-Nga takimi i zhilluar në Boston, me rastin e vitit të Heroit tonë Kombëtar-/

Nga Fuat Memelli/Boston

Kanë kaluar afro 6 shekuj nga betejat legjendare të Skëndërbeut e luftëtarëve të tij dhe jehona e tyre është e gjallë në zemrat e shqiptarëve në Shqipëri e trojet e tjera ku ata jetojnë si dhe nëpër Botë. Ato na erdhën edhe më shumë në kujtesë në këtë vit jubilar të 550 vjetorit të ndarjes së tij nga jeta, i shpalluar “Vit i Skëndërbeut” nga qeveria shqiptare. Plot veprimtari janë zhvilluar në Shqipëri, Kosovë, Maqedoni e Mal të Zi si dhe ne mjaft shtete të botës  si në Itali, Francë, këtu në Amerikë, etj. Vazhdojnë ato kudo ku ka shqiptarë dhe jo vetëm. Një veprimtari e tillë u zhvillua të dielën që kaloi edhe në Boston. Ishin besimtarët e kishës shqiptare Shën Trinia që zhvilluan këtë veprimtari. Nismëtar i saj u bë peshkopi Ilia Ketri dhe e ndoqi  me përkushtim, Gjergji Nini, kryetar i bordit të kishës. Himni i flamurit amerikan dhe ai shqiptar, çelën veprimtarinë. Janë dy flamuj dhe dy himne që shoqërojnë çdo veprimtari të shqiptarëve që punojnë e jetojnë në Amerikë. Le të ndalemi te tre referimet dhe dy ekspozitat e paraqitura me këtë rast.

NËPËR FAQET E LIBRIT TË MARIN BARLETIT

Referatën e parë e  mbajti  Ivoni Plasa, ish mësuese e anglishtes në Shqipëri. Ajo solli për të paranishmit disa të dhëna e mesazhe nga vepra e Marlin Baletit “ Historia e jetës dhe bëmave të Skënderbeut, princ i epiriotëve.” Ky libër u shtyp në vitet 1508-1510 në Romë. Ai është ribotuar në vende të ndryshmë të Botës, më shumë në Europë dhe në disa gjuhë si në italisht , gjermanisht, polonisht, portugalisht, greqisht, anglisht, etj. Libri i Barletit shërbeu si burim kryesor i historianëve që studjuan dhe botuan për Skënderbeun, si dhe prej letrarëve , piktorëve e skulptorëve që nga shekulli i 16-të e deri sot. Barleti e quan Skënderbeun “perëndi e lirisë” sepse simbolizon “ditët e pavarësisë dhe lavdisë së atdheut” “ Folësja përmendi edhe fjalët lapidare të Skënderbeut kur u kthye nga Turqia në Krujë :” Lirinë nuk ua solla unë por e gjeta në mes tuaj.” Dhe më pas…” S’ju dhashë unë juve armët, po ju gjeta të armatosur, u gjeta me lirinë në kraharor, në ballë, në heshtat , në shpatat, me një fjalë kudo.” Ivoni e mbylli ligjëratën e saj për librin e Barletit me vlerësimin që i bën Fan Noli këtij libri :”Me latinishten e tij elegante dhe stilin e tij të kujdesur, fitoi  këndonjës anembanë Botës dhe e bëri të pavdekur kujtimin e Skënderbeut në Europë.”

GJURMË TË SKËNDERBEUT NË TROJET E LIBRAZHDIT

Një kumtesë tjetër që u ndoq me interes nga të pranishmit, ishte ajo me titull “ Gjurmë të emrit dhe luftës së Skënderbeut në trojet e Librazhdit”, mbajtur nga ish mësuesi i gjuhës shqipe dhe letërsisë, Niko Dako. Ai ka punuar disa vite mësues në qytetin e Librazhdit dhe ka mbledhur copëza të historisë se Skënderbeut në këtë rreth.  Emri dhe vepra e heroit tonë kombëtar, lidhet jo vetëm me Krujën por edhe në trevat e Dibrës,  Shkodrës, Tiranës, Beratit e deri në Itali. Fushë e veprimeve të Skënderbeut, kanë qënë edhe trojet e Librazhdit. Folësi u ndal kryesisht në hapërirën juglindore të Librazhdit që kap pellgun e Prërrenjasit të sotëm dhe vazhdon në grykën e Shkumbinit të sipërm , deri afër qytetit të Librazhdit. Gjurmët e Skënderbeut në këtë rreth kanë mbetur në emrat e vendeve, në legjendat që kanë gjalluar në shekuj në gojën e popullit si dhe në faqet e historisë.Toponimet gjenden në emra gurësh, shpellash, fshatrash, etj. Në Shqipëri ka 70 toponime me emrin e Skënderbeut. Nga këto 8 janë në rrethin e Librazhdit. Fshati Rajcë ka tre lagje, njëra nga të cilat quhet Rajcë-Skënderbe. Afër fshatit Bërzeshtë ka një shpellë e cila quhet “Shpella e Skënderbeut”. Një nga lagjet e fshatit Qukës, quhet “Qukës-Skënderbe”. Pranë fshatit Spathar, gjendet një gur i cili quhet “Guri i Skënderbeut”.Në të djathtë të fshatit Pishkash, ka një masiv shkëmbor që quhet “Sofra e Skënderbeut”, i cili ka një gjatësi 1300 metra dhe gjërësi 800 metra. Niko Dakua u ndal edhe në betejën e famëshme të Skënderbeut me turqit në fushën e Domosdovës ose Torviolit, siç quhej ajo dikur. Për këtë betëjë, Barleti ka shkruar:” Atë ditë luanët kanë komanduar luanë”. Folësi përmëndi edhe fakte , gojëdhëna e legjenda për Skënderbeun edhe në zonën e Sopotit, etj, të cilat ruhen deri në ditët tona.

