Kisha Katolike Shqiptare “Shën Pali” në Warrën afër Detroitit ne qytetin Rochecter Hills, nje nder veprat fetare me te medhate ne Amerike ose Katedralja e Shqiptare në Amerikë/

Azem Hajdari ka thënë : “Kisha e Shën Palit dhe Dom Anton Kçira rrezatojnë dritë në Komunitetin shqiptar të Detroitit”/

Nga Beqir SINA/

Rochester Hills – Detroit MI: Njëri prej qyteteve më të rëndësishëme, dhe ku vitet e fundit, janë më të përqëndruara ngulitjet e emigratëve shqiptarë, është edhe qyteti verior i shtetit federal të Michigan-it, në afërsi të Detrioitit, qyteti i quajtur Rochester Hills . Në këtë qytet e për rreth tij, mendohet se ndodhet dhe komuniteti më i madh shqiptar katolik. Rreth tij ndodhen edhe dy kishat katolike shqiptare, të njohurat si më të mëdhat në SHBA-së janë: Kisha e Shën Palit me një Meshtar të ri, dhe Kisha Zonjës Pajtore të Shqiptarëve, me famullitar Dom Ndue Gjergji i vëllai i Dom Lush Gjergjit.

Në Rochester Hills, jeton dhe punon një komunitet shqiptarë, përgjethësisht shumë aktiv dhe i përkushtuar për çështjen kombëtare. Në këtë komunitet, që ngelet si më të organizuarit, pas atij që jeton e vepron në New York, e rrethinat e tij, ka gazeta e revista, në gjuhën shqipe. Ka televizione dhe radioprograme në gjuhën shqipe . Ka lokale dhe klube shqiptare. Ndodhen dhe dy statujat e dy figurave më të rëndësishme kombëtare. Ajo e heroit legjendar të kombit tonë Gjergj Kastriotit Skëndërbeut, dhe statuja e Nënës Terezes,ose Nobelistes shqiptare gruas së famëshme, bamirses dhe humanistes së madhe në të gjithë botën.

Por, ajo që tërheq më shumë vëmëndjen, dhe që deri tani është e pa arritëshmë, ndoshta edhe ndër vendbanimet më të mëdha shqiptare në Amerikë, është Kisha Katolike Shqiptare “Shën Pali” në qytetin Rochester Hills afër Detroitit. Atë me plot gojën kur sheh nga afër – mund t’a tharrësësh “Katedralja Shqiptare në Amerikë” . Ajo shfaqet madhështore në faqen e një kodrine me plot gjelbërim, dhe dallohet për vlerat e saj kulturore dhe fetare, duke i dhënë me të drejt edhe kësaj pjese të qytetit një bukuri të mahnitëshme e të rrallë. Aty të thonë besimtarët është shtëpia e Zotit, shtëpia ku luten e falen me mijëra besimtar shqiptarë.

Kishën Katolike Shqiptare “Shën Pali” në Rochester Hills afër Detroitit, e kanë llogaritur si qëndrën më të madhe katolike shqiptare në Amerikë, dhe si një ndër kishat më të mëdha në të gjithë territorin e Amerikës. Në Amerikë, (Michingan) ajo mbledh rreth vetes më shumë antarë se ç’do institucion tjetër fetar në SHBA-s. Rreth kësaj kishe, që numëron me mijra familje emigrantësh shqiptarë, i gjenë të bashkuar shqiptarët jo vetëm në ritetet fetare të këtij komuniteti fetar(katolik), por edhe në atë gjitha aktivitetet kombëtare në këtë zonë të SHBA-s, të populluar mjaft kohët e fundit në SHBA-s. Një opinion i disa besimtarve të këtueshëm na tha se në shtetin e Miçiganit banojnë më shumë se 150 mijë shqiptarë.

Udheheqës shpirtëror i kësaj Kishe ka qenë për më shumë se një dekadë një ndër figurat katolike më të njohura në botën fetare, jo vetëm këtu në SHBA, por edhe në atdhe. Ai është personaliteti më i madh i fesë dhe kombit, Meshtari e famullitari Dom Anton Kçira, i cili u zgjodh në krye të kësaj kishe në vitin 1989.

Shkrimtari, dhe publicisti ynë Tomë Miraj, në një artikull të vetin në mars të vitit 2000, duke folur për disa nga figurat më shëmbullore të kësaj kishe katolike shqiptare në Amerikë, e përshkruan ardhjen e Dom Anton Kçirës, në krye të Kishës Katolike Shqiptare në 1989, duke thënë se; “Nga Altari i Kishës”Shën Pali” besimatërt katolik u mbushën thellë në shpirt kur dëgjuan fjalët e para të predikimit nga meshtari i porsa-ardhur nga vend -lindja:”Vdekja e Komunizmit, është liri e popullit”. Dhe vet-pyet autori: ” Ç’do fjalë tjetër, ndoshta do të ishte e tepërt për të pëshkruar ndjenjat e zjarrta atë moment, për më se 1500 besimtarët e pranishëm, të cilët më teper se asnjeher tjeter, e ndjenë se para tyre kishin njeriun e Zotit, dhe zëmrën e patriotit. Që atë moment Dom anton Kçira kishte fituar zemrat e besimtarve për t’i udhëhequr me nder para Zotit e kombit të tyre” thotë zoti Tomë Miraj.

