Fuat Memelli – Dielli

DY VËLLEZËR QË NUK U KURSYEN PËR ÇËSHTJEN SHQIPTARE

December 4, 2020 by dgreca

-Është fjala për vëllezrit, Avdurahman dhe Musa Sherifi (Hysolli), me origjinë nga Sinica e Devollit-

Nga Fuat Memelli-Boston-

Pak ose aspak është folur e shkruar në median shqiptare për dy vëllezrit, Avdurahman dhe Musa Sherif (Hysolli) me origjinë nga Sinica e Devollit. Është shkruar një faqe në librin e Ibrahim Memellit kushtuar Sinicës dhe vetëm për Avdurahmanin. Për këta dy vëllezër kanë patur informacion bashkëfshatarët e tyre , por ata që i njihnin, tashmë kanë ndrruar jetë. Sot ka informacion për ta vetëm nga pasardhësit e familjes si dhe ndonjë fshatar i dhënë pas historisë. Por, le të hyjmë në temë dhe le ta nisim me Avdurahmanin, ose Duron si e thërrisnin shkurt fshatarët, pasi ky ishte edhe vëllai më i madh.

Ka lindur në vitin 1885 dhe mësimet e para i mori në vendlindje. Duke parë etjen e tij për dije, prindërit e dërguan me studime në Stamboll ku vazhdoi shkollën e mesme fetare. Pas Turqisë ndoqi universitetin në Kajro e Misir. Siç dihet, Misiri ishte një qendër e rëndësishme ku ishin mbledhur figura të shquar intelektualësh shqiptarë. Avdurahmani njihet me ata dhe përfiton mjaft prej tyre, duke u ushqyer me ndjenja patriotike e atdhetare për Shqipërinë. Pas shkollimit kthetet në Sinicë por nuk meret me fenë. Qëndron pak kohë aty dhe shkon në Zvicër në rajonin gjermanishtfolës. Nuk qendron shumë kohë dhe emigron në Argjentinë. Edhe ky vend nuk e kënaqi. Largohet prej andej e shkon në Amerikë ku zbret në portin e Neë Yorkut e prej andej në Boston. Ai është ndër emigrantët e hershëm shqiptarë që ka ardhur në Amerikë. Emri i tij, Avdurahman Sherif Sinica, ndodhet në Muzeun e Emigrantëve në Neë York dhe është parë nga sinicarë. Në Boston punon në një kompani për ndërtimin e hekurudhave, ku gjatë punës humbet njërin sy. Njihet nga afër me Fan Nolin dhe shqiptarë të tjerë të përkushtuar për Shqipërinë. Bëhet edhe ai veprimtar e zgjidhet sekretar i një dege. Në shtypin e kohës , ndër të tjera thuhet:” Më 3 dhjetor 1915 u fillua dega Nr. 45 Dickinson. Pleqësia e parë u zgjodh kështu: kryetar z. Avdyl Ahmet Pulaha, sekretar z. Duro Sherif Sinica, arkëtar z. Qamil Hysen Porodina”. (Kalendari i Vatrës 1918.) Në listën e kontributeve për Vatrën ku disa shqiptarë kanë dhënë nga 2 dollarë, Durua është një nga dhuruesit kryesorë me 12,5 dollarë, që për atë kohë nuk kishin pak. Shkon punon edhe në Alaskë në një hekurudhë për transportin e lëndës drusore, por kthehet përsëri në Bostoni. Në vitin 1937 kthehet në Shqipëri dhe shkon në vendlindje. (Theksojmë se ai kishte shkuar në atdhe edhe në vitin 1923 e qe u rikthye përsëri në Amerikë, siç do flasim më poshtë.) Në vitin 1937 niset për herë të fundit për në Shqipëri. Nuk mori pension por dëmshpërblim për dëmtimin e syrit. Në këtë udhëtim mer me vete dy sëndyqë me dokumenta të Vatrës, dhënë nga Noli për t’i shpënë në arkivin e shtetit shqiptar. Siç dihet në vitin ë 1939 filloi Lufta e Dytë Botërore dhe sëndyqët me dokumenta mbetën në shtëpinë e tij në Sinicë. Pas Çlirimit, në vitin 1946, shkon në zyrat përkatëse në Korçë dhe i thotë se në shtëpi ka dy sëndyqë me doumenta të Vatrës dhe i lutet të vijnë t’i marin e t’i çojnë në arkivin e shtetit, pasi i ka porosi nga Fan Noli. Pas disa ditësh vjen me makinë një grup nga Korça dhe i marin dokumentat në fjalë. Këtë histori e ka treguar djali i Avdurahmanit, Dervishi, i cili ishte mësues. Historinë e dinë edhe fëmijët e Dervishit si dhe disa sinicarë. Mua ma tregoi atë nipi i tij, Albert Hysolli, emigrant në Greqi, i cili është shumë i përkushtuar për Sinicën dhe me shpenzimet e tij ka ndërtuar aty ujësjellësin si dhe punë të tjera. Në vitin 1946 Avdurahmani kërkohet nga Komuniteti Mysliman për t’u bërë myfti i Korçë, por nuk pranoi. Preferoi të jetojë e punojë si bujk në Sinicë. Në vitin 1960 ai ndrron jetë në moshën 75 vjeçare. Në varrimin e tij kishte shumë bashkëfshatarë si dhe nga fshatrat fqinjë. Një ish emigrant nga Dardha i cili kishte qënë me atë në Boston, foli aty dhe tha:”Avdurahmani është njeriu juaj dhe shoku im. Kam qënë me atë disa vjet në Amerikë por juve nuk e dini kontributin që ka dhënë aty me shoqërinë Vatra”. Këto fjalë i tregon sot nip i tij nga nëna , Astrit Gupe, sot emigrant në Amerikë, i cili ndodhej në atë varrim.

Familja ime ka patur miqësi me atë të Avdurahmanit. Ne shinim bashkë grurin dhe të lashtat e tjera. Ende më kujtohet zëri i tij kur ngiste kuajt në lëmë. Unë isha i vogël atëhere dhe nuk e dija vlerën e këtij njeriu që kishte mbaruar universitetin ,që kishte udhëtuar në disa vende të botës e që kishte kontribuar për Vatrën. Nuk e dija që ai zotëronte turqishten, greqishten e vjetër, arabishten , anglishten dhe kishte njohuri për gjermanishten. Vonë, pas viteve 1990, i mësova vlerat e tij. Sa ishte në fshat, nuk fliste për Amerikën, pasi e dinte që e pësonte nga regjimi.

