Fuat Memelli – Dielli

VEPRIMTARI ME RASTIN E DEKORIMIT (PAS VDEKJES), TË VEPRIMTARIT TË SHQUAR SHQIPTARO-AMERIKAN, GURI STEFANI

May 9, 2022 by s p

Amaneti i Gurit:” Kur të vdes më mbuloni me flamurin shqiptar dhe atë amerikan”.

Fuat Memelli-Boston

Nën kujdesin e kryetarit aktual të Shoqatës “Besa-besë”, Petrit Alibej, në Qendrën Ditore të pensionistëve “Vatra” në Boston, u zhvillua ceremonia e dorëzimit të dekoratës së presidentit Ilir Meta, dhënë veprimtarit të shquar, ish kryetarit të Shoqatës “Besa-besë” dhe anëtarit të Federatës “Vatra”, Guri Stefani. Petriti ishte interesuar deri në detaje që kjo veprimtari të dilte sa më bukur. Në fillim u ekzekutuan himni amerikan dhe ai shqiptar. Pastaj e mori fjalën Petriti i cili bëri një sintezë të jetës dhe veprës së Guri Stefanit. “Shpirti patriotik i Gurit ishte rrënjosur qysh në rininë e hershme. Pasi u diplomua për aritekt, për 28 vjet punoi në Durrës ku la plot gjurmë të punës së tij. Në vitin 1992 vjen në Amerikë ku u shqua si veprimtar i palodhur i komunitetit shqiptar të Bostonit. Nuk kishte veprimtari ku të mos merte pjesë aktive. Prej disa vjetësh ishte zgjedhur kryetar i Shoqatës “Besa-besë”. Gjithashtu ishte edhe anëtar i Federatës “Vatra”. Në cdo ngjarje të rëndësishme recitonte si një aktor poezinë e famëshme të Nolit për flamurin”. Në fund të fjalës së tij Petriti përmendi amanetin e Gurit para se të ndrronte jetë:” Kur të vdes më mbuloni me flamurin shqiptar dhe atë amerikan. Dhe ashtu u bë”.

Mitropolit Ilia Ketri, një mik tjetër i Gurit, ndër të tjera theksoi:” Guri Stefani ishte një patriot i shquar si në Shhhqipëri edhe në Amerikë. Ai ishte i brumosur me dashri për këto dy vende dhe kishte një besim të vecantë te Zoti. U njoha me të në kishën shqiptare “Shën Trinia”, ku ai shquhej jo vetëm si besimtar i devotshëm, por edhe aktiv në veprimtaritë që organizoheshin në kishë. Guri kishte edhe një shpirt artisti, që dukej në krijimtarinë e tij letrare në prozë e poezi, të cilat m’i kishte dhuruar edhe mua”. Miq e shokë të tij si Sterjo Shkodrani, Ylber Mukaj, Marjana Glozheni dhe Arjan Papa , folën për vlerat njerëzore të Gurit. Pastaj Petriti lexoi motivacionin e presidentit Ilir Meta për dekorimin e Gurit me titullin” Kalorës i Urdhërit të Skënderbeut”(pas vdekjes) me motivacionin:”Në shenjë vlerësimi dhe mirënjohje ndaj kontributit të spikatur në forcimin e lidhjeve historike shqiptaro-amerikane, si dhe për lartësimin e imazhit të popullit shqiptar dhe të vlerave tona kombëtare në Shtetet e Bashkuara të Amerikës”.

Në mungesë për arësye madhore të djalit dhe vajzës së Gurit, dekorata iu dorëzua shokut të tij të ngushtë, Arjan Papa. Në fund të pranishmit bënë një fotografi. Emri i Gurit do mbetet i pa harruar për të gjithë ata që e njohën.

