Tregim nga Ilir Levonja/
Rreth viteve tetëdhjetë në qytetin tonë u bë shumë zhurmë. Në çdo tavolinë shtëpie i bëhej gjyq një djali që vishej me pantallona të ngushta, me xhepa pllakë dhe shumë të gjëra poshtë. Ky quhej model kaubojsash. Të paktën kështu thoshin njerëzit. Vishej i tëri në të zeza. Madje në dimër, kur binte borë dhe bënte ftohtë aq sa ngrinte ujët në pullazet e banesave, ai se nga sajoi një kapërdinë dhe një kapele me rreth të harkuar. Shëtiste vetëm dhe shpesh ironizonte njerëzit kur e thumbonin.
Në të njëjtën kohë në qytet erdhi dhe një grua e huaj. Askush nuk e dinte se si, për çfarë. Por vetmia e saj të vriste sytë. Asgjë nuk bënte tjetër. Shëtiste. Më pas u hapën fjalë se ishte agjente. Në tavolinat e shtëpive krahas kaubojsit zuri të pëshpëritej edhe për ‘të. Dikush e pati parë që në një orë të vonë pas mesit të natës, të futej në degën e punëve të brendshme. Filluan shtjellimet. Çfarë agjente mund të ishte? Ndofta e dyfishtë. Kushedi i shërben të dyja palëve? Një ditë e panë në ballkonin e një pallati dykatësh. Nëse i dhanë shtëpi, duhet të jetë agjentja e jonë. Kjo i vulosi të gjitha. Megjithatë ajo prapë dilte e shëtiste e vetme. Qe periudha e lavdisë së saj. Me rroba ndryshe nga gratë e tjera. Kërciste trotuari. Ndalonte në çdo kryqëzim. Askush nuk e priste diku. Por ajo prapë, dikë kërkonte mes njerëzve. Vështrimin përmbi kokat e tyre.
Mbas disa ditësh, u pëshpërit se ajo dhe kaubojsi takoheshin fshehtas. Dukej se natyra e veçantë e tipave të tyre, përballë një qyteti, i afroi. Çfarë nuk flitej. Bënin takime shoqërore ku dëgjonin muzikë të huaj, pinin verë, flisnin për Amerikën. Thoshin se ata do martoheshin. Mirëpo nga ana tjetër, ata vazhdonin në rrugën e tyre. Kaubojsi i vetëm shkonte deri tek stacioni i autobuzëve. Aty pinte cigare më këmbë. Vështronte njerëzit. Për ditë. Zakonisht paraditeve. Sidomos kur mbante mot i mirë. Të njëjtën gjë dhe agjentja e dyfishtë. Veçse ajo shëtiste kryq me rrugën e kaubojsit. Poshtë pallatit të saj, ndiqte trotuarin deri te axhensia e kamionëve. Aty ndalonte. Shikonte çfarë ikte nga qyteti. E gjitha e pastër, me një çantë të shkëlqyeshme meshini fin, ku brenda së cilës thoshin se mbante radiomarrëset. Me një fjalë paimet e sofistikuara të një agjenti.
Një mëngjes vere çuditërisht u zhdukën që të dy. U fol sërish. Çfarë nuk u tha. Së pai se u arratisën të dy. Së dyti sikur ajo u mbyt në lum. Së treti sikur ajo e kaloi kufirin, por kaubojsi u vra nën telat e klonit. Ndërkohë që një fshatar kishte pohuar se gruaja ndodhej në fshatin e tij. I thanë se do i kenë bërë sytë. Ajo e tyrja, agjentja ndodhej në arrati me kaubojsin.
Sikur të mos ishin hapur kufijtë, do flitej akoma për ata. Por tashmë askush nuk e kishte më mendjen. Puna e tyre nuk diskutohej, dukej si një ofiçinë e braktisur. Si një kinema ku askujt nuk i shkon mendja të shohë filma. Askush nuk e dinte më se ku ndodhej kaubojsi. Se ku ndodhej agjentja. Dhe askujt nuk i duhej. Të gjithë iknin.
Gati njëzet e kusur vite më pas, kaubojsi u kthye. Qyteti iu duk i huaj për shkak se shumë njerëz ishin larguar. Vendin e tyre e kishin zënë banorë të rinj. Megjithatë ai bëri ritin e zakonshëm. Tashmë një kauboj me veshje reale, por që nuk i tërhiqte më vëmendjen kurkujt. Madje më shumë se njerëz kishte makina të markave të ndryshme.
Qe dimër. Pati pushuar bora. Dielli të vriste sytë, megjithatë bënte ftohtë. Ndërsa vendosi në tokë kapelen e kaubojsit, veç përmbys. Burri nxorri harmonikën dhe rrugëtoi me të në vargmalet e andeve. Tashmë një artist i madh por veset e përmbytën të tërin. Në fakt askush nuk mund ta kuptonte se përse i binte asaj melodie, që sado e bukur dhe e kthjellët, mbarte trishtim. Askush nuk i hidhte lekë. Pas një jave vendosi të mos vazhdonte më këtë zanat rruge. Mbeti mëdyshas. Njerëzit nuk e përfillnin fare. Ndërsa po kotej të vazhdonte apo jo, e zuri gjumi. Dremiti për pak. Por shpejt i dha kurajo vetes që të ngrihej e të lozte më këmbë. Ashtu bëri. Luajti aq bukur sa edhe xhinglat e trupit i rrëkëllinin. Përpara qëndronin një grup njerëzish.
-Bjeri edhe një herë?- iu lut një vajzë e vogël.
-Sapo e bëra, -ia ktheu ai.
-Bjeri për gjyshen time, -këmbënguli vajza dhe hodhi disa qindarka në kapelen e përmbysur.
Kaubojsi i vjetër, qeshi. Gjyshja e saj priti me sytë e shuar. Mbante veshur një fustan të kaltër. Duart kryq, ku midis shpuplitej një shami e vogël.
-Edhe me gjyshet duhet të merrem tashti? -tha ai me ironi.
-Po edhe ti gjysh je, – ia ktheu vajza pa droje.
Aty pari kaloi një hamall me një portmonto. Ndali kureshtar. Kaubojsi mendoi se vajza po hakërrehej. Portreti i tij në pasqyrën e portmontosë dukej tepër i madh. Ruante akoma atë hije megjithëse fytyra i qe brejtur nga rrudhat. Vërejti se ishte pa kapele dhe me të vërtetë që përballë në xhamin me sakica metali të verdhë, gjëndej një burrë i dalë boje. I lodhur dhe i ronitur pavarsisht rrobave të forta të kaubojsve. Gruaja me sy të shuar e mori mbesën për dore dhe i kërkoi të vazhdonin. Vetëm atëherë kaubojsi u kujtua se ajo ishte agjentja. Edhe pse e kishin bërë njëri-tjetrin të famshëm, kurrë nuk kishin këmbyer dy fjalë. Ikën shtruar.
Në katin e dytë midis gjyshes dhe së mbesës u ftillua ky dialog:
-Ai adhuronte perëndimin, adhuronte të bëhej i huaj. Kurse unë adhuroja atdheun dhe erdha, u riatdhesova. Më pranuan, pastaj më torturuan duke mos më besuar. Më internuan. Sot e pashë me sytë e shpirtit që ai erdhi tek unë. Nuk i paska prirë bota e huaj. Por të paktën askush nuk po e dënon.
-Po ty kush të dënojë?
-Njerëzit e sojit të tij.