NJË VIKTIMË PËR TË CILËN NUK ËSHTË FOLUR E SHKRUAR KURRË

Me idetë e tij patriotike e atdhetare, Avdurahmani edukoi edhe vëllanë e tij më të vogël, Musanë, i cili u vra në moshë të re, kur ishte vetëm 28 vjet dhe i pa martuar. Por, si ndodhi? Edhe ky, ashtu si i vëllai, Avdurahmani, pas mbarimit të shkollës në fshat, vazhdon një shkollë të mesme për fenë në Stamboll . Ndërsa i vëllai shkoi në Kajro dhe vazhdoi universitetin, Musai kthehet në fshat. Me ndërmjetësinë e të vëllait, i cili atë vit ishte në Shqipëri me mision të Vatrës, Musaj bëhet shoqërues ( mbrojtës) i delegacionit italian me në krye Enricco Tellinin për përcaktimin e kufijve midis Shqipërisë e Greqisë. Siç dihet Tellini ishte caktuar me detyrën e kryetarit të delegacionit ndërkombëtar, pas Konferencës së Paqes në Paris. Ishte data 23 gusht e vitit 1923, kur gjatë udhëtimit nga Janina për në Kakavijë, i bllokohet rruga ku ishin vendosur drurë nga një grup grekërish prej 7 vetësh,.Pasi ndalon makina, dolën jashtë për të hequr drurët e vendosur në rrugë, shoferi italian Renigo Farenti dhe përkëthyesi shqiptar,Thanas Kraveri, por vriten me breshëri plumbash. Më pas u vra mjeku Luiggi Corti, e pas tij edhe Enrico Tellini i cili doli jashtë duke qëlluar ndaj bandës por mbeti i vrarë. Qarqet greke u munduan ta përgënjeshtrojnë duke thënë se vrasja nuk ishte bërë nga grekërit, por nga shqiptarët. Por, si sqaron edhe Mithat Frashëri etj, kjo ngjarje tragjike, ishte organizuar nga grekërit. Ngjarja tronditi opinion ndërkombëtar e veçanërisht Italinë, si pasojë acaroi mardhëniet Italo-greke. Nuk po zgjatemi te ky atentat, pasi për atë është folur e shkruar, por dua të theksoj se ndër personat që u vra aty, qe edhe i riu shqiptar. Musa Sherifi (Hysolli), i cili qe në mbrojtje të delegacionit të kryesuar nga Tellini.Trupi i 28 vjeçarit u masakrua dhe familja nuk e gjeti kurrë. Ai nuk ishte martuar dhe nuk ka as fotografi të tij. .Për Musanë nuk është folur e shkruar kurrë.

VARR PA ESHTRA

Kjo ngjarje e rëndë tronditi familjen e tij në Sinicë, jo vetëm se u vra djali i tyre, por mbeti edhe pa varr. Në këtë situatë, vëllai i tij Avdurahmani, te vorrezat e myslimanëve në Sinicë, ndërton një varr simbolik në kujtim të vëllait. Ishte një varr i rrallë, pa eshtra, i ndërtuar nga dhimbja për vëllanë. Këtë varr e dinte Dervishi, djali i tij, i cili ia kishte treguar edhe fëmijëve të vet. Varrin simbolik e ka parë edhe nipi i dy vëllezërve, Albert Hysolli, i cili e tregon me hollësi këtë ngjarje. Kanë kaluar 97 vjet qysh atëherë dhe varri pak dallohet, por Alberti ka në plan ta rindërtojë atë nga e para, në nderim të Musait që dha jetën tok me delegacionin Italian. Duke parandier rezikun nga qarqet greke, Avdurahmani ndrroi edhe mbiemrin e tij e të familjes, nga Sherifi që e kishte, e bëri Hysolli, mbiemër i marë nga fisi i nënës nga fshati Arzë, pranë Sinicës. Këtë mbiemër mbajnë edhe sot pasardhësit e kësaj familje.. Le të jenë këto rradhë një homazh për dy vëllezrit, Avdurahman e Musa Sherifi .(Hysolli).që nuk u kursyen për çështjen shqiptare.

VIZITA E FUNDIT E DRITËROIT NË DEVOLL

August 25, 2020 by dgreca

DRITËROI: “Uroj që shqiptarët të duan njëri-tjetrin e mos jenë fanatikë të partive e të feve“.–

– Nga vizita e Dritëro Agollit në Devoll, në takimin me Klubin e Shkrimtarëve dhe Artistëve “Miqtë e Dritëroit” në gusht të vitit 2006 –

Nga Fuat Memelli-Boston

Në vitin 2004 një grup devollinjsh krijuan në Bilisht Klubin e Shkrimtarëve dhe Artistëve “Miqtë e Dritëroit”. Ishte kjo një ngjarje e veçantë për Devollin e më gjerë. Kur ende vazhdonte krijimi i partive të reja, krijuesit devollinj me në krye poetin Bashkim Gjoza por edhe krijues të tjerë si Thanas Jorgji, Bujar Braho, Skënder Demolli, Hajdër Lilo, Lefter Babi Viktor Hoxha dhe Valentin Dedgjonaj, krijuan këtë Klub duke i vënë emrin e birit të Devollit, poetit e shkrimtarit tonë të shquar, Dritëro Agolli.

Statutin e kishte hartuar shkrimtari i njohur Thanas Jorgji. Gjatë dy vjetëve të krijimit Klubi kishte zhvilluar një sërë veprimtarish si promovime librash të anëtarëve të tij, ndarje çmimesh vjetorë për veprat e autorëve, anëtarë të Klubit, pranime të anëtarëve të rinj, si dhe veprimtari letare-artistike në vigjilje të ditëlindjes së Poetit të shquar, etj.

Gjatë dy vjetëve ata e kishin ftuar Dritëroin për të bërë një takim me ta por poetit nuk i qe dhënë mundësia. Kjo mundësi u krijua në gusht të vitit 2006. Klubi do festonte dy vjetorin e krijimit të tij. Kryetari Bashkim Gjoza e ftoi Dritëroin për të marë pjesë në këtë ngjarje letrare – kulturore. Ato ditë Dritëroi me Sadijen ndodheshin me pushime në Pogradec dhe i premtuan se do mernin pjesë në atë kremtimin e atij përvjetori. Dhe e mbajtën fjalën.

Si anëtar i Klubit, Bashkimi më kishte ftuar edhe mua për të marë pjesë në atë veprimtari. Kisha shkuar një natë më parë në Bilisht. Të nesërmen në mëngjes tok me Bashkimin u nisëm me një makinë për në vendin e shenjtë Inonisht që ndodhet në fshatin Kuç të Devollit. Bashkimi pat zgjedhur këtë vend të shenjtë për ta zhvilluar veprimtarinë pasi e dinte se Dritëroi kishte një lidhje shpirtërore me bektashizmin. Për më tepër, Baba Ahmeti i kish vënë emrin Dritëroit.

Bashkimi ishte i gëzuar atë ditë. Tek ecnim me makinë për në Inonisht, poeti lirik recitonte poezi të veta. Një ndër poezitë që recitoi, ishte ajo me titull „Peruniga“, një lloj lule që rritet në Poloskë, fshatin e tij të lindjes. Ja disa vargje të kësaj poezie:”

Ç’më ndjell larg një aromë livadhi

perunigash zverdhur plot dritë

qënka e thënë të digjem nga malli

pa të gjetur kurrë një ditë

Duke ditur thjeshtësinë e Dritëroit, Bashkimi kish marë dy poste delesh. Zgjodhëm një vend në krye të një lëndine të bukur ku kishte hije e pastaj vizituam mjediset e atij vendi të shenjtë. Ndërkohë erdhën një nga një pjesëtarë të Klubit si dhe të ftuar si ish kryetari i bashkisë së Bilishtit Valter Miza, regjisori dhe aktori i njohur, Artisti i Merituar, Dhimitër Orgocka ( tani edhe Mjeshtër i Madh) i cili kish qënë edhe herë të tjera në veprimtari të krijuesve devollinj.

