Sipas bisedës me Z. Luan Hajdaraga, psikolog e politikan/
Nga XHEVAIR LLESHI/*
Mua më dukej se Luan Hajdaraga po bënte kohë që fliste me një njeri të padukshëm. Me shëndetin e vet (ashtu sindozot edhe unë!) të paskrupullt. Nuk ishte punë fantazie kjo, po një fakt i padryshueshëm që ia dinim mirë njëri-tjetrit, që kur, në një leksion psikologjie në vitin e largët 1982 e pyeta për raportin e interesave shpirtërore dhe ato materiale, dhe ai, si më pa thellë, bëri thjesht një përgjigje të nënkuptuar, por amá në vitet kur ishte ministër mbrojtjeje mbajti makinën në mes të rrugës dhe më tha: «A e more vesh se interesat shpirtërore dhe ato materiale shkojnë mjaft mirë me njëra-tjetrën?» Dhe po ashtu shtoi: «Unë jo e jo, po edhe ti besoj, nuk do të pranojmë kurrë të bëhemi profesorë! Dhe qeshi me një ngrohtësi të hatashme. Në hotel «Kontinental» ku rrinte zakonisht mëngjeseve të gjata merrej me shtypin si një diplomat i vërtetë, më tha se kjo puna e të shpallurit profesorderisa blihet e shitet dhe është kthyer në mall, më duket si vallëzim folklorik dhe balet modern i mbështetur në motive popullore ku… malli shndërrohet në karakter. Atij malli ia kishin ngulur sytë gjithë ç’mbaheshin të ditur, madje duke u rrotulluar edhe me lëvizje të epshta, ndonëse të plogëta e ngashënjyese, duke ndjellë pjesët e bryllëta të femrës, që shkaktonin pse jo edhe një tundim mundues. Kjo është pamja e plotë e kësaj katastrofe intelektuale dhe po se po edhe kombëtare. Sepse, i dashur mik, ajka intelektuale e vendit na kish ardhur gjithnjë nga jashtë (në të gjithë shekujt, madje edhe sot!) dhe nuk i mbetej kohë të fëlliqej, të bëhej pis me tituj të blerë. Një turp i pakrahasueshëm! M’u bë se në shpirtin që i vlonte rrëqethej e fërgëllonte, duke rrënjuar fort dhe dukej që s’donte të shkulej, me gjithë ngulmin e hatashëm që i dukej sheshit…
Nuk di pse por atyre mëngjeseve kisha dëshirë të papërmbajtur për të qenë me të. Kryesisht ngaqë e ngacmoja fort për raportin midis politikës dhe psikologjisë, sepse, i thosha, ti je një psikolog i madh, që ato vite, kur, i lirë dhe krenar, bëheshenjëme motocikletën tënde rrugëve të Tiranës. Dhe ai ia shkrepte të qeshurës me vrull përplot rrufe e vetëtima finoshe, që ktheheshin në shkreptima tundëse të cilat i zbrazte dhe i shndërronte sërish aahtu si i pëlqente, në diçka fluturuese që sikur shtegtonte në erën e vet psikologjike, kur këtyre anëve gjallonin amazonat e shpirtit.
