Shkruan: Sokol Demaku/
Me ftesë të miqëve lezhjan dhe anëtarëve të Shoqërisë Kulturore Artistike “Kastriotet” nga Lezha ishin në një vizitë pune përfaqësues të Qendres Kulturore Shqiptare “Migjeni” nga Borås i Suedisë ku në agjendë kishin njohjen reciproke dhe angazhimin e të dy palëve në realizimine projekteve madhore të përbashkëta në ruajtjen, kultivimin dhe prezentimin e vlerave të mirëfillta kulturore dhe gjuhësore në vendlindje dhe mërgatë.
Lezha është qytet në Shqipërinë veriore, vendasit e të cilit quhen Lezhjanë. Lezha ndodhet në një pozicion gjeografik shumë të favorshëm për sa i përket klimës saj bregdetare. Bregdeti i detit Adriatik ndodhet jo më shumë se 8 km larg nga Lezha.
Pak fjalë mbi Lezhën
Qyteti i Lezhes-Qender Qarku e Prefekture me te njejten emer gjendet ne Shqiperine veriperendimore, afer detit Adriatik. Qyteti eshte themeluar ne vitin 385 para eres re nga Dionizi i Sirakuzes.Gjate tere periudhave, qyteti i Lezhes ka luajtur rol te vecante ne historine Iliro-Shqiptare. Vete pozicioni gjeografik ku shtrihet qyteti, se bashku me rrethinat e tij, ka bere, qe Lezha qysh ne lashtesi te jete nje nder qendrat tregetare e plotiko-ushtarake me te rendesishme. Lezha, nepermjet Portit te Shengjinit, ka realizuar ne shekuj shkembime te shumta ne fusha te ndryshme ekonomike e kulturore me boten e jashteme, duke ndikuar keshtundjeshem ne zhvillimin shoqeror. Eshte kjo nje nder arsyet qe, pikerisht ne kete qytet, ne momente te caktuara te historise sone jane organizuar aktivitete politiko-kulturore te livelit te larte kombetar, si : “Lidhja e Lezhes” ne vitin 1444, “Kuvendi i Arberit” ne 1703.
Lezha si qytet dhe biostrukturë përfaqëson diçka shumë të rëndësishme dhe të veçantë. Nga pikëpamja gjeometrike dhe ekologjike, Lezha, përbën një kaleidoskop të mrekullueshëm të natyrës, gati një lloj principate të pashembullt ekologjike, ku mali, fusha, pylli, monumentet arkeologjike dhe historike, laguna dhe deti përbëjnë një bashkësi të spikatur. Në këtë kuptim, Lezha, është e preferuara e shekujve, një sintezë e veprsës së natyrës e të njerëzve me një vesk të ndritshëm të historisë e artit. Në portat e Lezhës mund të hysh pa trokitur, dhe duke e njohur fytyrën dhe thelbin e saj, vetëm mund te magjepsesh pambarimisht.
Lezha është një grishje e përhershme dhe një estetikë e gjallë e sendeve dhe qytetërimit iliro-shqiptar, një stacion diturak i mijëvjeçarëve dhe i kënaqësive të veçanta të banorëve dhe të udhëtareve. Çdo tregim mitologjik për Lezhën i paraprin historisë së saj plot motive dhe kontraste nga më të ndryshmet. Jo më kot, kronikania dhe eruditja bizantine Ana Komnena, në shek. XII, e quan Lezhën një qytet të ngritur në ajër, që mund të shihet nga të gjitha anët. Nuk është thjesht metafore e skajshme, por vetvetiu çdo shikues mund t’a vështrojë Lezhën në lartësinë e historisë së saj, në ajrin e shekujve si të dale nga frymëmarrjet poetike të poetit Ndre Mjeda, që ka shkruar mrekullisht për Lezhën. Ku nga të kater anët, të rrethojnë metaforat e historisë; çdo njeri jeton midis tyre dhe këtu qëndron vetë sekreti i mbijetesës.
Katedralja e Shen Nikolles
Katedralja e Shën Nikollës ka një rëndësi të posaçme historike për shqiptarët, jo vetëm për Kuvendin e Lezhës, por edhe si vendvarrim i Gjergj Kastriot Skenderbeut. Kjo katedrale, ne shek. XVII, qe shndërruar ne xhami. Themelet e saj janë të shek. XIV, katedralja është e tipit bazilikë me gjatësi 17 m dhe gjërësi 8 m. Ruhet në muret e saj një afresk i Shën Nikollës. Sot rrënojat e Katedrales së Shen Nikolles janë shruar në memorialin e Gjergj Kastriot Skenderbeut, padyshim një nga monumentet më të mëdha të historisë kombëtare të shqiptarëve në të gjitha kohërat. Sipas studjuesit A. Mutjakoviç, mbështetur në disa dokumente shkrimore të arkivave të Raguzës, del se Andrea Aleks Durrsaku, skulptor dhe arkitekt gjenial i të ashtuquajturës Rilindje Dalmatine është me origjinë e të pareve të tij nga Lezha.
Në ftesë të Shoqësisë kulturore artistike “Kastriotet” nga Lezha këto ditë në këtë qytet tëvejter dhe historik qendruan anëtar të kryesise se Qendres Kulturore shqiptare Migjeni nga Borås i Suedisë.
Qëllim i i viztës ishte njohja me punën e kësaj shoqërie si dhe mundësit e bashkëpunimit të dy këtyre shoqërsive kultutore mes vete në lamin e kulturës, traditës, gjuhës.
