Ismete Selmanaj- shkrimtarja që fitoi betejën e jetës/

Nga Liliana Pere/Nuk është hera e parë që e intervistoj inxhinieren e ndërtimit dhe shkrimtaren mjaft të njohur në Itali, Ismete Selmanaj. Dhe s’mund të jetë ndryshe;Ismetja na befason çdo ditë e më shumë me veprat e saj, me impenjimin total në shërbim të kulturës shqiptare duke folur në aulat universitare italiane për Shqipërinë, vendin e saj të lindjes.Ismete Selmanaj ka lindur në Durrës. Passioni më i madh i saj ka qenë letërsia dhe që vogël ka shkruar poezi dhe tregime. Edhe pse u diplomua në Universitetin e Tiranës në Fakultetin e Inxhinierisë së Ndërtimit, në vitin 1991, pasionin për letërsinë e ka kultivuar me xhelozi. Prej vitit 1992 është transferuar në Itali me familjen.Herën e parë që e intervistova ishte në vitin 2015 pas publikimit të librit “Verginità Rapite” – “Virgjëri të vjedhura” në Itali nga shtëpia botuese Bonfirraro Editore. Por ky nuk ishte romani i parë që publikonte.

Në nëntor të vitit 2013 kishte publikuar në Shqipëri nga shtëpia botuese Dudaj, librin “Gjembi dhe trëndafilat”, që shënoi edhe konfirmimin e saj si autore e suksesshme. Libri mori pjesë në Panairin e Librit “Tirana 2013” dhe u prit mjaft mirë si nga publiku po ashtu edhe nga kritika. Një vit më vonë në nëntor të vitit 2014 me të njëjtën shtëpi botuese, publikon një libër tjetër më titull “Kokat e dy lejlekëve të purpurt”. Edhe ky libër mori pjesë në Panairin e Librit të atij viti, duke u klasifikuar si libri i tretë më i shitur në Panair. Në promovimin e këtij libri në Tiranë, gjatë ditëve të panairit, mori pjesë edhe profesori i Universitetit të Palermos Matteo Mandalà.U takuam me Ismeten në Tiranë në maj të 2015. Kishte ardhur në Shqipëri për një intervistë në emisionin e Rudina Magjistarit “Takimi i pasdites”. Një grua e jashtëzakonshme! Folëm si dy mikesha të vjetra, më tregoi për aktivitetin e saj letrar, për jetën e saj. Një grua mbi të gjitha krenare për atë çka ajo quan si fitorja e saj më e madhe – familja e saj; tre fëmijët e bashkëshorti.Në prill ishte publikuar në Itali libri i saj “Verginità Rapite” me parathënie të firmosur nga profesor Matteo Mandalà. Përveç kësaj, ky roman ishte futur si libër studimi në Universitetin e Palermos në Fakultetin e Letërsisë- Filologjisë. Ismetja disa ditë përpara se të takoheshim kishte qenë në një seminar me studentët në këtë Universitet.Më tregoi për takimin me studentët me emocion dhe me një thjeshtësi të tillë, që rrallë herë më ka qëlluar ta gjej tek personat që kam takuar. Është një virtyt i lartë i saj që e çmoj shumë. Ishte mallëngjyer nga pritja e ngrohtë e studentëve, nga fjalët e tyre dhe se si në fund të seminarit, kishin duartrokitur për disa minuta.Një arritje kolosale kjo për një autore shqiptare; të jetë pjesë e kurikulës universitare italiane! Publikimi i këtij libri pati një jehonë të madhe në Itali. Me dhjetëra ishin gazetat e televizionet lokale që shkruan për historinë e fortë që trajtonte ky roman. Kritikë letrar të shumtë e gazetarë italianë e vlerësuan si një vepër letrare të plotë.Në një artikull të njërës prej gazetave me të njohura italiane “ Corriere della Sera”, gazetarja Marzia Nicolini e quan Ismeten një “shkrimtare brilante”. Të shumta ishin dhe promovimet në të gjithë Italinë.Në shtator të 2015 në një promovim në Catania recensioni i librit u bë nga gazetarja e RAI-it Antonella Gurrieri që e cilësoi si një ndër librat më të bukur që kishte lexuar ndonjëherë.Në tetor të 2015, në bazë të një iniciative të Ministrisë së Arsimit Universitetit dhe të Shkencave në Itali që quhej libriamoci – të lexojmë, libri “Verginità Rapite” u zgjodh si libër leximi në dhjetëra shkolla të mesme të Italisë. Ismetja ka qenë e ftuar nderi në këto shkolla ku nxënësit lexonin pjesë nga libri dhe më pas në një bashkëbisedim, bënin pyetje për librin, për Shqipërinë duke qenë se historia e librit është një histori shqiptare.