NJËQIND VJET HISTORI

November 11, 2021 by s p

– Ditë e shënuar për kishën shqiptare ortodokse “Shën Trinia” në Boston-

Nga Fuat Memelli

Prej disa ditësh bordi i kishës kishte filluar përgatitjet për festimin e kësaj ngjarje të shënuar në historinë e saj: përkujtimin e 100 vjetorit të kishës Shën Trinia. Siç dihet në Boston sot ka dy kisha shqiptare, ajo e Shën Gjergjit ose kisha e Nolit siç quhet ndryshe dhe Kisha e Shën Trinisë. (Ishin tre por njëra prej tyre u dogj para disa vjetësh.) Shumica e besimtarëve të saj, janë nga qarku i Korçës, pasi ky komunitet ka qënë ndër të parët që erdhi në Amerikë, por sigurisht që ka besimtarë ortodoksë edhe nga rrethe të tjera. Para se të ndalemi te veprimtaria që u organizua me këtë rast, le t’i hedhim një sy rrugës 100 vjeçare të kësaj kishe.
VËSHTRIM I SHKURTËR HISTORIK
Mitropolit Ilia Ketri, me origjina nga Sinica e Devollit, që është lindur e rritur në Amerikë e që e flet bukur gjuhën shqipe, na jep disa të dhëna për rrugën e kësaj kishe. Dekada e dytë e shekullit të njëzetë, ishte tepër problematike për kishën shqiptare në Amerikë. Mosmarrëveshje midis krerëve qofshin këta klerikë apo laikë, shqetësime sociale, vështirësi ekonomike, paqendrueshmëri politike në Shqipëri dhe varfëria e përgjithshme e komunitetit të emigrantëve, krijoi një gjendje krize kishtare. Këto rrethana e çuan kishën drejt një situate antikanonike, domethënë jo në bazë të kanuneve të Sinodheve dhe Etërve të shenjtë. Pikërisht në këtë periudhë, prifti shqiptar, i përndershmi At Nikola Kristofori, nga Katundi i Kolonjës, dorëzuar në 1917 nga kisha ruse në New York, mblodhi shumë besimtarë nga fshatrat e Vakëfeve të Korçës dhe hapën kishën “Shën Trinia” në South Boston. Forca e madhe e besimit të këtyre njerëzve, përforcoi stabilizimin e kishës.Një eveniment i rëndësishëm në historinë e kësaj kishe, ishte lidhja me Kishën Ortodokse Autoqefale të Shqipërisë. Në vitin 1938, famullia e “Shën Trinisë” kërkoi emërimin e të përndershmit Saqelar At Anastas Sotiri nga Fortlumturia e tij Imzot Kristofor Kissi, Kryepeshkop i Tiranës dhe gjithë Shqipërisë. Me bekimin e tij, At Anastas emigroi në Boston dhe shërbeu në këtë kishë deri në vitin 1951. Në të njëjtin vit anëtarët e kishës pranuan si episkop Hirësinë e tij Imzot Mark Lipa me prejardhe nga Korça, i emëruar nga Patriarkana Ekumenike e Konstandinopojës. Shërbimi i tij deri në 1982 kur ndrroi jetë, dha një shkëlqim shpirtëror, përparim shoqëror dhe organizim shumë të mirë. Jeta fetare u kurorëzua me dashuri, harmoni dhe bashkëpunim. Po në vitin 1982, u emërua veqil episkop ( zëvëndës peshkop) At Ilia Ketri. Në vitin 2002, ai u dorëzua Peshkop i shqiptarëve të Amerikës, ndërsa në vitin 2019, mori titullin Mitropolit nga Patriakana e Stambollit.
MBRESA NGA FESTA
Të shtunën që kaloi, Qendra Kulturore për Pensionistë “Vatra” , me pronarë Agron Gjerasin dhe bashkëshorten e tij, Edlirën, ishte mbushur nga 100 besimtarë të moshave të ndryshme. Kërkesa për pjesëmarje ishte edhe më e madhe, por për arsye të situatës së Covid-19, kaq u lejuan për të respektuar masat e sigurisë. Të gjithë pjesëmarrësit ishin të vaksinuar. Qendra ishte zbukuruar si për ditë feste. Organizatorët e kishës “Shën Trinia” si Brunilda Shosho, Jonela e Endri Dhami, Gjergji e Ksenia Dako, Mandila Andrea, Elena e Tomi Kero, atë ditë kishin shkuar para të gjithëve për të përgatitur e zbukuruar ambientin, si dhe për të shtruar tavolinat. Takimin përkujtimor e hapi Jonela Dhami, presidente e këshillit të kishës. Duke vlerësuar punën e madhe të paraardhësve ajo theksoi:” Ata besimtarë nuk kishin atëherë GPS, për t’u treguar si të shkonin në kishë, por shkonin aty vazhdimisht dhe mësonin fjalën e Perëndisë. Sot kanë ndryshuar kushtet dhe ne kemi mundësi shumë më të mëdha.” Më pas ajo vijoi:” Mes jush shoh sot shumë fytyra të reja. Këto fytyra do të vazhdojnë traditën e bukur të kësaj kishe dhe do t’ja përcjellin niprave e mbesave.” Më pas foli prifti në detyrë i kësaj kishe, At Paul Zuniga, i cili prej një viti shërben në këtë kishë. Midis të tjerash ai theksoi se Kisha “Shën Trinia” e themeluar në vitin 1921 nga emigrantë shqiptarë të zonës së Korçës, me qendër në Bostonin e jugut, ka një histori të pasur që i ka rrënjët në pasurinë shpirtërore dhe kulturore, tradita të cilat ne duhet t’i ruajmë në të ardhmen. Për kontributin 26 vjeçar në kishën “Shën Trinia” si besimtar i devotshëm, si psalt dhe së fundmi si epitrop i kësaj kishe, Aleko Dhimës iu dorëzua një dhuratë mirënjohje në emër të kishës nga sekretarja e kësaj kishe, Elena Kero. Një përshëndetje të veçantë përcolli edhe Mitropoliti Ilia Ketri, i cili ka shërbyer në këtë kishë qysh në moshë fare të re. Pasi bëri një përmbledhje të rrugëtimit të kësaj kishe gjatë 100 viteve, ai theksoi vizionin e tij për të ardhmen, ku ndër të tjera theksoi : ”Njeriu sot kërkon stabilitet, komunitet, mardhënie me Perëndinë, të dashurojë e të dashurohet. Të ndjejë që vlerësohet nga tjetri me respekt dhe meritë personale. Këto i gjen në besimin tek Zoti, duke i shërbyer atij me shpresë dhe dashuri. Vizioni im është që kisha të mbushet me besimtarë çdo të djelë. Prindërit dhe të moshuarit, fëmijët me mësimet fetare, kori me meloditë e tij të bukura, të gjithë antarët duhet të japin kontributin e tyre me gëzim e dashuri.”Në fund të fjalës së tij Hirësi Ilia i dorëzoi Qendrës Kulturore të Pensionistëve “Vatra”, një fotografi të madhe të Faik Konicës.Më pas u shtrua një darkë ku pjesëmarrësit uruan njëri-tjetrin dhe bënë foto të shumta. Atmosfera u bë edhe më e bukur nga këngëtarët Brunilda Sota dhe Rik Hoxha. Shumë besimtarë kënduan e kërcyen. Ishte një gëzim që u kishte munguar për arsye të kovitit. Me një foto kolektive si dhe me këngë patriotike e korçare, u mbyll ngjarja e shënuar e 100 vjetorit të kishës shqiptare Shën Trinia në Boston, e cila është një vatër e ngrohtë shpitrërore e besimtarëve orthodoksë. Siç ka thënë Volteri “Nëse Perëndia nuk do ekzistonte, do ishte e nevojshme ta shpiknim”.