Anëtari i Klubit dhe krijuesi i njohur Skënder Demolli, atëherë drejtor i TV Korçës, kishte marë me vete një operator për ta pasqyruar veprimtarinë te ky stacion.

Rreth orës njëmbëdhjetë erdhi Dritëroi e Sadija. Pasi u ulën në poste, Dritëroi tha:

– Këto poste janë kolltuku më i mirë për mua e Sadijen.

Pasi i uroi mirseardhjen miqve të shquar, kryetari Bashkim Gjoza foli për veprimtaritë e Klubit gjatë vitit të fundit dhe ngriti shëndete për Dritëroin e Sadijen.Më pas fjalën e mori Dritëroi.

ARTI I BASHKON NJERËZIT

Megjithëse i ruaja në kujtesë fjalët e Dritëroit, për të qenë me i saktë i kërkova ndihmë Endri Fifos, këngëtar i shquar dhe mik i Dritëroit. Ai e kishte në video gjithë fjalën e tij. E zbardhi e ma dërgoi. Ja fjalët e Dritëroit:

„…Jam i nderuar që marr pjesë në këtë vatër të ngrohtë të krijuesve devollinj. Bashkë me Sadijen ishim me pushime në Pogradec dhe nuk mund të rrinim pa ardhur. Krijimet tuaja si dhe veprimtaritë që zhvilloni i ndjek hap pas hapi, pasi Bashkimi më informon vazhdimisht.

Kur isha fëmijë, mësuesit na sillnin në Inonisht. Mbaj mend që këtu kishte shumë gjelbërim, kishte lisa e drurë të tjerë. Kur po vija rrugës, mendoja: a do të ketë gjelbërim si atëherë? U kënaqa kur pashë gjelbërim dhe juve të bashkuar, pa dallime partiake apo pushteti.

Poemën e Naim Frashërit “Bagëti e bujqësi” e recitojnë të gjithë, pa dallim. Inonishtin e ka themeluar Baba Kasëmi, ndërsa mua ma ka vënë emrin Baba Ahmeti. Ai nuk vinte emra në turqisht. Pasi e mendoi emrin, doli në dritare dhe thirri dy herë:– Dritëro!

Siç më ka treguar nëna, ai nuk kishte shumë zë, prandaj edhe ajo thirri emrin Dritëro që më vuri baba Ahmeti.

Shkova një herë në kryegjyshatë te baba Reshati. Ai kishte shtruar një darkë. Më kishte dëgjuar në një intervistë që kisha lavdëruar bektashizmin, por kisha thënë se nuk para e besoja fenë. Në atë darkë, ai më tha:

– Ma ke prishur qejfin me atë fjalë që the se nuk beson fenë.

– More baba Reshat, – i thashë. – mua më ka hyrë lugati i marksizmit dhe nuk më le të besoj. Ti bëj nja tridhjetë darka të tilla dhe mua do të më dalë lugati.

– Mirë, – më tha baba Reshati.

– Po mua akoma nuk më ka dalë ky lugat. Sadija, gruaja ime, beson dhe ne kështu plotësojmë njëri-tjetrin. Megjithatë unë i respektoj të gjithë fetarët, – i thashë baba Reshatit.

Më pas Dritëroi u ndal te krijuesit që ka nxjerrë Devolli. Ai përmendi Teodor Laçon, Sotir Andonin, Petraq Zoton, Kostë Çekrezin, Skënder Rusin, Bashkim Gjozën, Skënder Demollin, etj. – Devolli ka nxjerrë edhe akademikë, – tha ai. – si Alfred Uçin, Josif Adhamin, Petrit Skënden e një ndër ta jam edhe unë.

Në fjalën e tij Dritëroi vlerësoi edhe një herë devollinjtë duke thënë:

– Devollinjtë janë njërez të punës, të këngës e të dollisë. Për ta bërë punën sa më mirë, bishtin e shatës nuk e bëjnë të gjatë që të punojnë më këmbë, por të shkurtër që të përkulen e të punojnë sa më mirë. E kam thënë edhe herë tjerër: sikur të ngrihet një monument kushtuar Punës, ky monument duhet të ngrihet në Devoll.

Dritëroi e mbylli fjalën duke thënë:

– Uroj devollinjtë si dhe gjithë shqiptarët që ta duan njëri-tjetrin. Të mos jenë fanatikë të partive dhe të feve. Unë i jam ruajtur këtij fanatizmi dhe kur partia ka patur gabime, ia kam thënë.

Fjala e Driëroit u duartrokit nga pjesëmarrësit. Pastaj Dhimitër Orgocka recitoi poemën e njohur të Dritëroit “Devoll, Devoll” i cili gjithashtu u duartrokit.

SOFRA E KËNGËS DEVOLLITE

Rreth kësaj sofre të bukur të shtruar në natyrë, nuk munguan këngët devollite të cilat ishin çaste të tjera të bukura të asaj veprimtarie. Nuk mund të rrinin pa kënduar bilbilat e këngës popullore të Devollit Ali Kondi, Endri Fifo, Nafiz Babi, Zija Pajo, Fatmir Dangëlli, Nasho Andoni, etj.

Në një moment ia mori këngës edhe Dritëroi. Ishte kënga” Çeli manushaqja, s’bëra me shëndet”. Ia mbante xha Aliu dhe zjenin të tjerët. Endri Fifo e bëri në dy kolla këngen, (kur e pësërit një dyshe tjetër)

Dritëroi këndoi me Endrin edhe këngë të tjera. Endri kishte kënduar edhe më parë me Poetin e shquar dhe i dinte këngët që kishte për zemër ai.

Operatori i TV Korçës e ka filmuar këngën e kënduar nga Dritëroi „Çeli manushaqja, s‘bëra me shëndet”, por për fat të keq, operatori nuk e ka futur në kuadër artistin e merituar, Ali Kondin i cili ia mbante këngën Dritëroit. Me xha Aliun i kisha dëgjuar të këndonin bashkë edhe në Tiranë.

Kjo veprimtari e bukur vazhdoi disa orë, aty rreth sofrës devollite. U ngritën dolli, u kënduan këngë, u bënë fotografi. Në fund kryetari i Klubit Bashkim Gjoza shpalli çmimet vjetore për krijimet letrare të anëtarëve të Klubit. Ai i dorëzoi Dritëroit simbolin e Klubit që mban emrin e tij.