Një grup teatral i quajtur “Recitando e Parolando” përzgjodhi për të interpretuar nga libri “Verginità Rapite” qarjen me ligje të një nëne labe para trupit të pajetë të djalit të saj. Është pritur jashtëzakonisht mirë kjo pjesë teatrale dhe me një interes të madh për kulturën e çmuar të popullit tonë.Një vit pas të parit, në prill të 2016 publikohet nga e njëjta shtëpi botuese romani triler i Ismetes me titull “I bambini non hanno mai colpe” – “Fëmijët nuk kanë faj asnjëherë” . Tashmë pena e saj njihet dhe vlerësohet si mjaft e arrirë. Për këtë arsye edhe ky libër si i pari, u fut si libër studimi në Universitet. Për tematikën e veçantë që trajton – degjenerimin total të Kanunit në ditët e sotshme në Shqipëri – parathënia profesionale e profesor Matteo Mandalà, i jep njohuri të çmuara publikut italian që është shumë kërkues. Ja çfarë shkruan ndër të tjera profesor Mandalà në parathënien e librit:“Denoncimi i fortë që përshkon romanin e Ismete Selmanaj-t është një simptomë kuptimplotë, që ngjall shpresë dhe thekson angazhimin militant të intelektualëve të rinj shqiptar. Siç ndodh shpesh në letërsi, një vepër arti prek në brendësi ndërgjegjet në mënyrë shumë më efikase se sa një vepër shkencore dhe ndihmon në kuptimin e këtyre fenomeneve sociale komplekse, të rrënjosura dhe shpesh të gjykuara në mënyrë sipërfaqësore”.Ismetja u kthye sërish tek studentët për një seminar për këtë roman. Në një orë leksioni me ta foli për plagën e degjenerimit të Kanunit të kthyer në një teori vrasëse, pa rregulla, pa mëshirë, pa kriter…Blogu që shoqëroi publikimin e librit u radhit në vendin e parë në Sicili. Edhe ky libër pati suksesin e të parit; për të mos thënë më shumë se i pari.

Kritika e vlerësoi si një rritje të mëtejshme të autores, si një triler i nivelit të lartë. Promovimet ishin të panumërta, intervistat po ashtu.Nëpër promovimet e shumta kanë recensuar shumë profesorë universiteti, profesorë të gjimnazeve. Me historinë e këtij libri Ismetja shkoi më tej duke u çimentuar edhe si një gazetare e mirëfilltë.Ka shkruar një artikull të fuqishëm e të hapur për plagën e pedofilisë dhe të ngujimit të fëmijëve për një gazetë investigative Internacionale Flip Neës – Free Lance International Press. Një artikull i pritur mjaft mirë nga lexuesit dhe kritikët si shumë i guximshëm, që flet pa frikë dhe me zë të lartë kundër këtyre fenomeneve që janë turpi i shoqërisë.Në maj të 2016, Ismetja ishte pjesëmarrëse me shtëpinë botuese Bonfirraro në Sallonin Internacional të Librit në Torino si relatore për të promovuar të dy librat. Marrja pjesë në këtë Sallon është maja më e lartë për çdo autor italian dhe aq më shumë për autorët e huaj.Eventi quhej “Visioni in rosa” ku ishin të ftuara tetë autore të shtëpisë botuese Bonfirraro dhe moderatorja ishte gazetarja e gazetës “La Repubblica”, Annarita Briganti. Ishte një ndër eventet më të suksesshme të Salonit të Torinos dhe jehona u përcoll në dhjetëra media të shtypit e televizive.Dhe si gjithmonë Ismetja na befason: në Sallonin Internacional të Librit të Torinos, ishte e ftuar edhe në një stendë tjetër. Atë të Concorso Letterario Nazionale Lingua Madre – Konkursi Letrar Kombëtar Gjuha e Nënës. Në këtë konkurs marrin pjesë gra të huaja që banojnë në Itali dhe që shkruajnë në Italisht.Tregimi i saj me titull “L’amore dentro ai bunker”- Dashuri brenda bunkerëve”, u përzgjodh për t’u publikuar në Antologjinë e quajtur “Gjuha e Nënës- 2016.Gjatë promovimit të librit “I bambini non hanno mai colpe”, kryetarja e Bashkisë së komunës ku banon, onorevole Bernadette Grasso, e vlerësoi Ismeten me një medalje nderi me motivacionin “Zonjës Ismete Selmanaj, me një vlerësim të lartë për veprat e realizuara dhe sukseset e arritura”.