JELEKU I FAIK KONICËS, NJË RELIKE E ÇMUAR NË FAMILJEN PANI PREJ 70 VITESH

July 21, 2021 by dgreca

-Për afro 70 vjet, jeleku u ruajt nga familja dardhare, Pani. Sot ndodhet në Boston, në shtëpinë e Andrea Panit- /

Nga Fuat Memelli- Boston/

Ishte një befasi për mua, kur para disa ditësh gjatë një vizite në shtëpinë e Andrea Panit në Boston, djalë i të ndjerit Sotir Pani që u nda nga jeta këtë vit prej kovitit, Andrea më tregoi jelekun e Faik Konicës. Ky jelek është një dëshmi e rrallë e kësaj figure të shquar të kombit shqiptar, që është ruajtur nga familja e Sotir Panit. Jeleku është në gjendje të mirë, vetëm ndonjë kopsë është shkëputur. Andrea më tregoi historinë e këtij jeleku.

Kur vdiq Konica në Uashington, më 15 dhjetor të vitit 1942, një nga miqtë e ngushtë që iu ndodh pranë, ishte edhe dardhari Vasil Pani, i cili jetonte në Boston. Vasili ishte një veprimtar i shquar i Vatrës dhe disa vjet ka qënë kryetar i saj. Faiku rrallë afronte njeri, por te Vasili ai vlerësonte njeriun besnik dhe patriot. Vasili ishte edhe djali i patriotit tjetër dardhar, Josif Panit, i cili ka jetuar në Boston, të cilin Faiku e njihte mirë dhe e vlerësonte shumë. Miqësinë e Faikut dhe Vasilit, e dëshmon edhe një foto e rrallë që Faiku i ka dhnë atij me dedikim. Këtë foto që e kishte Sotir Pani ia tregoi gazetarit Kolec Traboini dhe ai e publikoi. Është fotua me republikë që tashmë ndodhet kudo. Por le të kthehemi te jeleku. Duke qënë mik i afërt i Konicës, Vasili u kujdes për bibliotekën e tij të cilën e sistemoi në një magazinë, por që fat i tyre nuk dihet dhe ka mbetur tek-tuk vetëm ndonjë kopje. Robat vetiake të Faikut, Vasil i dërgoi te shtëpia e tij në Dardhë për t’i ruajtur. Por, në vitin 1947 ndrroi jetë pa pritur dhe nuk u kujdes dot për to. Një pjesë e tyre u përdorën nga familja e tij në Dardhë dhe u dëmtuan nga koha, ndërsa jelekun Soitiri e ruajti me fanatizëm. Kur ardhi në Amerikë në vitin 1996, krahas fotografive e dokumentave të ndryshme, krahas flamurit shqiptar, xixunit e kitarës, solli edhe jelekun e Konicës. E ruajti atë me kujdes deri sa ndrroi jetë në fillim të këtij viti . I kishte lënë porosi edhe djemve të tij, Andreas e Vaskës që ta ruanin me kujdes. Dhe ata e ruajnë jo vetëm se është i Faik Konicës, por e kanë amanet edhe nga babai i tyre, Sotiri, bir i një familje patriotësh dhe veprimtar i shquar i shqiptarëve të Bostonit.