Duke e marë atë, Dritëroi tha:

– Këtë simbol do ta ruaj si një kujtim të shënjtë.Më pas Dritëroi e Sadija, shoqëruar nga Bashkimi dhe Endri, vizituan teqenë e Kuçit dhe ndalën te varri simbolik i Baba ahmetit që i i kishte vënë emrin Dritëroit. Ata çast Endri ia thiri këngës që sajoi në çast, e cila emocionoi Dritëroin :“Ngrehu baba Ahmeti, ngrehu/ të ka ardhur djali/ të ka ardhur Dritëroi/ shpirt e zemër behari“.U mblodhën aty plot fshatarë dhe vazhdoi muhabeti deri në mbrëmje.

DEVOLLI MË NDJEK PAS KUDO QË JAM“

Për Devollin e devollinjtë, Dritëroi ka folur edhe në vitin 2008 në intervistën e dhënë për dokumentarin “Devolli-djepi që përkundi devollinjtë”, ku ndër të tjera thotë:” Devolli më ndjek pas kudo që jam në Shqipëri, më ndjek pas trokitja e tokës së tij, më ndjek fëshfërima e fletëve, cicërima e zogjve, më ndjekin pikat e shiut që bien pik-pik në strehë, më ndjek gurgullima e lumit të Devollit, më ndjekin këngët nëpër dasma, vallet, më ndjekin të gjitha këto”.

Dritëroi ndërroi jetë më 3 shkurt të vitit 2017. Ai iku por la pas krijimtarinë e tij të begatë, dashurinë për njerzit, fjalën e mënçur e kurajoze, humorin e tij me kripë si dhe thjeshtësinë e tij. Ai la pas pavdekësinë dhe dritëron, siç e ka patur emrin.

NË VEND TË MBYLLJES

Kanë kaluar 14 vjet nga gushti i vitit 2006, nga ajo ditë e shënuar për krijuesit devollinj. Klubi është rritur dhe janë shtuar veprimtaritë e tij. Siç na thotë kryetari i sotëm, Lefter Babi,Devolli ka krijues të njohur si Skënder Rusi, Skënder Demolli, Kosta Nake, Arben Shaholli, Andon Andoni, Sefer Hoxhalli, Endri Fifo,Pandeli Bardhi, Olivert Topçiu, Sami Begolli, etj. Anëtarë të Klubit, thotë Lefteri, janë bërë edhe krijues nga rrethe të tjerë si Pogradeci, Korça, Durrësi e Përmeti, si Istref Haxhillari, Bujar Balliu, Dhimitër Orgocka, Arjan Kallço, Agron Elezi, Maksi Kulla, Ilir Koro, Qazim Muska, Besnik Bedollari, Anila Mihali si dhe plot dashamirës të artit e kulturës. Ka edhe disa krijues devollinj të njohur në janë në emigracion si Thani Naqo, Thanas Jorgji, Luan Xhuli, Luan Kalana, Merita Bajraktari, etj.Për disa vjet me rradhe Klubi ka botuar edhe gazetën „Bilishti“.

Disa nga anëtarët e Klubit, kanë ndrruar jetë, si Ali Kondi (Artist i Merituar), Bashkim Gjoza, Pëllumb Agolli, Fatmir Dangëlli e Vaskë Eski. Le të jetë ky shkrim një homazh edhe për ta.

Ka ca kohë që Klubi ka rënë në qetësi. Ka ndikuar situata e virusit dhe kjo është e natyrshme. Por ka edhe një arsye tjetër që nuk do desha ta shkruaj. Në radhët e Klubit ka patur përçarje e cila vazhdon. Driëtëroi sikur e parandjente dhe porositi që të jeni të bashkuar.

Le t’i lemë përçarjet. Klubi ka një emër ta madh, atë të Dritëroit. Le të bashkohen rreth këtij emri krijuesit devollinj si dhe ata nga rrethe të tjerë, pa ngjyra partiake, xhelozie, etj. Le të mos i ngjasim partive. Në radhët e Klubit ka figura me integritet që mund ta shërojnë këtë plagë, pa e lënë të thellohet.

NJË KURORË E BUKUR PËR SHKRIMTARËT SHQIPTARO-AMERIKANË

May 9, 2020 by dgreca

-Vështrim rreth librit “Autorë dhe krijime” të Andan Mehmetit-

Nga Fuat Memelli/DIELLI

Këto ditë ka dalë nga botimi libri “Autorë dhe vepra”, kushtuar krijuesve të Shoqatës së Shkrimtarëve Shqiptaro- Amerikanë. Autor i librit është presidenti i kësaj shoqate, kryeredaktor i revistës “Pena” dhe themelues i Shtëpisë Botuese” Adriatic Press”, Adnan Mehmeti. Në libër janë përfshirë 113 krijues që era e emigracionit i ka hedhur në Amerikë. Është një numër i madh që edhe t’i numërosh , lodhesh. Por Adnani me pasion e këmbëngulje, ka aritur t’i bëjë bashkë në një botim këta krijues. “ Jam me fat që sejcilin prej tyre e njoh personalisht” thotë ai në parathënien e librit. Një vit më parë erdhi edhe në Boston për të takuar krijuesit e këtushëm. Ne ishim takuar veç e veç e veç, por u desh të vijë Adnani që të mblidhemi rreth një sofre të përbashkët. Për realizimin e kësj pune, i është dashur të punojë një vit. Edhe shpenzimet e botimit, i ka përballuar vetë. Rrallë gjen në ditët tona njerëz të tillë idealistë dhe me tillë përkushtim. Për çdo krijues ka një jetëshkrim dhe një krijim. Ata janë nga treva të ndryshme të kombit shqiptar si nga Shqipëria, Kosova, Maqedonia e Veriut, Mali i Zi e deri nga Medvegja e Bujanoci. Rrallë gjen shoqatë të tilllë që të ketë pjesëmarrës nga gjithë trevat shqiptare. Të gjithë i bashkon gjaku i shqiptarit, pasi siç thotë Horaci: ”Qiellin, por jo shpirtin ndryshon ai që shkon përtej detit”. Krahas krijuesve që sot jetojnë në Amerikë ose që dikush shkon e vjen në Atdheun e parë, autori i ka kushtuar një vend të veçantë edhe krijuesve që kanë ndrruar jetë si Peter Prifti, Sotir Andoni, Betim Muço, Rozi Theohari, etj. Është ky një homazh për kontributin që kanë dhënë këto figura në letërsinë shqipe.

