pare. Edhe Dr. Rugova qysh nga lindja e kishte perjetuar fatin e rende te Kosoves, sepse sapo kishte lindur ai, cetniket serbe ia kishin vrare babain dhe gjyshin. Ai ishte rritur duke i degjuar keto histori dhe shume histori te tjera te dhimbshme qe ka perjetuar populli yne. Pa dyshim, edhe ngjarjet e Vitit te Madh 1968 do te kene lene gjurme ne ndergjegjen, kalitjen e karakterit te studentit te atehershem, Ibrahim Rugova. Me strategjine e tij, me filozofine e tij politike e kishte projektuar pavaresine e Kosoves, qellimin perfundimtar, endrren e popullit te Kosoves. Armiku yne, sic kishte bere gjithmone, zgjodhi rrugen e dhunes, rrugen e krimit, gjenocidit. Barbarizmi nuk mund ta perqafoje qyteterimin dhe vertet eshte shume e veshtire qe barbarizmi te luftohet, mposhtet me mjete paqesore. Por koherat tani kishin ndryshuar, Europa dhe bota perparimtare ishin zgjuar nga indiferenca e tyre, sepse armiku yne, dikur miku i tyre, e kishte mbushur kupen. Dr. Rugova ishte bere simboli, flamuri i kesaj levizje dhe me forcen e personalitetit, intelektualizmit te tij e beri te ndjeshme, e nderkombetarizoi ceshtjen e Kosoves, e gezoi perkrahjen dhe mbeshtetjen e demokracive, fuqive me te medha boterore. Por cka eshte edhe me e rendesishme, ai e gezonte perkrahjen, dashurine, respektin e pakufishem te popullit te vet. “Keshtu ka thene Rugova”, “Keshtu ka porositur Rugova” – thonin njerezit. Qyteterimi europian e boteror qe i mbeshteti, qe i perqafoi vlerat e tij te larta intelektuale e njerezore, sikur u pajtua qe te bente dicka per popullin, vendin e ketij njeriu qe misheronte paqen, mirekuptimin, harmonine ne mes te popujve dhe jo dhunen. Me perkrahjen nderkombetare, luften e Natos dhe te shqiptareve, kjo qasje e re solli dicka qe nuk kishte mundur te realizohej me heret – solli pavaresine e Kosoves. Te tjerat i ka thene dhe do t’i thote historia.
Dr. Rugova ishte udheheqesi i duhur, ne kohen e duhur, ne castin vendimtar, ne vendin e duhur. Kishte shume kohe qe vendi yne e priste nje prijes te tille, te mencur e guximtar. E quajten Gandi i Ballkanit. por ai ishte edhe Moisiu i Ballkanit, Moisiu i shqiptareve. Ai nuk i priu popullit te tij drejt tokes se premtuar, sepse ata ishin ne token e premtuar, ne token e tyre – ai i priu popullit drejt fitores se lirise, heqjes se prangave te roberise shekullore. Iishte i begatuar me tipare shume njerezore, kurre nuk e ka fyer askend, nuk e ka share askend, nuk e ka kercenuar askend, nuk ka folur keq per askend, edhe pse te tjeret e sulmonin vend e pa vend. Nuk ishte nje udheheqes megaloman e fjalebosh, por gjithmone i qete, nje intelektual i armatosur me forcen e argumentit, te vertetes. I kishte ngarkuar vetes nje qellim, nje mision te larte e fisnik: te mos merrej me te tjeret, por vetem me ceshtjet, interesat madhore te Kosoves dhe te kombit tone. Kete mund ta bente vetem nje intelektual, humanist me shpirt fisnik e zemer te gjere si Dr. Rugova, njeri qe me veprat e tij: “Strategjia e kuptimit” (1980), “Vepra e Bogdanit” (1982), “Refuzimi estetik” (1987), kishte sjelle nje qasje te re edhe ne fushen e kritikes, studimeve letrare dhe te mendimit kombetar. U ngrit mbi nivel, gjithmone i matur, i miresjellshem: “Qetesia cmohet teper edhe ne diplomaci. Kurre nuk duhet te flase njeriu me nje fjalor te rende, me nje arsenal fjalesh qe ka shtypi, gazetat. Eshte edhe nje parim tjeter: kurre nuk duhet paraqitur as vajtues as eksploziv. Duhet shtruar gjerat ashtu sic jane. Pra, nuk duhet imponuar, nuk duhet te jesh emocional, as ekskluziv, as te urrehen popujt e tjere”. Cili nga politikanet tane i permbahet sot ketij parimi themelor e kaq te domosdoshem per te komunikuar me njeri – tjetrin ne menyre te qyteteruar e njerezore?!
