Jerida Kulla

Letër bashkatdhetarit tim

T’i thërrasim mendjes sa nuk është vonë, që të mos na mallkojnë brezat që do të vijnë, që i larguam nga gjurmët e gjyshërve.

I dashur bashkatdhetari im!

Po ta shkruaj këtë letër, jo se nuk t’i thosha dot ballë për ballë këto fjalë, që në fakt t’i thashë, po për të gjithë “vëllezërit” e tu, që kanë mendimet e tua, me shpresë se ndoshta ndërroni mendim e shikoni përtej derës së shtëpisë suaj, përtej të sotmes.

Më vjen keq se, edhe pse kemi pak a shumë të njëjtën moshë, ndryshojmë shumë nga pikëpamjet që kemi për jetën, për veten tonë, për atë çfarë jemi, për atë që përfaqësojmë e për atë që na përfaqëson.

Jemi shumë të ndryshëm, për shkak të botëkuptimit, edhe pse kemi një gjak e jemi pjesë të një territori, që quhet Shqipëri. Ndoshta te ty ndikuan kushte të tjera që të bënë ky që je sot, edhe pse ka shumë të tjerë në moshën tënde, me të njëjtat kushte si ty, që mendojnë ndryshe nga ty.

Po ta shkruaj këtë letër, jo për të të gjykuar se çfarë bën me jetën tënde familjare apo me të ardhmen tënde, por, kur vjen puna te ajo që përfaqësojmë, nuk mund të hesht.

Nuk mund të hesht, për të vetmen arsye, se jam shqiptare, jo thjesht me emër, që, kur luan kombëtarja jonë, në kulmin e euforisë, bërtasin me të madhe: “O sa mirë me qenë shqiptar!”, por me gjithçka. E them këtë emër me zë të lartë, pa frikë, kurdo e kudo ku jam.

Të bëra një ftesë, që ta sjellësh vajzën në kursin e mësimit të gjuhës shqipe, që mbahet çdo të shtunë, online, falas.

T’i përmenda këto fakte, që ta dish, se kursin vajza jote mund ta ndjekë nga shtëpia, online. E mbi të gjitha, nuk ke për të paguar asgjë, është “dhoro”, si thuhet këtu, nuk ke për t’u harxhuar, se në kohë krize jemi.

E përgjigjja jote ishte se do të pyesje vajzën tënde gjashtëvjeçare, nëse dëshiron të bëjë mësimin e gjuhës shqipe.

Jam dakord se duhet të merret pëlqimi i fëmijës, pasi, sipas psikologëve, kjo krijon një lidhje të fortë midis prindit dhe fëmijës. Por jo gjithmonë duhet të miratohet dëshira e fëmijës, pasi ka dëshira, të cilat, nëse plotësohen, mund të ndikojnë negativisht në ardhmërinë e fëmijës.

Në këtë moshë, fëmija drejtohet, orientohet nga prindi. I takon prindërit ta udhëzojë, ta drejtojë në rrugën duhur. Janë disa gjëra, për të cilat nuk pyetet fëmija, por udhëzohet, jepet shembulli, që më pas të ecë në gjurmët e shembullit.

I dashur bashkatdhetari im, a e pyet ti fëmijën, nëse dëshiron të mësojë anglisht? A e pyet, nëse dëshiron të shkojë në kurs matematike?

Jam e sigurt se nuk e pyet, pasi këto janë parësore në kohën që jetojmë.

Me anglishten çan botën, se është gjuhë ndërkombëtare, e aq më shumë këtu ku jetojmë, që është vend turistik e anglishtja, është gjuha më e përdorur, pas greqishtes.

E matematika, po duhet, se jeta është matematikë.

Para se t’ia bësh këtë pyetje vajzës tënde gjashtëvjeçare, po të pyes: A i flet shqip vajzës tënde në shtëpi? A i ke folur për vendlindjen tënde, për farefisin, të parët e tu? A i ke treguar ndonjë histori apo përrallë për Gishton, Gërshetëzën, Mujin, Halilin, Gjergj Elez Alinë? Janë personazhe nga krahina nga vjen. Babai e ndoshta gjyshi yt, historitë e tyre i ka kënduar me lahutë. Apo mërgimi prej kaq vjetësh, të largoi çdo kujtim, çdo këngë të vendlindjes?

Nuk është çudi, që ti prind i dashur, baba, në shtëpi flet në gjuhë të huaj, pasi gjatë bisedës që bëmë së bashku, nga 5 fjalë, 3 ishin në gjuhë të huaj, se kështu të vinte për mbarë.

Çfarë dëshire do të ketë kjo vajzë për një gjuhë “të panjohur”, kur as ti vetë nuk e uron në gjuhën e etërve të tu: “Nadja e mirë!”? Ku as nëna nuk e ka vënë në gjumë duke i kënduar ninulla, duke e përkëdhelur shqip.

Ka ikur koha e ninullave, do të më thuash, jo vetëm ti, por edhe të tjerë. Ka ikur vërtet edhe koha e Mujit dhe e Halilit, se vitet rrjedhin, kohët ndryshojnë, por tradita nuk harrohet, kultivohet.