Duke biseduar me Andrean në shtëpinë e të cilit ruhet jeleku, ai thotë se e ka vendin në Muzeun Historik Kombëtar. Dhe vërtet, aty në stendat e atij muzeu, duhet të zerë vend kjo relike e rrallë e Faik Konicës, e këtij personaliteti të shquar të kulturës, letërsisë e jetës politike shqiptare, e këtij intelektuali të dimensioneve europiane. Shpresojmë se Muzeu Historik Kombëtar, do interesohet për këtë relike të çmuar të Faik Konicës, njërit prej bijve më të shquar të kombit shqiptar.

Korrik, 2021

KIÇO ÇEKU, NJË JETË ME BIMËT QË I SILLNIN VALUTË SHQIPËRISË

July 12, 2021 by dgreca

-Nga eksporti i bimëve etero-vajore, ose “lulkave” siç shpreheshin me qesëndi disa pesimistë që deshën ta hedhin në gjyq, u rritën të ardhurat në ekonomitë që i kultivuan si dhe në atë kombëtare-/

-Me rastin e 90 vjetorit të lindjes-

Nga Fuat Memelli-Boston/

Agronomi Kiço Çeku, është ndoshta i vetmi nga specialistët e bujqësisë që shumicën e jetës ia kushtoi kësaj pune. Asgjë e madhe nuk arrihet pa pasion e këmbëngulje. Kiços nuk i ka munguar asnjë nga këto “kolona” të suksesit. Ndërkohë ai përherë ka parë përtej momentit dhe politikave, duke ditur edhe leverdinë e këtyre bimëve për ekonominë shqiptare, e cila e “mbërtheu” pas kësaj pune. Mbi 40 vjet punë, në shumicën e tyre është marrë me bimët etero-vajore. Ky pasion nuk lindi rastësisht. I lindur dhe rritur në Dardhë të Korçës, mes natyrës së bukur dhe gjelbërimit, luleve e burimeve të shumta të ujit, në shpirtin e tij hodhi rrënjë dashuria për bimët. Për këto arësye ai zgjodhi degën e Agronomisë në ish-Institutin Bujqësor, sot Universiteti Bujqësor i Tiranës. Pas mbarimit të institutit, në vitin 1955 fillon punë si kryeagronom në Stacionin e Zooteknisë në Shkodër. Ai kujton me dashuri e mall Shkodrën, lumin Buna dhe Drinin që “puthen” nën hijen e gurtë të Rozafës së famshme, Thethin, Reçin, Postribën. Kujton edhe një bletërritës që kur shkonin në malet e Lezhës e më vonë të Reçit ku lulëzonte sherbela, bletari i thoshte:” Sherbela është një dhuratë e madhe që natyra i ka dhënë Shqipërisë”.

Në ato vite ishte krijuar Agroeksporti dhe kishte kërkesa për sherbelë, pasi siguronte të ardhura të mëdha në valutë. Nisur nga ky fakt, fshatarët vërshuan të mbledhin sa më shumë sherbele, pa zbatuar kriteret që duheshin. Kjo punë e rezikoi shumë sherbelën . Edhe prodhimi i mjaltit folloi të bjerë. Nga ky shqetësim, vendosi të meret me këtë punë duke iu përkushtuar tërësisht, me synim rigjenerimin e vendeve të shfrytëzuara pa kriter dhe mbi të gjitha mbjelljes së tokave gurishtore me bimë etero-vajore (aromatiko- mjekësore) që i përshtaten atyre tokave. Qysh kur punonte në Stacionin e Zooteknisë në Shkodër, grumbulloi fara të sherbelës nga dy ekotipet, atij Lezhë-Kakariq dhe Reçit të Shkodrës, pasi nga viti në vit po degradoheshin sipërfaqe të mëdha. Transferohet në katedrën e pedologjisë në Institutin Bujqësor dhe bën pjesë në grupin e punës për përpilimin e hartave pedologjike në gjithë Shqipërinë. Kjo punë i vlejti pasi pa nga afër edhe tokat gurishtore zhavorishte ku mund të mbilleshin bimët etero-vajore. Për të siguruar treg për to, u lidh me drejtorin e Agroeksportit, Theodhor Fundo, njeri me horizont të gjerë si dhe me specilalistin Jorgji Nauni, i specializuar në Hungari.