Si lindi nevoja e ngritjes së kishës madheshtore “Kisha Katolike Shqiptare “Shën Pali”
Kujtojë se çfarë me tha atëhere Meshtari dhe famullitari i kësaj Kishe, dom Anton Kçira, i cili sikur “rrefehej” duke thënë, kujtonte se :”Kisha e parë në qytetin Rochester Hills të Michinganit, me rritjen e tejskajshme të komunietit shqiptarë në këtë zonë, ishte e vogël për të përmbushur kërkesat e famullisë dhe të vet besimtarve.” Dhe, kështu Dom Anton Kçira, i dha idenë besmitarve se duhej patjeter ndërtimi i një ndërtese të re, Kishe në përputhje me kërkesat e besmtarve në qytetin Rochester Hills . Ide, kjo që shumë shpejt gjeti përkrahejn dhe mbështetjen e pa kursyer të të gjithë besmtarve të kësaj zone, tha ai. Dhe vazhdojë rrefimin e tij :”Pas një viti e pak , me shumë punë dhe një agazhim të madh të të gjithë besmitarëve dhe vetë liderit fetar të kësaj Kishe dhe antarëve të famullisë , u ndërtua Kisha e Re në Rochester Hillis. Kishë, kjo e cila u përurua me dhënjen e një meshe e kryerjen e bekimit më 1 shtator 2002. Dhe shënojë kështu siaps të dhënave ngritjen në këtë pjes të SHBA-s, “east coast” një ndër veprat fetare me të mëdhat” ka deklaruar Dom Anton Kçira për Kishëne Shën Palit në Warren të Rochester Hills.

Në kujtimet e mija duke vizituar ato ditë atë kishë u takova edhe me ish Meshtarin dhe ish famullitarin e asaj Kishe, dom Anton Kçirën, i cili më kujtonte me plot nostaligji, se:” Ajo ditë i ngjante një dite feste jo vetem fetare, por edhe kombëtare pasi ngjyrat kombëtare kuq e zi – dhe muzika e veshjet karaktersitke nuk munguan, gjatë përurimit dhe bekimit të Kishës së re, e cila shtroi edhe një darkë të nderit, të mbajtur po atë mbrëmje në lokalet e kishës. Në këtë ceremoni inagurale atë ditë, ishin të ftuar edhe disa nga figurat fetare nga më të shquart nga trojet etnike, nga Kosova, Mali i Zi, Maqedonia, Shqipëria si dhe diaspora.”

Ndërkohë, duke lexuar tekstet e kesaj kishe të cilat shkruajn për këtë kishë shqiptare në Amerikë, lexoja se për ndërtimi i kësaj Kishe; që konsiderohet si nga më të mëdhat, në të gjithë botën shqiptare, ajo kushtojë mbi 15 miljon dollarë amerkan. Katër miljon dollar janë marrë kredi nga dioqeza, dhe rreth 2 miljon e 800 mijë dollar, i mblodhi kumuniteti shqiptaro-amerikan. Kisha e vjetër u shit për një miljon e 800 mijë dollar.

Ish Meshtari dhe ish famullitari i kësaj Kishe, dom Anton Kçira, gjatë bisedes më patë treguar katalogun kishtar, ku thuhej se Objekti është i ndërtuar në një sipërfaqe prej 49 mijë”square feet”, “katrore të matur me këmbë” sipas njësis së matjes në Amerikë. Vetë objekti i Kishës, zë një sipërfaqe prej 19 mijë square feet”, “katrore të matur me këmbë” . Kisha e Re, përveç sallës kryesore, të lutejs ka një sall me 1875 ulse për besmtarët, e cila në raste te veçanta çohet në nje kapacitet që mund të mbaj edhe 2.500 deri në 3.000 besimtarë.

Kisha kishte atehere 6 klasa për mësim, restorantin me qindra ulëse, sallën për bankete që zë rreth 850 vet , e cila shfrytëzohej për dasma, gazmende, dhe okazione të ndryshme çdo gjë në shërbim të besimtarve. Kisha a kuzhinën e vetë me të gjitha paisjet e nevojshëme, deri tek furrat e mëdha për pjekjen e qingjave dhe të gicave. Ka librarinë, me një numër të madh librash, ka katër zyra për meshtrim dhe ka shoqatën e Kishës”At Gjeregj Fishta”, ka dhomën e tubimit ku mund të rrinë deri në 1000 veta, e tjer. Kisha ka dhe një ambjet të jashtëm sportiv e rekreativ shumë funksional me fusha futbolli dhe volejbolli e basketbolli si dhe parkingun.

