Nga Ilir Levonja/

”Or burra tash sa ditë që këta tela m’i keni ba provë në krye. Po si mendoni, kur nuk din gja kryet, po din gja b(ytha)?”, janë fjalët e një të deglasuari, i tha në torturë e sipër. Në fakt nuk ishte kundërshtar e as pro qeverisë, ishte një qytetar në punë të vet. Por fati i keq që kishte të njëjtin emër me një të arratisur në mal për të cilin thuhej se kish vrarë një oficer. Ama thuhej, nuk është se ishte e vërtetë. Nuk kishte asnjë lidhje me çfarë akuzohej, por duhej plotësuar plani dhe sipas hetuesit mirditorët janë e ku s’janë të gjithë me tre emra thirren, kështu që ai është ndaj rraseni brenda. Eshtë një paragraf i shkëputur nga libri i At Zef Pllumit, Rrno për me tregue. Nuk po zgjatem në përshkrimin e qelisë, apo trajtimit pasi është zi e më zi përpos trajtimit që fashistët i bënin të burgosurve të regjimit. Dhe jemi në vitet pas çlirimit, në kohën më të ashpër të luftës së klasave. Kohë të cilën me siguri në një të ardhme, historia do ta përmbledhi në një paragraf të vetëm, të tillë që, atë që të bën i joti nuk ta bën as perëndia. Them në një të ardhme pasi duket se niveli kulturor i joni hë për hë lë shumë për të dëshiruar. Sidomos kur shikon një të ashtuqujtuar akademik i cili në një ceremoni përkujtimore mbyt qafën me një shall të kuq thuajse është akoma në luftën e ashpër të klasave, duke vënë kështu në dyshim arsimimin e vet qoftë profesional, titujt shkencor dhe nivelin kulturor. Se i bie që kur lexon akuza të tilla, po të dënojmë se kleri katolik në mesjetë ka djegur të gjallë Galileo Galilein dhe Xhordano Brunon, të mbysësh veten me duart e tua. Nuk e di çfarë i emancipuar a i kulturuar a i edukuar mund të quhesh. Të vret kultura jote të pranosh absurditete të tilla. Dhe kësi bajate gjëmash kanë ndodhur në Shqipërinë tonë. E kam përmendur këtë edhe më parë, sapo ma kapën sytë. Jam rrënuar shpirtërisht, nuk doja ta besoja që në vendin tonë, timin, kanë ndodhur monstruozitete të tilla. Eshtë imagjinare të dënohesh për një krim të mesjetës dhe për më tepër diku në Europë, në perëndim. E për më tepër në rajonin që i kishim bërë bllokadë. Në vendin që e luftuam me armë, në vendin e fashistëve. Po kështu jam tronditur kur kam lexuar rreth Musine Kokalarit, madje më dërrmojnë edhe sot fjalët e saj kur thotë se, fakti që mendoj ndryshe nga ju kjo nuk do të thotë se e dua vendin tim më pak se ju. Gjithsesi Musinea përfundoi si fshesare rrugëve të Burrelit deri ditën që e griu kanceri në një apartament të mbikëqyrur. Nëdrkohë kujtoj se pak muaj më parë u çorrëm kur një mbesa e saj u zgjodh europarlamentare, por ata që u çorrën dyfish ishin persekutorët e saj. Po kështu me historinë e Sabiha Kasimatit, Zaho Kokës, e plot të tjerë. Pa mënjanuar shpirtin e bukur, mendjen e hapur të Petro Markos. Një persekutim brenda llojit për të përmbushur qëllimin absurd me çdo kusht. Madje krimi brenda llojit bëhet më i dhunshëm, më i frikshëm. Vitet e demokracisë kam rastisur të bisedoj me një ”intelektual”, viktimë brenda llojit. E kishin ngritur pupthi teksa flinte në një dhomë konvikti në Moskë, vetëm sepse babait në Tiranë i kishte dalë emri në një grup armiqësor. Ia ndërprenë studimet, e degdisën baltrave të Myzeqesë. Më tha se këtë nuk ia falte kurrë Enver Hoxhës, ai ia kishte bërë, jo partia. Mu dhimbs kaq shumë dhe nuk e di përse e mbante veten si intelektual, përse konsideronin si intelektual dhe e vendosnin në podiume. Megjithëse koha ime, shoqëria ime, demokracia ime, kishte shumë si ky. Këto janë vetëm ca grimasa nga universi i krimeve të shqiptarit karshi shqiptarit. Mund ta besosh që dy ditë e rrahu vëllai vëllain dhe në fund e dënoi me burgim të përjetshëm pikërisht për krimin mesjatar të klerit karshi dy dijetarëve. Nuk e ke di se çfarë shoqërie, çfarë kapaciteti kultural ka aty që mbledhin supet karshi fakteve të tilla. Kam përshtypjen se jemi pa gjak megjithëse na cilësojnë si gjaknxehtë. Kam përshtypjen se jemi një shoqëri e humbur.

Dhe pa diskutim pa nivel. Një shoqëri absurde. Eshtë kjo arsyeja që bulevardi qendror i Tiranës është mbushur me portrete guerrilësh. Duhej të ishin martirët, por janë persekutorët. Dhe mirë e kanë kur gjejnë. Në një shoqëri normale dhe me nivel sot gjindja do ishte në rrugë duke i çjerrur. Por të habit edhe fakti i atyre që i vuajtën nën kurriz mënxyrat, si kalojnë kollajllisht një fyerje të tillë. Duket se janë duar prerë, nuk kanë shkallare, rrinë me sytë tek dëmshpërblimet e qeverisë. A nuk ju dhëmbin plagët? Nuk ju dhëmbin telat? Nuk ju vërshëllejnë kamzhikët? A nuk ju trembin skodat e internimit? A nuk ju shtrydhet përbrenda e vërteta. Prisni lekët nga Rama dhe revoltën nga Luli?! Prisni kot dhe po ashtu kot do të shkoni.