Për të realizuar idetë e tij për kultivimin e këtyre bimëve, kërkoi të shkojë në kooperativën e Mazhës të rrethit të Krujës, një ekonomi e dobët e cila merte 30 lekë për ditë pune. Krahas punëve të tjera, krijoi një brigadë të vogël me të moshuar që nuk i prishnin punë kooperativës dhe mbolli 28 ha me këto bimë si korenadër, finok, borzilok dhe kamomil. Disa njerëz pesimistë filluan të ankohen duke thënë se “Kiçua do të na marrë në qafë me këto lulka që mbjell”. Por, siç ka thënë një filozof “Durimi është një bimë e hidhur, por ka fruta të ëmbla”. Dhe kështu ndodhi. Bimët e mbjella dhanë prodhim të madh që shkoi për eksport. Vlera e ditës së punës u rrit nga 30 lekë në 90 lekë. Akulli u thye dhe shtypi i kohës i bëri jehonë të veçantë. Këto bimë filluan të mbillen edhe në ekonomi të tjera të rrethit të Krujës sidomos në tokat gurishtore, siç ishte ajo e Bilajt ku bënin pjesë disa fshatra. Kjo ekonomi u bë qendër shkencore dhe prodhuese për këto bimë. Gazetarët Lefter Peço dhe Duro Mustafaj bënë një artikull me titull “ Kiço Çeku e ngriti institutin në fushë.” Duke u marë shumë me bimën e borzilokut, njerzit filluan ta thërresin : Kiço borziloku. Nisur nga aritjet në këtë fushë, ministri i bujqësisë Pirro Dodbiba kërkoi që ai të vijë të punojë në ministri, ku u krijua një sektor i veçantë për kultivimin, mbrojtjen dhe ripërtëritjen e këtyre bimëve. Pranë ndërmarjeve pyjore u krijuan sektorë të veçantë për kultivimin e tyre. Po kështu edhe në mjaft ekonomi bujqësore filloi kultivimi , duke rritur vlerën e ditës së punës. Në rrethin e Shkodrës për mbjelljjjen e tyre u krijua sektori i Postopojës. Ekotipet e sherbelës së Reçit dhe Kakariqit, për nga përmbajtja e esencës e bënin atë nga më të mirat në botë, tok me atë të zonës së Dalmacisë. Në Dardhë, fshatin e Kiços dhe Nikolicë, u ngritën eksperimente për kultivimin e çajit natyral të Gramozit, duke e zbritur gradualisht nga lartësia 2200 metro mbi nivelin e detit, në 1200 metro. Një eksperiment i tillë u ngrit edhe në zonën e Llogarasë. Ndërkohë që kjo punë po ecte mirë në disa ekonomi, kishte specialistë skeptikë që e kundërshtonin këtë punë edhe në Ministrinë e Bujqësisë, duke thënë se “ne na duhen drithërat e bukës për sigurimin e saj në vend, jo lulet e Kiço Çekut.” Një zëvendësministër duke biseduar me disa specialistë, kërkoi që Kiçua të dërgohet në gjyq, pasi ai po sabotonte sipas zyrtarit. Aty pranë u ndodh Kiçua dhe iu përgjigj flakë për flakë:” Sabotator je ti që shkon nëpër ekonomi dhe flet kundër kësaj punë dhe kundër meje. Që nesër unë do ik në sektorin e Postopojës dhe do gjelbëroj ato toka gurishtore”.

Kiçua rikthehet në rrethin e Shkodrës ku kishte punuar më parë. Në Postopojë ( në sllavisht: tokë e shkretë) ai kishte filluar punën e ksperimentale qysh kur ishte në ministri. Vazhdoi punën e nisur me mbjelljen e këtyre tokave me sherbelë, lavandul, piretruam, shëngjin, etj. Disa njerëz skeptikë nuk iu ndanë edhe këtu. Një ditë një grup i përbërë nga drejtues të rrethit dhe një drejtor i Ministrisë së Bujqësisë, shkuan për të parë punë e nisur në Postopojë. Ky drejtor i thotë Kiços:”Po dështove në këtë punë, do vij të të var te kjo pema këtu afër.” Kiçua, të cilit asnjëherë nuk i ka munguar guximi, i përgjigjet: “Nga kjo tokë unë do nxjerr flori dhe do të var ty te ky hangar që do jetë plot me prodhime”. Një mbështetje e madhe për Kiçon u bë kryeinxhinieri i Ndërmrjes Pyjore të Shkodrës, Pirro Xhumetiku, nga varej sektori i bimëve etero-vajore të Postopojës. Ishte viti 1975 kur tokat gurishtore të Postopojës filluan të gjelbërojnë nga këto bimë. Unë kam qënë atëherë për të pasqyruar ne televizion këtë punë të madhe të bërë nën drejtimin e Kiço Çekut dhe jam dëshmitar i saj. Pas çdo suksesi në teren, vinin kërkesa për ta marë Kiçon në Tiranë. Në vitin 1980 u krijua Instituti i Pyjeve dhe Bimëve Etero- Vajore si dhe stacjoni i këtyre bimëve në NB “Gjergj Dimitrov”, nën drejtimin e specialistit të përkushtuar, Kadri Balla, me synim përhapjen e kësaj përvoje në ekonomi të tjera. Pas përshtatjes së bimëve të çajit në lartësi më të ulta, në Dardhë u bë mbjellja në tokat e dobëta shtufë, një pjesë e tyre të abandonuara. Kiçua përgatiti edhe një broshurë me titull” Çaji i malit dhe kultivimi i tij”. Në Dardhë, pjesë e kooperativës së Mirasit, u organizua edhe festa e çajit. Ky ekotip u përhap edhe në zona të tjera të Shqipërisë. Por, Kiçua ndjente dhimbje kur para viteve ’90, shumica e rigonit shqiptar merrej nga disa firma greke dhe qysh në Shqipëri i vihej etiketa” Prodhim grek”, kur në të vërtetë ishte shqiptar. Shteti mbyllte sytë pasi deshte vetëm të sigurohej volutë. Por kjo gjendje vazhdon edhe sot. Sillet në Amerikë rigon dhe çaj mali me stampën “Prodhim grek” kur ato janë prodhime shqiptare.