Në tetor të 2016 edhe libri “I bambini non hanno mai colpe” u përzgjodh nga Ministria e Arsimit si libër leximi në dhjetëra shkolla të mesme.Në 25 Nëntor të 2016, Ismetja ishte e ftuar në Festivalin Mesdhetar të Librit në Salento së bashku me emra të njohur të letërsisë shqiptare. Në Universitetin e Salentos, në seminarin “ Rëndësia e përkthimit për letërsinë shqiptare. Eksperienca të shkrimtarëve emigrantë dhe të shkrimtarëve të përkthyer jashtë kufijve”, Ismetja foli për aktivitetin e saj letrar. Theksoi se brezi i parë e më pas brezi i dytë i shkrimtarëve emigrantë, janë shumë të çmuar në përcjelljen sa më besnike në italisht të veprave të tyre, duke bërë kështu të njohur kulturën shqiptare në botë.Është edhe një arsye delikate e intime që më shtyu të shkruaj për këtë shkrimtare të suksesshme. Ismetja gjatë këtij viti ka pasur betejën më të rëndësishme të jetës së saj; atë të luftës së vështirë me një tumor. Kjo nuk e ka ndaluar shpirtin e saj luftarak duke dhënë vetëm mesazhe pozitive dhe duke u bërë shembull për shumë persona që po luftojnë me sëmundjen e shekullit. Kjo nuk e ka penguar aspak të vazhdojë me promovimet e artin e të shkruarit. Ismetja ka folur hapur për luftën e saj, pa dorashka, pa ndrojtje duke treguar edhe për momentet më intime të saj.Ka treguar me një delikatesë të pafund për heqjen e gjoksit, e mbetur pa flokë, e shndërruar nga sëmundja, por asnjëherë pa buzëqeshjen diellore që ngroh zemrat dhe shpresat e shumë të sëmurëve. Ka dokumentuar të gjitha ndryshimet e trupit të saj me bashkëpunimin e një fotografeje shumë të talentuar, Nerina Toci. Ka fotografuar të gjitha plagët e trupit me një paqe e buzëqeshje që duket sikur thotë: unë do të fitoj! Një grua e fortë dhe me një talent të rrallë që prezanton në mënyrë të shkëlqyer gruan shqiptare në botë. Për më shumë ndiqni bashkëbisedimin me të.

 

***

Liliana:* E dashur Ismete, dy libra në shqip, dy në italisht. Të dy librat nё gjuhën italiane  janë pjesë e kurikulës universitare italiane. A mund të na flisni pak për tematikën e këtyre librave?

Ismete Selmanaj- Si fillim, ju falënderoj zonja Liliana për këtë intervistë. Unë ju ndjek me kënaqësi në punën tuaj të palodhur në promovimin e grave të suksesshme në të gjithë botën, shkrimet tuaja te bukura, që tani besoj ja kane kaluar dy ose tre romaneve me ngjarje te jetuara sa te njejta po aq dhe te ndryshme, plot forcë sakrifica e suksese te gruas shqiptare ne bote. Zeri i grave vjen afer vendit te tyre nëpërmjet teje. E bëni me një dashuri e pasion që është për t’u admiruar,si  askush. Të dy librat e mi të publikuar në Itali, trajtojnë histori shqiptare.

