-Ai ligj është për vendet që kanë prodhimtari të madhe/
– Futja në lojë e producentëve të huaj cenon buxhetin e filmit/
– Shqipëria është një vend i vogël por me superprodhim regjisorësh/
– Shumë filma të regjimit nuk realizohen sot, si për nga vlerat estetike po ashtu edhe nga ato educative/
– Roli i producentit do qe më mirë të kryhej nga vetë QKK/
– Ministria e Kulturës duhet të bashkëpunojë për gjetjen e formulave të reja në rritjen e cilësisë së artit/
Nga Albert Z. ZHOLI/
Problemet e teatrit dhe të filmit shqiptar s’kanë të sosur. Mund të themi se filmografia shqiptare ndodhet në kolaps të plotë. Nga 14 filma artistikë që prodhoheshin mesatarisht çdo vit në periudhën e komunizmit, sot nuk prodhohen as dy filma, madje dhe me metrazh të shkurtër. Për më tej ligji i kinematografisë i miratuar së fundi, sipas regjisorit Saimir Kumbaro, është për vendet që kanë prodhimtari të madhe dhe jo për Shqipërinë e vogël. Nga ana tjetër në vitet e demokracisë në përgatitjen e regjisorëve të rinj nuk ka planifikim dhe nga auditorët e Universitetit të Arteve dalin shumë regjisorë të rinj, që nuk përputhen me tregun shqiptar tejet të mbingopur me regjisorë. Sot duhen politika të reja për kinematografinë, duhen politika të specifikuara nga Ministria e Kulturës e cila duhet të bashkëpunojë për gjetjen e formulave të reja në rritjen e cilësisë së artit.
Si do ta cilësonit ligjin për kinematografinë?
Për mua ligji për kinematografinë lë shumë për të dëshiruar. Ai ligj është për vendet që kanë prodhimtari të madhe. Shqipëria është një vend i vogël por me superprodhim regjisorësh. Mjafton të përmend faktin se gjatë tranzicionit frymëmarrës, kanë dalë mbi 90 regjisorë filmi dhe teatri nga Universiteti i Arteve dhe Marubi, flet vetë. Ç’ bëjnë ata sot. Sa prej tyre janë aktivë në fushat e tyre? Ministria e Kulturës duhet ta shohë seriozisht ligjin për kinematografinë. Te kuptohemi, nuk jam kundër bashkëprodhimeve me të huajt, por futja në lojë e producentëve cenon buxhetin e filmit.
Le të kthehemi në kohë?
Dikur ish Kinostudio prodhonte rreth 12-14 filma në vit, pa përmendur dokumentarët, kronikalet dhe filmat vizatimorë. Krijuesit, të gjitha energjitë i përqendronin te cilësia e filmit. Sot është ndryshe. Sapo marrin buxhetin, e gjithë vëmendja përqendrohet te motoja “Çfarë dhe sa do fitoj unë si skenarist, regjisor dhe producent?” Sot producent është kushdo. Ai është edhe skenarist edhe regjisor. Mua me kujton kjo gjë atë që në Itali e quanin “Agensia tutto fare”. Agjenci që i bën te gjitha. Ai që i bën te gjitha nuk i bën mirë të gjitha. Mendoj se roli i producentit do qe më mirë të kryhej nga vete QKK, e cila të përcaktonte edhe honoraret për ç’do zë si producenti ekzekutiv, skenaristi, regjisori, kamera e kështu me radhe. Kjo do ia lehtësonte shumë punën krijuesit. Ligji për kinematografinë na ka kthyer në “lypsa ” .
Po për cilësinë e filmave?
Po të kthejmë kokën prapa do vëmë re se filma si “Lulëkuqe mbi mure”, “Shtigje Lufte”, “Kapedani”, “Çifti i lumtur”, “Guna përmbi tela”, “Rrugë të bardha” e shumë e shumë të tjerë nuk realizohen sot si për nga vlerat estetike po ashtu edhe nga ato edukative. Përjashtoj këtu anën propagandistike. Përfundimisht mendoj se drejtuesit e Ministrisë së Kulturës duhet të bashkëpunojnë për gjetjen e formulave të reja në rritjen e cilësisë së artit të shtatë po ashtu edhe teatrit. Një formule e re do ti jepte edhe më shumë frymëmarrje të rinjve të talentuar.
Problemet e filmit shqiptar:
1. Në 8 vitet e fundit të dy kryetarët e njëpasnjëshëm, kanë futur në prodhim, jashtë çdo mundësie financiare, një sërë projektesh që e tejkalonin mbulimin vjetor të buxhetit disa herë. Kjo ka bërë që Qendra e filmit me buxhetin e saj vjetor të mbulojë tashmë filma të aprovuar disa vite më parë dhe ta bëjë tashmë atë një Qendër inekzistente. Nuk ka buxhet të financojë filma të rinj dhe artificialisht financon zhvillime projektesh me shuma simbolike, sa për të thënë që punohet. Do të duhen dy apo tre vjet që buxheti i saj të bëhet i aftë të financojë filma të rinj.
2. Filmat e paktë të prodhuar për shkak të cilësisë nuk kanë shikueshmëri dhe nuk arrijnë të rrinë dot në kinema as dy tre ditë, duke mos pasur shikueshmëri nga spektatori shqiptar. As që bëhet fjalë të rimbursojnë nga biletat as një të njëmijtën e buxhetit të akorduar.
3. Marrja e disa çmimeve ne festivale të ndryshëm, shpesh e trumbetuar si një sukses i madh, nuk është një tregues për faktin e thjeshtë se janë festivale të kategorisë jo prestigjioze. Nuk duhet harruar se numri i festivaleve për kinematografinë sot në botë shkon në disa qindra dhe depërtimi, qofte edhe me ndonjë çmim në to, nuk përbën një tregues bindës. E vetmja dëshmi e sigurt e suksesit të një filmi mbetet numri spektatorëve në kinematë vendase, qoftë edhe pse janë të pakta në numër, me përjashtim të Tiranës që ka kinema të mjaftueshme për filmin.
4. Tematika e filmave shqiptarë le shumë për të dëshiruar sidomos me mungesën e trajtimit të temave të ditës ku spektatori do të gjente jetën e tij. Por edhe temat jo të ditës vuajnë nga fragmentarizmi, ritmi dhe dialogu i dobët.