I brumosur me ndjenjat e atdhedashurise dhe i edukuar me nje fryme liberale perendimore, sidomos gjate qendrimit te tij ne Paris, ai ishte shembellture e intelektualit te angazhuar. Si njohes i mire i historise, letersise, kultures e tradites sone kombetare, ai e dinte fare mire rolin e pazevendesueshem qe kishin luajtur njerezit tane te ditur, sidomos Rilindesit tane mendjendritur, per lirine e Shqiperise. Ne caste te veshtira, ne caste vendimtare, intelektuali nuk duhet te prese per te tjeret, por duhet te prije. Bindjet e tij te thella atdhetare dhe realiteti i vrazhde, i eger, i padurueshem qe po kalonte Kosova, i dhane nje shtyse angazhimit te tij politik, duke u bere udheheqes, figure emblematike e levizjes per lirine e Kosoves. Per angazhimin e tij politik, ai ne vitin 1990 eshte shprehur keshtu: “Si kritik letrar e shkencetar politiken e kam percjelle, sepse kjo eshte detyre e cdo intelektuali, i cili duhet te kete qendrim te vetin politik, te pavarur nga politika ditore. Qendrimi ne Paris me ka pasuruar ne kete pikepamje, me ka ndihmuar qe te krijoj nje koncept modern per intelektualin, i cili jo vetem qe duhet te mendoje e te shkruaje per demokracine e lirine, por ne raste konkrete, kur ato kufizohen, duhet te angazhohet edhe konkretisht edhe praktikisht. E deshi situata, e rasti me gjeti ne vendin e kryetarit te Shoqates se Shkrimtareve qe te merrem konkretisht me politike, ne te cilen angazhohem per krijimin e kushteve te favorshme qe neser te kemi mundesi e liri politike te shkruaj libra sic dua, qe te jetojme edhe ne ne liri e demikraci. ky fat ndoshta na eshte paracaktuar ne intelektualeve shqiptare. Keshtu sikur vazhdojme nje tradite te shkrimtareve tane me te hershem, te cilet ne mungese politikanesh u detyruan te merren me ceshtjet e lirise se kombit”. Me tutje ai vazhdon: “Ka historiane qe thone se shtetin shqiptar e kane themeluar intelektualet. Le te na kujtohet puna e Samiut, Naimit, Vretos, Gurakuqit, Nolit, etj., dhe e shohim me te plote kete kuader”. Kete rruge, kete tradite, keto ideale te Rilindjes Kombetare ne menyren me te mire e me besnike i vazhdoi, i coi perpara edhe Dr. Rugova, i cili me plot te drejte cilesohet si Rilindesi i fundit.
Periudha e ndritur e Rilindjes sone Kombetare dhe veprimtaria e levizjes se Dr. Rugoves jane deshmi te qarta se, asnje qendrese e armatosur nuk mund te jete e suksesshme pa patur perkrah nje levzje te drejte e te forte politike, gjitheperfshirese dhe mbarekombetare, qe gezon edhe perkrahjen e gjere nderkombetare. Me veprimtarine e tij letrare, shkencore e politike, Dr. Rugova ka vendosur standarde te larta qe duhet te jene shembull per te gjithe intelektualet dhe politikanet shqiptare. Intelektualet nuk duhet te heshtin perpara sfidave te veshtira qe po kalon Kosova e koheve te fundit – nuk duhet te behen peng i politikes se dites dhe te ambicieve te tyre te semura per pushtet, duke e percare popullin, madje duke nxitur edhe dhune. Ngjarjet e koheve te fundit ne Kosove jane duke pasqyruar qart se Kosoves sot po i mungon nje intelektual, nje politikan i kalibrit te Dr. Rugoves. Po ndihet dukshem mungesa e prijesit emblematik te Kosoves, udheheqesit qe rrezatonte vlera kombetare e miresi njerezore. Njerezit si Dr. Rugova rralle paraqiten ne jeten publike e politike te nje vendi, nje populli te vogel dhe kam frike se per nje kohe te gjate nuk do te kemi nje njeri te permasave, autoritetit te tij. Nderimi me i madh qe mund t’u bejme figurave tona te ndritura, ne kete rast Dr. Rugoves, nuk jane vetem fjalet e mira qe themi per ta , por eshte perkushtimi per te ndjekur shembullin e tyre, per te ndjekur rrugen e tyre, per ta vazhduar punen, misionin e tyre. Dr. Rugova e ka bere te veten me dinjitet e perkushtim, tani radhen e kane te tjeret.
I paharrueshem qofte kujtimi per Dr. Ibrahim Rugoven dhe vepren e tij madhore!
Philadelphia, janar, 2016
*Sadik Elshani eshte doktor i shkencave te kimise dhe veprimtar i bashkesise shqiptaro – amerikane.