Nga MASSIMO GAGGI/
“Corriere della sera”, 4 janar 2020 – E përktheu Eugjen Merlika/
“Loja ka ndryshuar”. Ministri i Mbrojtjes së SHBA, Mark Esper, e kishte thënë pak orë më parë se vrasja e Kasem Sulejmanit, duke lajmëruar se, përballë planeve të reja të sulmit të Iranit kundër SHBA, Washingtoni do të ishte përgjigjur me veprime ushtarake të parakohëshme. Por askush nuk mund të merrte me mënd se Donald Trump-i, presidenti që arriti të zgjidhej duke premtuar se do t’a nxirrte Amerikën nga luftërat, do të guxonte të asgjësonte një personazh që Bushi dhe Obama as që e kishin përceptuar për t’a goditur. Presidenti amerikan na ka mësuar me ndryshime të menjëherëshme, por këtë herë veprimi është aq i stërmadh sa që shkon shumë më përtej lojës së paparashikueshmërisë së Trump-it dealmaker. Skenarët që mund të ndillen janë në thelb dy. I pari është ai i veprimit të vendosur mbasi është marrë vesh se gjenerali që, prej njëzet vitesh është regjizori i të gjithë veprimeve të dhunëshme të zbatuara nga forcat filo-iraniane jashtë, që nga Siria në Irak, duke kaluar nëpër Liban e Gaza, po përgatisnin veprime edhe më mizore kundër objektivave amerikane. I vetëdijshëm se sidoqoftë viktimat amerikane do të ishin, presidenti ka vendosur të kundërveprojë më parë, për të mos u dukur si një drejtues që e kalërojnë ngjarjet. Shpreson se, duke asgjësuar një strateg që të gjithë – aleatë e kundërshtarë – e quajnë të pazëvendësueshëm e të pashembulltë, aftësia sulmuese e regjimit, shpejt a vonë, do të pakësohet: mbrëmë ka pohuar se ka vepruar për t’i dhënë fund një lufte, jo për t’a filluar. Duhet të ketë peshuar shumë edhe rrethimi i ambasadës amerikane n’Irak në prag të Vitit të ri, që ka risjellë në mëndjen e Trump-it makthin e 1979; qytetarë të SHBA pengje të revolucionarëve shiitë, një episod që ai gjithmonë e ka quajtur një njollë turpi për Amerikën.
Skenari i dytë është ai i një shtimi dramatik të tensionit ndërkombëtar i nxitur për të bërë të përfundojë në plan të dytë proçesi për shkarkimin. Senati duhej të kthehej në një gjykatë ditët e ardhëshme, por drejtuesi i tij, republikani Mitch McConnell, bëri me dije dje se kjo pjesë e Parlamentit javën e ardhëshme do të merret me diçka tjetër: një raport tepër i fshehtë mbi krizën iraniane. Ndërthurja e këtyre ngjarjeve, në një farë mënyre, kujton skenarin e përshkruar, pak mbas skandalit Lewinsky që çoi në shkarkimin e Bill Clintonit, në filmin “Seksi dhe pushteti”. Ajo komedi “e zezë” mbi një luftë të stisur të kurdisur për të ndihmuar rizgjedhjen e një presidenti, kujtohet vazhdimisht në këto orë në Washington edhe sepse Trump-i, shpesh i paditur se bën politikë sikur të ishte në një realitet televiziv, në 2011 e akuzoi më shumë se një herë Barack Obamën, që shikonte rrezikun e një humbjeje në zgjedhjet presidenciale, se donte të rifitonte miratime duke hapur një konflikt me Iranin.
Por skenari i parë është shumë më i besueshëm, edhe se njëri nuk përjashton tjetrin: sigurisht gjëndja shpirtërore e një Trump-i që ndjehet i rrethuar edhe se e quan pushtetin e tij pothuajse të pakufizuar ka patur peshën e tij. Por hapa të ndryshme të tij në të shkuarën – që nga fillimi i tërheqjes nga Siria tek heqja dorë në çastin e fundit për hakmarrjen amerikane mbas rrëzimit të një droni të SHBA për të mos krijuar një spirale të vështirë për t’u kontrolluar – bëjnë të besohet që presidenti nuk e ka patur të lehtë të jepte urdhërin për të asgjësuar Sulejmanin. Atëherë mund të pyetet jo vetëm përse e ka bërë, por edhe mbi çfarë të dhënash është bazuar dhe si i ka llogaritur rreziqet: e dinte se gjenerali, drejtues i një fuqie paraushtarake që ka udhëhequr shumë sulme terroriste, është edhe një personazh tejet popullor në Iran, madje ikona kulturore e qëndresës kundrejt embargos nën të cilën Vëndi është vënë prej dhjetëvjeçarësh? Nga kush është këshilluar tani që të gjithë personazhet më të njohur që kanë patur poste në Shtëpinë e Bardhë apo në Pentagon, janë larguar apo përzënë? John Bolton, këshilltari për çështjet ndërkombëtare i pushuar nga puna pak muaj më parë si luftënxitës, dje ka qënë i pari që ka përgëzuar presidentin. Dhe secretari i shtetit, Mike Pompeo, regjizor i përzënies së tij, dje i është përgjigjur ashpër ministrit të Jashtëm francez duke pohuar se pa Sulejmanin bota është më e sigurtë.
Pompeo dhe Trump-i nuk mund të mos e dijnë se Teherani do të kundërveprojë egërsisht dhe që kjo mund të shpjerë në një spirale të pakontrollueshme. Robert Malley që ka qënë në krye të tryezës së Lindjes së Mesme në Shtëpinë e Bardhë të Barack Obamës, ndoshta zmadhon kur e quan sulmin me drone në aeroportin e Bagdatit një shpallje lufte. Por pasojat do të jenë të rënda në nivel ndërkombëtar dhe të brëndshëm, duke mbajtur parasysh se demokratët janë tërbuar – dhe shumë të trembur – për kalërimin e Kongresit. Biden e padit Trump-in se ka hedhur një llokum dinamiti në një fuçi baruti. Nancy Pelosi kërkon një raport të hollësishëm mbi atë që ka ndodhur dhe mënyrën me të cilën presidenti mendon t’a mbarështojë krizën. Përgjigja e parë ka qënë përçmuese: Trump-i ka lëshuar një tweet të një komentuesi të së djathtës që, kryetarit të senatorëve demokratë Chuck Schumer që ankohej për mungesë informacioni Kongresit, i është përgjigjur se të informohej ai ishte njësoj sikur të informoheshin iranianët. Trump-i do të godasë ashpër edhe në planin e brëndshëm, por duhet të ketë lëvizur mbi të gjitha për të parapritur sulme të reja duke mbajtur para sysh fantazmën e Jimmy Carter-it: “Jemi pranë jush, nuk mund t’a merrni me mënd sa. Jemi gati” e kishte kërcënuar pak ditë më parë drejtuesi i Quds Force.
“Corriere della sera”, 4 janar 2020 E përktheu Eugjen Merlika