Vizita filloi me një takim rasti në Drejtorin Rajonale të Arsimit të Lezhës ku me ketë rast na priti drejtori i kësaj drejtorie Bardhok Pulaj. Një bisedë vëllezerore me lezhjanët rreth arsimit në këtë qytet dhe punës që bëhet në këtë drejtim. Në bisedë me te Hamit Gurguri prezentoj punën që bëhet në mërgatë konkretisht në Suedi nga poet, mësues dhe inetelektual në ruajtjen dhe kultivimin e gjuhës, kulturës dhe traditës shqiptare në mërgatë, për cka tek miqtë tanë ishte një kërsheri e madhe se si arrihet në mërgatë që me aq dashuri të ruhet dhe kultivohet gjuha dhe kultura shqipe. Mësuam këtu se shkollat nëntevjeqare nga Tirana dhe ajo nga Lezha me emrin e patriotit të madh lezhjan Gjergj Fishta për nder të mysafirëve nga Borås në foajen e Bibliotekes së qytetit Lezhë e cila poa shut mba emrin e poetit dhe patriotit të madhe shqiptyar Gjergj Fishta kanë organizua ekspozitë me punime nxënësish që do prezentohet në këtë kuadër. Edhe ne ishim prezent në një manifestim të tillë i cili na la pershtypje të mëdha në prezentimin e artit pamor nga ana e nxenësve të ketyre shkollave që nga klasat e gjashta deri në ato të nënta. U tha si nga Drejtori i Drejtorisë Arsimore Bardhok Lulaj njashtu edhe nga drejtori i shkolles Gjergj Fishta nga Tirana Faik Maqellara se kjo traditë do vazhdoj dhe se në te do perfshihen edhe shkollat e Republikës së Kosovës që mbajn emrin epatriotit dhe poetit të madh të kombit Gjergj Fishta.
Ishin të pranishëm në ekspozitë nxënës, mësues, qytetarë, poet dhe mysafirë si nga qytete për rreth njashtu edhe ne nga Suedia e largët. Ishte kënaqesi të jesh pjesë e një venementi të tillë ku fëmijët me punën e tyre krijuese rrefejnë ndjenjat e tyre për shkollën , atdheun, kombin si dhe ata të cilët në kohët më të veshtira bënë shumë per vendin dhe popullin tonë. Shkrimtari dhe publicisiti Hamit Gurguri ishte mjaft aktiv dhe në bisedë me nxenës prezentoj ate që edhe fëmijet tanë edhe pzse larg vendlindjes, larg atdheut edhe ata angazhohen në këtë drejtim dhe kanë rezultate të lakmueshme.
Me të përfunduar të ketij evenementi mjaft të bukur të nxënësve tironas dhe atyre lezhjanë ne vizituam Katedraljen e Shën Nikollës e cila ka një rëndësi të posaçme historike për shqiptarët, jo vetëm për Kuvendin e Lezhës, por edhe si vendvarrim i Gjergj Kastriot Skenderbeut. Në te ruhet kujtimi për heroin kombëtar dhe bëmat e tij në kohën e mesjetes në Shqipëri. Ishte kënaqesi për ne që të mësojmë më shumë për rolin e Kuvendit të Lezhës, Lidhjes së princërve shqiptar mbajtur në Lezhë në kohën e heroit kombëtar Gjergj Kastriotit Skenderbeut. U tha se këtu gjatë vitit parakalojnë pothuaj se të gjithë maturantët e shkollave të mesme nga të gjitha trojet shqiptare, por është me shumë vlerë dhe rëndësi se interes për të vizituar këtë vend të shenjtë ka edhe nga shtete fiqnje por edhe nga vende dhe shtete të ndryshm e nga mbarë Europa.
Lezha një perlë në hartën e Shqipërisë, një vend i vogël në veriun e këtij vendi ka rolin dhe rëndësin e veqant në historinë tonë kombëtare duke filluar që nga koha e msjetes e deri ne ditët bashkëkohore. Duhet përmendur këtë edhe poetet e mëdhenje dhe patriotët si Gergj Fishta dhe Don Ndre mjedja të cilët me punën e tyre ngritën lartë gjuhën, kulturën dhe traditën shqiptare në kohën e duhur.
Njeriu do ketë rastin dhe mundësinë të njihet me të kaluarën tonë të lavdishme e cila edhe sot mban gjallë dhe ruan atë vlerë humane të kombit tonë. Janë këto deshmi se një kulturë e lashtë e një populli të lashtë është edhe sot këtu dhe është një udhërrefyes për një të ardhme të nditur të popullit tonë. Dhe se si u degjua edhe këtu me të vertetë kjo është gur themel i zhvillimeve pozitive të shoqerisë shqiptare.
Pas dita ishte rezervua për një takim pune në lokalet e Shoqërsisë Kulturo Artistike “Kastriotet” të Lezhes ku na prisnbin udhëheqja e kësaj shoqërie me traditë të pasur në zhvillimin dhe ruajtjne kulturës dhe traditës shqiptare.
Në bisedë me ta ku ishte Kryetari i ShKA “Kastirotet” Pash Ndoci, sekretari Gjon frroku si dhe shume anëtar të kesaj shoqëria u pa se egziston një qendrim i përbashkët dhe se mundësit janë për një bashkëpunim të shendosh në ruajtjen dhe prezentimin e kulturës, gjuhës dhe traditës shqiptyare si në vendlindje njashtu edhe në mërgatë. U pa se mundësit jane dhe se edhe kushtet për një bashkepunim të tillë egzistojnë nga të dyja palët si nga ana e Shoqërsië Kulturore Artisitke “Kastriotet” njashtu edhe nga ane e anëtareve dhe udhehqjes së Qendres Kulturore Shqiptare Migjeni në mërgim konkretisht në Borås të Suedisë. U tha se do punohet në realizimine projekteve të perbashketa në prezentimine kulturës dhe traditës shqipe në te ardhmen.dhe se ky bashkëpun im do jetë i sukseshëm si cdo tjeter deri me sot.