Duke patur babain në Amerikë, në fillim të vitëve ’90 Kiçua erdhi këtu bashkë me familjen. Ky vend i lirisë, u bë atdhe i dytë , por zemra e tij kishte mbetur në atdheun e parë. Pasioni për bimët etero- vajore, nuk iu nda edhe këtu. Ai solli nga Shqipëria tre bimë: sherbelën e Reçit, rigonin e Gjirokastrës dhe çajin e Dardhës. Pas një punë mbi 20 vjeçare e ka përshtatur dhe çajin e ka mbjellë në Boston, ndërsa sherbelën dhe rigonin te shtëpia e djalit në Florida. Një ditë kur pinim kafe së bashku me dardharin tjetër, Sotir Pani, që u nga kjo jetë prej covidit, Kiçua kishte marë me vete një tufë çaji nga ai i mbjellë në Dardhë dhe na thotë: “U mora 20 vjet për ta përshtatur në klimën e Bostonit. Merrni disa fije dhe mbillini në shtëpi. Kur të rritet mblidheni, bëni çaj dhe do më kujtoni”. Këtë moment e tregon edhe fotua bashkëngjitur. Si argument për çajin dhe rigonin që shitet në Amerikë me markën greke, ai thotë se jam gati të ballafaqohem me tregëtarët grekë dhe t’ju them se ato janë prodhime shqiptare.

Një trishtim tjetër i Kiços është se shumë specialistë bujqësie pas viteve ’90, morën rrugën e emigracionit. Rrallë e për mall kujtohet shteti dhe shumë rrallë, me pikatore, bëhet ndonjë vlerësim për specialistët e shquar të bujqësisë, kur për profesione të tjera janë bërë vlerësime me lopatë. “Njeriu i thjeshtë vdes një herë, thotë ai, ndërsa specialisti vdes dy herë, një herë kur shoqëria injoron punën e tij shumëvjeçare dhe një herë kur i vjen vdekja natyrale. Vlerësimi më i madh për mua, thotë Kiçua, është ai që më kanë bërë njerëzit e thjeshtë si dhe specialistët me të cilët kam punuar një jetë”. Ai ndjen kënaqësi pasi sot vazhdon puna e nisur prej tij jo vetëm në Malësinë e Madhe, por edhe në zona të tjera të Shqipërisë. Sipas të dhënave të Mark Rupës që punon në një projekt per bimët mjekësore , sot në Shqipëri mbillen mbi 4500 ha me këto bimë, rreth 4000 familje merren me këtë punë dhe sigurojnë rreth 50 për qind të të ardhurave.

Këtë korrik Kiçua mbush 90 vjet, por është plot energji. Puna që ka bërë dhe vazhdon të bëjë, humori i tij i pashterur, tingujt e kitarës që i ka rënë dhe vazhdon t’i bjerë, e mbajnë gjallë. Këtë përvjetor kërkon ta festojë në Dardhë, në vendlindjen e tij, vendin ku rrobërohet shpirti, me të afërm, miq e shokë, të cilët i do dhe e duan aq shumë.

Korrik, 2021

Captions:

1.Çaj i kultivuar në Amerikë
2.Me familjen
3.Edhe sherbelën e mbolli në USA.
4.Me specialistin Kadri Balla
5.Me shokë të tij në Boston
6. Kitara, “ shoqe” e vjetër e Kiços.

U NDA NGA JETA VATRANI SOTIR PANI

January 5, 2021 by dgreca

…NJERIU QE DESHI MEGJITHË SHPIRT DARDHËN DHE SHQIPËRINË/

“Jeta është e gjatë kur është e plotë. Le ta masim jetën me veprat dhe jo me kohën” Seneka/

Nga Fuat Memelli-Boston/

-Covidi na mori edhe një shqiptar tjetër. Në kthetrat e tij ra edhe dardhari, Sotir Pani.Kishte rreth 12 ditë që luftonte me virusin në një nga spitalet e Bostonit. Megjithë shërbimin e veçantë që iu bë, nuk ja doli dot. Në prill do festonte 86 vjetorin e lindjes. Megjithë vitet mbi supe, ai ishte plot energji. lëvizte, takonte shokë e miq, përjashto periudhën e virusit. Punonte kopështin te shtëpia e Andreas, djalit të tij. Kujdesej për perimet që mbillte vetë. Kujdesej që të rritej shpejt një filiz kumbulle i sjellë nga Dardha prej Andreas. Ajo kumbull i dukej si një “copëz” Dardhe. Lexonte e shkruante. Mbante ditar që nga viti 1954 dhe kishte shkruar 1000 faqe. Shkonte në kishat shqiptare të Bostonit.