Për të krijuar një ide për lexuesit që nuk e njohin këtë shoqatë, po ndalem shkurtimisht te historia e saj. U krijua në vitin 2001 me nismën e Gjekë Marinajt, i cili është edhe president i parë. Kryetarë të shoqatës kanë qënë Naum Prifti, Ramiz Gjini, Dalan Luzaj e Raimonda Moisiu, ndërsa kryetar aktual është Mëhill Velaj. Në botimin e parë që i përket vitit 2016, janë përfshirë krijimmtari të anëtarëve si dhe veprimtari të shoqatës, ndërsa në këtë botim ka jetëshkrime te tyre si dhe nga një krijim. Në shumë prej tyre spikat dashuria e malli për Atdheun, pasi siç ka thënë një filozof ” Atdheu është vendi ku rrobërohet shpirti”. Dhe krijuesit me shpirtin e tyre delikat, janë ndër më të “rrobëruarit”. Kozeta Zylo në poezinë e saj, thotë : “ Atdheu im, jam plagë e kuqe në trupin tënd”. Në kushtet e flladit të lirsë që gjetën në Atdheun e dytë, kjijimtaria e tyre tashmë shpaloset pa çensurë . Ajo është ashtu si e ndjen zemra. Krijuesit vijnë me gjini të ndryshme letrare si poezi, prozë, analiza kritike, etj. Po ndalem vetëm në disa prej tyre, pasi për të gjithë është krejt e pamundur. Një ndër poetët e njohur është Kolec Traboini. Në poezinë e tij “Dolëm nga vetvetja dhe ikëm” ka mall, dhimbje e zhgënjim …”Shumëçka deshëm të harrojmë/ të ikim prej njerëzve dhe vetvetes/ jo se kishim gjë për të fshehur/ por koha që jetonim, nuk na përkiste”. Përparim Hysi, poeti tjetër i njohur, përfaqësohet me një poezi kushtuar Lasgush Poradecit. ..”Bridhje vetëm i pa ngrënë, i mbështetur mbi një stap/ Oh sa fjalë që le pa thënë, se s’të la “hija” farmak”. Adnan Mehmeti në poezinë e tij “Me kuajt e erës” kërkon të shkojë në vendlindje, në Letovicë të Bujanocit, ndaj thotë:” Mereni dashurinë time/ Çojeni përtej detit/ Për ta murosur në vendlindje…” Janë të shumtë poetët që kanë sjellë një buqedë vargjesh nga krijimtaria e tyre e begatë si Petraq Risto, Raimonda Moisiu, Sami Milloshi, Ilirjana Sulkuqi, Namik Selmani, Kostaq Duka, Dalan Luzaj, Agim Bacelli, Petraq Pali, Eleonora Qeparoi, Merita Bajraktari, Fation Pajo, Koço Sterjo, etj,

Krijues të tjerë vijnë në këtë botim me studime kritike për autorë të ndryshëm. Fran Shkreli paraqitet me studimin për figurën e Nolit si diplomat. Ndër të tjera ai veçon përpjekjen e Nolit për të bindur presidentin amerikan Ëillson, për mbrojtjen e Shqipërisë nga coptimi i trojeve të saj prej fqinjëve. Është e njohur fjala e presidentit amerikan, thënë Nolit:”Një zë do të kem në Konferencën e Paqes dhe atë zë do ta përdor në mbrojtje të Shqipërisë”.Në studimin e tij për Nolin si diplomat, Frani i referohet edhe Ernest Koliqit i cili ndër të tjera ka thënë: ”Kurgja tjetër mos me pas ba Noli për Atdheun tonë, veç këtë mrekulli, meriton mirënjohjen e përjetëshme të shqiptarëve”. Anton Çefa ka sjellë në faqet e librit një pjesë të studimit të tij për të bukurën dhe fjalën artistike. Për këtë i është referuar shumë autorëve, ndër ta edhe Aristotelit, i cili ka thënë:” E bukura është simetri, proporcion, harmonizim i pjesëve tek e tëra”. Duke u ndalur në fjalën artistike, Antoni thekson:” Letërsia artistike është në krye të arteve dhe në gjirin e saj, poezia ze kryet e vendit”. Studjuesi tjetër, Prof. Thanas Gjika, është përfaqësuar me një studim për Faik Konicën, lidhur me kontributin e tij për romanin duke e cilësuar ”themelues të romanit realist shqiptar”. Prof. Agron Fico ka sjellë në këtë botim studimin e tij për Peter Priftin, duke e quajtur atë ”senator të gjuhës dhe kulturës shqiptare”. Gjinia e studimit përfaqësohet edhe me autorë të tjerë të njohur si Yllka Filipi, Besim Muhdari, Bexhet Asani, që të tre këta kanë titullin “Doktor”. Nuk mund të le pa përmëndur poeten amerikane , Carrie Hooper, e cila megjithëse e privuar nga drita e syve, me një dashuri e pasion të veçantë , ka aritur të flasë e të shkruajë shqip. Në esen e saj “Për nder të gjuhës shqipe” ndër të tjera thotë:” O gjuha shqipe, muzika e fjalëve të tua, e kënaq shpirtin tim! Kur dëgjoj fjalët e tua, qënia ime mbushet me gëzim !”

Të shumtë janë edhe autorët që janë përfaqësuar në gjininë e prozës. Shkrimtari i shquar, Naum Prifti vjen me një tregimin ”Prijës dhe këshilltar” ku në epiqendër është figura e Skënderbeut. Shkrimtari tjetër i njohur Skifter Këlliçi, autor i disa romaneve për fëmijë e të ritur si dhe i disa botimeve publiçistike, ka një tregim për fëmijë. Shkrimtari tjetër , Istref Haxhillari, autor i disa tregimeve, novelave e romaneve, ka sjellë fjalën e tij mbajtur me rastin e dhënies së titullit “Qytetar Nderi” e cila është një prozë e bukur poetike . Ai e mbyll atë me fjalët: “Dheu im mbeti burim i frymëzimit dhe besoj se kështu do jetë sa të kem frymë”. Autorë të tjerë si Ramiz Gjini, Pierre Pandeli Simsia e Mëhill Velaj, kanë zënë vend në këtë botim me tregime, ndërsa Vlash Fili me një fragment romani. Dikush tjetër ka sjellë kujtime. Kështu Sami Repishti, autor i disa veprave letrare, ka sjellë kujtimet e tij për katedralen “Notre-Dame de Paris”, ndërsa Albana Mëlyshi, poete dhe prozatore e njohur, ka zgjedhur të përfaqësohet me kujtime për familjen e Petro Markos, të cilën e ka patur fqinje.

Në mbyllje të këtyre shënimeve, dua të theksoj se ky botim i Adnan Mehmetit, është një kurorë e bukur për shkrimtarët shqiptaro-amerikanë, që siç thotë Gjekë Marini në hyrje të librit ” janë degë të trungut të letërsisë sonë kombëtare”. Libri do t’u shërbejë anëtarëve të saj për të njohur më mirë krijimtarinë dhe përvojën e njëri-tjetrit. Mund të vlejë edhe përtej ”mureve “ të shoqatës, për lexues të ndryshëm që duan të njihen me bashkatdhetarët e tyre që lëvrojnë gjuhën shqipe, këtë “gjuhë Perëndie” siç e ka quajtur Naim Frashëri. Jam i bindur se shoqata do të shtohet me emra të rinj, pasi ka ende disa që nuk janë pjesë e saj dhe siç thekson autori “ata janë të vlerësuar dhe të mirëpritur në të ardhmen”. Sigurisht historia e shoqatës do pasurohet edhe me botime të tjera, pasi ato janë pjesë e rrugëtimit të saj në Atdheun e lirisë, me emrin: Amerikë!

