Nga ANGELO PANEBIANCO-Perktheu per Diellin-Eugjen MERLIKA/

Kabuli si Saigoni? Më 1975, mbasi kishin dalë të mundur nga një luftë tepër e gjatë, amerikanët  ishin tërhequr. Regjimi komunist i Vietnamit të Veriut, mbasi theu qëndresën e dobët të vietnamitëve jugorë, zotëroi Saigonin, kryeqytetin e Jugut.

Pasojat e atij dështimi do të ishin shfaqur gjithandej. Pesë vitet pasuese do të shihnin Bashkimin Sovjetik në sulm shumë ballor nga Afrika n’Amerikën Latine, n’Evropë: kjo e fundit do të vihej nën trysni të sovjetikëve në rrafshin ushtarak (me vendosjen e raketave SS20 të drejtuara). Thyerja në Vietnam, duke lajmëruar botën se Amerika ishte atëherë më e dobët, do të kishte për Evropën edhe të tjera pasoja. Do t’i jepte më tepër fuqi ndjenjave kundëramerikane që, në kontinentin e vjetër ishin një trashëgimi e lëvizjeve studentore të fundit të viteve gjashtëdhjetë. Ishte epoka  në të cilën në Francë e veçanërisht n’Itali, partitë komuniste bëheshin më të forta nga ana zgjedhore. Në sajë të humbjes në Vietnam, së cilës i shtoheshin kriza ekonomike dhe skandali i Watergate-tit, Amerika dukej se ishte në një fazë rënieje të shpejtuar e të pakthyeshme. Për të lidhur atë të shkuar me të tashmen tonë kujtojmë dhe një tjetër thyerje përvëluese amerikane të atherëshme: revolucioni komeinist në Iran më 1979, i pasuar nga bëma poshtëruese e pengjeve të Ambasadës amerikane në Teheran.

Vetëm kur do të bëhej president Ronald Reagan më 1981, era do të ndërronte drejtim, Amerika do të rimerrte nismat, do të fillonte të kundërshtonte fuqishëm dredhitë e Bashkimit Sovjetik në fushat e ndryshme e më së fundi  do t’a thyente.

Sot rrethanat janë mjaft të ndryshme por duhet shumë sipërfaqësi për të besuar se nëse talebanët do të merrnin gjithë Afganistanin si vazhdim i tërheqjes amerikane, kjo do të kishte pasoja (sigurisht të tmerrshme, siç e dimë të gjithë) vetëm për afganët. T’a zemë se Afganistani nuk do të bëhet si shumë Shtete të dështuara, teatër i një përplasjeje, të paracaktuar të zgjasë me vite të tëra ndërmjet një shumësie tarafesh të financuara nga rusët, nga turqit, nga iranianët etj. t’a zemë se me të vërtetë talebanët arrijnë të bëhen përsëri zotër të gjithë Vendit. Do të zbulojmë se Kabuli është shumë më pranë nesh nga sa mendojmë. Sepse një fitore talebane n’Afganistan do të kishte jehona miratuese në të gjithë galaktikën e skajshmërisë islamike, do të elektrizonte të gjitha kokat e nxehta në qarkullim nga Indonezia në Tunizi, nga Afrika Subsahariane n’Evropë. Do të bëhej një instrumet i fuqishëm propagande dhe rekrutimesh për Al Qaedën, Shtetin islamik, dhe të gjithë grupet terroriste të birësuar, “prova” që  të pafetë mund të thyhen e të nënështrohen gjithkund. Biden-i dhe bashkëpuntorët e tij e kanë menduar këtë? Sigurisht që po, por për çastin sillen sikur ajo gjë nuk ka të bëjë me ta.

Sigurisht, ka të bëjë me ne evropianët, shumë më tepër të vënë në pah ndaj sfidës islamiste se amerikanët. Kërcënimet Italisë së këtyre ditëve (“do të marrim Romën”) për fat të keq nuk janë folklor apo një shaka vdekësore: ekstremizmi islamik ushqehet nga një ndërpretim i fesë së tij për të cilën “Roma kryqtare” dhe Italia domosdoshmërisht do të bëhen shpejt a vonë një territor i islamit. Por e gjithë Evropa është tokë pushtimi.

Kemi qënë shumë që morëm frymë thellë kur Trump-i u mund nga Biden-i. Presidenti i mëparshëm, me sulmet e tij kundrejt Evropës po e coptonte gjithshka që mbetej nga aleanca perëndimore. Kemi qënë shumë duke thënë: më së fundi, me Biden-in Amerika u kthye. Tani është koha të fillojmë të pyesim veten: ku po shkon saktësisht Amerika? 

Mbi të gjitha sa mund të mbështetemi ne evropianët mbi ndihmesën amerikane përballë kërcënimeve më të rënda për sigurinë tonë?

Përparësia amerikane, është mjaft e qartë, është shemëria me Kinën për parësinë ndërkombëtare. Kjo përsiat zhvendosjen e bariqendrës së pushtetit botëror nga Atllantiku në Paqësor. Biden-i, është e vërtetë se po përballet me Putinin, po i thotë qartë se amerikanët nuk do t’u lejojnë rusëve të tjera Krimera. Dhe është gati t’i përgjigjet çdo goditjeje nëse agresionet e vazhdueshme e tashmë shumë të rënda të hackerve rusë kundrejt institucioneve perëndimore (ndërmarrje, zyrat shtetërore, etj) nuk do të ndërpriten. Kjo është një gjë shumë e mirë për Evropën. Është e qartë edhe se Biden-i, i zotuar në një garë fuqije me Kinën, është i gatshëm të bisedojë për një marrëveshje me Putinin, nëse ky i fundit do të tregohej i arsyeshëm. Edhe kjo shkon mirë. Por ka një por. Në marrëveshjen e mundëshme a do të bëjë pjesë edhe pranimi nga ana amerikane i pozitave, tashmë të fituara, nga rusët në Libi e në përgjithësi në Mesdhe? Ky, natyrisht do t’ishte një lajm shumë i keq për ne evropianët.

Çfarë ka ndërmënd të bëjë Administrata amerikane për të kundërshtuar politikën neo – imperialiste të sulltanit Erdogan në Libi e në Vënde të tjera? Do të lejojë që Mesdheu të kthehet në një det ruso-turk? 

Së fundi, nëse, siç është e mundur, mbasi të ketë rënë Kabuli, skajshmëria islamike, që sot mjaft e fuqishme në Sahel e në vënde të tjera, do të fuqizohej akoma më shumë, administrata do t’a quante të mjaftueshme veprimin e kundërshtimit që ushtron sot në Afrikë dhe në Lindjen e Mesme (me dronë, operacione të mbyllura etj)?

Kur të kemi pranuar se Evropa e vetme nuk ka forcat për të përballuar sfidat e ndryshme që hasen, pyetja bëhet: çfarë pushteti kontraktual do të kenë evropianët në vitet e ardhëshme, për të nxitur amerikanët t’i qëndrojnë besnikë deklaratave pak a shumë solemne, simbas të cilave kërcënimet kundrejt Evropës nuk janë vetëm një problem i yni, por edhe një problem i tyre?

Nga një anë është retorika, madje shumë e mirë, mbi nevojën e një të madhes “aleance të demokracive”, për të kundështuar autoritarizmat. Nga ana tjetër, veprimtaria politike e përditëshme e kryer nga zgjedhje e jo zgjedhje të vazhdueshme. Është një hall nëse këto dy përmasa të politikës largohen shumë prej njëra tjetrës.

“Corriere della Sera”, 13 korrik 2021    Përktheu Eugjen Merlika