E di që emigrimi është i vështirë dhe lufta për mbijetesë të thith edhe pikën e fundit të fuqisë e, kur kthehesh në shtëpi, dëshiron të jesh i qetë, pa kokëçarje. Nuk ke fuqi të merresh me vajzën. Dalëngadalë edhe ti do ta harrosh gjuhën që të mëkoi nëna jote bashkë me qumështin.

Një ditë të bukur, përsëri të marr në telefon, jo për të të lutur, që vajza jote të vijë në mësim, sepse nuk ka bereqet puna, kur diçka bëhet me pahir, se gjuha shqipe nuk mësohet me lutje, po me qejf e dëshirë. Të mora në telefon për korrektesë, se më the, do të të kthej përgjigje, sa ta pyesje vajzën.

E përgjigjja ishte: “Nuk ka kohë vajza ime ta mësojë gjuhën shqipe, është e zënë me mësimet, me anglishten. Ia mësojmë ne gjuhën shqipe fëmijës”.

Dakord jam, se prindi është burimi i parë, ku fëmija pi ujë për të mësuar gjithçka, jo vetëm gjuhën shqipe. Duke biseduar me vajzën, e ndihmon ta pasurojë fjalorin. Gjuha e re mësohet shumë më lehtë, kur gjuha amtare zotërohet mirë. Fjalori i pasur në gjuhën amtare e ndihmon fëmijën ta mësojë mirë, edhe greqishten, edhe anglishten. Po ta ndihmosh fëmijën ta zhvillojë gjuhën amtare, dy apo tri gjuhë nuk do të përzihen më, edhe nëse fëmija i përdor ato në të njëjtën kohë.

Gjuha amtare është argumenti më i fuqishëm i identitetit kulturor të fëmijës. Gjuha amtare është ashti i ekzistencës tënde, i marrëdhënies tënde me vajzën. Edhe në Shqipëri prindërit ua mësojnë fëmijëve shqipen, se shqip flasin kudo, por përsëri fëmijët futen në shkollë dhe e mësojnë gjuhën shqipe me gramatikë, drejtshkrim, deri në universitet.

Pse nuk e di fëmija shqiptar, që banon në Shqipëri, që futet në shkollë? E fëmija yt, kur kudo flitet në gjuhë të huaj, në shkollë, në shoqëri, madje e familje, e ditka gjuhën shqipe?!

Në çdo shkollë, në Shqipëri, mësohet shqipja standarde, në të shkruar e në të folur, që kudo që të jenë fëmijët, jo vetëm brenda Shqipërisë, por edhe jashtë saj, të kuptohen.

Si do t’ia mësosh shqipen? Do t’i mësosh shqipen dialektore, me erëza intonacioni në gjuhë të huaj. Çfarë gjuhe është kjo?

Këtu nuk po i fus të gjithë prindërit në një kategori, se ka prindër që jo vetëm mezi presin t’i futin fëmijët në kurs, por këmbëngulin që fëmijët e tyre të flasin shqipen e pastër, të qartë, pa gabime, që të mos ngatërrohet “qeni” me “çelësin”, që kur të ngushëllosh dikë, të mos i thuash: “U preftë në paçe!”, në vend të: “U prehtë në paqe!”

Edhe pse kursi i mësimit të gjuhës shqipe është falas, ti përsëri nxiton të shkosh t’i mësosh vajzës tënde gjuhë të huaj, madje të paguash shumë, ndërsa, kur vjen puna te mësimi i gjuhës shqipe, nuk ke mundësi të blesh as një Abetare. Duke pasur këtë vështirësi tënde, edhe librat, edhe Abetaren po t’i japim falas.

Po prindërve, në ç’gjuhë u flet? Nënës tënde i ther zemra, i qan syri dhe i shurdhohet veshi, kur dëgjon e shikon fëmijët e tu që nuk mund të flasin dot gjuhën shqipe. Jam e sigurt se me vete thotë: “Haram qumështi im, që nuk më jep mundësi të gëzohem me engjëjt e tu!”

Nuk të vjen turp nga vetja?

Të gjitha këto i shkrova jo për të të gjykuar se çfarë bën ti me familjen tënde, por si filologe, që më dhemb zemra, kur dëgjoj, që edhe pse e merrni vesh se jam shqiptare, më flisni në gjuhë të huaj. Unë jua kthej në shqip se nuk kuptoj (kuptoj, madje shumë). Më pas, më flet 2 fjalë çalë – çalë, duke u justifikuar se ke vite që jeton këtu dhe e ke harruar gjuhën.

Po a harrohet gjuha?

Po a harrohet emri i nënës?

Nuk harrohet gjuha po e mbajte gjallë, po e fole. Është si lulja, që po e ushqeve, e ujite, gjallërohet, hapëron aromë.

Ti nuk e ke ndier asnjëherë aromën e të folurit, e të shijuarit të shqipes. Ti nuk ke lexuar asnjë vepër shqip. Ti nuk njeh as kush është Naimi, Fishta, Konica…

Mirë të na i bëjnë… Kur ne nuk kemi respekt për veten, si mund të presim të na respektojnë të tjerët?!