ANGJELINA ARIANITI-E VETMJA SHËNJTORE SHQIPTARE MES 40 SHËNJTORËVE MESHKUJ NË KISHËN E FAN NOLIT NË BOSTON

April 25, 2020 by dgreca

Raimonda MOISIU/

Fuat MEMELLI/

Shqiptarët e Amerikës kanë për më shumë se një shekull që valëvitin flamurin kuq e zi shqiptar në tokën amerikane. Ndërsa kthejmë kokën përgjatë viteve dallojmë gjurmët e arta dhe kockën e fortë intelektuale të mëncurisë dhe të kujtesës së një kombi, ringritjen dhe trashëgiminë ndër breza të vlerave kombëtare, shpirtërore e atdhetare, të shndërruara në vlera të arta qytetarie e shenjtërie. Janë gjurmë që kujtojnë dhe eksplorojnë shprehitë e vetëdijes kombëtare, domosdoshmëri që vlen edhe në ditët e sotme dhe ka aftësi universale për të evokuar të kaluarën e kombit mes botës njerëzore dhe hyjnore. Një obligim sa shpirtëror e qytetar, sa intelektual e atdhetar ne brezi i tashëm në Amerikë, i deyrohemi figurës së Shën Angjelinës Shqiptare, e vetmja femër e shenjtëruar mes 40 shënjtorëve meshkuj, afresku i së cilës gjendet në Kishën e Shën Gjergjit, e njohur edhe si Kisha e Fan Nolit, Boston, Massachusetts. Një kërkesë nga kolegja jonë e hershme, Presidentja e Fondacionit “Nermin Vlora-Falaski”, shkrimtarja dhe publicistja e njohur Zenepe Luka, na vuri në lëvizje edhe ne këtu në Amerikën e largët. Ajo na vinte në dijeni se po përgatiste për botim, librin rreth jetës së Shën Angjelinës, e cila njihet si motra e vogël e Dukeshës Andronika (Donika) Kastrioti, gruaja e Heroit Kombëtar, Gjergj Kastrioti Skënderbeu.

Kolegja jonë e nderuar, Zenepe Luka, e cila është gjithmonë në kërkim të vlerave dhe nuk lodhet për t’i promovuar ato, kishte dëgjuar se afresku i Shën Angjelinës Shqiptare gjendet në Kishën e Shën Gjergjit në Boston, ose Kisha e Nolit, siç quhet ndryshe. Dhe, nuk ka gabuar!

Kisha e Fan Nolit-Boston! – Simboli i Rilindjes Kombëtare, krenarisë, respektimit, trashëgimisë, atdhetarizmit, patriotizmit, Simboli i Mbretërisë së Tolerancës Fetare, pjesë integrale aq e dashur patriotike e atdhetare e komunitetit shqiptaro-amerikan. Simboli i ruajtjes të traditës, kulturës e gjuhës shqipe mes botës hyjnore e njerëzore në Amerikën e largët. Mbase do e kemi të vështirë që në pak rreshta të përshkruajmë këtë “arkivë” të historisë së kombit dhe kontributin e shquar të Fan Nolit e bashkëkohasve të tij, që na kanë falur kohë nga koha e tyre, duke i bashkërenduar ngjarjet dhe vitet, dhe kanë nxjerrë në pah vlerat dhe virtytet e Kishës së Nolit, e cila bashkoi shqiptarët e Amerikës pa dallim feje e ideje. Karizma, aureola dhe trashëgimia e Kishës Noliane ndjehen ende sot në mbarë komunitetin shqiptaro – amerikan, kombin e trojet shqiptare. Ne kemi qënë shpesh te Kisha e Shën Gjergjit, emërtuar kështu nga Imzot Noli në nderim të figurës së Gjergj Kastriot-Skënderbeut.

Kisha e Nolit mban derën hapur për shqiptarët e më gjerë, dhe ne kemi marrë pjesë shpesh jo vetëm në meshat e saj, por edhe në veprimtaritë përkujtimore me taban historik e kombëtar që kjo kishë mbart në misionin e saj. Madje pjesëmarrja jonë në aktivitetin e Kishës Orthodokse shqiptare në nderim të figurës së Prijësit dhe Heroit Kombëtar Gjergj Kastrioti-Skënderbeu, ku u përkujtua edhe 110 vjetori i krijimit të Kishës Autoqefale Shqiptare nga Fan Noli, nga ku ne kemi mësuar edhe për afreskun e bukur të Shën Angjelinës, të cilin për hir të së vërtetës mbase nuk e kishim vënë re më herët ndër vizitat tona aty. Mëgjithëse jemi në situatë karantimi nga koronovirusi ne gjithsesi u munduam të mësojmë më tepër rreth afreskut dhe jetës të Shën Angjelinës Shqiptare dhe se si u gjend afresku i saj në Kishën Autoqefale të Shën Gjergjit alias Kisha e Nolit në Boston. Nisur nga këto të dhëna ne kontaktuam fillimisht në telefon me studiuesen dhe kërkuesen shkencore në fushën e ndërdisiplinave,komunikimit ndërkulturor dhe edukimit ekologjik, Znj.Neka Doko, e cila për gati 17-ë vjet kujdeset për Bibliotekën e Kishës dhe ka bërë dhe vazhdon të bëjë një punë të madhe dinjitoze në ruajtjen dhe katalogimin dixhital të Arkivës Noliane, besuar dhe vlerësuar nga Kancelari i Kishës, At’Arthur Liolini.

Znj. Neka Doko duke bërë një retrospektivë të kishës na rrëfeu se:

“Katedralja e Kishës së Shën Gjergjit Boston është blerë në vitin 1949-ë, dhe më herët ka qenë kishë katolike unitare. Në vitin 1950-ë filluan rinovimet brenda saj dhe u bënë ndryshime në afresket e mëparshme, por u ruajt krejtësisht fryma e kristianizmit. Altari ndryshoi komplet dhe u bë në modelin bizantin, ndërsa ikonat në pjesën ballore, si në asnjë kishë tjetër orthodokse janë të përkthyera në gjuhën shqipe, dhe dekoracionet me vlerë janë punuar nga mjeshtër Dhimitri, një nga shqiptarët e parë të mërguar në Boston.