Fliste në veprimtari të ndryshme të shqiptarëve që zhvilloheshin këtu. Mosha nuk e pengonte për të qënë aktiv. Na merte në telefon ne shokët e tij. Edhe ndonjëherë kur ne “binim në gjumë”, ai na “zgjonte” Nuk ndihej i plotësuar po mos komunikonte me njerzit, po mos dëgjonte zërin e tyre, po mos bënte shaka me ta. Na kujtonte jo vetëm neve këtu në Boston , por edhe miq të tjerë në Amerikë, në Shqipëri e vende të tjera ku jetonin miqtë e tij. Komunikonte në Amerikë me shkrimtaren dardhare , Rozi Theohari, fizikantin e shquar dardhar, Petrit Skënde, që të dy kanë ndruar jetë, me veprimtarin dardhar Vaskë Bruko, etj. Nuk harronte të merte në telefon miqtë e tij Teodor Laço, Niko Balli e dardharë të tjerë që jetonin në Shqipëri. Dardha ishte pjesë e shpirtit të tij. Dashuria e malli për të nuk kishin kufi. Kontribuoi edhe për kishën dhe muzeun e ri të Dardhës. Fliste shpesh edhe me kolegët e tij zooteknikë si Nevrus Shtylla, Viktor Puka, Sotir Pasko, etj me të cilët kishte punuar një jetë.

Në rrugëtimin e gjatë të jetës së tij ka plot “stacione” ku ai ka lënë gjurmët e veta. Vështirë t’i përmendësh të gjitha. Po ndalem vetëm në disa prej tyre. Pasi mbaroi Institutin e Lartë Bujqësor, punoi 8 vjet zoteknik dhe dy vjet shef bujqësie për rrethin e Korçës. Këto 10 vjet punë në këtë rreth ishin një shkollë e dytë për të, pasi njohu e punoi me shumë specialistë e fshatarë. Siç thotë vetë në kujtimet e tij shkoi e takoi njerëz në 200 fshatra të rrethit të Korçës. “Stacion” tjetër i punës së tij ishte Devolli. U caktua kryetar i kooperativës së fshatrave Vranisht- Pilur- Bickë, ku qëndroi afro katër vjet. Edhe pas largimit që andej, ai e mbajti miqësinë me fshtarët jo vetëm sa ishte në Shqipëri, por edhe pasi ardhi në Amerikë. Kjo ndodhte pasi Sotiri ishte njeri i “tabanit, i rogozit” siç thotë populli. Teknikumi Bujqësor “Irakli Terova” ku u caktua drejtor, ishte “stacioni” i fundit i tij i punëve në rrethin e Korçës. Do largohej nga Korça për në Tiranë ku ishte emëruar. Po largohej nga qyteti që e deshte aq shumë, nga qyteti ku kishte kryer shkollën 7 vjeçare e të mesme, nga Korça ku punoi aq vjet, nga qyteti ku njohu dhe u martua me bashkëudhatren e jetës, Ritkën e tij të dashur, siç e thëriste shkurt ai. Puna dhe jeta e tij më pas vazhdon në Tiranë. Ministria e Bujqësisë e emëron zv. drejtor në Institutin e Kërkimeve Zooteknike në Tiranë. Më pas vazhdon përgjegjës i sektorit racor e më pas kryespecialist i Stacionit të Gjedhit e Shpendëve. Gjatë viteve të punës shkroi e botoi plot artikuj për blegtorinë. Me skenar të tij unë realizovarë dy dokumentarë me temë nga blegtoria. Në Stacionin e Gjedhit e Shpendëve, punoi 10 vjet deri sa doli në pension në vitin…Kur filluan grabitjet e shkatërimet edhe në këtë stacion në fillim të viteve ’90, nuk nuk i duronte dot , doli para kohe në pension dhe shkoi me gruan e fëmijët në Dardhë. Më vonë u rikthye përsëri në Tiranë.