Historia e romanit “Verginità Rapite”, i ka fillimet e saj në fundin e vitit 1979. Mira, një vajzë 15 vjeçare, nxënëse e shkëlqyer që ëndërron të bëhet pediatre, pëson një përdhunim barbar nga sekretari i Partisë së shkollës. Përveç tmerrit të përdhunimit, Mirës i duhet të përballet edhe me opinionin që e quan atë fajtore për çfarë ka ndodhur. Jeta e saj do të jetë vazhdimisht në shënjestër të ish-sekretarit të Partisë, i cili edhe pas rrëzimit të diktaturës, është sërish në majat e politikës shqiptare. Ishte i pacenueshëm më parë dhe vazhdon të jetë ende më i fuqishëm dhe hakmarrës se kurrë.

Por Mira nuk e ul kokën. Lufton për t’u ngritur nga balta ku e hodhi dhuna e pamëshirshme e sekretarit dhe bëhet si një nënë, motër, vajzë e dhembshur për gratë e vajzat e dhunuara dhe fëmijët e tyre. E kthen shtëpinë e saj në një strehë të ngrohtë për këdo që ka nevojë. Arrin të gjejë edhe dashurinë e vërtetë atëherë kur mendonte që s’kishte për ta gjetur kurrë. Libri është një himn jo vetëm kundër dhunës ndaj grave, por kundrejt dhunës sistematike të popullit shqiptar; të shtypur, pa të drejtë fjale dhe mendimi nga një prej regjimeve më totalitar në botë për thuajse gjysmë shekulli.

Pyetje :Libri “I bambini non hanno mai colpe”, trajton një temë që sot është shndërruar në një fenomen social shumë problematik në Shqipëri: atë të ngujimit të fëmijëve të pafajshëm në emër të Kanunit. Dhe jo vetëm kaq, sot vrasjet për një fjalë të tepërt janë në rend të ditës. A mund të na tregoni diçka më shumë për këtë libër, pa u hequr kuriozitetin lexuesve që do ta lexojnë në të ardhmen?

Ismete Selmanaj- Trileri “I bambini non hanno mai colpe” është një denoncim i fortë ndaj asaj çka po ndodh në Shqipërinë pas komuniste, si ka ndryshuar mentaliteti, shoqëria, si u shkatërruan si të ishin kështjella prej rëre tabu shekullore që edhe regjimi komunist nuk mundi t’i shkatërronte krejtësisht.Në qendër të trilerit është pedofilia, një nga plagët më të shëmtuara të njerëzimit rreth së cilës rrotullohet jeta e katër personave, tanimë burra, të lidhur nga një fat i hidhur në të kaluarën që ka kushtëzuar krejtësisht jetët e tyre. Historia e romanit nis në një fshat të vogël në veri të Shqipërisë. Gjergji dhe vëllai i tij Sokoli, janë dëshmitarët e vetëm të vdekjes së babait të tyre kur ishin vetëm 12 dhe 11 vjeç. Sikur të mos mjaftonte kjo, do ta gjejnë veten në kurthin e Kanunit dhe të gjakmarrjes . E gjithë kjo sepse gjyshi akuzon nusen dhe nipërit për vdekjen e djalit të tij duke kërkuar me çdo kusht në emër të Kanunit gjakun e të birit. Në libër nuk kërkoj të shpjegoj Kanunin; këtë detyrë le t’ia lemë studiuesve e historianëve. Jam përpjekur të tregoj se ç’ndodhi në Shqipëri pas rënies së komunizmit ku pas një gjumi letargjik të gjatë pothuajse gjysmë shekulli u zgjua Kanuni i Lek Dukagjinit, më konfuz e më i pamëshirshëm se më parë. Vrasjet në emër të Kanunit janë në rend të ditës. Inatet e mëritë e vjetra filluan saktësisht aty ku i pati shtypur regjimi i Hoxhës me grusht të hekurt…por tanimë pa rregulla – ti vret sot, për t’u vrarë nesër. Gjakësit nuk ndalen më as para fëmijëve e grave. Sot, njerëzit vriten edhe për një fjalë të tepërt, për një metër tokë të fqinjit, për një vështrim të vëngër. Por tragjedia më e madhe që më prek si grua dhe si nënë e tre fëmijëve, është ajo e fëmijëve të ngujuar dhe pedofilisë. Mesazhi që dua të përcjell me këtë roman është një denoncim i fortë kundrejt këtyre fenomeneve, një thirrje shoqërisë shqiptare për të bërë diçka që tu japë fund këtyre turpeve shoqërore dhe për t’u përballur me drejtësinë.