FIGURA E SKËNDERBEUT NË LETËSINË E HUAJ

Ky ishte titulli i referatës që mbajti Jani Plasa, ish mësues i gjuhës dhe letërsisë në Shqipëri. Ai theskoi se pas vdekjes së Skënderbeut, në shekullin e 16-të në Europën Perëndimore lindi dhe lulëzoi një letërsi e frymëzuar prej qëndresës heroike të popullit shqiptar nën udhëheqjen e Skënderbeut. Kjo letërsi u shkrua në fillim në gjuhën latine e më pas në disa gjuhë të tjera e në gjini të ndryshme letrare si poezi me poema heroike, në prozë me romane e historikë e romane aventurash, në dramaturgji me drama e tragjedi, në librete oprash dhe operetash, etj. Jeta dhe vepra e Skënderbeut tërhoqi vëmëndjen e dramaturgëve së pari në Spanjë e më pas në Itali, Francë, Angli, Suedi e Poloni. Poeti i madh anglez Xhorxh Bajron në veprën e tij “Shtegëtimi i Çajd Haroldit, shkroi vargje të zjarrta për Shqipërinë, shqiptarët e Skënderbeun. Më 1866 Akademia Franceze përkujtoi 400 vjetorin e vdekjes së Skënderbeut me një program të gjerë lëtrar. Në Greqi figura e Skënderbeut ishte frymëzim për luftëtarët e lëvizjës çlirimtare greke në shekullin e XIX. Historia e Skënderbeut u përkëthye në Greqi në vitin 1812. Kollokotroni, një nga luftëtarët e shquar të kësaj lëvizje, shkruan në kujtimet e tij se këtë libër e mbante me vete. Edhe poeti madh amerikan, Henry Longfelloë, i nxitur nga Dora D’Istra, ka shkruar për Skënderbeun. “Kjo vjershë  është ndoshta më e bukura që është shkruar në gjuhë të huaj për trimin tonë kombëtar”, ka theksuar Fan Noli, i cili ka shqipëruar atë mjeshtërisht. Referuesi u ndal edhe në vepra të tjera që i janë dedikuar heroit tonë legjendar.

***

Më pas peshkop Ilia Ketri falenderoi  referuesit për  temat që trajtuan, të cilat u mirëpritën nga pjesëmarrësit. Të pranishmit vizituan edhe dy ekspozitat e paraqitura me këtë rast. E para kishte për autor skulptorin Pirro Asllani. Ai kishte sjellë një mori fotosh me pamje nga puna për ndërtimin e Muzeut “Gjergj Kastrioti- Skënderbeu “ të Krujës , ku ai ka qënë një nga artistët që ka punuar kur ndërtohej kjo vepër. Ai përmëndi një grup artistësh me emër kanë punuar aty si Janaq Paço, Zef Shoshi, Haxhi Bakalli, Niko Progëri, Bashkim Ahmeti, Gazmend Leka, Ylli Drishti, Leon Çika, etj. Ekspozita tjetër kishte për autor Jani Plasën, i cili është një koleksionist me emër. Ai kishte sjellë pulla me figurën e Skënderbeut si dhe foto të ndryshme të heroit tonë kombëtar. Në shoqërinë e kitarave të  Niko Dakos dhe Sterjo Shkodranit, pjesëmarrësit kënduan këngë patriotike nga ato të grupit “Lira” të Korçës. Ja kështu u mbyll  kjo veprimtari për Skënderbeun, heroin tonë kombëtar, i cili na bën krenarë ne shqiptarët kudo që jetojmë, në trojet shqiptare e   nëpër botë.