Shtëpia e meshtarve që ka vlerë rreth dy miljon dollarë, u ngritë kryesishtë, me punën vullnetare të bshkëatdhetarve tanë, nën udhëheqjen e kompanisë “Adrian Buildig”, pronë e Prenk Gojcaj. I i cili, për ndërtimin e Kishës, vetë dha i pari 30 mijë dollarë. Këshilli për ndërtimin e Kishës së Re, përbëhej nga: Vasel Nicaj, kryetar i këtij këshilli që ka dhënë 31 mijë dollarë, Prenk Gjokaj, Gjon Gjoçaj, Tony Junçaj, Fran Ivezaj, Gjok Dedvukaj, Dom Anton Kçira, dhe Nue Ivezaj.

Në oborrin e kësaj kishe ngrihet edhe pëmendorja i Gjergj Kastriotit, e cila ka sjellur në mjediset e jashtme të Kishës së Shën Palit në Rochester Hills të Michiganit, Krujën legjendare,ose Tiranën e sheshit Skënderbeu,, Lezhën e varrit të Skënderbeut, ose ato fushbetetjat, ku Heroi Ynë Kombëtar, i thuri kombit tonë vetëm lavde. Ky monument historik shqiptar në Amerikë, u inagurua më 24 shtator 2006, në një ceremoni ku mori pjesë edhe ish presidenti i Republikës së Shqiperise Alfred Moisiu,.

Ndërsa, Kardinal Maida, ka mbajtur atë ditë meshën celebruese të kësaj ngjarje historike, për shqiptaret që ndodhen në këtë shtet. Por, edhe më gjerë. Pasi është hera e parë që Heroi Kombëtar i shqiptarëve “prek“ tokën amerikane, falë vullnetit të mirë, kontributit dhe këmbënguljes së shqiptarëve të komunitetit katolik të Shën Palit, komunitet ky që po drejtohet prej më shumë se dy dekada nga Meshtarë të dalluar fetar dhe kombëtar.

Me vendosjen e statujes, në oborrin e Kishës së Shën Palit, në Warren afër Detroitit(Miçigan) Heroi Ynë Kombëtar Gjergj Kastrioti Skënderbeu, u ngjit në piedestalin e tij në hyrje të Kishës Katolike të Shën Palit. Gjë që ndodhi në një vend që prej vitesh ishte kthyer edhe në një Qendër patriotike, atdhetare dhe kulturore, e njohur jo vetëm nga shqiptarët e Amerikës, por edhe nga shqiptarët brenda dhe jashtë Shqipërisë. Monumenti është vepër e skulptorit të njohur Kreshnik Xhiku, i cili punon e jeton në Amerikë prej vitesh dhe i cili ka fituar disa çmime të rëndësishme me punimet e tij. Statuja e Skënderbeut në oborrin e kishës së Shën Palit, është i ngjashëme me monumetet që ndodhen në Tiranë, Krujë dhe Prishtinë, dhe me një lartësi që i përafrohet dhjetë metrave.

Nisma për të ardhë deri tek vendosja e kësaj vepre e ka zanafillën, në vitin 2005 (nga fillimi i vitit ), kur kremtohej 600- vjetori i Lindjes së Heroit. Për këtë gazetari e publicisti i njohur Pjetër Jaku, botuesi i revistës Kuvendi, shkruante ato ditë se, mesojmë se kjo ide u dha në përkrahje të kremitmeve madhështore, por që nuk u relaizua në kohë, pasi vepra merrete disa muaj për t’u punuar e derdhur. Përkujtimi vetëm me leksione,- vazhdon Jaku, sipas bisedës që ai ka bërë me një nga anëtarët të këshillit për ndërtimin e statujës, u duk shumë pak për këtë Hero me përmasa ndërkombetare. Kështu vazhdon ai i propozuam Këshillit të Kishës dhe patëm përkrahjen e mbeshtetjen e plotë të famullitarit të kësaj Qëndre, Dom Anton Kçira, megjithë vështirësitë që kishte ky objekt i ri. Më pas, kordinuam veprimet tona, dhe bëmë të mundur, që ky Hero – Skënderbeu, të jetë edhe në mjedisin tonë, ku çdo javë vizitohet nga më shumë se 2000 besimtarë, veç aktiviteteve kulturore.

Sipas historisë së re të Kishës Katolike Shqiptare “Shën Pali”, thuhet se në ndërtimin e Kishës, ndihmuan edhe besimtarët shqiptarë të fesë Muslimane nga kjo zonë. Edhe një amerikan përmendet në ndihmat e dhëna, dhe ai është biznesmeni i fuqishëm Charles Becker. Kisha Katolike Shqiptare “Shën Pali” në Detroitit – qytetin Rochecter Hills, është sot pasë afro gjashtë vjetëve të inagurimit, jo vetëm një qëndër fetare por edhe kombëtare e cila po i plotëson më së miri të gjitha nevojat e bashkëatdhetarve tanë në Amerikë. Këtu nga data 3 deri më 6 korrik 2008 u zhvillua edhe Festivali i Pare Folkolirk i Diaspores Shqiptare ne SHBA-es. Aktiviteti kulturor i vitit, dhe i veçanti ne mergaten shqiptare, ne shtetin e Miciganit.