Pyetje :Tema të forta që kanë ngjallur interes të jashtëzakonshëm për publikun italian. Gjatë promovimeve të shumta dhe takimeve me studentë të universiteteve dhe të shkollave, ka pasur ndonjë pyetje të veçantë apo ndonjë event që ju ka lënë më shumë mbresa?

Ismete Selmanaj- Takimet me studentët e nxënësit e shkollave të mesme janë të paharrueshme për mua. Studentët e Universitetit të Palermos pasi të mbarojnë studimet, do të punojnë në fushën sociale. Do të kenë të bëjnë me kultura personave të ardhur nga vende të ndryshme të botës. Duke marrë njohuri të këtyre kulturave nga librat e shkollës, me anë të literaturës i plotësojnë e i thellojnë më tej, duke mos i gjykuar për atë çka mund t’u duket e pabesueshme. Ja pse është shumë e rëndësishme që autorët që sjellin në gjuhë të huaj veprat e tyre, të jenë të kujdesshëm në mesazhin që përcjellin…Sidomos kur bëhet fjalë për fenomene sociale delikate.Kur një student i Universitetit tё Palermos më tha që, pasi kishte lexuar librin “Verginità Rapite”, kishte kuptuar pse ishin larguar në masë shqiptarët gjatë eksodit të madh të viteve 1990-1991, për mua ishte një fitore e madhe dhe një përgjegjësi akoma më e madhe. Përgjegjësia që mbaj para lexuesve që lexojnë romanet e mi, përgjegjësia para historisë së vendit tim, Shqipërisë.Diçka tjetër që e ruaj si kujtim të shenjtë, ka qenë promovimi i parë në Itali i librit “I bambini non hanno mai colpe”. Në Bibliotekën Komunale të Capo d’Orlandos-s, afër vendit ku banoj, do të bëhej promovimi i parë sepse libri sapo kishte dalë nga shtypi. Shumë lexues që kishin lexuar librin e parë “Verginità Rapite”, po e prisnin me padurim këtë libër. Kur mbërrita në Bibliotekë dhe pashë që kishte njerëz në radhë për të qenë të parët për të marrë autografin tim, u ndjeva krenare. Emocione që s’përshkruhen me fjalë!

Pyetje : Me të vërtetë sukses pas suksesi e dashur Ismete! Ne jemi vazhdimisht në kontakt dhe e di fare mirë luftën tuaj me tumorin. Kam parё tё gjitha postimet e tua të para ku flisje hapur për këtë betejë, isha e sigurt që do të fitoje! Në mesazhet e tua nuk ka dorëzim para sëmundjes, trishtim apo zemërim, por vetëm besim, forcë, shpresë. Çfarë mund t’i thoni personave që po bëjnë të njëjtën betejë?

Ismete Selmanaj- Para një viti u diagnostikova me një tumor malinj në gjoks. Nuk them se ka qenë një betejë e lehtë, përkundrazi….Ka pasur momente të vështira gjatë terapisë së gjatë me kimioterpi dhe cikleve të rrezeve.  Shikon trupin tënd të pësojë shndërrime të mëdha, të bien flokët, qerpikët, vetullat. Të hiqet një pjesë që të identifikon si grua, si nënë. E kam përballuar këtë betejë falë forcës e kurajës  sime, pozitivitetit, mjekëve, infermierëve, të afërmve, miqve. Por mbi të gjitha falë dashurisë së familjes sime, dashurisë që kam dhënë dhe asaj që kam marrë. Kur beteja bëhet e vështirë, duhet të luftohet sa më shumë pa u dorëzuar me besimin e plotë që do të fitosh. Asnjëherë s’kam menduar të kundërtën. Deri tani kam fituar unë dhe kjo betejë më ka bërë më të fortë. Të gjithë personave që po luftojnë të njëjtën betejë, u them të mos dorëzohen kurrë sepse është një luftë që mund të fitohet!