Në skenë (nuk e shikon?) rrokulliset malli i turpit, diploma, provime anglishteje, master, doktoratura dhe tema e CV profesoriale të blera dhe TUNDEN para hundës sime me zjarr dhe forcë dhe unë tëbëhemnjëme ta? Tmerr! Ç’katandije fenomenale, që të duket thjesht një lavdi e mjerë. Kurse unë do të jem i lumtur që ditën kur të lexohet në radio, televizione, gazeta e portale, CV ime e fundit, nuk do të thuhet kurrë që ai qenka «profesor», por amá s’mund të mos thonëqë ai ishte një psikolog i njohur, që ka shkruar këtë e këto vepra dhe sigurisht që ka qenë edhe politikan! Po, po, një njeri që nuk e bën pis veten me biografinë e punës, në profesion, nuk mund të fëliqet as në politikë. Mund të stërpikesh nga vetëtimat e saj, mund të jesh nën shiun e saj, mund të hash edhe drurët e saj frushullues, mund të ndodhesh edhe përballë shkallëve të saj të boshatisura, si edhe mund të mbetesh atje në mes të skenës, i vetmuar, ku duket se përvëlohesh nga zjarri i vetvetes dhe kjo dihet se bën përshtypje të skajshme te njerëzit, ndonëse mund të strukeshe diku dhe të lakmoje hiret e plota të natyrshme që të gjithë i dëshirojmë. M’u bë se atë çast u dëgjua një klithmë, një vuajtje që zbulonte një intimitet të ndrydhur, një flagrancë të turpshme! Ai sërish po qeshte me një ngrohtësi të rrallë…
Luan Hajdaraga më duket se po bënte kohë që fliste me një njeri të padukshëm. Me shëndetin e vet të papërfytyrueshëm në tepri, ashtu si edhe imi. Por ne ndoshta na bashkonte kjo fatkeqësi, veç ama brenda në shpirt përvëlonim nga idetë dhe zotërimet e pafundme. Kjo që po ndodhte me hatarat e vendit tonë, kësaj kështjelle të pamposhtur që nga socializmi komunist po kridhej keq e më keq në socializmin kapitalist, me të njëjtët njerëz veç me flamuj e ngjyra të tjera, s’mund të thoshe se kishe të bëje me pjellë fantazie, po me tmerre që përpinin njeriun dhe shndërroheshin papritur në karaktere. Shikoje mirë atë deputet, ai s’ka shkollë dhe tund diplomën, ai tjetri ka nxjerrë në tryezë emrin duke shtuar para «Prof. Dr.» kur s’ka bërë gjësendi, asnjë rresht të shkruar, dhe e tundin këtë, përfitojnë prej saj, vdesin pas efektit ngashënjyes të saj. Dhe për më keq u është mbushur mendja se janë njerëz të ditur! S’ke ç’thua më tepër! Qepe gojën dhe hesht! Është koha e… maskarenjve! Po perifrazoj njӕvarg të njohur. Pa t’i shohësh kur hidhen e shkunden me lëvizje të epshta, kur bë bëjnë isharete të plogëta dhe ngashënjyese…
Kam parë aq shumë prej tyre sa jam velur! Zoti më ndjeftë! Nuk ua heq të drejtën të marrin frymë. Edhe ti kështu mendon, të njoh, të lexoj, ta përpij ironinë, ndonëse në politikë kemi qëndrime të ndryshme. Ne, mik, kërkojmë pronën dheligjin! Kaq vetëm! Ka burra (edhe gra; në mos sot do të ketë nesër!) që t’i mbrojnë ato? Duket se ka, por heshtin. Burrat e vërtetë këtu duken. Shikoji, po, po, shikoji si kalamenden dhe rrëzohen në skenën e politikës (që është nga skenat më të bukura në botë!), si vijnë vërdallë këmbadoras dhe zvarriten drejt pushtetin, si kapen, jargaviten, luten symbyllur e syhapur, si ulen shesh, si këqyrin përplot buzëqeshje të bujshme, si ngrejnë sytë lart drejt shkreptimave, si fshihen brenda hijes së tyre para vetëtimave, rrufeve të tmerrshme, si puthin veten pa pasqyrë, si thërrasin nëpër atë batërdi, si vazhdojnë të duken (ç’lojë e fëlliqur!) të dashuruar, pastaj t’i shohësh (ç’komedi bajate!) si ngatërrohen keq me veten e tyre, pa lëre fare kur lëshohen me hare e babëzi deri në marrosje drejt coftinave që po t’i shihte Aleksandri i Madh do t’i lyente vetëm me zift e katran për t’i nxjerrë lakuriq rrugëve…
Shí këto çaste ndahesha me Të. E në këto kulme të krijimtarisë së tij ai u nda pren nesh të gjithëve. Por na la edhe duke medituar me fjalët e Tij, me qëndrimet kundër rrymӕs, nën qiellin e mrekullueshme të buzëqeshjes së Tij të bukur e të hijshme…
*Tiranë, më 31 korrik 2018, një ditë pas ikjes së Tij.