Kishëza thënë ndryshe “Dhoma e faljeve” (Chapel), u konceptua dhe u ndërtua për qëllime pagëzimi dhe memorial kujtese e të Shtunës së Shpirtrave. Në raport me këtë u rimodelua afresku komplet i ri, dhe u vendosën të gjitha afresket e 40 shënjtorëve të hirerakisë orthodokse të miratuara nga Patriarkana Orthodokse e Konstandinopojës-e cilat sot njihet si Patriarkana Orthodokse e Stambollit, midis tyre edhe një grua shënjtore e quajtur Angjelina e Arbërisë. Sa herë vijnë vizitorë në Kishën e Nolit, i Përndershmi At’Arthur Liolini ndalet dhe i kushton vëmendje afreskut të Shën Angjelinës, më tepër se tek afresket e shënjtorëve të tjerë, dhe e komenton në mënyrë të vecantë personalitetin dhe figurën e kësaj Shënjtore dhe atë se cfarë thuhet e shkruhet nga historia e shenjtërisë shqiptare – përfundon bisedën studiuesja shqiptare, Znj. Neka Doko mjaft e njohur për artikujt e saj studimore e shkencore në frëngjisht, shqip e anglisht botuar në shtypin shqiptaro-amerikan e më gjerë. Gjatë këtyre dhjetra viteve në Amerikë, ne jemi takuar shpesh, kemi ndarë gëzime dhe hidhërime familjare, por edhe aktivitete të ndryshme me të Përndershmin At’Arthur Liolinin, origjina e të cilit është shqiptar, por i lindur dhe i rritur në Amerikë. Të parët e tij janë me origjinë nga Boboshtica e Korcës. Ai është një burrë i gjatë, i pashëm dhe fisnik, vecmas gjatë shërbesave kishtare i Përndershmi At’Arthur Liolin, me atë veshjen karakteristike të kishës, mbështjellë nga një mantel i verdhë rrezëllues, me zërin e butë, të ngrohtë e të përzëmërt që të mrekullon me shqipen e kulluar dhe me kulturë që flet, megjithëse është brezi i tretë i lindur në Amerikë. Ndër materialet studimore, shkencore, historike dhe të shenjtërisë rreth jetës së kësaj shënjtore me origjinë shqiptare, At’Arthur Liolini si gjithmonë i papërtuar për të na rrëfyer.

“Po, është mëse e vërtetë,- e nis rrëfimin e tij, At’Arthuri, -se te kisha jonë gjendet afresku kushtuar Shën Angjelinës. Afresku gjendet në kishëzën e vogël, sapo hyn në kishë, në krahun e djathtë. Me kërkesën e kishës, afresku është realizuar në vitin 1980-ë, nga një ikonograf me origjinë rumune që jetonte në Boston. Lartësia e afreskut 2.68m (10 feet), ndërsa gjerësia e tij është 1.26m (4 feet), dhe rrethohet nga një kornizë druri e punuar. Në të është shkruar diçitura në gjuhën angleze dhe gjuhën shqipe; Saint Angelina Albania –Shën Angjelina shqiptare. Para figurës së saj, ne bëjmë pagëzimet në kishën tonë. Gjithashtu në atë mjedis, bëjmë edhe ditën e ikonës së saj”.

Më tej At’Arthur Liolini, kleriku dhe kancelari i shquar që vazhdon të mbajë ende gjallë traditën mikpritëse noliane na tregon edhe rreth jetës së Angjelinës së Arbërisë.

“Shën Angjelina është bija e gjashtë e Prijësit Shqiptar Gjergj Arianit Komneni, motra më e vogël e Dukeshës Andronika (Donika) Kastrioti, bashkëshortes së Gjergj Kastrioti Skënderbeu. Ishte Skënderbeu ai që propozoi martesën e kunatës së tij, Angjelinës me një nga Prijësit orthodoksë

dhe strategjik të Serbisë, -Stefan Brancovich. Lidhje martesore që u mendua edhe për vetë gjenealogjinë princërore e të dyja principatave në Ballkan.

Angjelina dhe Stefan treguan interes për njëri tjetrin dhe me bekimin e Skënderbeut dhe prindërve të Angjelinës ata u martuan.

Sipas disa të dhënave më vonë Angjelina u mbyll në manastirin e Krushedol-it në Frushka Gora, Serbi, dhe ajo i qëndroi besnike dhe i lutej Zotit cdo ditë

për paqe e dashuri mes njerëzve. Angjelina e Arbërisë ia arriti misionit të saj dhe u shenjtërua nga Kisha Orthodokse Serbe, madje edhe me miratimin e Hierarkisë më të lartë e Patriarkanës Orthodokse të Konstandinopojës, e njohur në ditët e sotme si Patriarkana Orthodokse e Stambollit me seli po në Stamboll, -theksoi At’Arthur Liolini.

Ne kontaktuam edhe me Hirësinë e tij, Mitropolitin Ilia Ketrin, i lindur dhe i rritur në Amerikë, por që dy prindërit e tij janë me origjinë nga Sinica e Devollit. Duke iu referuar sa më sipër rrëfyen parafolësit, Metropiliti Ilia Ketri mes të tjerave na rrëfeu se e përkujtojnë dy herë në vit te Kisha Orthodokse Shqiptare e Trinisë; në ditën e lindjes dhe në ditën e vdekjes së saj. Biles ai disponon edhe foto të Shën Angjelinës së Shqipërisë, sikundër e vlerësonte ai, dhe i ruan ende ato në librat e tij fetarë. Gjithashtu Ilia Ketri na sugjeroi të kontaktonim edhe me besimtarin veteran shqiptaro-amerikan, Aleko Dhimën, i cili psall te Kisha Orthodokse e Shën Trinisë dhe ka informacion të bollshëm për figurat e besimit orthodoks. Aleko na rrëfeu gjithashtu për figurën e Shën Angjelinës dhe ndër të tjera Aleko na tregoi se kur kishte qenë në Beograd disa vite më parë, ndjente keqardhje që nuk kishte mundur të vizitonte kishën orthodokse serbe, që mban ende emrin e shënjtores shqiptare. Disa besimtarë serbë i patën treguar Alekos për figurën e saj. Midis të tjerave ata i kishin thënë se: “Ajo ka ndihmuar së tepërmi njerzit e varfër, vecmas të moshuarit, etj. Varri i saj ndodhet te kisha që mban emrin e saj, sepse Shënjtorja Angjelinë ishte dhe është një urë miqësie midis serbëve dhe shqiptarëve. Janë popujt, kultura dhe besimi i tyre në Zot, që në kundërshtim me politikën, ngrejnë urat e komunikimit dhe miqësisë mes tyre”.

Ndërsa Konstandin Mosko, besimtar i devotshëm dhe

lexues i historisë së kishave na mundësoi fotot origjinale dhe aktuale të afreskut së Shën Angjelinës dhe të Kishës së Nolit, Boston, në këtë situatë karantimi pandemie.

Një urë e tillë miqësie, është edhe ky botim i pergatitur nga Znj. Zenepe Luka, Presidente e Fondacionit “Nermin Vlora-Falaski”, për Shën Angjelinën, këtë figurë të shquar, e lindur në Shqipëri, por që eshtrat e saj prehen në Serbi. Me botimin e këtij libri studimor dhe historik, lexuesit dhe populli shqiptar do të njohin nga afër dhe larg bijën, shënjtoren e tyre, e cila për fat të keq nuk është e njohur në Shqipëri, për të mos thënë e njohur fare pak, ndërkohë ajo njihet nga Shqiptarët e Amerikës, jo vetëm nga besimtarët shqiptarë orthodoksë të Bostonit, por edhe më gjerë, nga besimtarë të fesë katolike, muslimane e bektashinj. Le të zerë vend midis shënjtorëve të tjerë në kishat dhe botimet tona, edhe Shënjtorja e Parë Shqiptare, Shën Angjelina e Arbërisë, – pas së cilës vjen edhe Shënjtorja e Madhe Shqiptare; NËNË TEREZA!