Pas viteve ’90, emigrimi u rizgjua edhe në familjen e tij. Kjo ndodhi për arsye se ai kishte patur në Amerikë, gjyshin e tij Josif Pani, patriot i shquar, mik i Nolit dhe Konicës. Kishte patur edhe babanë e tij, Vasil Pani, figurë e shuqar edhe ky i shqiptarëve të Amerikës. Babai i tij shok i ngushtë gjithashtu i Konicës dhe Nolit. Vasili ishte kryetar i “Vatrës “ për 11 vjet. Në fillim në vitin 1995 ardhën në Boston dy djemtë e tij , Andrea dhe Vasili. Ardhi për vizitë edhe Sotiri. E që nuk ariti ta marë nga Dardha në Amerikë familjen e tij .Takoi shumë dardharë e shqiptarë të tjerë. Vizitoi varrin e të jatit, ndarë nga jeta në vitin 1947, vizitoi varrin e Nolit e Konicës. Qëlloi që atë vit do ktheheshin në Shqipëri eshtrat e Faik Konicës nga një delegacion i kryesuar nga ministri i Kulturës së atyre viteve, Teodor Lço. Konica duke qënë shok i ngushtë i të jatit, nuk mund të rinte pa pa folur aty edhe Sotiri.. Si u shmall me njerzit e tij në Amerikë, Sotiri u kthye në Shqipëri për të jetuar në Dardhë e në Tiranë. Por, malli për djemtë, për motrën, për njerzit e tjerë që ardhën në Amerikë pas viteve ’90, filloi ta brejë. Në vitin 1996, le Shqipërinë dhe vjen bashkë me gruan të jetojnë në Boston pranë djemve të tyre. Kalonin vitet dhe malli për Dardhën e Shqipërinë ndizej më shumë. Krahas bisedave në telefon, brenda 10 viteve të para në Amerikë dërgon në Shqipëri 400 letra dhe mer prej andej 350 .Është ky një rast i rrallë i njerëzve që të kenë dërguar kaq letra në atdheun e tyre. Siç ka thënë Horaci ”qiellin po jo shpirtin ndryshon ai që shkon përtej detit”. Në Boston takon shokë e miq të tij si dardharin Kiço Çeku, korçarin Jani Plasa, gjirokstritin Kostandin Mosko, mua sinicarin e plot të tjerë. Ne miqtë e tij këtu e quanim kryetar i grupit ”Na bashkoi Bostoni”. Shkon në biblioteknën e Bostonit dhe lexon gazetat “Dielli” “Kombi” e “Sazani”. Mbledh të dhëna për gjyshin, të jatin, për Sotir Pecin e dardharë të tjerë. Shkoin në kishat shqiptare “Shën Gjergji” e “Shën Trinia” ku meshojnë At Artur Liolini dhe Peshkop Ilia Ketri. Kënaqej kur meshonte në shqip Peshkop Ilia dhe thoshte:” Gjuha shqipe na ngjit në zemër”. Me një grup shqiptarësh si At Artur Liolini, Polikron Trebicka, Sotiri dhe djali i tij Andrea, u bënë nismëtarë për hapjen e shkollës shqipe në mjediset e kishës së Shën Gjergjit. Pas dy vjetësh me shkollën u mor shoqata “Mass.Besa”. Ndër nxënësit e shkollës ishin edhe katër nipërit e tij. Me dardharët e Usterit insiston për ringritjen e shoqatës “Bleta” ku zgjidhet zv. kryetar i saj. Rrallë ka veprimtari të shqiptarëve të Bostonit ku të mos ketë folur Sotiri si ajo për 28 Nëntorin, në veprimtarinë kushtuar 100 vjetorit të kishës së Shën Gjergjit, në takimin e organizuar nga kisha Shën Trinia për jetën dhe veprën e mikut të tij, Dritëro Agolli, në takimet e organizuara nga shoqataa “Bleta” , etj. Çdo 28 Nëntor në shtëpinë e tij në Boston, ngrinte flamurin shqiptar, siç kishte vepruar prej shumë vitesh edhe në Dardhë. Në shtëpinë e tij në Dardhë si dhe në Boston, kishte përgatiur dy fotoekspozita, kushtuar gjyshit e babait të tij si dhe patriotëve të tjerë dardharë

Ndër punët e veçanta në Boston, ishte edhe botimi i librit për jetën dhe kontributin e gjyshit dhe babait të tij, Josif e Vasil Pani. Porosinë për të shkruar këtë libër, ia kishte dhënë Skënder Luarasi kur kishte qënë në Dardhë. Edhe titullin” At e bir për mëmëdhenë”, Skënderi ia kishte thënë. Punoi shumë për këtë libër dhe me ndihmën e mikut të tij, redakktorit Kolec Traboiini, libri u botua dhe u promovua në Muzeun Historik në Tiranë. Sotiri kishte në plan të botonte edhe një libër tjetër për emigrantët dardharë në Amerikë. Kishte mbledhur shumë të dhëna e dokumenta por… virusi i rezikshëm nuk e la ta kryejë këtë punë. Megjithatë puna e tij siç thotë Seneka”, matet me veprat e jo me kohën”.

Sotiri u nda nga jeta më 4 janar të këtij viti, duke shkaktuar një plagë të thellë te fëmijët e tij , te miqtë e shokët e shumtë. Ai iku të prehet pranë Ritkës, shoqes së tij të jetës e cila ndrroi jetë disa vjet më parë. Ai iku por la pas emrin e tij të nderuar, “mbolli” shpirtin e tij patriotik , dashurinë për Dardhën dhe Shqipërinë te djemtë, Andrea dhe Vasili, te katër nipërit e mbesa, etj. Situate e virusit do t’i pengojë shumë shokë e miq të tij për t’i bërë nderimet e fundit, ashtu si e meritonte. Por, ata do mblidhen një ditë , do flasin me dashuri e mall për të dhe ai do t’i dëgjojë aty lart ku prehet. Lamtumirë miku ynë Sotir Pani! U prehsh në paqe!