Pyetje:Mbështetja e familjes suaj ka qenë totale dhe shumë e rëndësishme, por përmendët edhe mbështetjen e familjarëve dhe miqve. Si i keni lidhjet me vendin e lindjes dhe me vendin ku keni kaluar gjysmën e jetës, Italinë?

Ismete Selmanaj- Shqipëria është nëna, djepi që më ka përkundur. Atje kam thënë fjalët e parë, hapin e parë. Atje vajta në shkollë për herë të parë. Atje kam rrënjët e mia. Shkojmë çdo vit të gjithë në Shqipëri dhe kalojmë pushimet me të bukura në botë. Por ka disa herë të para që i kam përjetuar vetëm në Itali.Në Itali u bëra nënë për herë të parë. Në Itali hyra për herë të parë në disa aula universitare dhe në dhjetëra shkolla për të folur për Shqipërinë. Në Itali po luftoj për herë të parë dhe të fundit me një sëmundje të vështirë. Asnjë nga këto gjëra s’i kam përjetuar në Shqipërinë time. Jam me gjysmën e zemrës në vendin ku u linda dhe me gjysmën në vendin ku kam kaluar gjysmën tjetër të jetës.

Pyetje :A ju duket me interes puna e organizatës “Gruaja Shqiptare në Botë” dhe a keni ndonjë sugjerim?

Ismete Selmanaj- E kam ndjekur me shumë interes punën e organizatës “Gruaja Shqiptare në Botë” që drejtoni ju Liliana. Intervistat e grave të suksesshme të shpërndara në çdo cep të botës, e ngrenë lart figurën e gruas shqiptare. Dhe treojnë se Shqipëria ka potenciale te medha . Bota duhet ta mësoje këtë gjë. Per këte gje ju personalisht  ju  vleresoj  shume  për sensin human, pozitiv dhe patëriotik me të cilin punoni. Nëpërmjet këtyre intervistave kam njohur gra artiste, shkencëtare, shkrimtare, sportiste, aktore, avokate, këngëtare, politikane… Na bëjnë krenare të gjithave gra të tilla. Sugjerimi që mund të jap nuk është për organizatën por për të gjitha gratë shqiptare kudo që janë. I ftoj të mbështesin këtë organizatë duke u bërë anëtare të saj. Sa më shumë të jemi, aq më shumë do të bëjmë të dëgjohet zëri ynë, forca jonë e pashteruar. Ne dobi tashmë  të vehtes se shikojmë se si punoni ju.Faleminderit Liliana për mbështetjen tuaj morale dhe reale dashamirëse , sepse gjithkush nga ne ka nevojë të njifet në Atdhe dhe të ndihet e vlerësuar nga publiciteti , puna juaj dhe promovimit të multi vlerave.

Pyetje :Diçka për projektet tuaja të ardhshme?

Ismete Selmanaj- Kam në dorë një roman që e kam shkruar gjatë kohës së luftës sime me tumorin. Kam përfunduar pjesën më të madhe të tij. Si rregull, nuk flas me askënd përpara se ta mbaroj. Për tani mund të them vetëm që është një roman që është shkruar në vetën e parë. Ky lloj shkrimi mund të japë përshtypjen që është roman autobiografik. Por s’ka asgjë autobiografike. Është thjesht një zgjidhje taktike e mënyrës së të shkruarit.

Liliana Pere:Ju faleminderit e dashur Ismete dheju uroj  punë të mbarë në rrugëtimin tuaj në krijimtarinë  letrare duke ju uruar shëndet të plotë!.