Raimonda MOISIU

Author Freelancer/Florida

Fuat MEMELLI

Kineast Gazetar/Boston

SHBA

NE BOSTON, NDAHET NGA JETA FREDERIK GJERASI, PËRKTHYESI I DELEGACIONIT SHQIPTAR NË MBLEDHJEN E 81 PARTIVE

April 22, 2020 by dgreca

Në vitin 1974 Frederik Gjerasi u përjashtua nga partia për pikëpamje liberale dhe u transferua në kooperativën bujqësore të Mollasit në Elbasan.

Nga Fuat Memelli/

Pas një sëmundje të rëndë, të dielën më 19 prill, ndrroi jetë në Boston, në moshën 86 vjeçare, Frederik Gjerasi, një nga figurat e shquara të intelektualëve shqiptarë. Ndarja e tij nga jeta, la në pikëllim bashkëshorten Doloresa, djemtë Agronin dhe Pirron, nipërit dhe mbesën, vëllezrit, motrat, të afërmit si dhe shokët e miqtë e tij të shumtë.

Lindi më 10 shtator të vitit 1933 në Elbasan, në një familje patriote e arsimdashëse. Ai kaloi vite të fëmijërisë në Shmil të Elbasanit ku i ati ishte mësuesi i parë i fshatit dhe krahinës. Frederiku mbaroi me medalje Shkollën e Mesme Pedagogjike të Elbasanit dhe më pas studjoi për ekonomi politike në Universitetin “Shevçenko” të Kievit dhe në Universitetin “Lomonosov” të Moskës ku u diplomua në vitin1957. Gjatë viteve studentore ai punoi si spiker në Radio “Moska” dhe më pas në disa prej dokumentarëve të Kinostudios ‘Shqipëria e Re’ në vitet ’60. E folura dhe diksioni i tij i veçantë e kumbues, do të kujtohen gjithmonë me nostalgji nga dëgjuesit e kohës.
Mbas kthimit në Atdhe, Frederiku shërbeu me përkushtim në detyra të rëndësishme të jetës sociale e politike të atyre viteve. si në aparatin e Komitetit Qëndror, shef katedre në Shkollën e Partisë,etj.

Ai ishte përkthyes i delegacionit shqiptar kryesuar nga Enver Hoxha në mbledhjen e 81 partive komuniste në Moskë në nëntor të vitit 1960, ku Shqipëria u shkëput nga kampi socialist – një nga momentet kyçe të historisë shqiptare të pasluftes. Frederiku është autor i librit “Drama Shqiptaro-Ruse” botuar në vitin 2016 në të cilin ai përcjell me vërtetësi përjetimet e tij personale prej protagonisti me dritëhijet dhe ulje-ngritjet e marrëdhënieve midis dy vendeve.
Frederiku punoi si pedagog i jashtëm në Fakultetin Ekonomik të Tiranës duke merituar titullin “Docent” për librat e tij në fushën e ekonomisë politike. Në vitin 1974, pas debateve me Fiqrete Shehun për një botim të tij, u përjashtua nga partia për pikëpamje liberale dhe u transferua në kooperativën bujqësore të Mollasit në Elbasan. Aty punoi ekonomist për mëse 8 vjet, duke fituar respektin dhe dashurinë e njerëzve të thjeshtë të fshatit. Më pas punoi në Institutin e Metalurgjisë dhe së fundi në Institutin “Aleksandër Xhuvani” në Elbasan,si shef i katedrës së filozofisë deri në vitin 1991 kur u shkëput përfundimisht nga kariera profesionale.

Në periudhën e pluralizmit, nuk u përfshi në asnjërën nga partitë politike. Siç shprehet ai në libër, “më ishte neveritur nënshtrimi ndaj gjykimit kolektiv në organizatat e partisë, doja të jetoja i lirë”. Në plan të parë tani dilte familja, farefisi, shokët që vërtet e deshën në kohë të vështira.
Që prej vitit 2004 jetoi me gruan dhe djemtë e tij në Amerikë, ku mori pjesë aktive në veprimtaritë e shqiptarëve, ndiqte nga afër televizionin shqiptar, si dhe lexonte rregullisht shtypin e huaj në bibliotekën e Bostonit. Zërin e tij të ëmbël e dëgjuan edhe shqiptarët e Bostonit në një mbrëmje poetike, ku ai recitoi plot pasion poezi të Migjenit dhe të Kadaresë. Një gëzim të veçantë ndjeu ai kur djali i tij Agroni, para dy vjetësh hapi në Boston Qendrën Kulturore për të Moshuarit “Vatra”, e para qendër shqiptare e këtij lloji në Amerikë, një strehë e ngrohtë për pensionistët shqiptarë.

Të shumta ishin ngushëllimet kur morën vesh ndarjen e Frederikut nga jeta.

Artan Simeqi, një nga miqtë e familjes, ndër të tjera shkruante,”Frederik Gjerasi ishte nga ata persona për të cilët nuk mund të thuhen vetëm pak fjalë. Ai besonte në idetë e tij, ide për të cilat edhe u dënua. Gëzimin dhe optimizmin për jetën, nuk e humbi deri ditën e fundit. Do ta mbajmë mend qëndrimin e tij dinjitoz, mirësinë e tij, dashurinë për familjen, për miqtë dhe shokët”.

Kujtime të bukura ka shkruar për të jatin, djali i tij Agron Gjerasi. Ato përbëjnë një shkrim më vete, por po shkëputim vetëm disa nga cilësitë e tij të permendura në këtë shkrim, ”Familja, shëndeti dhe mbarëvajtja e saj, ishin të parat në listën e prioriteteve të tij. Kishte një shpirt bujar dhe I pëlqente më shumë të jepte se të merrte. Pëlqente barazinë mes njerëzve dhe këtij ideali i kushtoi jetën. Kishte dëshirë të pinte një gotë të vogël dhe të këndonte me shokët. Ishin të lindur pasioni dhe talenti I tij për spiker.Vlerësonte njëlloj si shoqërinë intelektuale, ashtu edhe atë me njerëzit e thjeshtë. Dinte të mbante veten edhe në ditët më të vështira”.

Frederikut i qëlloi të ndahet nga jeta në kohë të vështirë të Covid-19 dhe nuk iu bënë dot nderimet që meritonte. Shokët dhe miqtë e tij, nuk mundën t’i vendosin një buqetë apo kurorë me lule, por buqeta dhe kurora më e bukur është emri që la pas në kujtesën e njerëzve.

Ai u përcoll në banesën e fundit nga familjarët e tij si dhe kancelari i kishës së Shën Gjergjit, At Artur Liolini. Lamtumirë Frederik Gjerasi! Të qoftë dheu i lehtë!